Het verschil tussen weten en eten

Omer Van den Bergh

Onderzoeksgroep voor Stress, Gezondheid en WelzijnDepartement Psychologie

K.U.Leuven

Studie van Voeding

• Nutriënten– Vetten– Koolhydraten– Omega 3– …

• Calorische waarden• Gastro-intestinale

processen• Gewichtsregulatie• …

Een verhaal dat begint achter de tanden….

Studie van Voeding

Hoe komt het achter de tanden terecht ?

Studie van Voeding

Psychologie

Studie van Voeding

Psychologie

??

Studie van Voeding

Psychologie

• Vetten ?• Koolhydraten ?• Omega 3 ??

Studie van Voeding

Psychologie

Hmm, lekker !!!

Probleem

• Medisch relevante variabelen ≠ psychologisch relevante variabelen

• Mensen eten geen calorieën !!• Mensen eten geen vetten, koolhydraten, etc.. !!

• Psychologische determinanten van voedselkeuze?

• Psychologische determinanten van beginnen en stoppen met eten ?

Psychologie en eetgedrag

• Theoretische psychologie– Perceptie (visueel, auditief)– Aandacht– Geheugen– Leren– Motivatie– Emotie

• Toegepaste psychologie– Arbeidspsychologie– Schoolpsychologie– Psychopathologie –

klinische psychologie

Eetgedrag ???

Gevolg

• Algemene kennis over gedragsverandering– Cognitief-motivationeel model

• Informatie verstrekken• Motivatietechnieken om het vol te houden

• Specifieke kennis over eetgedrag– Welke zijn de eigen determinanten?– Op welke wijze verander je ze?

http://images.google.be/imgres?imgurl=http://www.psych.upenn.edu/~rozin/proz_lo.jpg&imgrefurl=http://www.psych.upenn.edu/~rozin/&h=799&w=550&sz=56&tbnid=doFLx6IMig0WRM:&tbnh=142&tbnw=97&hl=nl&start=2&prev=/images%3Fq%3DPaul%2BRozin%26svnum%3D10%26hl%3Dnl%26lr%3D

Enkele voorbeelden

• Aanleren van voedselvoorkeur/-afkeer ?– Wat eet je wel/niet ?

• Leren honger krijgen ?– Hoe vaak eet je ?

• Wanneer stop je met eten ?– Wanneer ben je verzadigd ?

“Liking/disliking”

• Consistent de belangrijkste determinant van voedselkeuze

• Perceptie = “Gestalt”– Smaak + geur + textuur + temperatuur +

context + ? + interacties• Bite frame• Dish frame • Meal frame

Liking/disliking

• “Liking” is (grotendeels) aangeleerd– Herhaalde blootstelling– Associatief leren

• Smaak-smaak leren• Smaak-postprandiaal leren• Smaak-context leren

– Omgeving– Beloning/destructieve dwang

– Observationeel leren

Liking/disliking

• Positief-negatief asymmetrie– Variabiliteit in “liking” > in “disliking” van items

• We zijn het meer eens over wat slecht smaakt dan over wat lekker smaakt

– Maximale “liking” < maximale “disliking”• Dingen kunnen veel sterker slecht smaken dan lekkere dingen

lekker kunnen smaken

We kunnen makkelijker iets “disliked” maken dan iets “liked”

• Magic bullet voor leren van smaakaversie = associatie met misselijkheid/braken

“Liking/disliking”

Walging

• Dwingende reactie om dingen uit de mond/maag te elimineren

• Functie = “disease avoidance” (Darwin)• Bescherming van de fysieke integriteit

• Recuperatie van dit mechanisme in culturele sfeer

• Bescherming van psychische integriteit

Walging• Triggers :

– Geur/smaak (rottend, bedorven)– Uitzicht (bv. slijmerig)– Cultureel bepaalde conventies

• Varkenvlees• Wormen, insecten• Dieren (ifv afstand tot de mens, bv. hond, kat, paard (?))

• “Magisch” denken• Associatief, niet logisch

– “Once in contact, always in contact”– Similarity

… een schakelaar op de walging

Honger en verzadiging

• perifere (gastro-intestinale) regelmechanismen

• centrale regelmechanismen (neuropeptiden; neurotransmittoren)

Feedforward model of hunger and food intake

• before a meal the body's energy reserves are in balance

• eating disturbs this balance• before a meal the body

prepares for the imminent homeostatic imbalance by releasing insulin which causes a decline in blood glucose

• this decline in glucose is responsible for feelings of hunger

S. Woods (Psychological Review , 98, 488-505, 1991).S. Woods (Psychological Review , 98, 488-505, 1991).

We feel hungry because we anticipate to eat!!

Gemiddeld verschil (kcal) tussen porties in de US tussen 1977 en 1996 (globale verschil voor deze voeding thuis, op

restaurant en in fastfoodrestaurants)

1977 1996 toenamezoute snacks 132 225 93desserten 316 357 41frisdranken 144 193 49fruitsappen 139 189 50frieten 188 256 68hamburgers 389 486 97cheeseburgers 397 533 136pizza's 487 478 -9mexicaan 408 541 133

JAMA, 2003, 289, 450-3

• daling van 77% naar 66% voor aandeel van maaltijden thuis• tussendoortjes van 11 % van energie naar 19%• minder vetrijk vlees, maar even vetrijke cheeseburgers, pizza’s etc.

Verzadiging

• Smaak (flavor)

• Variatie in smaken

• Grootte van het bord/volume op het bord

• Gezelschap tijdens eten

• Wat geleerd werd over de verzadigingseffecten van voedsel

• …..

Psychologie van het vermageren

• Associatief ipv logisch denken– No cholesterol– Low fat– “Negatieve” calorieën

Mannen en vrouwen..

Mannen en vrouwen..

En voor straks…

eet smakelijk !!