HET VERZAMELEN VAN ARABIË

Christiaan Snouck Hurgronje en Mekka

Prof. dr. Jan Just Witkam

Museum voor Volkenkunde,Leiden, 2 december 2007

De eerste afbeelding van Mekka in Europa, detail. Bron: H. Reland, De religione muhammedica … Utrecht 1717.

De grote moskee van Mekka. Iznik tegeltableau, 16e eeuw.

Bron: Benaki Museum, Athene. Museum of Islamic Art.

Mekka in 1889, overzicht van de grote moskee en de stad. Bron: Foto uit 1888 door de arts Abdul Ghaffar in Bilder aus Mekka (1889), nr. 3.

Mekka in 2006. Het plein van de grote moskee en de nieuwbouw van de stad. Bron: Foto door Sami Angawi, Jeddah

Christiaan Snouck Hurgronje, ca. 1900.

Bron: Th.W. Juynboll, ‘Dr. C. Snouck Hurgronje’, in: Mannenen vrouwen van beteekenis in onze dagen dl. 32, afl. 2. Haarlem 1901.

Christiaan Snouck Hurgronje, in Mekka, 1885, of Jeddah1884.

Bron: Snouck Hurgronje archief. UB Leiden, Or. 8952, foto A-2.

Christiaan Snouck Hurgronje, ca. 1922.

Bron: Frontispice bij deel 1 van de Verspreide geschriften. Bonn 1923.

Beknopte chronologie van Christiaan Snouck Hurgronje

1857 geboren te Oosterhout1880 proefschrift Leiden: Het Mekkaansche feest1884-1885 verblijf in Djeddah en Mekka1888-1889 publicatie Mekka I en II1889-1906 adviseursfuncties in Batavia1893-1894 publicatie De Atjèhers I en II1903 publicatie Het Gajo-land en zijn bewoners1906-1927 hoogleraar Leiden1906-1909 geluidsopnamen Mekka (niet zelf)1922-1927 publicatie Verspreide geschriften1931 publicatie Engelse vertaling Mekka II1936 overleden te Leiden1957-1965 publicatie Ambtelijke adviezen1979-1985 controverses in de pers over Snouck Hurgronje1997 openstelling archief Snouck Hurgronje2007 publicatie Nederlandse vertaling Mekka II

Donkere kamer in het veld, 1877

Bron: S.Th. Stein, Das Licht im DienstewissenschaftlicherForschung. 2. Band (Halle 21888), fig. 118.

Ontwerpen voor een apparaat voor de distillatie van water, ten behoeve van de fotografie.

Bron: Brief van Piet van Romburgh aan C. Snouck Hurgronje, 27 juli 1884. Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 8952.

De Nederlandse kolonie in Jeddah, najaar 1884.Bron: Snouck Hurgronje Archief

Raden Aboe Bakar uit Banten, West Java. Hij vergezelde Snouck Hurgronje op zijn reis van Djeddah naar Mekka. Foto uit Mekka 1885.

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden. Or. 26.403 (Nino 1.66).

Al-Sayyid Abd al-Ghaffaribn Abd al-Rahman al-Baghdadi, de eerste Mekkaanse fotograaf, 1885.

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden. Or. 26.403 (Nino 1.26).

Abdallah al-Zawawi, Mekkaanse geleerde en levenslange vriend van Snouck Hurgronje. Foto genomen in Mekka 1885.

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden. Or. 26.403 (Nino 1.43).

Straatscène in Mekka, 1886. Lithografie naar een foto door al-Sayyid Abd al-Ghaffar, de Mekkaanse arts. Bron: Bilder-Atlas, No. 6

Mekkaanse portretten.

Een Atjèher in Mekka, 1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden, Or. 18.097, S 67 (A 1).

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden. Or. 26.403 (Nino 1.75).

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje archief, Universiteit Leiden

Mekkaanse portretten.Zwarte slavin, 1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 26.403 (Nino 1.8)

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 26.403 (Nino 1.79)

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 26.403 (Nino 1.80)

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 18.097 S 67 (A 4).

Mekkaanse portretten.1885-1887

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 18.097 S 67 (A 24).

Mekkaanse portretten.1888. Mekkaanse vrouw poserend als bruid.

Bron: Snouck Hurgronje Archief, UB Leiden, Or. 18.097 S 66 (A 2).

Mekkaanse etnografica.1886-1888

Bron: Bilder-Atlas 1889, nr. 37.

Mekkaanse etnografica.1886-1888

Bron: Bilder-Atlas 1889, nr. 38.

Mekkaanse etnografica.1886-1888

Bron: Bilder-Atlas 1889, nr. 39.

Mekkaanse etnografica.1886-1888

Bron: Bilder-Atlas 1889, nr. 40.

Geluidsopnamen in Mekka

Aan het einde van de jaren 1890 begon Snouck Hurgronje te experimenteren met de fonograaf. Het opnemen en weer afspelen van geluid (muziek, zang, gebed, Koran) was een tijdverdrijf geworden voor de gegoede burgerij.

Hij realiseerde zich hoe nuttig deze nieuwe techniek kon zijn voor linguïsten en etno-musicologen.

Na zijn terugkeer naar Nederland in 1906 stuurde hij zijn fonograaf van Batavia naar de Hidjaz en liet daar door zijn Arabische vrienden vele opnamen maken.

De meest elementaire wijze van het zichtbaar maken van geluid, duseen transpositie van de ene sensorische wereld naar de andere. Hierworden trillingen geschreven op een cylinder met roet (ca. 1870?).Bron: S.Th. Stein, Das Licht im Dienste wissenschaftlicher Forschung. 2. Band (Halle 21888), fig. 116.

Muziek opnamen in het Nederlandse consulaat in Djedda, februari 1909. Van links naar rechts: Tadjoedin, Sayyid Muhammad, MasMuhammad Hasim, Haji Agus Salim. Foto door consul N. Scheltema.Bron: Leiden Leiden Universiteitsbibliotheek Or. 26.365: OI D.47. Geluid: CD 2a, track 11 (C 16).

Affiche (in het Soendanees) voor 1339/1921 van de firma Tadjoedin in Batavia, die actief is in het transport van pelgrims naar Mekka. Muhammad Sa’id werkt vanuit Batavia. Zijn brier Gamal vanuit Djedda en Mekka.Bron: Leiden Universiteitsbibliotheek, Or. 8952, s.v. Tag al-Din.

Instructies van Muhammad Sa’id Tadjoedin in Batavia aan zijn broer Gamal in Mekka, voor het opnemen van geluid met Snouck Hurgronjes fonograaf, 7 september 1906. Bron: Leiden Universiteitsbibliotheek Or. 8952, s.v. Tag al-Din.

Instructies van Muhammad Sa’id Tadjoedin in Batavia aan zijn broer Gamal in Mekka, voor het opnemen van geluid met Snouck Hurgronjes fonograaf, 7 september 1906.

Houd het apparaat schoon en behandel het met zorg. Houd het in zijn kist. Houd de cylinders in hun doosjes, ook ná de opnamen.

Noem de naam van de uitvoerende kunstenaar, of naam van hetstuk dat ten gehore wordt gebracht.

Maak 20 cylinders (qawalib) with Jemenitische liedjesMaak 20 cylinders met stukken van lokale kunstenaars (volgt opsomming van plaatsen tussen Mekka en Medina.Maak 14 cylinders met Koran-reciet.

Bron: Leiden Universiteitsbibliotheek Or. 8952, s.v. Tag al-Din.

Cylinders met geluid uit de Hidjaz en Jemen die door Tadjoedin tussen 1906-1909 van Mekka naar Nederland zijn gestuurd. Bron: Leiden Universiteitsbibliotheek, foto J.J. Witkam, 2005

Snouck Hurgronjestranscripten en notities over de geluidsopnamen uit de Hidjaz.

Bron: Leiden Universiteitsbibliotheek Or. 18.097, S 65. Zie Arnoud Vrolijk & Hans van de Velde, Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936), Oriëntalist. Leiden 2006, pp. 98-99.