Post on 17-May-2020
Helpers en Helden
Rol van vaktherapie
Karin Frijters Klinisch Psycholoog & Psychotherapeut
Tjerk Jan Haga
Dramatherapeut
http://www.kfz.nl/projecten/call-2014-25
Opdrachtgever en Financiering
Kwaliteit Forensische Zorg
Projectleiding
dr. M.E. Keulen-de Vos, senior onderzoeker, FPC de Rooyse Wissel
Uitvoering
drs. K. Frijters, klinisch psycholoog, Trajectum
dhr. T.J. Haga, dramatherapeut, Trajectum
drs. L. Lansink, klinisch psycholoog, FPC de Rooyse Wissel
mevr. N. Strijbos, beeldend therapeut, FPC de Rooyse Wissel
drs. E. de Vries, hoofd behandeling, FPC de Rooyse Wissel
drs. W. Wilms, systeemtherapeut, FPC de Rooyse Wissel
Stuurgroep
drs. C. Rippen, Hoofd Kenniscentrum Trajectum
dr. M. Cima, hoofd onderzoek Conrisq Groep
Afbeelding
Onderdeel van kaarten set Helpers en Helden. Ontwerp door Nicole Strijbos, digitale bewerking door Fotostudio Ingrid Driessen, Bergen
Met dank aan
Alle cliënten binnen FPC de Rooyse Wissel en Trajectum die bij hebben gedragen aan de totstandkoming van het Helpers en Helden protocol. Ook gaat speciale dank uit naar Robert Didden (Trajectum), David Bernstein (Universiteit Maastricht), Christof Loose (Universiteit Düsseldorf) en Peter Graaf (Werner Otto instituut, Hamburg)
Schematherapie aangepast voor LVB
6 onderdelen:
• Theoriehandleiding
• Behandelprotocol
• Sessieprotocol
• Kaartenset
• Werkboek voor deelnemers
• Werkboek steunsysteem
Helpers en Helden
Indicatie
• Persoonlijkheidsproblematiek/persoonlijkheidsstoornissen (richtlijnen Trimbos)
• Emotionele en ontwikkelingsdynamische problematiek (waardoor gedragsproblemen als agressief gedrag, verslavingsgedrag)
Contra indicaties
. Acute stoornisbeelden, bijv. anorexia en psychotische symptomen
• Sterk middelenmisbruik; recente terugval daarin
• Hersenbeschadigingen en ernstige neurologische beperkingen (bijv. dementie)
• Autisme spectrum stoornissen?
Indicatie Helpers en Helden
• Tempo anders, meer uitleg en herhaling
• Meer psycho-educatie, groepsgericht
• Meer visualisatie
• Nadruk op ervaringsgerichte componenten (vaktherapie)
• Er wordt nauwelijks gewerkt met schema’s. Wel ‘ervaringen van vroeger’ in de vorm van ‘littekens’.
• De termen ‘modi’ en ‘modi-model’ zijn vervangen door de woorden ‘kant’ en ‘Kanten-model’.
• Meer aandacht voor steunsysteem
Verschil met reguliere Schematherapie
• Meer kanten, concreter (bijv. mishandelde en misbruikte kind
• Oudermodi: kunnen ook juffen, hulpverleners etc zijn
• Gezonde volwassene: ook hulp kunnen vragen (maximale autonomie vs maximale zicht op beperkingen)
Verschil met reguliere Schematherapie
1. Diagnostiek en intake (o.a. vragenlijsten SMI-R, YSQ-S3)
2. behandelfase 1: psycho-educatie en herkennen kanten;
3. behandelfase 2: modiwerk en gedragsverandering, met waar nodig ingevoegde individuele sessies.
Fasen in behandeling
• Psycho-educatie over en herkenning van schema’s, basisbehoeften, coping, en modi.
• in groepsverband
• 19 geprotocolleerde sessies
• geleid door een schematherapeut en vaktherapeut.
• een eerste aanzet van hun eigen Kantenmodel (modi model)
• presentatie in de groep in aanwezigheid van hun persoonlijke begeleider en/of andere belangrijke leden uit het steunsysteem.
Behandelfase 1
• steeds vaker onderdeel van gecertificeerde behandelprogramma’s die specifiek voor mensen met een verstandelijke beperking zijn ontwikkeld (Grip op Agressie, Niehoff, Didden, Drieschner, & Van den Hazel, 2014, en behandelprogramma’s van seksueel grensoverschrijdend gedrag (Hoitzing e.a., 2010).
• biedt een andere ingang bij de cliënt dan meer verbaal georiënteerde therapieën
• Het gaat om ervarend behandelen: Specifiek aan vaktherapeutische interventies is dat er handelings- en ervaringsgericht gewerkt wordt (sluit aan bij experiëntiële technieken schematherapie
Vaktherapie
• gedrag van de cliënt kan concreet en zichtbaar worden gemaakt en bijbehorende gevoelens en gedachten kunnen op datzelfde moment worden opgeroepen
• De ervaring die wordt opgedaan tijdens het handelen binnen de therapie, kan direct gekoppeld worden aan situaties buiten de therapie (transfer)
• Vanuit dit handelen wordt de cliënt tevens de mogelijkheid geboden om te experimenteren met alternatief gedrag, waardoor op een ervaringsgerichte manier de cliënt zich nieuw gedrag eigen kan maken.
Vaktherapie
Vooral dramatherapie en beeldende therapie past binnen Helpers en Helden
Vaktherapie
Rol van vaktherapeut:
Start module Perceptie
Het effect is het grootst bij cirkel B als je focust op de letter A en vice versa.
Kleur Naam
• Blauw Kwetsbaar en Kwaad
• Oranje Beschermers en Bewakers
• Rood Vechters en Vernietigers
• Geel Eisers en Straffers
• Groen Helpers en Helden
Kantenmodel
Gedrag dat in strijd is met regels en normen; agressief gedrag om een gevoel van onzekerheid, angst of frustratie niet te voelen
De Koppige
De Allerbeste
De Machtige
De Pester
De Bedrieger
De Vernietiger
De Onderdrukker
De Overcontroleerder
De Controlefreak
De Aandachtzoeker
Vechters en Vernietigers
Terugtrekken uit de omgeving, pijnlijke gevoelens uit de weg gaan of proberen te verdoven, overgave aan een ander (als overlevingsstrategie)
Boze beschermer Klagende beschermer De Man met de Muur Grote Kind Thrill Seeker Zelfsusser De Wegraker De Marionet De Dienaar Aandachttrekker De Hyperdrukke
Beschermers en Bewakers
Hebben betrekking op voelen, denken en handelen op basis van primaire (bijv. boosheid, impulsiviteit) en onderliggende emoties (bijv. eenzaamheid) Eenzaam Kind
Misbruikte Kind
Mishandelde Kind
Vernederde Kind
Verlaten Kind
Afhankelijke Kind
Ongedisciplineerde Kind
Impulsieve Kind
Verwende Kind
Boze/razende Kind
Kwetsbaar en Kwaad
Overmatig kritisch of veeleisend zijn, gevolg van ervaringen in de opvoeding (innerlijke zelfevaluatie)
De Eiser De Straffer
Eisers en Straffers
Gezonde manieren van emotionele uitingen en aanpassing, persoon zorgt goed voor zichzelf en vraagt hulp wanneer nodig
De Zelfstandige
De Helper
De Held
Blije Kind
Helpers en Helden!
Gebeurtenis/
uitlokkers
Gedachten
Ik denk dat …
Gevoelens
(denk aan de B’s)
Gedrag
Hoe merk je het aan mij?
Wat doe ik?
Gevolgen
Voordelen en nadelen
voor mezelf en anderen
Welke kanten komen
naar voren?
Als er geen groene
kant is geweest, wat zou
dan een groene kant
kunnen zijn? Welke groene kant
kan mij helpen en hoe dan?
Kantenmodel
• het versterken van de Helpers en Helden
• het verminderen en afzwakken van Beschermers en Bewakers, de Vechters en Vernietigers en de Eisers en Straffers
• Begrenzen van kwade kanten
• het helen, valideren van Kwetsbare kanten /behoeften (o.a.rescripting).
Uiteindelijke doel:
• Probleem- en delictgedrag verminderen en voorkomen
• Leren gebruik maken van eigen Helpers en Helden (ook hulp vragen
Doel behandelfase 2
• in groepsverband , maar kan ook binnen een individueel traject worden aangeboden (met EMDR).
• niet geprotocolleerd, omdat doel en uitgangspunt van deze behandelfase namelijk afhankelijk is van de behoeften, kanten en doelen van de individuele cliënten.
• Vaktherapeutische oefening als voorbeeld hoe in deze fase vaktherapie ingezet kan worden
Behandelfase 2
Ook: herkennen eigen schema’s en kanten in werkrelatie met cliënten, door (socio)therapeuten
Bijvoorbeeld:
• Samen in de vermijding schieten
• In de strijd komen met een cliënt
• Straffend worden t.o.v. een cliënt
• Er is geen juiste machtsbalans
steunsysteem
- Ik leer inzien wat mijn “oude pijn” kanten zijn
- Door het uitbeelden van een kant en foto’s te maken, kan ik het voelen
- Ik leer hoe ik naar mezelf kijk
- Je kan het verleden een plek geven
- Je hebt meer respect voor jezelf
- Je staat er niet alleen voor, je wordt begrepen en gezien
- Je kunt je verhaal kwijt
- Je leert jezelf kennen, je ziet het op papier, je kunt er wat mee doen
- Je kunt het zo ook overbrengen aan pber en anderen, dus snappen mij nu beter
- Had ik deze maar in het begin gehad
Evaluatie cliënten
Karin Frijters: kfrijters@trajectum.info
Tjerk Jan Haga: tjhaga@trajectum.info