Het Toverbos,uitgetest in de kleuterklas.

Interesse HUBBelang van spel + verschil met bestaande methodieken:• Tijd voor spel waar kleuters hun emoties beleven,

uiten.• De kleuterleidster speelt mee en is de coach.• De kleuter kiest zelf welk dier die hij wil zijn en wat hij

wil spelen. Hij bepaalt de inhoud.

Kleinschalig onderzoek: effectiviteit + hoe concreet ermee aan de slag gaan.

Onderzoeksvragen

Twee onderzoeksvragen:

Eerste onderzoeksvraag Tweede onderzoeksvraag

Is er een effect van de methodiek ‘Het Toverbos’ op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kleuters?

Is er een effect van het gebruik van de methodiek ‘Het Toverbos’ op de wijze waarop kleuteronderwijzers hun kleuters observeren en aandacht hebben voor de eigenheid van elk kind?

Onderzoeksdesign

KLEINSCHALIG WETENSCHAPPELIJK onderzoek: • Pretest- interventiefase- posttest design.• Experimentele en controlegroep

OnderzoeksdesignExperimentele groep : 9 studenten die vrijwillig deelnamen.

-Tweedaagse opleiding in de methodiek ‘Het Toverbos’.

- Geven van tien Toverbossessies in de stagesschool (vijf sessies voorafgaand aan de stage en vijf tijdens de stage).

-Om de twee/drie Toverbossessies: supervisie met Niki Jeannin.

OnderzoeksdesignControlegroep:

- gelijkaardige groep van 9 studenten op basis van een ranking van alle studenten (kindgericht observeren en sensitiviteit van de student) .

- Lange stage (6 weken) op de stageschool.

-Tijdens de lange stage geven zij geen Toverbos.

OnderzoeksdesignPretest Interventiefase Posttest

OV1: Kleuters

Online vragenlijstsoc – emot ontw.:

Ingevuld door de mentoren bij 5 kleuters per klas

Experimentele groep:-Tweedaagse opleiding

-Geven van tien Toverbossessies

-Supervisie om de twee sessies

-Geven van de lange stage

Controlegroep:- Geven van de lange stage

Online vragenlijst soc – emot ontw:

Ingevuld door de mentoren bij 5 kleuters per klas

OV2: Student

1. Checklist leerkrachtstijl ingevuld door de mentoren

2. Observatie-oefening3. Zelfevaluatie-

vragenlijst obv basiscompetenties

1. Checklist leerkrachtstijl ingevuld door de

mentoren1. Observatie-oefening2. Zelfevaluatie-vragenlijst

obv basiscompetenties

Focusgroepinterview met de experimentele groep over de ervaringen en methodiek.

OV 1: Kleuters• Gedragsmeetinstrument:

– SSIS (Gresham & Elliott, 2008): Communicatie, Coöperatie, Assertiviteit, Verantwoordelijkheid, Empathie, Betrokkenheid, Zelfcontrole.

– PERIK (Mayr & Ulich, 2009): Zelfcontrole, Assertiviteit, Emotionele Stabiliteit.

• Onderzoek: Ingevuld door de mentoren bij 5 kleuters per klas, zowel pre als post.

• Gedragsobservatie in de klassituatie.

OV 1: KleutersGroep PRE-test

(november 2010)INTERVENTIE(januari – mei 2011)

POST-test(juni 20011)

Experimentele groep(9 klasgroepen)

Kleuteronderwijzer vult de vragenlijst SSIS en PERIK in voor ieder van de vijf at random gekozen kleuters.

Gehele klasgroep krijgt tien Toverbossessies.

Kleuteronderwijzer vult de vragenlijst SSIS en PERIK in voor dezelfde vijf at random gekozen kleuters.

Controlegroep(9 klasgroepen)

Kleuteronderwijzer vult de vragenlijst SSIS en PERIK in voor ieder van de vijf at random gekozen kleuters.

Gehele klasgroep krijgt geen Toverbossessies.

Kleuteronderwijzer vult de vragenlijst SSIS en PERIK in voor dezelfde vijf at random gekozen kleuters.

OV 1: Kleuters

Lichte groei sociaal-emotionele ontwikkeling.

Significant effect: schaal ‘COÖPERATIE’(β-waarde= 1,381 ;p-waarde= 0,036)

SCHAALINHOUD STIMULANS DOOR TOVERBOS

Maken/opvolgen afspraken. Leren omgaan met grenzen.Opstellen van afspraken op een vertrouwensvolle manier.

Gepast deelnemen in de klas.Afwerken van taken zonder anderen te storen.

Stimuleren van het probleemoplossend vermogen.

Negeren van klasgenoten als ze hem/haar proberen te storen.

Door drukte in ‘Het Toverbos’, mogelijk meer focus.

OV 1: Kleuter

Kleuter:

•Open fijne spelervaring

•Stil openbloeien, ingang bij andere kinderen door aandacht van Grote Vogel

•Drukandere rol, soms rustiger

•Algemeen: Andere omgangsvormen

Focusgroepinterview: Leereffect

Uitspraak student‘Ik had een kind dat geen contact had met andere

kinderen. Tijdens Toverbos hing die voortdurend bij mij. Dan gingen we bij andere kindjes en dan vroeg ik of paardje mag meespelen.

Ze gaven haar een taak en dan keerde ze altijd wel terug bij mij, maar toch.

Tegen het einde van mijn stage hadden we haar verjaardag gevierd.’. Ze konden daar eens iets tegen zeggen en dan was ze toch opgenomen in de groep. En dan denk ik toch dat dat door Het Toverbos is, omdat ik haar daar probeerde in die groepjes te krijgen.

Uitspraak student‘Ik had ook een kleuter die heel

agressief was, in de klas ook. In ‘Het Toverbos’ nam die eerder een verzorgende functie op. Die had dan ook een klein kindje gekregen. Ik had dan zo’n vingerpopje gegeven. En die ging daar dan echt heel zorgzaam met dat popje om en zo echt verzorgen. Dus dat was wel dag en nacht verschil.’

OV 2: Checklist Leerkrachtstijl• Meetinstrument dat sensitiviteit van de

student in kaart brengt: weinig voorhanden.• Checklist Leerkrachtstijl (Laevers, et al., 2009)• Meet op welke wijze de leerkracht optreedt en

tussenkomt t.a.v. de klasgroep op drie dimensies:– Stimulerend tussenkomen– Gevoeligheid voor beleving– Autonomie Verlenen

OV 2: Checklist LeerkrachtstijlGroep PRE-test

(na twee Toverbossessies of na twee dagen stage)

INTERVENTIE(januari – mei 2011)

POST-test(juni 2011)

Experimentele groep(9 klasgroepen)

Mentor vult de Checklist Leerkrachtstijl in.

Student volgt opleiding ‘Toverbos’ en geeft zelf tien Toverbossessies.

Mentor vult de Checklist Leerkrachtstijl in.

Controlegroep(9 klasgroepen)

Mentor vult de Checklist Leerkrachtstijl in.

Student volgt geen opleiding en geeft geen Toverbossessies.

Mentor vult de Checklist Leerkrachtstijl in.

OV 2: Checklist leerkrachtstijlSchaal Controlegroep - Premeting Experimentele groep - Premeting

Gemiddelde Standaard-deviatie

Missing Values

Gemiddelde Standaard-deviatie

Missing Values

Stimulerend tussenkomen

4,155

Maximum-

score: 4%

1,207 0% 5,267

Maximum-

score: 40%

0,719 13%

Gevoeligheid voor beleving

4,703

Maximum-

score: 20%

0,971 0% 5,630

Maximum-

score: 64%

0,439 0%

Autonomie verlenen

4,333

Maximum-

score: 13%

1,259 18% 5,240

Maximum-

score: 38%

0,668 22%

MISSING VALUES: GELIJKWAARDIGE CONDITIES?

MAXIMUMSCORES: Te wijten aan Toverbos?

Geen significant effect gevonden.

OV 2: Kindgericht observeren

Als Grote Vogel kijken naar (de variaties binnen) het spel:

Zicht op de belevingswereld van de kleuter. Op basis van de observaties, inschatten of een

interventie al dan niet noodzakelijk is en waar een kind nood aan heeft.

OV 2: Kindgericht observeren• Zoektocht naar instrument?• Twee videofragmenten met een sociaal-

emotioneel getint rollenspel:– Kwalitatief observeren– Kritische reflectie

• Interpretatieschema scoringstabel

OV 2: Kindgericht observerenPRE-test(november 2010)

INTERVENTIE(januari – mei 2011)

POST-test(juni 20011)

Experimentele groep(9 klasgroepen)

Student reflecteert over de videofragmenten.

Student volgt opleiding ‘Toverbos’ en geeft zelf tien Toverbossessies.

Student reflecteert over de videofragmenten.

Controlegroep(9 klasgroepen)

Student reflecteert over de videofragmenten.

Student volgt geen opleiding en geeft geen Toverbossessies.

Student reflecteert over de videofragmenten.

OV2: Kindgericht observeren- Premeting: experimentele groep scoort

significant hoger dan de controlegroep. Gebrek aan enthousiasme bij controlegroep?Grotere interesse bij experimentele groep?

- Test-hertest: daling op de meeste schalen.Gebrek aan enthousiasme om de analyse

nogmaals te maken.

OV 2: Zelfevaluatievragenlijst• Basiscompetenties van de Leraar

Kleuteronderwijs• Hertaling door tweedejaars BAKO

PRE-test(november 2010)

INTERVENTIE(januari – mei 2011)

POST-test(juni 2011)

Experimentele groep(9 klasgroepen)

Zelfevaluatie-vragenlijst

Student volgt opleiding ‘Toverbos’ en geeft zelf tien Toverbossessies.

Zelfevaluatie-vragenlijst

Controlegroep(9 klasgroepen)

Zelfevaluatie-vragenlijst

Student volgt geen opleiding en geeft geen Toverbossessies.

Zelfevaluatie-vragenlijst

OV 2: ZelfevaluatievragenlijstHertaalde competentie: SIGNIFICANT EFFECT (p-waarde)

Stimulans door ‘Het Toverbos’

Ik kan gepast omgaan met kleuters met gedragsmoeilijkheden en met kleuters uit moeilijke thuissituaties.

(F(1)= 5,145; p-waarde = 0,039)

Supervisie: beantwoorden van vragen over situaties die de studenten als moeilijk ervoeren.

Ik kan nadenken over wat goed/minder goed is aan de klaspraktijk om deze zo te verbeteren.

(F(1)= 5,345; p-waarde= 0,035)

Zelfreflectie van de student staat centraal.

Observatieverslag: Wat goed/minder goed? Hoe te verbeteren? Hoe hebben de kinderen gespeeld? Hoe ervaarde ik mijn rol? Hoe was de kwaliteit van de spelactiviteiten?

Ik kan de kleuters boeien en succes laten beleven door te werken met realistische activiteiten die leerrijk en interessant zijn voor hen.

(F(1)= 4,632; p-waarde= 0,048)

Inzicht in de belevingswereld van de kleuter.

OV 2: ZelfevaluatievragenlijstHertaalde competentie: SIGNIFICANT EFFECT (p-waarde)

Stimulans door ‘Het Toverbos’

Ik kan een verhaal vertellen of voorlezen waarbij ik voldoende mimiek, intonatie en lichaamstaal gebruik. Indien nodig pas ik het verhaal of de mimiek, intonatie en lichaamstaal vlot aan.

(F(1)= 13,645; p-waarde= 0,002)

Kleuteronderwijzer speelt expressief mee als Grote Vogel.

Ik kan actief meespelen en opgaan in de belevingswereld en de fantasie van de kleuter. (F(1)= 8,409; p-waarde= 0,011)

Actief meespelen en meegaan in de belevingswereld en de fantasie van de kleuter.

OV 2: ZelfevaluatievragenlijstIn welke competenties ben je gegroeid door het geven van Het Toverbos? Omcirkel er maximaal 5. (p-waarde)

Percentage

Gegroeid in item 2 (p-waarde = 0,013)

Ik kan kleuters stimuleren om bij conflicten of probleemsituaties zelf naar oplossingen te zoeken.

56%

Gegroeid in item 7 (p-waarde = 0,035)

Ik kan gepast omgaan met kleuters met gedragsmoeilijkheden en met kleuters uit moeilijke thuissituaties.

44%

Gegroeid in item 13 (p-waarde = 0,000)

Ik kan actief meespelen en opgaan in de belevingswereld en de fantasie van de kleuter.

89%

Focusgroepinterview: leereffectKleuter: Student:

•Open fijne spelervaring

•Stil openbloeien, ingang bij andere kinderen door aandacht van Grote Vogel

•Drukandere rol, soms rustiger

•Algemeen: Andere omgangsvormen

•Omgaan met moeilijkere situaties.

•Zichzelf leren kennen.

•Rustig zijn en blijven.

Focusgroepinterview ‘Het Toverbos’Sterktes Aandachtspunten

(vaste) Dierenhandpop per kind.

Vrije keuze van het spel(<-> aandachtspunt: aanbieden van impulsen).

Meespelen als begeleider.

Prikkelen van de fantasie van de kleuter.

Ideale groepsgrootte: 10 tot 15 kleuters.

Ideale ruimte: aparte, grote ruimte. Handpop van Grote Vogel: grotere

handpop, felle kleur met enkele gebreken.

Noodzakelijke vaardigheden: inlevingsvermogen; rustig zijn/worden; durven; zelfkritisch zijn; zelfzeker zijn en vertrouwen hebben; speels zijn; openstaan voor de thema’s.

Leerverslag• Nut van observeren wordt duidelijker. Leren inpikken op wat

ze doen en komen vertellen.• Kleuters leren stimuleren om zelf een oplossing te zoeken.• Dieper leren ingaan op gevoelens, thuissituaties.• Bewust worden van eigen handelen.• Kleuters meer laten doen. De kleuters niet altijd sturen.

Kleuters zelf laten spelen en onderwerpen laten aanbrengen, zo wordt hun creativiteit gestimuleerd.

• Leren betrekken van stillere kleuters en omgaan met drukkere kleuters.

Discussie

• Zouden de resultaten hetzelfde zijn, moesten we het onderzoek voeren bij ervaren kleuterleidsters?

• Wat zouden de effecten zijn als de kleuters drie jaren lang Toverbos krijgen?

Concrete beschrijving hoe met ‘Het Toverbos’ aan de slag te gaan.

Compleet met theoretische achtergronden, cases, DVD-fragmenten, zelfreflectie-opdrachten, voorbeelden en tips.

Uitspraak student

‘Ik denk dat je als kleuterleidster gewoon even moet afstappen van het idee wat je de kleuters WIL zien doen en moet kijken naar wat de kleuters effectief DOEN.’

Ik vond dat heel leuk, maar we hebben er hard voor moeten werken. Het heeft veel tijd en inzet gevraagd.

Ervaring Lien Brancart

Voor mezelf:- Bijgedragen tot ontwikkeling als

kleuterleidster. - Meer openstellen naar en meer oog voor

kleuters. Dit creëert een sterke band.- Meer aandacht voor ritme van de kleuter. - Beter in staat tot zelfreflectie.

Ervaring Lien BrancartVoor mezelf:- Je merkt sneller socio-

emotionele problemen op (vb. dolfijn).

- Meer inzicht in de belevingswereld en de fantasie van de kleuter.

- Beter in staat tot zelfreflectie.

Ervaring Lien BrancartVoor de kleuters:- Ze bouwen een band op met hun dier.

Ervaring Lien Brancart- Ze koppelen in hun spel in de klas terug naar

Het Toverbos. - Leren meer omgaan met afspraken en grenzen

Ervaring Lien Brancart

• Ze staan meer open voor elkaar en helpen elkaar. Dit is positief voor het groepsgevoel.

• Ze verwoorden sneller hun gevoelens en drukken ze ook uit. Net zoals ze sneller hun problemen uiten (voorbeeld reservepootjes).

Moeilijkheden tijdens het starten

• Benoemen van het dier. • Spel los durven laten. • Meer vrijheid dan in andere spelvormen en

vertrouwen in de kleuter. • Leren omgaan met drukte. • Moeilijk om op alle dieren tegelijk in te spelen. • Aanvaarden dat je niet alles kunt zien.

Tips voor starters

• Durven loslaten, durven vertrouwen in het kind.

• Zelf rust uitstralen.• In het begin houvast bijhouden.

Met dank aan… • Vzw en Stichting Ga voor Geluk:

“Initiatieven als Het Toverbos scherpen de empathie van opvoeders aan. We moeten ons zowel in de school als thuis afvragen: leggen we het accent vooral op het potentieel van onze kinderen of focussen we alleen op hun fouten? Ga voor Geluk kiest voorhet eerste: iedereen heeft potentieel, het is onze opdracht om dat te laten ontluiken, met de beste omkadering. (Marc Vande Gucht)”

• UZ Afdeling Kinderpyschiatrie: Niki Jeannin en Peter Adriaenssens.

• Meer info: catherine.malfait@hubrussel.be– Onderzoeksrapport staat online op

http://www.hubrussel.net/Pragodi_site/Toverbos