de vier van het sociaal-cultureel

volwassenenwerk en hun samenhang functies

Voorstelling resultaten visieontwikkeling

1 oktober 2010

KVS, Brussel

• Welkom– Fred Dhont (directeur)

• Enkele beschouwingen bij het traject– Ronny Leenknegt (coördinator onderzoek & ontwikkeling)

• Toelichting bij de resultaten– Frank Cockx (stafmedewerker onderzoek & ontwikkeling)

• Vragen en opmerkingen– Frank Cockx & Fred Dhont

• Uitleiding– Fred Dhont (directeur)

• Broodjeslunch

Vooraf

de vier van het sociaal-cultureel

volwassenenwerk en hun samenhang functies

Voorstelling resultaten visieontwikkeling

1 oktober 2010

KVS, Brussel

• Het visieontwikkelingstraject– Aanleiding en verloop– Nadenken over functies

• De vier functies– Probleemstelling– Begripsverheldering– Interventiestrategieën

• Samenhang

Inleiding

Het traject visieontwikkeling

1. Situering• Voorbereiding beleidsplan SoCiuS 2004-2009• Bevraging van de sector nood aan visieontwikkeling

2. Contouren van het project

• Open en participatief• Thematisch• Praktijkgericht

3. Sociaal-cultureel volwassenenwerk• Continuüm

Sociaal-cultureel volwassenenwerk

Sociaal-culturele praktijken

Formalisering

Professionalisering

Overheidsregulering

• Sociaal-cultureel volwassenenwerk decretaal:1) verenigingen, 2) bewegingen, 3) regionale volkshogescholen en 4) landelijke vormingsinstellingen

• Vier functies: 1) educatieve, 2) gemeenschapsvormende, 3) maatschappelijke activerings- en 4) culturele functie

• Decretaal: niet elke werksoort elke functie verenigingen: educatie, gemeenschapsv., maatsch.activ., culturele Vormingplus: educatie, gemeenschapsv., culturele Landelijke: educatie, gemeenschapsv., culturele bewegingen: educatie, maatsch.activ.

SOCIAAL-CULTURELE PRAKTIJKEN

SOCIAAL-CULTURELE SECTOREN

Figuur 1 : Situering van het sociaal-cultureel volwassenenwerk

SOCIAAL-CULTUREEL VOLWASSENENWERK

Form

alis

erin

g, p

rofe

ssio

nalis

erin

g

en o

verh

eids

regu

leri

ng weinig

veel

Educatieve functie

Gemeenschaps-vormende functie

Maatschappelijke activerings-functie

Culturele functie

4. Opbouw en fasering

Wat is de rol en de betekenis van het sociaal-cultureel volwassenenwerk m.b.t. deze functie?

−Vraag 1: Wat is onze (sociaal-culturele) visie?

−Vraag 2: Wat is de wezenlijke en specifieke bijdrage van het sociaal-cultureel volwassenenwerk?

−Vraag 3: Waar dienen zich mogelijkheden aan om samen te werken met andere partners?

−Vraag 4: Op welke wijze kunnen de functies van het sociaal-cultureel volwassenenwerk zichtbaar gemaakt worden?

Visieteksten op www.socius.be

Vandaag: publicatie Cahier: vragen 1-2 (en3)

5. Nadenken over functies• Een veelheid aan functies

• kijk op mens & samenleving

• doeloriëntaties & functies

• interventiestrategieën voor aanbieders & processen bij deelnemers

• werk- & handelingsprincipes

• Relatie tussen de begrippen “methodiek” en “functies”

• SCM= viercomponentenlijm

• “Finaliteit” versus “de aard van de activiteiten” verwarring

Aard FinaliteitGV. Versterken en vernieuwen

sociale weefsel + gericht op groepsvorming

Versterken en vernieuwen sociale weefsel + gericht op groepsvorming met het oog op een democratische, solidaire, open en cultureel diverse samenleving

CULT. In brede als de engere zin Het verhogen van de participatie aan de cultuur die de samenleving te bieden heeft

MA. Organiseren, stimuleren en begeleiden van maatschappelijk engagement en sociale actie

EDUC. Gericht op lerende personen en groepen + begeleiden van educatieve programma’s

verschillende argumenten onze keuze: de aard van de activiteiten cf. interventie-zijde

Decreet van 4 april 2003: • “de functie die gericht is op het versterken en

vernieuwen van het sociale weefsel en op groepsvorming met het oog op een democratische, solidaire, open en cultureel diverse samenleving”

1. Probleemstelling• Gerelateerd aan de “problemen” (?) ivm sociale

cohesie en burgerschap.• Blijkbaar niet voor alle werksoorten? Waarom en is

dat terecht?• Breed en vaag begrip• Nood aan begrippenkader en creativiteit• ...

Gemeenschapsvormende functie

2. Enige begripsverheldering

• Wat kunnen we verstaan onder de term “gemeenschap”?– Gemeenschap is a) de momentane toestand alsook b)

het dynamisch proces van interacties in of tussen groepen in relatie tot een welbepaalde context.

° a) = de feitelijke, actuele beschrijving van (de) verschijningsvorm(en)

° b) = het procesmatig karakter van gemeenschap(pen) als communicatieve, situationele en contextgerelateerde en normatieve praktijk(en)

• Richting geven aan 3 interventiestrategieën– gemeenschaps-“educatie”– gemeenschap “vormen”– gemeenschaps-“vormgeving”

3. Drie sociaal-culturele interventiestrategieën

• Gemeenschapsvorming = het bewust, intentioneel en verantwoord ondersteunen en faciliteren van processen en praktijken die meer, betere of andere gemeenschap(pen) beogen

• 2 visies op gemeenschap:– gemeenschap als entiteit– gemeenschap als pluraliteit

• GemeenschapsEDUCATIE° Als entiteit: bijbrengen van kennis, vaardigheden en attitudes

als burger/deelgenoot van een (a priori bepaald) geheel° Als pluraliteit : kennis, vaardigheden, attitudes in functie van

een flexibele en multipele identiteit

• Gemeenschap-VORMEN° Als entiteit: bewerkstelligen van homogeniteit in functie van

groepsvorming, identificatie en belangenbehartiging° Als pluraliteit : (mee)werken aan het voorkomen van in- en

uitsluitingsmechanismen op groepsniveau en kritische bevraging van inherente groepslogica’s

• GemeenschapsVORMGEVING° Als entiteit: het professioneel ondersteunen van acties in functie

van het bewerkstelligen van de ideale samenleving (gesloten einde)° Als pluraliteit : het (mee)vormgeven van de publieke ruimte en de

participatie in het publiek debat (open einde)

De gemeenschapsvormende functie beoogt het meer, beter en of anders gemeenschap vormen (in functie van een solidaire, duurzame en rechtvaardige samenleving; cf. sociaal-culturele methodiek)

• Decreet van 4 april 2003: • “de functie die, zowel in brede als in engere zin,

gericht is op het verhogen van de participatie aan de cultuur die de samenleving te bieden heeft”

• Probleemstelling • Wat verstaan onder “cultuur die de samenleving te

bieden heeft”? Het aanbod van de culturele sector(en) of is dit ruimer op te vatten?

• Wat verstaan onder verhogen van de participatie aan...? Meer personen naar musea, cultuurcentra, naar kunsten, enz.?

• Wat betekent “in brede als in engere zin”?• ...

De culturele functie

2. Enige begripsverheldering• Wat kunnen we verstaan onder ‘cultuur’?

– Cultuur als factor: motor

– Cultuur als facet Product versus proces Eng versus breed

– Cultuur als sector cultuuroverdracht cultuurbewaring cultuurspreiding cultuurbemiddeling cultuurschepping cultuurbeleving

De culturele functie beoogt het werken met waarden, normen en betekenissen, de totaliteit van zinvolle acties, reacties en interacties van mensen en/of cultuurgoederen (in functie van een solidaire, duurzame en rechtvaardige samenleving; cf. sociaal- culturele methodiek)

Decreet van 4 april 2003: • “de functie die gericht is op het organiseren,

stimuleren en begeleiden van vormen van maatschappelijk engagement en sociale actie.”

1. Probleemstelling• Waarom, waartoe en hoe? • Erkenning van de geschiedenis van het sociaal-

cultureel volwassenenwerk of opnieuw het warm water uitvinden?

• Vanuit een beleidslogica (cf. actieve welvaartsstaat)? • Nieuwe technologieën, nieuwe uitdagingen• ...

Maatschappelijke activeringsfunctie

2. Enige begripsverheldering

• 3 beleidsperspectieven op activering– Disciplinerende, moraliserende en emancipatorische

• 2 visies op activering– Restrictieve activering versus reflexieve activering

• Componenten van activering– Op aanbieders- en deelnemersniveau

De maatschappelijke activeringsfunctie beoogt individuele en collectieve veranderingen in het denken en handelen in relatie tot de samenleving (in functie van een solidaire, duurzame en rechtvaardige samenleving; cf. sociaal-culturele methodiek)

Decreet van 4 april 2003: • “die functie die gericht is op lerende personen en

groepen en die gekenmerkt wordt door het organiseren en begeleiden van educatieve programma’s op lokaal en bovenlokaal vlak”.

1. Probleemstelling• Beperking tot “educatieve programma’s”?• Enkel begeleid leren? Wat met informeel leren? • Hoe verhoudt dit zich tot de positionering van het

sociaal-cultureel volwassenenwerk in het domein van de volwasseneneducatie (cf. decreet)?

• ...

Educatieve functie

2. Enige begripsverheldering

• Formeel, niet-formeel en informeel leren en educatie

• Eerder onderzoek: vier leerrichtingen

• Een actuele visie op leren– Shift: van leren ‘in’ de persoon naar leren als sociale en

contextuele praktijk van betekenisconstructie– Visie scvw: geen eenzijdige benadering (=tekorten bij

individu, enkel gericht op toename kennis, simpel middel-doeldenken,…); wel vanuit een bevrijdend en een betekenisverleningsperspectief

beter / maatschappijgericht

Figuur: biografische strategieën en biografisch leren (Cockx, 2004; Stroobants,2001)

tijd

De educatieve functie beoogt het leren van individuen, groepen en/of collectiviteiten (in functie van een solidaire, duurzame en rechtvaardige samenleving; cf. sociaal-culturele methodiek)

Samenhang:

sociaal-cultureel werkeen mix van functies en interventiestrategieën

1. De werkzaamheid van de vier functies • Kwalitatief belevingsonderzoek (SoCiuS)

• Kwantitatief participatieonderzoek (HIVA i.o.v. SoCiuS)

Ontmoeting, ontspanning en ontplooiing (Hortulanus & Machielse, 2002)

2. Intra-functioneel• Culturele: eerst smaken om kritisch cultuur te kunnen maken

• Gemeenschapsvormende: tussen bonding/entiteit en bridging/pluraliteit

• Maatschapp.activ.: alleen én samen sterk

• Educatieve: individueel leren is verbonden met de drie

bewust zijn als professioneel welke klemtonen gelegd worden

3. Inter-functioneel• Samenhangen tussen de interventiestrategieën naar functie

integratie-

rol

kritische

rol

laboratorium-

rol

4. Samenvattend overzicht

Tube tandpasta of tube olieverf ?Tandpasta:

– bescherming, tegen bederf preventief (cf. kritische rol)

– lost problemen op, slechte adem curatief (cf. integratierol)

Olieverf:

– veelkleurig, unieke composities creatief (cf. laboratoriumrol)

Vragen & opmerkingen

de vier van het sociaal-cultureel

volwassenenwerk en hun samenhang functies

Voorstelling resultaten visieontwikkeling