1

Ethiek rondom hetlevenseinde.

Een goede dood.

Allert VosInternist-oncoloog

Bernhoven, Oss

Ton Jenniskens,

huisarts

09-03-13

2

http://www.youtube.com/watch?v=eG3AGYipVCY

09-03-13

3

Santorum /Fox 2009

In the Netherlands, people wear different bracelets if they are elderly. And the bracelet is: ‘Do not euthanize me.’ Because they have voluntary euthanasia in the Netherlands, but half of the people who are euthanized — ten percent of all deaths in the Netherlands — half of those people are euthanized involuntarily at hospitals because they are older and sick.

09-03-13

4

Ethisch handelen rond het levenseinde?

meer dan:

euthanasie bij een uitzichtloos en ondraaglijk bestaan

09-03-13

5

Casus

-Terminale patiënt met kanker Terminaal progressief lijden.

Uitzichtloos, zinloos, ondraaglijk, uitbehandeld.

Geen wilsverklaring.

Wilsbekwaam.

Wat kunnen we nog met palliatieve zorg? Doorbehandelen of behandeling staken?

palliatieve sedatie of euthanasie?

09-03-13

6

Irreversibel coma na skiën( Friso): − Uitzichtloos en zinloos lijden?

− Geen Wilsverklaring.

Stekker eruit?

09-03-13

Casus

7

Casus

ALS patiënt.

Is het goede palliatieve zorg als de huisarts maar eens per maand komt en de partner eindeloos doorsukkelt met zelfzorg voor de patiënt.

09-03-13

8

Casus

09-03-13

Demente patiënt. Met eerdere wilsverklaring.

“bij ernstige dementie wil ik euthanasie”.

maar nu wilsonbekwaam.

Hoe om te gaan met demente patiënten en hun familie?

9

Casus

Euthanasie na de finale Wimbledon?

Wilsverklaring

Longcarcinoom

Zinloos, perspectiefloos, uitbehandeld.

Ondraaglijk of toch nog genieten?

Wie zal het zeggen?

09-03-13

10

Uitgangspunten voor goed medisch handelen

Primum Nihil nocere In dubio abstine Salus aegroti suprema lex: "Het welzijn

van de patiënt is de belangrijkste wet" ..

Artseneed

‘’Bescherming van het leven en verlichten van het lijden’’

09-03-13

11

Uitgangspunten

Cure en Care. Kwaliteit van leven. Menswaardig sterven. Zorgvuldigheid.

09-03-13

12

Aspecten van medisch handelen rondom levenseinde

Palliatieve Zorg

Tijdig praten over overlijden

Palliatieve sedatie

Euthanasie

09-03-13

13

Palliatieve zorg

09-03-13

14

Tijdig praten over overlijden.

Er wordt veel onnodig gedaan. 75% wil thuis sterven. 25% sterft thuis.

Bespreek op tijd zodat patiënt regie houdt.

09-03-13

15

Handelen en Beslissen rond Levenseinde

(Zinloos) behandelen. Abstineren/ geen complicaties behandelen. Versterven. Palliatief behandelen. Palliatieve sedatie. Levensbeëindiging niet op verzoek. Euthanasie.

09-03-13

16

Huisarts en terminale zorg:

niet voor de huisartsenpost!!!

09-03-13

17

Behandelverbod

Dwingend voorschrift. Geen verzoek. WGBO.

09-03-13

18

Negatieve wilsverklaring

Patiënt heeft recht een behandeling te weigeren.

Arts MOET dit respecteren. Helder aangeven welke omstandigheden

en wat wel en wat niet. Dagtekening en handtekening. (niet verplicht)

Bekend bij partner, naasten en arts.

09-03-13

19

Positieve wilsverklaring

Patiënt kan aangeven dat hij vindt dat een behandeling door moet gaan.

Patiënt kan aangeven wat hij nog wel wil.

Arts heeft plicht zinloos handelen niet te starten of te staken.

09-03-13

20

Wils(on)bekwaam

Bv: coma, beroerte. Vooraf vertegenwoordiger benoemen. Vertegenwoordiger schriftelijk machtigen. Anders familie. Curator of mentor gaat boven de andere

vertegenwoordigers.

09-03-13

21

Palliatieve sedatie

Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn in de laatste levensfase.

Symptoombestrijding. Levensverwachting < 2 weken. Geen redelijk alternatief.

09-03-13

22

Palliatieve sedatie

Gezondheidstoestand, levensverwachting. Indicatie en doel. Diverse opties. Geen levensverkorting.

09-03-13

23

Euthanasie:Iedere vorm van levensbeëindigend handelen door een arts op verzoek van een patiënt.Strafrecht art 293 en 294 Wet Toetsing Levensbeeindiging op verzoek 2002

Getallen.

Visie KNMG.

Zorgvuldigheidseisen.

09-03-13

24

Getallen 2010

9100 verzoeken. 3850 uitgevoerd.( 45%)

2,3% van alle sterfgevallen.

67% ouder dan 65. 79% kanker.

09-03-13

25

Visie KNMG

Euthanasie is geen recht. Euthanasie/hulp bij zelfdoding strafbaar. Medisch domein Geen vervolging bij naleving

zorgvuldigheidscriteria. Geen plicht om mee te werken. Principiële bezwaren moeten worden

gerespecteerd. 09-03-13

26

Zorgvuldigheidscriteria

Vrijwillig en weloverwogen verzoek. Uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Na voorlichting over situatie en

vooruitzichten. Geen redelijke andere oplossing. Een andere onafhankelijke arts. Zorgvuldige uitvoering.

09-03-13

27

Dilemma’s

Wilsbekwaam, maar niet eerder besproken of een wilsverklaring opgesteld.

Wilsonbekwaam (coma,dement): Wilsverklaring

Geen communicatie mogelijk.

09-03-13

28

Meer dilemma’s

Wat te doen met verzoek als partner van patiënt niet akkoord is.

09-03-13

29

Meer Dilemma’s

Wilsverklaring te laat gevonden: Wel of niet voortzetten van de

reanimatiepoging op de SEH?

09-03-13

30

Meer dilemma’s

Voltooid leven

Moeten mensen over hun eigen dood kunnen beschikken als zij van oordeel zijn dat hun leven voltooid is?

09-03-13

31

Meer dilemma’s

Ruimte voor levensbeëindigend handelen zonder toestemming van betrokkene.

Behoort er - juist omwille van zorgzaamheid - niet enige ruimte te bestaan voor levensbeëindigend handelen zonder toestemming.

09-03-13