Inventarisatie, bescherming en beheer van houtig erfgoed

Geert Van der LindenKoen SmetsSofie Duytschaever

Inventaris Onroerend ErfgoedInventaris Houtige Beplantingen mét Erfgoedwaarde

Geert Van der Linden

DOE MEE!Neem deel aan de erfgoedinventaris!

Inventarisatiefiche

Inhoudstafel

1 Visie en werkwijze2 Typologie3 Erfgoedwaarden

Visie en werkwijze

Beplantingen mét erfgoedwaarde

• Beplantingen = het werk van de mens of van de natuur of van beiden samen.

• De actie. Het planten = een stuk grond met planten of gewassen bezetten

• Het resultaat. Beplantingen = de gewassen waarmee iets is beplant.

• Cultureel erfgoed = wat door vorige generaties is gebouwd of gemaakt.

• Relicten met monumentale of museale waarde.

• Geven ons een beeld van hoe vroeger geleefd werd.

• onroerend erfgoed (niet te verplaatsen )

• roerend erfgoed (verplaatsbaar)• immaterieel erfgoed (niet tastbaar)

Inventarisatie van Houtige Beplantingen mét Erfgoedwaarde

Werkwijze:De eigenlijke inventarisatie bestaat uit 4 stappen:• Het veldwerk• De terreingegevens verwerken in een:

– GIS-laag– Databestand– En het bijhouden van een Fototheek

A Hoekboom – opgaande boomB Gekandelaarde bomenrijC Erfafsluiting - kaphaagD Hoekboom – kapelboom – gekandelaarde boomE Gekandelaarde boom

B

AB C D

E

A C

D

A

E

E Gekandelaarde boom - Zwarte populier

GIS-laag

Typologie

TYPOLOGISCHE INDELING

HOUTIGE BEPLANTINGEN

PUNTVORMIGEOBJECTEN

LIJNVORMIGEOBJECTEN

VLAKVORMIGEOBJECTEN

PUNTVORMIGE OBJECTEN

BOOM

OPGAANDEBOOM

KUNSTMATIGGEVORMDE

BOOM

KNOTBOMEN

GEKANDELAARDE BOOM

LEIBOOM

ETAGEBOOM

GESCHOREN BOOM

GESCHOREN STRUIKVORM

HAKHOUT (STRUIKVORM)

HEESTER

NATUURLIJKGEVORMDE

HEESTER

KUNSTMATIGEGEVORMDEHEESTER

GESCHOREN HEESTER

HAKHOUT

OP ENEN (STAM)GEZETTE HEESTER

LIJNVORMIGE OBJECTEN

HOUTKANTEN EN HAGEN (HEGGEN)

GESCHOREN

GEKAPT

BOMENRIJEN ENDREVEN

OPGAANDE BOMENRIJ

BOMENRIJ MET KUNSTMATIG

GEVORMDE BOMEN

HOUTKANTEN ENHAGEN (HEGGEN)

GESCHOREN

ALS AFSLUITINGVAN EEN

ERFTUINPARK

MOESTUIN

WEERHAAG BIJ EENWEIDE

HUISWEIDEWEIDEBOOMGAARD

ALS SIEROBJECT

GEKAPT

KAPHAAG

HOUTKANT

BOMEN-, HEESTERRIJEN EN DREVEN

OPGAANDEBOMENRIJ

BOMENRIJ METKUNSTMATIG

GEVORMDE BOMEN

KNOTBOMENRIJ

GEKANDELAARDEBOMENRIJ

ETAGEBOMENRIJ

LEIBOMENRIJ

GESCHORENBOMENRIJ

HEESTERRIJ MET KUNSTMATIG GEVORMDE

HEESTERS

GESCHOREN HEESTERIJ

RIJ VAN OP ENEN(STAM) GEZETTE

HEESTERS

VLAKVORMIGE OBJECTEN

BOSPERCEEL

HOOGHOUT met cultuurhistorische

achtergrond

MIDDELHOUT

HAKHOUT

BOOMGAARD

Erfgoedwaarden

Inventarisatie “Houtige Beplantingen mét erfgoedwaarde”

ERFGOEDWAARDEN

• artistiek• wetenschappelijk (dendrologisch)• historisch, cultuurhistorisch, volkskundig• sociaal-cultureel • esthetisch

Artistieke waarde

• Structuurbepalende elementen van een (tuin-) architecturaal ensemble.

• Beeldbepalend onderdeel van een (tuin-) architecturaal concept.

Structuurbepalende elementen van een (tuin-) architecturaal ensemble.

Zottegem (Leeuwergem) “het Lovertheater”

Heers (Heks) - kasteelpark

Beeldbepalend onderdeel van een (tuin-) architecturaal concept.

Zottegem (Grotenberge) domein Breivelde - Tulpenboom

Wetenschappelijke (dendrologische) waarde

• Bijzondere soort, variëteit of kloon.• Zuivere vertegenwoordiger van één soort

(genenreservoir).• Bijzonder fruitras.

Zuivere vertegenwoordiger van één soort (genenreservoir).

Brakel (Elst) Ter Walle. Zwarte populier.

Bijzondere soort, variëteit of kloon.

Oudenaarde (Welden): Pastorietuin - Magnolia

Maarkedal (Etikhove) Hof te Kattebeke – Araucaria araucana

Bijzonder fruitras.

Zwalm (Roborst) Herpelstraat. Gele Kornoelje.

Zwalm (Sint-Blasius-Boekel) Bosseveld - Zwarte Moerbei.

Historische, cultuurhistorische, volkskundige waarde

• Herinnering aan historische gebeurtenis. (vrijheidsboom, vredesboom, herdenkingsboom, …)

• Herinnering aan plaats uit het verleden (gerechtsboom, boom bij vierschaar, …)

• Markering - vastleggen van kadastrale en administratieve grenzen. (grensboom, hoekboom, bakenboom)

• Welkomstboom, • Mythologische betekenis

(fetisjboom, …)• Vormt historische eenheid met religieus

bouwkundig element (kerkhofboom, kruisboom, kapelboom, …)

• Vormt historische eenheid met burgerlijk bouwkundig element (boerenerf, hofstede, kasteel, villa, …)

• Bijzondere groeivorm als gevolg van het menselijk ingrijpen. Bepaalde beheervorm uit het verleden. Houtige beplantingen werden geschoren, gekapt of geknot.Brandhout, ambachtshout, bouwhout, geriefhout, loofvoedering of als kunstsnoeivorm.

• Beplantingen met een welbepaalde functie, zoals: - fruitproductie, honingproductie en theebereiding;- voorkomen van erosie, het vastleggen van taluds en waterlopen;- ontwatering, drainage;- afsluiting, veekering;- zonnescherm, windscherm, regenscherm.

Herinnering aan historische gebeurtenis. (vrijheidsboom, vredesboom, herdenkingsboom, …)

Heist-op-den-Berg (Itegem) vrijheidsboom 1831 - Hollandse linde

Herinnering aan plaats uit het verleden (gerechtsboom, boom bij vierschaar, …)

Zottegem (Strijpen): Vierschare - Gerechtsboom op de Vollanderkouter

Markering - vastleggen van kadastrale en administratieve grenzen. (grensboom, hoekboom, bakenboom, …)

Lennik (Sint-Martens-Lennik) Tombergstraat. Eik. Hoekboom.

Zwalm (Sint-Denijs-Boekel) Moldergem.

Afweerboom, bomen aangeplant bij de inkom van het erf (welkomstboom)

Zottegem (Velzeke) Schoolstraat – Geleide linden - Welkomstbomen

Vormt historische eenheid met religieus bouwkundig element (kerkhofboom, kruisboom, kapelboom, …)

Hoegaarden (Meldert), Oude (>400 jaar) gekandelaarde winterlinde met veldkapel.

Bijzondere groeivorm als gevolg van het menselijk ingrijpen. Bepaalde beheervorm uit het verleden.

Mol Achterbos – Etagelinde

De nuttigheid van hout heeft het uitzicht van ons traditioneel landschap in grote mate bepaald.

Bomen en struiken verkregen hun typische beheervorm. Ze werd geknot, geschoren, gekandelaard, geleid en gekapt.

Er waren enorme hoeveelheden brandhout nodig.

Maarkedal (Etikhove) Onderbossenare - kaphaag

Herne (Herfelingen) Beeldekensstraat – Houtkant op talud – Ulmus x hollandica

Bomen en struiken waren bovendien geschikt als gerief-, constructie- en timmerhout.

Bomen en struiken werden aangewend voor fruitproductie, honingproductie en theebereiding.

Bilzen (Rijkhoven) Alden-Biezen hoogstamboomgaard

Het afsluiten van het erf, tuin, moestuin, boomgaard en weide.

Zwalm (Sint-Maria-Latem) Paulatemstraat.

Loker. Het Firmament. Kruishaag. 2 x Buxus op stam.

Heers (Veulen) - afsluitingshaag met vlechtwerk in kruismotief - Gele Kornoelje

Lierde - Holderbeke 21. Taxushaag met vlechtwerk

Als veekering.

Zwalm (Sint-Denijs-Boekel) Franskouter - weerhaagHeuvelland (Loker). Zandberg. Gelegde meidoornhaag.

Als scherm tegen zon, regen en wind.

Brakel (Nederbrakel) Geraardsbergsestraat

Zwalm (Hundelgem) - Pedesmolen – Schermbomen bij rad van watermolen.

Naast nuttigheid was er ook ruimte voor sierlijkheid .

Zwalm (Beerlegem) Hundelgemsesteenweg

Buggenhout (Opdorp) Houtenmolenstraat. Haag & topiary. Haan en kip.

Sociaal-culturele waarde

• Geplant ter gelegenheid van een bepaalde gebeurtenis van lokaal belang (geboorteboom, herdenkingsboom, ….)

• Vervult een bijzondere betekenis als ontmoetingsplaats

Vervult een bijzondere betekenis als ontmoetingsplaats

Hilvarenbeek, Vrijthof

Esthetische waarde

• Als beeldbepalend object (baken in het landschap, landmark, …).

• De hoogste, dikste, oudste in de regio. • Bijzondere groeivorm als gevolg van

natuurlijke oorzaken (tweestammig, meerstammig)

• Heeft een mooie representatieve groeivorm

Beeldbepalend object (baken in het landschap, landmark, …).

Zwalm (Munkzwalm) Ten Bergekouter – gekandelaarde linde

Herzele Groenlaan – pleinaanplanting met gekandelaarde platanen.

De hoogste, dikste, oudste in de regio.

Veurne (Avekapelle) Kerkhofboom – Oude Linde

Bijzondere groeivorm als gevolg van natuurlijke oorzaken (tweestammig, meerstammig)

Geraardsbergen – Abdijpark – Canada populier

Mooie representatieve groeivorm

Heuvelland (Westouter) – Hellegatstraat. Opgaande eik.

Onroerend Erfgoed• Inventarisatie van houtig erfgoed• Bescherming van houtig erfgoed

Koen Smets

Inhoudstafel

1 Inleiding2 Inventarisatie

• Inventaris Houtige Beplantingen met Erfgoedwaarde

• Inventaris Historische Tuinen en Parken

• Landschapsatlas

3 Bescherming• Monument

• Stads- en dorpsgezicht

• Landschap

Inleiding

Agentschap Onroerend Erfgoed(Vlaamse Overheid)

Inventariseren ↓ selectie

Beschermen ↓

vrijwarenOndersteunen van beheer

Inventarisatie: Inventaris Houtige Beplantingen met Erfgoedwaarde IHBE

IHBE• Inventarisatie: houtig erfgoed in kaart

brengen, erfgoedwaarden beschrijven• Toekomst – OE-decreet 2015:

• wettelijke vaststelling van de inventaris door minister, cfr bouwkundig erfgoed

• instandhoudingsplicht voor overheden• adviesplicht indien vergunning nodig

Inventarisatie: Historische Tuinen en Parken

Historische Tuinen en Parken

• Boekenreeks M&L Cahier• Wordt sinds 2013 digitaal

ontsloten, Vlaams-Brabant al deels online

• Bevat lijsten van merkwaardige en/of beeldbepalende bomen

Inventarisatie: Landschapsatlas

Landschapsatlas

Gebiedsdekkende, wetenschappelijk onderbouwde inventaris van de waardevolle landschappen van Vlaanderen

Samenhangend geheel van elementen• puntrelicten• lijnrelicten• relictzones• ankerplaatsen

Landschapsatlas: ankerplaatsen• complex van gevarieerde

erfgoedelementen die een geheel vormen• meest waardevolle landschappelijke

plaatsen• kunnen ‘aangeduid’ worden door minister• Erfgoedlandschap: ankerplaats, aangeduid

in een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) of plan van aanleg (PA)

Beschermd erfgoed

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument2. Stads- en dorpsgezicht3. Landschap

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument:• monumentale gebouwen• monumentale bomen

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument2. Stads- en dorpsgezicht• groep van gebouwen en/of monumenten

met omgeving (bv. bomen, vaart, bruggen, straat, plein, park…)

• ensemblewaarde• beeldbepalend karakter

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument2. Stads- en dorpsgezicht

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument2. Stads- en dorpsgezicht

Sint-Katelijne-Waver, kapel OLV ter Koorts

Beschermd erfgoed:3 beschermingsstatuten1. Monument2. Stads- en dorpsgezicht3. Landschap:• cultuurhistorisch landschap (park, gave

vallei met erfgoedwaarde…)• vroeger ook individuele monumentale

bomen

Beschermd landschap

Beschermd landschap

Abdijdreef Tongerlo

Beschermd landschap

Abdijdreef Tongerlo Beuk te Berchem

Beschermingsprocedure

Beschermingsvoorstel

Ontwerp van lijst

Definitieve bescherming

Ministerieel besluit & afbakeningsplan

BeschermingsprocedureBeschermingsvoorstel

Ontwerp van lijst of voorlopige bescherming

Definitieve bescherming

Betekening eigenaars, openbare besturen Publicatie in Belgisch StaatsbladBezwaren eigenaars Openbaar onderzoek: - duur: 30 dagen

- PV naar OEAdvisering administratieve overheid Dossier beëindigd onderzoek (DBO)Advies K.C.M.L.

Beschermingsprocedure

Beschermingsvoorstel

Ontwerp van lijst

Definitieve bescherming

Ministerieel besluit

Betekening eigenaars, openbare besturen

Publicatie in Belgisch Staatsblad

Beschermd houtig erfgoedWelke bomen worden beschermd?

1. ERFGOEDWAARDEN

• artistiek• wetenschappelijk (dendrologisch)• historisch, cultuurhistorisch, volkskundig• sociaal-cultureel • esthetisch

Beschermd houtig erfgoed2. SELECTIECRITERIA

• zeldzaamheid• gaafheid en authenticiteit• representativiteit• ensemblewaarde • ruimtelijke contextwaarde

Beschermd houtig erfgoedVoor 2009: ad hoc beschermingen, beschermingsaanvragen, eventueel bij bedreiging

Sinds 2009: thematische beschermingscampagne van ca. 250 locaties• Thematisch-typologisch evenwicht• Thematisch-geografisch evenwicht

Beschermd houtig erfgoedBeschermingscampagne 2009 op basis van:• Beschikbare inventarissen

• IHBE• Kampioenenlijst (Belgische dendrologie)• Inventaris Autochtone Bomen en Struiken

• Terreinkennis erfgoedconsulenten landschap OE

Beschermd houtig erfgoedToekomstige beschermingscampagnes?• Bedreigd erfgoed, beschermingsaanvragen

(ad hoc)• Thematisch: bv vrijheidsbomen

Beschermd houtig erfgoedDoel bescherming:• behoud van het beschermde erfgoeditem• behoud van erfgoedwaarden en -kenmerken

Zowel bovengronds als ondergronds:• belang standplaats• stam of kroonprojectie + x meter worden

beschermd

Beschermd houtig erfgoedUitgangspunten bij afbakeningen (te bekijken in context, en evt. aan te passen):

1. Bomen:• Snoeivorm: stam + 15m• Solitaire boom in urbaan gebied: kroonprojectie + 20m• Solitaire boom in agrarisch gebied: kroonprojectie +5m• Boom in bosverband: stam + 20m

2. Hagen en houtkanten: item + 2,5m

Beschermd houtig erfgoedBeheer:• instandhoudingsplicht• eventueel: vervanging met zelfde

plantmateriaal (ent, stek,…)• maatwerk!

Beheersdoelstelling wordt vastgelegd bij (recente) bescherming

Beschermd houtig erfgoed - beheerAgentschap Onroerend Erfgoed is GEEN eigenaar of beheerder!

Beheer wordt gepland in samenspraak door OE en eigenaar

Rol professionele boomverzorgers: technisch advies en praktisch beheer!

BEHEER

Sofie Duytschaever

Inhoudstafel

1 Beschermingsstatuten2 Beheer in situ3 Communicatie

Beschermingsstatuten

A. Bescherming als monument

B. Bescherming als stads- of dorpsgezicht

c. Bescherming als landschap

Afhankelijk van beschermingsstatuut:

Werkinstrument beheer en premiestelsel

Bescherming als monument

• Eigenaars/vruchtgebruikers plicht: in goede staat behouden en niet ontsieren, beschadigen of vernielen

• Uitvoeren werken => machtiging• Machtiging:

- stedenbouwkundige vergunning - machtiging van het Agentschap Onroerend Erfgoed• Verboden werken en werkzaamheden (behoudens een schriftelijke

vergunning):‘1° Het uitvoeren van om het even welke ingreep op bomen en vegetatiecomplexen evenals op de betrokken wortelzones, zoals onder meer snoeien, ontwateren of grondverdichten; (…)’ *

* Art. 4, eerste lid, van het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 november 1993 tot bepaling van de algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluit(en)

van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006, 5 juni 2009, 4 december 2009, 10 juni 2011 en 22 juni 2012

Bescherming als monument

Beschermd Monument: ‘Knoteik ‘ – Parike/ Brakel

Bescherming als stads- of dorpsgezicht

• Eigenaars/vruchtgebruikers plicht: in goede staat behouden en niet te ontsieren, te beschadigen of te vernielen

• Werken => melding of schriftelijke vergunning• Verboden werken en werkzaamheden (behoudens melding of

schriftelijke vergunning):‘1° alle activiteiten die de verdwijning van bomen en struiken tot gevolg hebben, met uitzondering van normale, oordeelkundig uitgevoerde onderhoudswerken, zoals het kappen en snoeien van opgaande bomen, hakhout, knotbomen, leibomen en gekandelaarde bomen, en het scheren en snoeien van hagen en andere geschoren vormen; (…)’ *

• Mogelijkheid tot opstellen herwaarderingsplan

* Art. 5, eerste lid, van het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 november 1993 tot bepaling van de algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluit(en)

van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006, 5 juni 2009, 4 december 2009, 10 juni 2011 en 22 juni 2012

Bescherming als stads- of dorpsgezicht

• Herwaarderingsplan: – Bepalen van onderhouds- en herwaarderingswerkzaamheden, alsook de

uitvoeringsvoorwaarden– Doelstelling: de instandhouding, het onderhoud, herstellen of verbeteren van de waarden

van het geheel of gedeelte van stads- of dorpsgezicht

Beschermd Dorpsgezicht: ‘Dorpskom van Hansbeke ‘ – Kerkplein

Bescherming als landschap

• ‘ (…) 6° beheer: het geheel van de in de beschermings- en toelatingsbesluiten vermelde maatregelen, werken en handelingen die erop gericht zijn de natuurwetenschappelijke, historische, esthetische of andere sociaal-culturele waarden van het beschermde landschap in relatie tot de andere functies van het betrokken landschap in stand te houden, te verbeteren of te herstellen; (…)’ *

• Alle vergunningsaanvragen en werken/handelingen strijdig met het besluit van de Vlaamse Regering van 3/06/1997 houdende de algemene beschermingsvoorschriften (…) en de bescherming, en niet vergunningsplichtig => onderworpen aan toestemming, verleend door AOE

– Vb: Eigenaars/erfpachthouders/opstalhouders/ vruchtgebruikers gehouden tot: het onderhouden en instandhouden van lijn- en puntvormige landschapselementen zoals poelen, houtkanten, houtwallen, bomen, bomenrijen en hagen;

* Art. 3, van het Decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg, gewijzigd bij decreten van 18 mei 1999, 8 december 2000, 21 december 2001, 19 juli 2002, 13 februari 2004 en 10 maart 2006, 16 juni 2006 en 27 maart 2009

Bescherming als landschap

• Mogelijkheid tot oprichten beheerscommissie en opstellen beheerplan (ook voor een deel van de bescherming)

• Landschapsbeheerplan– Bepalen van beheerswerkzaamheden en uitvoeringsvoorwaarden– Doelstelling: de instandhouding, het onderhoud, herstellen of verbeteren van de waarden

van het geheel of gedeelte van beschermd landschap

Beschermd Landschap: ‘Kasteeldreef‘ – Lovendegem

Bescherming als landschapBeschermd Landschap: ‘Het geheel der oude abdij van Rozendaal‘ – Sint-Katelijne-WaverÞ Landschapsbeheerplan:• Herstel oever van de

omwallingsgracht• Herstel historische boomgaard• Ruïne kasteel • Beheer van bomen• …

BeschermingsstatutenMONUMENT

• Wettekst: in goede staat behouden en niet ontsieren, beschadigen of vernielen

• Werken: stedenbouwkundige vergunning of machtiging

STADS-/DORPGEZICHT

• Wettekst: in goede staat behouden en niet ontsieren, beschadigen of vernielen

• Werken: melding of schriftelijke vergunning

• Herwaarderingsplan

LANDSCHAP

• Wettekst: beheer wordt beschreven

• Werken: stedenbouwkundige vergunning of toestemming

• Beheerscommissie en landschapsbeheerplan

Beheer in situ

* Beheer afhankelijk context en omgeving

* Doelstelling: het object zo lang mogelijk bewaren in situ

Beschermd Monument: ‘Oude linde‘ – Massemen/Wetteren

Beheer afhankelijk context en omgeving

• Vooropgesteld eindbeeld?– Opgaande boom– Knotboom– Gekandelaarde boom– Kaphaag– ….

• Beheer ifv behoud erfgoedwaarde/vooropgesteld eindbeeld– Erfbomen bijna nooit opgaand, wel vb. kandelaar als eindbeeld >< parkbomen: snoeivorm– => Traditioneel beheer verderzetten

Beheer afhankelijk context en omgeving

• Juiste terminologie belangrijk!– Kaphaag kan vandaag ervaren worden als knotbomenrij door uitval– Kaphaag = haag van knotbomen, op zeer korte afstand van elkaar geplant die niet

geschoren maar gekapt wordt

=> Kaphaag met uitval

Kaphaag met op de achtergrond de woning <=

Zo lang mogelijk in situ bewaren

• In situ bewaren in het in oorsprong bedoelde eindbeeld– Omslagmomenten: dreven, solitaire bomen

• Ook als ruïne: – Vb. oude linde op dorpsplein te Massemen, Gerechtsbomen Beveren– Bij ziekte? Heraanplanten? => waarden en tradities

‘Gerechtsbomen’ – Beveren

Zo lang mogelijk in situ bewaren

• Veteraanbomen vergen een aangepast beheer

Beschermd Landschap: ‘Lindeboom op kerkhof’ – Avekapelle/Veurne

Communicatie

* Overleg tussen de erfgoedconsulenten en de boomverzorgers!!

* Voorafgaand de geplande werkzaamheden doornemen met de consulenten

* Erfgoedconsulenten adviseren aan de eigenaars van houtige beplanting met erfgoedwaarde om te werken met erkende Europese boomverzorgers bij werken aan monumentale bomen

Overleg

Beschermd Monument: ‘Knotbomenrij’ (ook opgenomen in inventaris HE) – Elst/BrakelDrastische snoei na achterstallig beheer => zware snoeiwonden

FINANCIELE ASPECT

Sofie Duytschaever

Inhoudstafel

1 Monument2 Stads- of dorpsgezicht3 Landschap/ Erfgoedlandschap

Beschermd monument

A. Onderhoudspremie

B. Restauratiepremie

Onderhoudspremie

• Besluit van de Vlaamse Regering van 14 juli 2004 tot het vaststellen van een onderhoudspremie voor beschermde monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006 en 19 oktober 2007, 4 december 2009, 19 november 2010 en 10 juni 2011.

• Wat zijn onderhoudswerkzaamheden:– Duurzaam behoud en herwaardering– Voorkomen van verval en ontwaarding– Dringende instandhouding– Inbegrip van werkzaamheden en diensten voor materiaaltechnische studies en stabiliteitsstudies,

vereist voor de doelmatige en vakkundige uitvoering ervan

• Onderhoudspremie:- werkzaamheden mbt kenmerkende structuren, kleine landschapselementen,

beplantingen op percelen met een houtige begroeiing, …– Snoeien, knotten, leiden en verzorgen van bomen, struiken en hagen; – Werkzaamheden en diensten voor materiaal-, technische en stabiliteitsstudies;

Onderhoudspremie

• Aanvraag door premienemer indienen bij AOE

• Onderhoudspremies worden toegekend door de minister of zijn gemachtigde

• Werken mogen pas starten na de formele toekenning van de onderhoudspremie

• Wordt berekend obv kostenraming, die min. 1.000 euro en max. 30.000 euro bedraagt

=> Onderhoudspremie bedraagt 40% van de kostenraming=> ZEN : 80% (zonder economisch nut, voorwaarden aan verbonden)

• Voorwaarden tot uitbetaling:– Werken dienen binnen een termijn van 2 jaar na datum van toekenning:

• volledig uitgevoerd worden• voorlopig opgeleverd zijn• Uitbetaling dient aangevraagd te zijn bij het agentschap

Restauratiepremie

• Besluit van de Vlaamse Regering van 14 december 2001 houdende vaststelling van het premiestelsel voor restauratiewerkzaamheden aan beschermde monumenten, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 20 september 2002, 23 juni 2006 en 30 april 2009, 4 december 2009, 10 september 2010, 10 juni 2011 22 juli 2011 en 29 juni 2012.

• Wat zijn restauratiewerkzaamheden:– Voor het behoud, de instandhouding of het herstel van een beschermd monument of van een

gedeelte ervan, …– Werkzaamheden en diensten, vereist voor de voorbereiding en uitvoering van de in litera a

vermelde werkzaamheden of vereist voor het onderzoek, …

• Restauratiepremie:- Algemene bepalingen- Privé-sector- Lokale en regionale besturen

Restauratiepremie

• Aanvraag door premienemer indienen bij AOE

• Restauratiepremies worden toegekend door de minister of zijn gemachtigde

• Wordt berekend obv de door het agentschap aanvaarde kostenraming, offerte of inschrijving voor de beoogde restauratiewerkzaamheden, verhoogd met 10% als tussenkomst in de algemene kosten.

=> Geen premie lager dan 2500 euro

• Samenstelling dossier:- bouwhistorische nota- inventaris en opmetingsplannen- diagnosenota- bestemmingsnota en –plan- verantwoordingsnota- restauratiedossier

Restauratiepremie

• Restauratiewerkzaamheden starten pas NA toekenning restauratiepremie door minister

• Bij gevaar of wegens dwingende noodzaak kan premienemer, op eigen risico, een gedeelte restauratiewerkzaamheden uitvoeren. Kostprijs hiervan mag niet meer bedragen dan 1/5 van de kostenraming die vooraf door het agentschap is aanvaard.

• Voorwaarden tot uitbetaling:– Werken dienen binnen een termijn van 5 jaar na datum van toekenning:

• volledig uitgevoerd worden• voorlopig opgeleverd zijn• Uitbetaling dient aangevraagd te zijn bij het agentschap

• Voor de uitbetaling van de premie mogen op zijn verzoek voorschotten worden verstrekt aan de premienemer

Restauratiepremie

• Privé-sector:– Gewone restauratiepremie:

- Vlaamse Gewest 25% (of 50% bepaalde voorwaarden)- Provincie en de gemeente elk 7,5% (of elk 15% bepaalde voorwaarden)

– Bijzondere premie: (onderwijsgebouwen door een universiteit, Vl. Autonome hogeschool, ….)

- Vlaamse Gewest 50%- Provincie en de gemeente elk 15%

• Lokale en regionale besturen:– Lokale besturen:

- Vlaamse Gewest 60% - Provincie 20%- Lokaal bestuur 20% (dit kan ook opgesplitst worden in lb 10% en gemeente 10% bij

andere dan gebouwen bestemd voor erkende eredienst, seminaries, …)– Regionale besturen:

- Vlaamse Gewest 60%- Regionaal bestuur 40% (dit kan ook opgesplitst worden in rb 10% en provincie 30%

bij andere dan gebouwen bestemd voor erkende eredienst, seminaries, …)

Beschermd stads- of dorpsgezicht

Onderhoudspremie

• Besluit van de Vlaamse Regering van 14 juli 2004 tot het vaststellen van een onderhoudspremie voor beschermde monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006 en 19 oktober 2007, 4 december 2009, 19 november 2010 en 10 juni 2011.

• Wat zijn onderhoudswerkzaamheden:– Duurzaam behoud en herwaardering– Voorkomen van verval en ontwaarding– Dringende instandhouding– Inbegrip van werkzaamheden en diensten voor materiaaltechnische studies en stabiliteitsstudies, vereist

voor de doelmatige en vakkundige uitvoering ervan

• ! Onderhoudspremie => erfgoedelementen en –kenmerken moeten vermeld zijn in een goedgekeurd herwaarderingsplan:

- werkzaamheden mbt kenmerkende structuren, kleine landschapselementen, beplantingen op percelen met een houtige begroeiing, …

– Snoeien, knotten, leiden en verzorgen van bomen, struiken en hagen; – Werkzaamheden en diensten voor materiaal-, technische en stabiliteitsstudies;– ….

Onderhoudspremie

• Aanvraag voor onderhoudspremie cf. beschermd monument

• VERSCHIL: GOEDGEKEURD HERWAARDERINGSPLAN

• Herwaarderingsplan:– Bepalen van onderhouds- en herwaarderingswerkzaamheden, alsook de

uitvoeringsvoorwaarden– Doelstelling: de instandhouding, het onderhoud, herstellen of verbeteren van de waarden

van het geheel of gedeelte van stads- of dorpsgezicht– Werkzaamheden mbt onderhoudspremie dienen hierin opgenomen te zijn!– Geldigheidsduur van max. 10 jaar; erna evaluatie en actualisatie of de genomen opties

worden geconfirmeerd

Beschermd landschap/ Erfgoedlandschap

A. Onderhoudspremie

B. Landschapspremie

Onderhoudspremie

• Besluit van de Vlaamse Regering van 4 april 2003 tot instelling van een premiestelsel voor beschermde landschappen, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006, 4 december 2009 en 10 juni 2011.

• Wat zijn onderhouds- en instandhoudingswerkzaamheden:– Voorkomen van ontwaarding– Instandhouding en onderhoud– Inbegrip van eventuele studies vereist voor de doelmatige en vakkundige uitvoering ervan,

op voorwaarde dat gewaarborgd is dat werkzaamheden effectief kunnen uitgevoerd worden

• Onderhoudspremie- onderhoud en de instandhouding van kleine landschapselementen

– Het snoeien, knotten, leiden en verzorgen van bomen, struiken en hagen;– …

Onderhoudspremie

• Aanvraag door premienemer indienen bij AOE

• Onderhoudspremies worden ontvankelijk verklaard en toegekend door de minister of zijn gemachtigde

• vóór de toekenning geen werkzaamheden uitgevoerd >> uitz. : dwingende omstandigheden en mits AOE voorafgaandelijk toestemming heeft gegeven

• Onderhoudspremie bedraagt 40% van de kostenraming (offerte of op forfaitaire basis). Max. onderhoudspremie = 20.000 euro

• Voorwaarden tot uitbetaling:– Werken dienen binnen een termijn van 2 jaar na datum van toekenning:

• volledig en integraal uitgevoerd worden• voorlopig opgeleverd zijn• Uitbetaling dient aangevraagd te zijn bij het agentschap• Per post gerelateerde eindafrekening van de kosten ingediend bij AOE• Verslag van de werkzaamheden en alle verantwoordingsstukken ingediend

Landschapspremie

• Besluit van de Vlaamse Regering van 4 april 2003 tot instelling van een premiestelsel voor beschermde landschappen, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006, 4 december 2009 en 10 juni 2011.

• Toepasbaar voor:– Opmaken van een landschapsbeheerplan– Uitvoeren van instandhoudings- en onderhoudswerkzaamheden in een landschapsbeheerplan– Uitvoeren van herstel- en verbeteringswerkzaamheden vermeld in een landschapsbeheerplan– Ontsluitings-, onderzoeks- en voorlichtingswerkzaamheden vermeld in een landschapsbeheerplan

• Afhankelijk waarvoor landschapspremie wordt aangevraagd => andere procedure

• Landschapspremie:- Opmaak landschapsbeheerplan: 80%

– Uitvoeren beheerswerkzaamheden: • kan niet voor minder dan 500 euro worden toegekend• Slechts 20% van de werken mag voor de toekenning uitgevoerd zijn (tenzij dwingende omstandigheden en mits

voorafgaandelijke toestemming)• 70% voor instandhoudings-, onderhouds-, herstel- en verbeteringswerkzaamheden• 20% voor ontsluitings-, onderzoeks- en voorlichtingswerkzaamheden

Landschapspremie

• Bedrag landschapspremie wordt toegekend obv de door het agentschap aanvaarde kostenraming voor de beoogde beheerswerkzaamheden, verhoogd met 10% als tegemoetkoming in de algemene kosten zoals werkingskosten.

• Voorwaarden tot uitbetaling:– Werken dienen binnen een termijn van 3 jaar na datum van toekenning:

• uitgevoerd worden• voorlopig opgeleverd zijn• Uitbetaling dient aangevraagd te zijn bij het agentschap• Per post gerelateerde eindafrekening van de kosten ingediend bij AOE• Verslag van de werkzaamheden en alle verantwoordingsstukken ingediend

Financiële aspectMONUMENT

• Onderhoudspremie: onderhoudswerkzaamheden

werken pas starten na toe- kenning min. 1 000euro max. 30 000euro 40% van de raming uitvoering binnen termijn van 2 jaar na toekenning • Restauratiepremie:

restauratiewerkzaamheden werken pas starten na toe- kenning (uitz. op) Dossiersamenstelling min. 2 500euro premie max. / + 10% voor kosten % afh. van premienemer uitvoering binnen termijn van 5 jaar na toekenning

STADS-/DORPGEZICHT

• Onderhoudspremie: goedgekeurd her-

waarderingsplan nodig overeenstemming bepalingen met monument

LANDSCHAP

• Onderhoudspremie: onderhouds- en instand- houdingswerkzaamheden starten na toekenning (uitz. op). min. / max. 20 000euro 40% van de raming uitvoering binnen termijn van 2 jaar na toekenning• Landschapspremie: Opmaak landschapsbeheerplan beheerswerkzaamheden werken pas starten na toe- kenning (uitz. op) % afh. soort aanvraag uitvoering binnen termijn van 3 jaar na toekenning

Wetgeving

• Premiemogelijkheden van toepassing binnen huidige wetgeving• Nieuw onroerend erfgoed decreet gepland tegen 1 januari 2015• Vragen omtrent nieuwe decreet? => Uniek Loket

PRAKTISCH

Sofie Duytschaever

Inhoudstafel

1 Vernieuwde website2 Geoportaal3 Contactgegevens buitendiensten

Vernieuwde website

https://www.onroerenderfgoed.be

• Links naar:• Inventaris Onroerend Erfgoed• Databank beschermingen• Publicaties• Beleid & regelgeving• Formulieren• Onderzoek• Vergunning• Premies• Diensten• Actueel• Geoportaal

Geoportaal

https://geo.onroerenderfgoed.be/

Contactgegevens buitendiensten

Algemene contactgegevens VAC’s

• Onroerend Erfgoed AntwerpenLange Kievitstraat 111-113 , bus 53

2018 Antwerpen T. 03/224 62 10 | F. 03/224 62 23 antwerpen@onroerenderfgoed.be • Onroerend Erfgoed Limburg

Koningin Astridlaan 50, bus 1 3500 Hasselt T. 011/74 22 20 | F. 011/74 22 39 limburg@onroerenderfgoed.be

• Onroerend Erfgoed Oost-VlaanderenGebroeders Van Eyckstraat 4-6

9000 Gent T. 09/265 46 18| F. 09/265 46 00 oost-vlaanderen@onroerenderfgoed.be • ! Nieuw adres OE Oost-Vlaanderen

vanaf 17 maart 2014:Koningin Maria Hendrikaplein 70

9000 Gent

Algemene contactgegevens VAC’s

• Onroerend Erfgoed Vlaams - BrabantDiestsepoort 6, bus 94

3000 Leuven T. 016/66 59 00 | F. 016/66 59 05 vlaams-brabant@onroerenderfgoed.be • Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen

Koning Albert I-laan 1.2, bus 92 8200 Brugge (Sint-Michiels) T. 050/24 81 50 | F. 050/24 82 05 west-vlaanderen@onroerenderfgoed.be

Presentatie:http://www.slideshare.net/VIOE

Vragen?

geert.vanderlinden@rwo.vlaanderen.bekoen.smets@rwo.vlaanderen.be

sofie.duytschaever@rwo.vlaanderen.be