Hoofdstuk 3

Moleculen in levende materie

Context 1Materie, energie en

leven

1. Te dik, te dun …

2. Voedingsstoffen 1. suikers (gluciden)2. vetten (lipiden)3. eiwitten (protëinen)4. mineralen en vitaminen

3. Gluciden (suikers)

3.1 Monosachariden: glucose, fructose3.2 Disachariden: maltose, lactose, sucrose3.3 Polysachariden: cellulose, zetmeel, glycogeen

4. Lipiden (vetten) boek p. 43-46

Neutrale vetten = triglyceriden

Fosfolipiden

Cholesterol

Steroïden

Lipiden in vetweefsel

4. Lipiden (vetten) boek p. 43-46

4.1 Esters

4.2 Triglyceriden of neutrale vetten

4. Lipiden (vetten)

a) Opbouw en structuur van triglyceriden

4.2 Triglyceriden of neutrale vetten

4. Lipiden (vetten)

a) Opbouw en structuur van triglyceriden

in dierlijke vetten

in plantaardige vetten

4.2 Triglyceriden of neutrale vetten

4. Lipiden (vetten)

b) Soorten triglyceriden

het verschil tussen boter en margarine

4.2 Triglyceriden of neutrale vetten

4. Lipiden (vetten)

b) Soorten triglyceriden

boter: dierlijk product, vooral verzadigde vetzuren

margarine: plantaardig product, ook een deel onverzadigde vetzuren

het verschil tussen boter en margarine

harden van oliën

linoleenzuur

omega-3-vetzuren

4.2 Triglyceriden of neutrale vetten

4. Lipiden (vetten)

c) Aanvulling: essentiële vetzuren

in walnoten, bepaalde plantaardige oliën, sommige groenten (waterkers, spinazie)

docosahexaeenzuur (DHA) C22:6

eicosapentaeenzuur (EPA) C20:5

omega-3-vetzuren

c) Aanvulling: essentiële vetzuren

in vette vis: visvetzuren (zalm, haring, sardienen, … uit algen)

omega-6-vetzuren

linolzuur: in zonnebloemolie, noten, oliën

c) Aanvulling: essentiële vetzuren

omega-6-vetzuren

arachidonzuur: in eidooiers en vlees

c) Aanvulling: essentiële vetzuren

1. Eiwitten zijn ketens van kleine bouwstenen. Er zijn 20 van die bouwstenen (aminozuren). Hoeveel soorten eiwitten zijn er?

A. 100denB. 1000denC. 10 000den

2. De bouwstenen van eiwitten zijn aminozuren. Hieronder staat de structuur van een aminozuur.Welke belangrijke functionele groepen herken je?

A. aminogroep en zuurgroep

B. aldehydegroep en amidegroep

3. Een voorbeeld van een eiwit is hemoglobine. Dit komt voorin rode bloedcellen. Wat is de functie van dit eiwit?

A. Voedsel (suiker) meevoeren met het bloed.B. Zuurstof binden en vervoeren doorheen het lichaam.

4. Hoeveel eiwitten heb je per dag ongeveer nodig (als je 60 kg weegt)?

A. 90 gB. 45 g

5. Hoeveel g suiker (glucose) zit in ons bloed

A. 5 gB. 50 g

6. Hoe komt het dat veel Afrikanen en aziaten geen melk drinken.

A. Ze kunnen het suiker in de melk niet verteren.B. Ze zijn allergisch aan melk.

7. Cellulose in de celwand van planten is een suiker.

A. Deze uitspraak is waar.B. Deze uitspraak is niet waar.

5. Proteïnen (eiwitten) boek p. 47-51

5.1 Formule - aminozuren

eiwitten = lange ketens van aminozuren

vast gedeeltje variabel gedeelte

aminozuren

aminozuren

5. Proteïnen (eiwitten)5.2 Proteïnen en voeding – essentiële aminozuren

a) Functie van proteïnen uit onze voeding

voedings-middel

hoeveelheid eiwitten

100 g vlees 30 g

2 glazen melk 10 g

1 plak kaas 4 g

150 g aardappelen

3 g

6 sneden brood

12 g

1 pak vlees 5 g

0,8 g per kg lichaamsgewicht

5. Proteïnen (eiwitten)5.2 Proteïnen en voeding – essentiële aminozuren

b) Essentiële aminozuren

Welk soort reactie is dit?

Waar komt dit nog voor?

5. Proteïnen (eiwitten)5.3 Opbouw van een eiwit

a) reactie tussen 2 aminozuren: een dipeptide

b) peptidebinding

5. Proteïnen (eiwitten)5.3 Opbouw van een eiwit

c) polypeptiden

c) polypeptiden

illustratie: insuline

5. Proteïnen (eiwitten)5.3 Opbouw van een eiwit

d) verschillende soorten eiwitten

functie van insuline?

5. Proteïnen (eiwitten)5.4 Functie van eiwitten

a) eiwit als bouwstof van cellen

5. Proteïnen (eiwitten)5.4 Functie van eiwitten

a) eiwit als bouwstof van cellen

5. Proteïnen (eiwitten)5.4 Functie van eiwitten

b) eiwit als transportmiddel

5. Proteïnen (eiwitten)5.4 Functie van eiwitten

c) eiwit als verdedingsmiddel

biokatalysatoren

5. Proteïnen (eiwitten)5.4 Functie van eiwitten

d) eiwit als enzyme

d) eiwit als enzyme voorbeeld 1

d) eiwit als enzyme

voorbeeld 2