Duurzame warmtenetten

Groene Huisvesters22 juni 2017

Jeroen Roos

Inhoud

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 2

1. Opzet warmtenet

2. Soorten en maten

3. Duurzaamheid

4. Specifiek:

– een bron: geothermie

– een concept: Nul-op-de-Meter/-Rekening renovaties

5. Kansen en risico’s van aansluitingen op warmtenet

6. Samenvatting

Algemene opzet van een warmtenet

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 3

Warmte-bron (al dan

niet deels duurzaam)

Hulp-ketel

40-90°C45-110°C

pomp

25-65°C 25-70°C

Warmte-bron (al dan

niet deels duurzaam)

Warmtenetten in Nederland

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 4

1. Tientallen netten van heel klein tot heel groot

2. Afnemers: woningbouw (ca 4% van alle woningen), utiliteit, glastuinbouw, industrie (m.n. stoom)

3. Zeer verschillende soorten warmtebronnen

Warmtenetten in soorten en maten (a)

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 5

1. Temperatuurniveau:– conventioneel: 90 °C aanvoer, 70 °C afvoer (veel toegepast

in bestaande bouw, warm tapwater direct beschikbaar). Relatief veel warmteverlies.

– “midden-temperatuur”: 70 °C aanvoer, 50 °C afvoer (vrijwel altijd toegepast bij nieuwbouw, warm tapwater direct beschikbaar). Nog steeds warmteverlies.

– “lage temperatuur”: 40-45 °C aanvoer, 25 °C afvoer (nog vrijwel nergens toegepast, innovatief, voor warm tapwater vorm van naverwarming nodig). Weinig warmteverlies.

– “zeer lage temperatuur”: 10-25 °C aanvoer, 6-15°C afvoer (bijv. warmte-koude-opslag systemen, voor CV en warm tapwater naverwarming nodig). Nauwelijks warmteverlies.

Warmtenetten in soorten en maten (b)

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 6

2. Schaal:

– van heel klein tot heel groot: binnen 1 gebouw (van 2 woningen op 1 CV-ketel tot flat), net met meerdere gebouwen (bijv. Delft Poptahof), wijk (bijv. Den Haag Ypenburg), stad (bijv. Purmerend) en regio (bijv. Rotterdam)

– kleine schaal: kan sterk ‘op maat’, lokale betrokkenheid hoger, kan startpunt zijn voor groter net (‘kralen rijgen’)

– grote schaal: meerdere warmtebronnen tegelijk, evt. meerdere leveranciers, meer verlies door transportleidingen

Duurzaamheid van warmtenetten (a)

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 7

1. Veel soorten warmtebronnen

– warmte van gas- en kolencentrales (meestal: derving van elektriciteit -> dan niet fossielvrij/duurzaam maar wel “zuinig fossiel”)

– afvalwarmte industrie (let op lock-in)

– verbranding van afval of hout (deels duurzaam)

– geothermische bronnen (grotendeels duurzaam)

Verder: vaak bijstook, meestal uit aardgas, 15-30% aandeel op jaarbasis in warmteproductie.

Geothermie (met dank aan PEP)

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 8

Geothermie

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 9

• SDE+ - subsidie en boorverzekering maken het haalbaar

• Maar wel in de buurt van bestaande warmtenetten met temp.range 40-90 graden C. Mogelijkheid tot ‘cascadering’.

• Per bron circa 4.000 woningen (-equivalenten) nodig (uitgaande van warmteafname per woning 30-60 GJ per jaar) en/of utiliteit (zwembaden, zorginstellingen)

• Beperkt aantal projecten gerealiseerd maar veel projecten in bepaalde mate van ontwikkeling

Geothermie

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 10

• Match van warmtevraag en geologie

• Veel informatie (maar toch ook onzekerheid)

Duurzaamheid van warmtenetten (b)

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 11

2. Toerekening van warmtebronnen

– Equivalent opwekkingsrendement (EOR), kwaliteitsverklaring, voor het héle betreffende warmtenet

– Toerekening van specifieke bronnen aan specifieke afnemers (via Garanties van Oorsprong): in de kinderschoenen en knellende regelgeving.

Intermezzo: Nul-op-de-Meter renovaties met warmtenetten

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 12

– Vraag ruimteverwarming beperken tot NOM-niveau (max. 50 kWh/m2/jr)

– Klimaatcomfort: vergelijkbaar met all-electric

– Aanvoertemperatuur warmtenet: max. 70 graden C moet voldoen, liefst nog lager

– Afkoopprijs voor minimaal 25 jaar: zodanig dat totale woonlasten max. conform all-electric zijn (dus bijv. geen gas-index)

– Volledig duurzaamheid (op jaarbasis), dus duurzame warmtenoodzakelijk (beschikbare restcapaciteit of nieuwe bronbinnen 5 jaar)

– Maar: beperkte vraag en dus beperkt verdienpotentieel voorwarmteleverancier, vooral interessant bij ‘verdichting’ netten

Intermezzo: Nul-op-de-Meter renovaties met warmtenetten

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 13

Max. 70°C

NOM

Hoofd-warmte-

bron (al dan niet deels duurzaam)

Hulp-ketel

Nieuwe, 100%

duurzame warmtebron

NOM

Bijv. 90°CBijv. 110°C

pomp

Elektriciteit voor pompen

niet-NOM-warmte

Kansen en risico’s warmtenet-aansluiting

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 14

1. Kansen– verduurzaming hoogbouw (relatief weinig ruimte zonnepanelen)

– minder (dure) woning-/gebouwaanpassingen nodig voor verduurzaming

– gebruik van interessante warmtebronnen zoals (industriële) restwarmte, geothermie en biomassa die op woning-/gebouwniveau niet rendabel of wenselijk zijn

2. Risico’s– monopolistische houding van aanbieders (prijzen, voorwaarden, ..) kan

kansen beperken (interessante oplossing: open warmtenet)

– duurzaamheid warmtenet afhankelijk van (tijdige verhoging van de) duurzaamheid van de bronnen en de warmteverliezen

– lange exploitatietermijn beperkt mogelijkheden om later (snelle) techniek-innovatie op woning-/gebouwniveau te benutten

– duurzame warmte op hogere temperaturen is schaars, bij aansluiting nog beperkte incentive om woningen klaar te maken op lage temperatuur

Samenvatting belangrijkste zaken

22 juni 2017 Warmtesprong Groene Huisvesters 15

1. Warmtenet pas duurza(a)m(er) met introductie van duurzame bronnen. In veel netten niet of nog maar beperkt aanwezig.

2. ‘Allocatie’ van warmtebronnen t.b.v. specifieke afnemers geeft stimulans voor duurzame warmte.

3. Temperaturen van warmtenetten moeten omlaag: a. beperking van warmteverliezen en b. meer duurzame(re) bronnen mogelijk.

4. Schil(na)isolatie faciliteert lagere temperaturen

5. Meer dynamiek nodig op de warmtemarkt om concurrentiepositie (zowel financieel als duurzaamheid ) te behouden.