Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

dr. Carina J. Wiekens

Minor IJB, 19 april

2010

Zelfbeeld en Toekomstbeeld van jongeren uit een krachtwijk

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Enkele consequenties

Het ‘puberbrein’

Adolescentie vs. Puberteit

PAUZE

Film + Opdracht: Puberbrein

PK: Leefwereld Jongeren 10-14 jaar

Talentontwikkeling /Talentcoaching

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Puberteit & Adolescentie

Puberteit:

Seksespecifieke lichaamsveranderingen die plaats vinden vóór het 16e levensjaar (natuur)

Adolescentie:

Naast de lichamelijke overgang van kind naar volwassene, ook een cultureel bepaalde ‘overgang’

naar de volwassenheid: uit huis, keuze voor

een opleiding, eerste baan, etc. (cultuur)

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Puberteit:

Puberteit:

Seksespecifieke lichaamsveranderingen die plaats vinden vóór het 16e levensjaar (natuur)

Wat gebeurt er precies?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Puberteit:

Puberteit:

Seksespecifieke lichaamsveranderingen die plaats vinden vóór het 16e levensjaar (natuur)

GnRH ++

Hypothalamus Endocriene klieren

Hypofyse

FSH & LH

Eierstokken

Testis

Oestrogeen

Androgenen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Puberteit:

Puberteit:

Seksespecifieke lichaamsveranderingen die plaats vinden vóór het 16e levensjaar (natuur)

Consequenties?

Hersenontwikkeling (bv. ruimtelijk inzicht)

Stemmingswisselingen

Primaire & Secundaire geslachtskenmerken

Veranderingen lichaam =>

zelfbewustzijn

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Maar er gebeurt nog meer in de hersenen…

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Werken de hersenen in de puberteit ‘anders’, of werken ze nog niet ‘volledig’?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Tot 3 jr:

Groei

en ‘bedrading’

(wiring) van het brein. Tijd

van snelle

intellectuele, emotionele

en fysieke

groei.

6 jaar:

95% van het brein

is ‘aanwezig’

Eind

basisschoolleeftijd

(10-12 jr):

Tweede

grote

groeispurt

van de hersenen

Adolescentie

(13-22 jr):

Pruning (snoeien) en ‘organiseren’, vooral

van de prefrontale

cortex

Ontwikkeling

van de Hersenen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Grijze massa:

Cellichamen & dendrieten van de hersencellen

Witte massa:

‘Gemyelineerde’

(myeline) axonen; stof waardoor de communicatie tussen cellen sneller kan verlopen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Afname grijze massa in puberteit:

Tieners maken een onverwachte groeispurt van de prefrontale cortex

door, vlak voordat de puberteit begint. Deze groeispurt wordt gevolgd door een periode van ‘snoeien’

en ‘herorganisatie’

van nieuwe connecties tussen hersencellen, een proces dat doorgaat in de adolescentie.

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Phineas

P. Gage

1848, New England

35jr., 1.65m, atletisch gebouwd

Voorman, geeft leiding aan een groep arbeiders die rails moeten leggen voor een nieuwe spoorlijn

Chefs: “Meest efficiënte & capabele man op de loonlijst”

Op een warme namiddag staat Phineas

Gage

op het punt alles te verliezen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Phineas

P. Gage

Grond bestaat uit hard gesteente en rotsen

Geen bochten om rotspartijen

Opblazen:

1. Gat in de rots

2. Helft springstof

3. Slagpijp lont erin

4. Zand erover

5. Zand ‘aandrukken’

met ijzeren staaf

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Phineas

P. Gage

16.30u

Gage heeft 1 t/m 3 uitgevoerd

Andere collega vraagt iets..

Knal is harder

Rots is intact

Fluitend geluid

Staaf doorboort linker kaak

dringt zich door schedelbasis

schiet door de voorste hersenen

Ruim 20m verder komt de 6kg 1m10, 30cm doorsnede staaf neer

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Phineas

P. Gage

.. tegen de grond gesmakt,

begrijpt niet wat er gebeurd is

maar is bij bewustzijn

Kon praten, zitten, lopen

Overleeft infecties

3mnd later ‘genezen’

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Gevolgen?

Fysiek gezond

Horen, zien, voelen, intact

1 oog blind

Spraak-

en taalbeheersing intact

“De balans tussen zijn intellectuele vermogens en dierlijke neigingen is verstoord”

Rusteloos & onbeleefd

Maakte plannen, maar kon zich er niet aan houden

Gedreven door emoties

=>

ontslagen en kon geen nieuwe baan vasthouden, -

familierelaties

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Vooral de prefrontale cortex

is nog niet volledig ontwikkeld

“Executive

Function”

-

plannen & bedenken van strategieën

-

aandacht

-

werkgeheugen

- en……

Puberteit:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

The Amygdala

Totdat de frontale kwabben volledig ontwikkeld zijn, wordt het gedrag vaak aangestuurd door de amygdala

–een soort emotiecentrum.

Heftige emoties krijgen sneller vrij spel

Capaciteit om je uit ‘gespannen situaties’

te manoeuvreren is beperkt

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Bij

het interpreteren

van emoties, vertrouwen

pubers

(links)

meer

op de

amygdala, terwijl

volwassenen

(rechts) meer

op de frontale

cortex vertrouwen.

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

-

Gemoedstoestand van anderen wordt verkeerd geïnterpreteerd

Enkele consequenties:

-

Emoties krijgen sneller de overhand

-

Vooruit denken en plannen is moeilijk

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Enkele consequenties

Het ‘puberbrein’

Adolescentie vs. Puberteit

PAUZE

Film + Opdracht: Puberbrein

PK: Leefwereld Jongeren 10-14 jaar

Talentontwikkeling /Talentcoaching

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Krachtwijk in Groningen:Indische Buurt & De Hoogte

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

-

Werkloosheid is hoog

-

Schuldhulpverlening betrokken bij ca. 13% van de gezinnen

-

Schooluitval is hoog

Krachtwijk in Groningen:

-

Ca. ½

deel van de gezinnen bestaat uit 1-ouder gezinnen

-

Gevoel van onveiligheid (o.a. door drugsoverlast en jongeren)

- Etc.

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Vergroten van de kansen van kinderen en jongeren

Maak gebruik van de bestaande ‘infrastructuur’

Pedagogische Kracht in de Wijk:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Pedagogische Kracht in de Wijk

Vensterschool Koorenspoor

OBS Karrepad

CBS de Kleine Wereld

Peuterspeelzaal Robbedoes 

Peuterspeelzaal Puk & Co 

Peuterspeelzaal Lutje Potje 

SKSG met:

NSO Merdeka

Kinderdagverblijf Bruintje Beer

Kinderdagverblijf Klavertje 3

Kinderdagverblijf Jettepet

Centrum voor Jeugd en GezinDe Bibliotheek 

De MJD 

De GGD 

De Muziekschool 

Het Noorderpoort

College 

Gemeente Groningen 

Buurtcentra Het Floreshuis

en De Borg 

Speeltuinverenigingen DIB en De Hoogte 

Thuiszorg Groningen 

Vrouwencentrum Jasmijn 

Het Pand 

BBV de Hoogte 

St. Stiel 

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Interprofessioneel

Samenwerken

Werkgroep ‘Visie’

Pedagogische Kracht in de Wijk

VVE

Ouderbetrokkenheid

‘Leefwereld Jongeren: 10-14 jaar’

Binnen-

en buitenschools leren

September 2008:

September 2009:

-

Schooluitval

“Op de basisschool gaat het nog relatief goed. We houden ze binnenboord, maar we weten dat sommigen het op het voortgezet onderwijs alsnog niet redden.”

-

Overlast van jongeren

Gegevens Gemeente (Bureau Onderzoek):

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

-

Spijbelen

-

Weinig schoolplezier

Uit gesprekken met professionals:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Wat is er precies aan de hand? (fase 1)

Wat kunnen we eraan doen? (fase 2)

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen

Werkgroep:

Beleidsmedewerker de MJD (Mw. M. Dekker, trekker)

Jongerenwerker (Mw. A. Warris)

Wijkverpleegkundige (Mw. W. Heuvelman)

Onderzoeker Lectoraat

Stagiaire Toegepaste Psychologie (Mw. D. Petri)

Afstudeerders PA & SPH (Mw. N. Augustijn, mw. I. Kamps)

Studenten Minor Integraal Jeugdbeleid

PA (Mw. L. de Jonge)

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Overgang PO-VO is een ‘kwetsbare overgang’

Puberteit, de jongere verandert in lichamelijk, cognitief en sociaal opzicht

=> Maar wat maakt het voor deze jongeren nu anders?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Van huis uit minder stimulans (school)

(Aanzet tot) risicogedrag al aanwezig

Ambitieniveau van de kinderen is laag (school)

Hypothesen:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

11 & 12-jarigen KW (N=12), elders in Gn

(N=29 & N=15)

Onderzoek:

Zelfbeeld, school, toekomstbeeld & risicogedrag

Interviews, (korte) vragenlijsten & taken

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

12 respondenten:9 meisjes, 3 jongens5 kinderen Nederlandse ouders, 6 niet, 1 ‘gemengd’6 kinderen uit gebroken gezinnen4 vmbo, 4 speciaal onderwijs, 4 havo

Resultaten KW:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Risicogedrag:Roken, drinken, op straat hangen, pesten, stelen, spijbelen, etc.Interview, foto’s, situatieschetsen

Resultaten KW:

Alle jongeren beoordelen dit gedrag als negatief

Geven aan het zelf niet te willen doen

Komen zelf wel eens te laat op school en geven aan een grote mond te hebben

Beoordelen anderen die dit doen (zeer) negatief

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Zelfbeeld:Onverdeeld positief, zowel in KW (N=12) als nabijgelegen buurt (N=15)

Resultaten KW:

Zelf: uiterlijk; Ander: karakter

Gerelateerd aan recentelijk plaatsgevonden gebeurtenissen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

School:KW: Allemaal goed op school

Resultaten KW:

6 kinderen geven aan het verschil tussen de niveaus (vmbo, havo, vwo) niet te kennen

VO verwachting:

Havo vaakst genoemd

2 kinderen geven aan naar het hoger onderwijs te willen

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Beroep:KW:

1x dokter, 1x manager, 3x modeontwerper,

2x kapper, 1x profvoetballer, 1x dierenarts1x ‘weet niet’1x ‘weet niet’, maar wil wel naar de universiteit

Resultaten KW:

AW (N=15): 2x juf, 1x dolfijnentrainster, 1x dierenarts, 1x journalist, 1x kok, 1x automonteur, 1x kapitein, 3x sporter, 2x acteur/presentator, 2x ‘weet niet’

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Beroep:Wat moet je ervoor doen?

-

1x naar een speciale school voor managers-

Goed je best doen op school(“Ik ben niet goed in breuken en topografie,

dus ik weet niet of ik modeontwerper kan worden”)

Resultaten KW:

AW: (Nog) geen data

Literatuur: Gevoel voor niveau van beroepen is aanwezig(cf., Hartung

et al., 2005)

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Toekomstbeeld:

Onverdeeld positief, zowel in KW (N=12) als nabijgelegen buurt (N=15)

Resultaten KW:

Allemaal succesvol in de toekomst (‘sociaal’

& baan)

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Risicogedrag wordt afgewezen

Conclusies:

Geen goed beeld van wat ze te wachten staatOverschatting van eigen kunnen (havo)Slecht beeld van het VO

School en leraren worden positief beoordeeld

Geen beeld van beroepen en wat ervoor nodig is

(Aanzet tot) risicogedrag niet aantoonbaar

Ambitie aanwezig, maar niet realistisch?

=> Wat zijn de gevolgen hiervan?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

PAUZE

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Enkele consequenties

Het ‘puberbrein’

Adolescentie vs. Puberteit

PAUZE

Film + Opdracht: Puberbrein

PK: Leefwereld Jongeren 10-14 jaar

Talentontwikkeling /Talentcoaching

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Risicogedrag wordt afgewezen

Conclusies:

Geen goed beeld van wat ze te wachten staatOverschatting van eigen kunnen (havo)Slecht beeld van het VO

School en leraren worden positief beoordeeld

Geen beeld van beroepen en wat ervoor nodig is

(Aanzet tot) risicogedrag niet aantoonbaar

Ambitie aanwezig, maar niet realistisch?

=> Wat zijn de gevolgen hiervan?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Overschatting leidt tot teleurstelling?

Discussie:

=> Wat gebeurt er op het VO? (Cross-sectioneel)

=> Vergelijkingsgroepen (data net binnen)

Vervolgonderzoek:

Meer voorlichting op PO voor deze jongeren?

Goede rolmodellen op VO voor jongeren.

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Leefwereld 10 tot 14 jarigen:

Implicaties van deze resultaten?

Discussie:

Wat kun je er aan doen?

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Enkele consequenties

Het ‘puberbrein’

Adolescentie vs. Puberteit

PAUZE

Film + Opdracht: Puberbrein

PK: Leefwereld Jongeren 10-14 jaar

Talentontwikkeling /Talentcoaching

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/teenbrain/view/

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Implicaties Video

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Krachtwijk: Talentontwikkeling

Verder lezen:

Ja, ik kan het! Maar is dat wel zo?

Dr. C. J. WiekensBeïnvloeden & Veranderen van Gedrag (januari 2011)ISBN-13: 9789043018050 € 39.95

Ja, ik kan het!

dr. Carina J. Wiekens

Minor IJB, 19 april

2010