Post on 08-Feb-2018
Editie | augustus / oktober 2013 | nr 5
BIJ DE TIJDEN 3Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam
Editie | Februari 2018
Onderzoek alles &bewaar het goede
2 | Gemeenteblad | Inhoud & Vacature
Onderzoek alles, bewaar het goede
Pagina 12
Europese lutheranen helpen elkaar
door Hanne Wilzing
f
pagina 10
25-jarig jubileum Sietse van Kammen
door Alice Nederkoorn
pagina 13
Nieuwe Ambtsdragers stellen zich voor
pagina 6
Koepelkerkconcerten
Matthias Havinga
pagina 18
In the Spotlights Wessel Nijholt
pagina 20
Rooster Vieringen
Communicatie via website en Nieuwsbrief. door Alice Nederkoorn
Zoals afgelopen zomer werd afgesproken, is het Gemeenteblad
een kwartaalblad geworden, een blad van de kerkelijke seizoenen.
‘Bij de Tijden’.
Nummer één, omvatte de groene liturgische tijd (augustus, sep-
tember en oktober). Nummer twee bestreek de Advents en Epi-
faniëntijd, december en januari tot half februari. Nummer 3
verschijnt nu en daarin bevinden we ons in de 40 dagentijd.
De maanden februari, maart en april. Nummer 4, Pinksteren en de
zomer, beslaat mei, juni en juli.
De inhoud zal niet te veel gaan over wat geweest is, maar gaan over
wat komen gaat. Relevante informatie, berichten van kerkrent-
meesters, ontwikkelingen van het Lutherse museum en Brandpunt
overstijgende artikelen, preekbeurten en adressen van de drie
Brandpunten, belangrijke activiteiten die staan te gebeuren en
een interview zijn vaste rubrieken in ‘Bij de Tijden’. Een terugblik op
de voorbije activiteiten en gebeurtenissen, vindt u in de Nieuws-
brieven van de drie Brandpunten en verdere informatie die alleen
van toepassing is op uw eigen Brandpunt.
Deze communicatie gaat via website, nieuwsbrief en/of facebook.
Het is van belang zoveel mogelijk emailadressen per Brandpunt
te hebben. Stelt u het op prijs, de digitale nieuwsbrief te kunnen
ontvangen, dan is belangrijk een correct mailadres van u te heb-
ben. Graag doorgeven als u de nieuwsbrief niet ontvangt. Veel
emailadressen komen terug, omdat ze of verouderd zijn of niet cor-
rect opgenomen.
Als u er prijs op stelt graag de mail sturen naar:
Brandpunt Spuikerk: guidoleerdam@gmail.com
Brandpunt Zuid-Oost: elgdigitaal@gmail.com
Brandpunt Haarlem: nedcupido@hetnet.nl
Bovendien is alles wat u wilt weten over diensten en activiteiten in
de drie Brandpunten te vinden op de websites.
Websites: www.luthersamsterdam.nl,www.luthershaarlem.nl & www.lutherszuidoost.nl Wilt u de Nieuwsbrief over de post ontvangen omdat u geen com-
puter hebt, geef het dan door aan het secretariaat van uw Brand-
punt. Adressen en telefoonnummers vindt u op pagina 19.
door Marieke Brouwer
Goede Vrijdag. Een verhaal van liefde en duisternis, een verhaal van liefde en dood. Het zijn de grootste, sterkste krachten, meest existentiële in ons bestaan, liefde en dood. En niets verandert ons zo als een ontmoeting met de dood of de ontmoeting met de liefde. Niets verandert ons meer dan de dood van een geliefde. Met de dood van een geliefde sterven we voor een deel zelf ook. Goede Vrijdag leert ons het lijden onder ogen te zien en er bij te blijven.
In het Johannesevangelie zijn het de vrouwen die hun geliefde Jezus blijven volgen. De mannelijke leer-lingen van Jezus zijn bijna allemaal weggevlucht, op Johannes na, ze worden niet genoemd op Goede Vrijdag. Maar onder het kruis staan ze daar, Jezus moeder, met haar zus, Maria, de vrouw van Klopas en Maria van Magdala.
Ze zijn niet van zijn zijde geweken en ook nu zijn zij bij hem. In al zijn lijden laten ze Jezus niet alleen. En ook hun pijn is onzegbaar groot.De grootste liefde is die door alle verschrikking met een ander meegaat, met een ander die lijdt, die vergaat van ellende, die ten onder gaat in duisternis en dood. Dat is toch wel de grootste liefde, die niet wegvlucht van afzichtelijke pijn, van een onzegbare eenzaamheden, van dodelijke verwondingen. De grootste liefde is die blijft, die aanwezig is, die meedraagt en de verschrikking uithoudt. Die liefde die niet wegkijkt maar de geliefde machteloos ziet sterven. Die liefde die de dood uithoudt en meegaat
tot het graf in de laatste gebaren van liefde en koestering en eerbied. Die liefde die de doodse stilte uithoudt. Liefde is het hart van het heelal.
Het zijn altijd de vrouwen die Jezus met hun zorg en liefde blijven omringen tot bij het graf. Maria, zijn moeder bovenal, die haar eerstgeborene ziet sterven. Wie zal haar pijn en vertwijfeling beschrijven? In haar kunnen wij ons herkennen als we zelf geconfronteerd worden met onzegbaar verlies en dood die zo diep ons leven ingrijpen. Zij draagt onze wanhoop en pijn met ons mee.
En aan het kruis hangt Christus, vlam van passie in een koud heelal gestorven aan zijn onbegrijpelijke, onvoorwaardelijke liefde voor mensen de armen zegenend uitgebreid de armen uitgebreid in een wereldwijde omarming
Hij omarmt wat komtHij omarmt wat hem ombrengtHij omarmt ons feilen en falen, onze schuldhij omarmt onsHij sterft aan ons en wij leven eeuwig in zijn omarming.
| www.luthersamsterdam.nl | 3
Kerkrentmeesters aan het woord .
‘Hij omarmt’
4 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
door Wim van Houten
ACTIE KERKBALANS is gestart
Onlangs heeft u een brief ontvangen inzake de Actie Kerkbalans.
Het College van Kerkrentmeesters hoopt van harte dat u hieraan deelneemt.
Voor uw bijdrage kunt u gewoon gebruik blijven maken van de bij u bekende
bankrekeningen. Alleen voor machtigingen wordt gebruik gemaakt van ons RABO bank
nummer.NL31RABO0306322587
Heeft u vragen over uw bijdrage, over de kerkgeld app, over de aftrekbaarheid van uw
bijdragen, neemt u dan contact op met het Kerkelijk Service Bureau. Dit kan telefonisch, via
de mail of als u dat prettiger vindt, kunnen we ook bij u thuis langskomen.
De Kerkenraad februari 2018
De interim voorzitter ds Andreas Wöhle zal
zijn taak dan overdragen aan een nieuw te
benoemen voorzitter. Ook dhr Gert-Jan de
Mooij neemt afscheid vanwege het berei-
ken van het eind van zijn 12 jarige periode
als ambtsdrager.
Een nieuw Dagelijks Bestuur moet worden
benoemd. Ds Sietse van Kammen is bereid
gevonden om namens de predikanten zit-
ting te hebben in het DB. Mw Ina de Haan
zal het College van Kerkrentmeesters ver-
tegenwoordigen. De overige DB leden zijn
eind januari nog niet bekend.
In deze vergadering van de Kerkenraad zul-
len dan ook de nieuwe ambtsdragers van
De Nieuwe Stad welkom worden geheten.
Vanuit de Kerkenraad is een beroepings-
commissie gestart o.l.v. ds Marieke Brou-
wer. Deze commissie is op zoek naar een
tijdelijk te beroepen predikant (50%) in ver-
band met de werktijd die ds Andreas Wöhle
die 30% aan het presidentschap van de Lu-
therse Synode moet besteden.
In een aantal intensieve vergaderingen is
door vertegenwoordigers van alle
geledingen van de ELGA nagedacht over
hoe de toekomst van de ELGA eruit zou
kunnen zien en wat daarvoor nodig is aan
structuur en afstemming.
In de kerkenraad van februari wordt als uit-
komst daarvan een geheel nieuw beleids-
plan gepresenteerd, waarin elk brandpunt
de eigen sterke punten voor het voetlicht
brengt en toelicht. Als onderdeel van de
wereldwijde Lutherse gemeenschap koes-
teren wij onze verschillen en werken we
hard aan een zichtbare en merkbare kerk
in de eigen context. Haarlem komt daarbij
in beeld als regio gemeente met veel aan-
dacht voor muziek en liturgie. Brandpunt
Amsterdam-Stad profileert zich als citykerk
met twee ankerplaatsen en een nadrukke-
lijke openheid voor andersoortige vormen
van kerkzijn. In De Nieuwe Stad wordt
gewerkt aan een open en vooral vrolijke
veelal Surinaamse gemeenschap met veel
aandacht voor onderlinge contacten.
De kerkenraad kan zich over de beleids-
plannen buigen en zich hierover uitspre-
ken zodat een breed draagvlak ontstaat
Actie KERKBALANS & BERICHT KERKENRAAD
voor de goede voornemens van
dit door het Dagelijks Bestuur gecoördi-
neerde proces.
Alle brandpunten buigen zich tevens over
een nieuw huishoudelijk reglement waarin
de onderlinge afspraken sinds 2012
geüpdatet zijn en aangepast op enkele
punten aan de situatie waarin we geen 5
maar 3 brandpunten hebben. Ook de rol
van ambtsdragers en vrijwilligers is op-
nieuw bekeken.
De uitdaging hierin ligt in het vinden van
een goede balans tussen het belang van
een goed bestuur zowel in de brandpun-
ten als voor het geheel.
In Haarlem wordt ondertussen gewerkt
aan plannen om het jeugdlokaal te ver-
nieuwen en er extra toiletten in aan te
brengen die in de kerk zelf minimaal aan-
wezig zijn. In de Maarten Luther kerk zijn
vergevorderde plannen voor een verbou-
wing waarna een kinderdagverblijf de be-
nedenetage in gebruik kan nemen en de
kerkzaal voor eigen gebruik en verhuur be-
schikbaar blijft in een gezamenlijk optrek-
ken van kerk en diaconie.
| www.luthersamsterdam.nl | 5
Koepelkerkconcerten
Lutherana WereldwijdLuther in 2018
door
Prof. dr. Sabine Hiebsch
Bijzonder hoogleraar op de Kooiman-Boendermaker
Leerstoel voor Luther en de geschiedenis van het
(Nederlandse) lutheranisme, Theologische Universiteit
Kampen,
In 2017 was de aandacht voor Luther wereldwijd zeer groot. Ook in Ne-derland stond Luther duidelijk op de kaart. Ik was vooral blij dat ik in colle-ges, op conferenties en in lezingen niet alleen Luther en zijn theologie, maar ook de geschiedenis van de Neder-landse lutheranen onder de aandacht kon brengen. Vooral dat laatste had
altijd een verrassend effect omdat er weinig kennis is over het Nederlandse lutheranisme en men het heel interes-sant vond daar meer over te horen.Mijn leerstoel in Kampen geeft mij het kader om ook dit jaar de schijnwerpers op Luther en het Nederlandse lutheranisme te richten.Naast colleges in Nederland en in het buitenland, ga ik verschillende delen van mijn onderzoek naar het Neder-landse lutheranisme op een aantal internationale conferenties presen-teren. Twee voorbeelden. Op de Six-teenth Century Society & Conference die dit jaar in Albuquerque (VS) plaats zal vinden, organiseer ik samen met prof. dr. Thomas Kaufmann een ronde-tafelgesprek over de vraag ‘Wat is lu-theranisme?’ Kaufmann heeft het con-cept van een ‘confessionele cultuur’ ontwikkeld. Samen met twee collega’s uit Oslo en Oxford gaan wij bespreken hoe een lutherse confessionele cultuur
in Duitsland, Scandinavië, Nederland en Polen heeft gefunctioneerd. Neder-land en Polen, twee gebieden waarin het lutheranisme altijd een minderheid is geweest, gaan internationaal voor het eerst in een dergelijke vergelijking een rol spelen.Op een conferentie in Toronto zal ik laten zien wat de nieuwe regelingen in de armenzorg voor de gastvrijheid in de 17e eeuw betekenden, met als voor-beeld de Amsterdamse lutheranen en hun omgang met lutherse migranten uit Scandinavië en Duitsland. Een the-ma dat uiteraard ook van belang is voor de huidige tijd en waar kennis van de geschiedenis onmisbaar is.
(Na vijf jaar is dit mijn laatste column speciaal voor het Amsterdamse Ge-meenteblad. Voortaan zal in de nieuwsbrief van de Kooiman-Boender-maker-Luther Stichting een column van mij worden opgenomen.)
De Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam (ELGA) zoekt:
Predikant (m/v)
voor de Evangelisch-Lutherse Gemeente voor haar Brandpunt Amsterdam-Stad voor 0,5 fte (20 uur) voor de duur van 4 jaar.
Omdat ds Andreas Woehle voor een deel van zijn werktijd voorzitter is geworden van de Evangelisch-Lutherse Synode is er ruimte ontstaan voor een nieuwe parttime predikant voor Brandpunt Stad.
Er is een beroepingscommissie ingesteld die bestaat uit: ds Marieke Brouwer, voorzitter
mevr. Elsa Aarsen, secretarisdhr. Reinder van Beem
dhr. Bouwe Feringamevr. Bianca Gallant
mevr. An van der Sluis
Gemeenteleden worden uitgenodigd om aan de kerkenraad namen op te geven van door hun geschikt geachte kandidaten. Wilt u een naam van een te beroepen kandidaat doorgeven, dan dient die voorzien
te zijn met een motivering en argumentatie en van uw naam en adres. U kunt uw reactie sturen naar: algemenezaken@luthersamsterdam.nl
De profielschets staat op de site: www.luthersamsterdam.nl is op te vragen bij ds Marieke Brouwer: mariekebrouwer@luthersamsterdam.nl
6 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
Een Lutherse concertserie met de blik naar buiten
Nieuwe, Ronde Lutherse of KoepelkerkLuthers Amsterdam heeft veel gezichten en
ook veel gebouwen. Een van de oudste, en
mooiste, is de kerk aan het Singel die door
de geschiedenis heen onder zoveel namen
bekend is geweest. Eerst Nieuwe Lutherse
Kerk, later Ronde Lutherse Kerk en ook
Koepelkerk. Deze kerk bevat één van de
fraaiste en grootste orgels van Luthers
Nederland: het beroemde Bätz-orgel uit
1830.
Het aardige is dat onder verschillende
groepen mensen ook verschillende na-
men voor de kerk de ronde doen. Nieuwe
Lutherse Kerk is helemaal verdwenen;
Lutheranen en orgelliefhebbers hebben
het over de Ronde Lutherse Kerk, ter-
wijl veel Amsterdammers spreken van de
Koepelkerk. Zo wordt de kerk bijvoorbeeld
aangeduid op het kaartje met highlights
op de tramhalte vlakbij (Nieuwezijds Kolk).
Ook het hotel dat van ons de kerk huurt en
in de dagelijkse praktijk het eerste
recht heeft op de ruimte spreekt van de
Koepelkerk. Die naam staat dan ook op de
bordjes bij de kerk en in het hotel.
Het orgel en de werksituatieHet Bätz-orgel is enkele jaren geleden
gerestaureerd door Flentrop, toen een
tijdperk van gebrekkig toezicht op het ho-
tel ten einde was gekomen. Het hoofdpro-
bleem van de ruimte: warmer stoken dan
goed voor het orgel, is opgelost door een
gigantische installatie die de luchtbevoch-
tiging reguleert. Hiermee is de toekomst
door Matthias Havinga
van het orgel gewaarborgd, iets waar we
zeker trots op mogen zijn!
Tegelijk met de restauratie is er een nieuw
initatief opgestart rond dit orgel: de
Koepelkerkconcerten. Een commissie be-
staande uit een aantal Lutheranen en wat
mensen met bijzondere expertise op dit
gebied heeft gekozen voor deze naam. Niet
alleen omdat met ‘Ronde Lutherse Kerk’
het heel moeilijk is een korte naam voor
een concertserie te maken die lekker in
de mond ligt, maar ook omdat de blik van
deze serie in de eerste plaats naar buiten
gericht is. Dat heeft weer te maken met het
contract, dat slimme kerkrentmeesters in
de jaren zeventig sloten met een voorloper
van het huidige hotel. In dat contract wordt
de hele ruimte verhuurd aan het hotel,
met uitsluiting van het orgel. De kerkrent-
meesters moeten beseft hebben dat het
historische orgel met monumentale status
bij een commercieel hotel niet in goede
handen zou zijn. Om rondom het orgel
activiteiten te kunnen organiseren, is een
clausule ingesloten over het gebruik. Deze
clausule is tot op de dag van vandaag het
uitgangspunt voor onze activiteiten. Vier
maal per jaar mag er een concert georgani-
seerd worden op een datum die het hotel na
afgifte aan ons niet meer mag terugnemen.
Hoe de concertserie zich onder-scheidtDat is dan ook het uitgangspunt rondom
de Koepelkerkconcerten. Vier concerten per
jaar, en het orgel moet altijd een rol spelen.
Deze serie onderscheidt zich daarmee in
meerdere opzichten van andere orgelcon-
certseries, waarvan er in Nederland vele
honderden zijn die elke zomer een flinke
rij organisten uitnodigen. Deze series lo-
pen grofweg van mei tot aan oktober. In
de maanden daartussen houden wij juist
de meeste van onze Koepelkerkconcerten:
oktober tot en met april. Een ander onder-
scheid is dat in de Koepelkerk altijd een
beamer hangt, waarop het spel van de or-
ganist voor het publiek ook visueel te volgen
is. Ook zijn de kaarten voor de concerten
– als ging het om het Concertgebouw – al-
tijd al van te voren te bestellen en wordt er
voorafgaand aan elk concert een informeel
praatje met de uitvoerders gehouden. En
tenslotte zoeken we in de serie heel graag
het samenspel met andere instrumenta-
listen en zangers. Dat de programmering
geregeld raakt aan de Lutherse herkomst
van gebouw en orgel, leert een blik op de
programma’s die tot nu toe gepasseerd zijn.
Vater unser im Himmelreich, Wachet auf ruft
uns die Stimme, Herzliebster Jesu, dat zijn
nog maar een paar van de Lutherse koralen
die in de concertserie hun plaats gekregen
De Koepelkerkconcerten
| www.luthersamsterdam.nl | 7
Luthercollectie
hebben. Zo is deze serie een uithangbord
voor de meest concertante uitlopers van de
fantastische erfenis aan door Luther
beïnvloede muziek.
Met elementen als de beamer, het praatje
met het publiek, de voorverkoop, het logo,
de fraaie poster en de programmering
probeert de Koepelkerkconcerten het orgel
en de kerkmuziek, beide essentiële ele-
menten van een Lutherse identiteit, actief
in het heden een plaats te geven en de tra-
ditie daarmee levend te houden en over te
dragen aan nieuwe generaties. Als we erin
slagen hiermee veel mensen van buiten
de kerk te bereiken, is dat helemaal fantas-
tisch. Daarom pakken we het zo grondig
als we maar kunnen aan. In de commissie
hebben zitting: Wim van Houten, Christiaan
de Vries, Jimmy Janssen van Raay, Nienke
Vos, Marijke Keuning, Wouter Pleijsier, Ger-
rit Bosch, en ondergetekende. Casper van
Boltaringen speelt een adviserende rol en
vormt een link met Haarlem. Christiaan
en ik hebben een aanstelling om voor het
orgel en de concertserie te zorgen, en
daarin tweemaal per jaar te spelen.
De vrijwilligers uit de commissie helpen
met alles wat er bij de serie komt kijken.
Komende concertenIn het nieuwe jaar beginnen we met twee
klappers. Eerst een concert van de Roden
Girl Choristers o.l.v. Sonja de Vries met
medewerking van de beroemde improvi-
sator Sietze de Vries op 4 februari. Hierin
ligt de nadruk op Engelse koormuziek uit
de Anglicaanse traditie: ‘Cathedral Mu-
sic’. Daarna volgt een concert op 15 april
waarin ondergetekende zijn van de zomer
opgenomen nieuwe CD zal presenteren,
natuurlijk opgenomen op het fantastische
Bätz-orgel: Mendelssohn – Organ works. In
dit concert is bovendien een belangrijke
gastartiest aanwezig, welbekend bij ieder
van u die al wat decennia meeloopt in
Luthers Amsterdam: Pieter van Dijk. Hij is
nu organist van de Grote of St. Laurenskerk
in Alkmaar, maar werkte daarvoor als or-
ganist van de Oude en de Ronde Lutherse,
maakte de vorige CD van dit orgel, overzag
de restauratie na de rampzalige brand in
1993, en is ook mijn collega-hoofdvakdo-
cent aan het Conservatorium van Amster-
dam. Pieter zal muziek van Mozart, Bach en
Rinck spelen. Kortom, een concert om niet
te missen.
Volg de nieuwe concerten in de
serie op www.koepelkerkconcerten.com
of stuur een berichtje naar koepelkerkcon-
certen@gmail.com om u op de emails te
abonneren – slechts één email per concert
en dus slechts vier emails per jaar.
BetrokkenheidHeeft u vragen of wilt u meer weten over
de serie? Schiet dan op zondag in de Oude
Lutherse Christiaan de Vries even aan, of
mail mij op koepelkerkconcerten@gmail.
com.
FinancieelWe slagen er ondanks grote inspanningen
niet altijd in om quitte te spelen in de se-
rie. Ook kost elk groot orgel, zeker van deze
leeftijd, veel geld om te onderhouden en
voor het nageslacht te bewaren. Het is dan
ook mogelijk om geld te storten ten bate
van de concertserie of het kostbare onder-
houd aan het orgel. Maak dan uw donatie
over naar NL45 ABNA 0543 6299 45 t.n.v.
College van Kerkrentmeesters der Ev-Luth.
Gemeente Amsterdam onder vermelding
van de gewenste bestemming.
foto links:
Christiaan de Vries voor ons andere monu-
mentale orgel in de Oude Lutherse Kerk.
Info over ons Strobel orgel in de
Lutherse Kerk in Haarlem: http://www.
l u t h e r s e k e r k h a a r l e m . n l / g e b o u w /
strobelorgel/
8 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
bijzonder licht werpen op
Nederlandse evenknieën. Maar ook ont-
breken nog wel Nederlandse Lutherse
penningen die we erg graag zouden heb-
ben. Daarom houden wij de bekende pen-
ningveilingen goed in de gaten en wellicht
hebt u thuis in een lade ook nog wel een
verborgen kleinood liggen. Wij houden ons
natuurlijk aanbevolen. Leuk is ook nog om
te vermelden dat veel medailleurs/pen-
ningslagers Lutheranen waren waaronder
de beroemde vader en zoon Holtzhey die
ook nog muntmeesters van de voorgan-
gers van de Nederlandse munt waren.
Bijzonder is dat de lutheranen in Nederland
de eeuwen door iedere 100 jaar bij de
viering van Hervormingsdag op 31 oktober
of bij de viering van de overgave van de
Augsburgsche Confessie één of meerdere
penning hebben uitgegeven om die bij-
zondere gebeurtenissen te vieren. Alleen
in 2017, waarin we nota bene het vijfde
eeuwfeest van de reformatie gedenkten is
het oorverdovend stil gebleven op het pen-
ningenfront in Nederland. In het buiten-
land ligt dat geheel anders, in vele landen
zijn ook voor dit jaar gedachtenispen-
ningen geslagen. Maar kennelijk is er
in Nederland geen enkele gemeente of
lutherse instelling of synode meer in staat
om door middel van een penning ter ge-
dachtenis van de reformatie uitdrukking
te geven aan de dankbaarheid jegens
Maarten Luther en het door hem begonnen
proces van kerkhervorming. Eigenlijk is het
een gemiste kans om te laten zien hoezeer
wij het werk van Luther waarderen, vergeef
mij deze persoonlijke ontboezeming.
Met vreugde zullen we in ons komend mu-
seum enkele van onze bijzondere
penningen tentoonstellen.
ten, het meubilair, het zilver, penningen
en postzegels, de bijbels, het aardewerk
en natuurlijk ook allerlei Lutherse curiosa.
Regelmatig mogen wij ook bijzondere
stukken ontvangen van Lutherse gemeen-
ten én particulieren.
De meest recente aanwinst is een gouden
penning op het tweede eeuwfeest der
reformatie, dus uit 1717. Het is een pen-
ning met aan de voorzijde Maarten Luther
en aan de achterzijde een boer die zaait op
omgeploegd land, beide met omschrift
(voor een beschrijving zie: Geslagen ver-
beelding, Lutherse penningen in Neder-
land, Donga/vdBerg nr 4). Het bijzondere
van deze penning is dat hij eigenlijk geen
penning meer genoemd mag worden. Er
omheen is een zilveren gedraaide rand ge-
maakt en er zit een draagoogje aan. Voor
een penningverzamelaar is hij daardoor
waardeloos. Maar vanuit een ander gezich-
tspunt is deze penning, ook nog gemon-
teerd op een draaglint, een Luthers curio-
sum. En als zodanig zullen we hem in onze
collectie penningen opnemen. In onze
penningcollectie zijn vele Nederlandse
Lutherse penningen opgenomen alsmede
een aantal Duitse penningen die soms een
door Harry Donga
Wij zijn druk bezig een Luther Museum Am-
sterdam op en in te richten in het gebouw
Wittenberg. In de maand november kregen
we de sleutel van het museumgedeelte van
het gebouw. Maar dan zal het nog geruime
tijd duren voordat u de collectie in haar his-
torische omgeving kunt bezichtigen omdat
nog van alles moet worden opgeknapt, vit-
rines gebouwd, de route en beweg-
wijzering gemaakt. Dat zal wel ongeveer tot
halverwege 2018 duren. Naast de vier grote
kamers uit de bestuursvleugel, nl de heren-
regentenkamer, de damesregentenkamer,
de administratiekamer en de linnenkamer,
omvat het ook de enorme gang, de voorma-
lige domineeskamer en de grote kerkzaal.
Deze kamers en ruimtes vormen samen met
de collectie van Luthers erfgoed als het ware
een onverbrekelijk ensemble. Zo spreken
de monumenten-deskundigen er ook over.
We zijn natuurlijk trots dat we in 2018 onze
prachtige museale collectie kunnen tonen
in dit mooie gebouw. En wij zullen u op de
hoogte houden van de stand van zaken.
Deze keer wil ik u vertellen dat onze collectie
uit vele waardevolle deelcollecties bestaat,
zoals bijvoorbeeld de schilderijen, de pren-
Luthercollectie Amsterdam LuTHERMuSEuM oPENT 31 oKToBER
| www.luthersamsterdam.nl | 9
tijdens de Seder- maaltijd op het joodse
paasfeest. (Het is al heel oud. Het werd ge-
maakt in Babylon toen Daniël daar leefde).
Dat lied kreeg nu wel een heel bijzondere
betekenis voor de mannen.
‘Geprezen zij de naam van God,
van eeuwigheid tot eeuwigheid,
want hij bezit wijsheid en kracht.
Hij verandert tijden en uren,
hij zet koningen af en stelt koningen aan,
hij geeft de wijzen hun wijsheid,
en de verstandigen hun kennis.
Hij onthult diepe, verborgen dingen,
hij weet wat in duister is gehuld,
en het licht woont bij hem.
Jubileum
Paastijd
Lucas 24,13-25
“Niks, niks, niks snap ik ervan!”
“Het is een grote teleurstelling en ik had
nog zo gehoopt dat het met Jezus als leider
allemaal goed zou komen.”
“Mooi niet. Hij is gewoon gearresteerd, ge-
vangen genomen, doodgemaakt. Ik ben er
kapot van hoor je”
“Ja ik had me het ook heel anders voorge-
steld hoor, wat dacht je.
Vreselijk is het: wat moeten we nu toch
doen?”
Twee mannen waren op weg naar huis.
Ze hadden gedacht een geweldig paas-
feest te zullen vieren in Jeruzalem. Afspre-
ken met je beste vrienden. Samen brood,
wijn en andere traditionele hapjes met
elkaar eten en elkaar de verhalen over de
uittocht uit Egypte vertellen, verhalen van
vrede vrijheid en gerechtigheid.
Samen met hun nieuwe leider Jezus van
Nazareth, hun hoop op een betere toe-
komst.
Een drama was het geworden. Jezus was
vermoord. Alles voorbij, over en uit. Zo lie-
pen ze te mopperen en te snotteren toen
iemand hen inhaalde.
“Sorry dat ik stoor, maar ik hoorde jullie pra-
ten. Die Jezus waar jullie het over hebben
die heeft nogal wat bijnamen, hè.”
“Ja nou en of, allemaal eretitels: brood van
het leven, licht der wereld, de ware wijn-
stok, bron van levend water, de goede
herder, het lam voor ons geslacht, de weg
de waarheid en het leven, de deur naar de
hemel en misschien nog veel meer.”
‘Hoe komt hij toch aan al die namen?”
“Verdient! Omdat hij leefde zoals God het
bedoeld heeft. Hij deelde alles met ieder-
een; hij straalde warmte uit. Hij gaf moed.
Hij wist altijd raad. Niemand kon het woord
van God zo goed uitleggen als hij.”
“Als je zo praat is het net of ik hem weer
voor me zie, hoe hij het brood brak en de
wijn schonk en al die verhalen die hij ver-
telde.”
“En zei hij ook niet dat zijn woorden, woor-
den van eeuwig leven zijn?”
‘Ja, ja dat zei hij ook.”
“Kom we gaan terug naar Jeruzalem, we
moeten bij onze vrienden zijn.”
“Het verhaal van ons leven met Jezus is niet
voorbij.”
‘Waar is nu die vreemdeling gebleven?”
‘Wat gek, het leek wel even of Jezus zelf bij
ons was.”
Onderweg hielden ze stevig de pas er in.
Ze begonnen met het opzeggen van een
vers dat Joodse kinderen altijd opzeggen
De Emmausgangers
10 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
.
25 jaar Luthers Predikant
Op zondag 18 februari, de verjaardag van
Sietse, wordt er aandacht geschonken aan
zijn 25- jarig predikantschap.
Sietse werd als predikant geordineerd op 7
februari 1993 in de Lutherse kerk te Leeu-
warden. Slechts twee jaar daarna, op 5 sep-
tember 1995, werd hij door ds. Ilona Fritz
ingezegend in de Lutherse kerk in Haarlem.
Over deze 23 jaar in Haarlem zullen we ons
licht laten schijnen. Er is heel wat de re-
vue gepasseerd in die jaren. Er is gedoopt,
huwelijken zijn ingezegend en er werd af-
scheid genomen van dierbare gemeente-
leden.
Bij zijn aanstelling in1995 werd Sietse te-
vens huispredikant van verzorgingshuis
Vitae Vesper, waar hij de twee wekelijkse
kapeldiensten verzorgde en aandacht
schonk aan bewoners die daar prijs op stel-
den en hun hart bij hem uit konden storten.
Het management had voor die bezoekjes
vaste uren gereserveerd maar Sietse kwam
en ging wanneer hij gelegenheid had. Dat
tegen de zin van het hoofd verzorging in,
die verhaal kwam halen bij het bestuur.
In 2005 sloot het huis en Sietses rol was
daar uitgespeeld. Volgens mij heeft hij er
dierbare uurtjes doorgebracht en veel le-
venslessen van de oude lieden meegekre-
gen. Heel veel keren ook afscheid moeten
nemen van mensen die hem dierbaar wa-
ren geworden.
.
Toen Sietse als jonge vrijgezelle predikant
in Haarlem kwam ging hij in Schalkwijk wo-
nen in een appartement vlakbij mevrouw
Toot Peters, een trouw gemeentelid die
hem een beetje in de gaten hield en waar
hij zijn verhaal kwijt kon.
Meteen al het tweede weekend van zijn
predikantschap in 1995 waren er de Open
Monumentendagen met een NCRV kerken-
pad, waar heel veel mensen op af kwamen.
Dat er op TV een preview gegeven werd
van de wandeling waarin de Lutherzwa-
nen aan het hek en de muur groot in beeld
kwamen, had tot gevolg dat er ’s nachts een
van de zwanen gestolen werd. De schilder
adviseerde dat er nieuwe zwanen gemaakt
moesten worden en die beslissing leidde er
toe dat tientallen Haarlemmers zo’n zwaan
aan hun muur wilden. Uiteindelijk werd de
zwanenverkoop een prachtig project voor
de fondswerving voor het te restaureren
Strobelorgel en werden er uiteindelijk 385
zwanen verkocht!
Met alle middelen probeerde een aantal
gemeenteleden het benodigde kapitaal
bijeen te garen voor het orgel en die zwa-
nen brachten heel wat op! Maar er was
meer nodig.
Sietse moest verduren, dat hij, staande op
de preekstoel het uitzicht had over een
gaanderij hoog opgetast met ingebrachte
bazaarspullen. Een strijkplank, stapels
pannen grote dozen stapels boeken en al-
lerlei onduidelijkheden.
Het openen van de bazaar was geen pro-
bleem maar die rommel…. Gelukkig voor
hem kon de gaanderij niet meer als op-
slag gebruikt worden toen het orgel ge-
demonteerd werd en uiteindelijk als een
phoenix uit de as van het verleden oprees.
Op 1 april 2001 was het zover en mocht
Sietse als openingshandeling uit handen
van Sipko Plat, de voorzitter van het Or-
gelcomité, een van de oude orgelpijpen in
ontvangst nemen. Het orgel speelde won-
derschoon en bazaars werden er gelukkig
niet meer georganiseerd! Het uitzicht was
weer schoon.
Als het getij verloopt moeten de bakens
verzet worden en dat is een onontkoom-
baar proces.
1997 was ook zo’n jaar van het nemen
van beslissingen en het houden van extra
vergaderingen. De Evangelisch- Lutherse
Gemeente in Beverwijk aan de Koning-
JuBILEuM Sietse van Kammen
| www.luthersamsterdam.nl | 11
JuBILEuM Sietse van Kammen
door Alice Nederkoorn
straat en de Gemeente in Haarlem fuseer-
den. Vanaf dat moment werd de gemeente
Evangelisch- Lutherse Gemeente Haarlem-
Beverwijk. Een aantal kerkdiensten, steeds
de vijfde zondag van de maand, werd vanaf
dat fusiegebeuren in Beverwijk gehouden.
Het werden er steeds minder, totdat de
laatste dienst gehouden werd op zondag
30 juni 2013. Sietse van Kammen leidde
deze laatste dienst en samen met voorzit-
ter Karel ten Broecke van de kerkenraad
sloot Sietse van Kammen definitief de deur
van ‘De Wijcker Swaen’.
Het kerkelijk leven in Haarlem kreeg hier-
door nieuwe impulsen, de kerkenraad
werd versterkt en het pastorale bezoek-
werk werd uitgebreid tot ver boven het
Noordzee kanaal. Ouderenpastor Piet
Windhorst werd in 2001 als bezoldigd
pastor voor 3 jaar aangesteld, toen Sietse
voorzitter van de Lutherse synode werd en
geen tijd meer had voor het pastoraat. Piet
Windhorst bleef en blijft dit vrijwillig doen
in het uitgestrekte gebied van Noord- en
Zuid- Kennemerland, inclusief het gebied
van Hoofddorp.
De kerk werd steeds meer een ontmoe-
tingscentrum, waar behalve de zondagse
diensten het gemeenteleven door de week
volop aandacht kreeg. Huiskamerkringen,
het leerhuis en diverse gespreksgroep-
jes die onder leiding van de predikant de
Bijbel verkenden of andere onderwerpen
aansneden.
Sietse richtte bovendien zijn aandacht op
andere zaken, zoals de verkennende verga-
deringen in Amsterdam om te onderzoe-
ken of een fusie mogelijk zou kunnen zijn.
Uiteindelijk werd op 6 oktober 2012 de fu-
sie ELG Amsterdam- Haarlem bekrachtigd
en nu, jaren later, is het nog hard werken
Europese lutheranen
met teruglopende mankracht, om op een
goede manier te blijven besturen.
Onze predikant maakte heel wat renovaties
en restauraties mee. In 2003 begon een kost-
bare opknapbeurt in de consistorieruimte
die in vier zomermaanden, waarin de kachel
niet gestookt hoefde te worden, z’n beslag
kreeg. De oude naampanelen werden vak-
kundig gereinigd en teuggeplaatst.
Ook 2011, 12 en 13 waren jaren van restau-
reren. Er moest veel gebeuren. Van binnen
en buiten werd het kerkgebouw aangepakt.
Dak, toren, goten werden als nieuw. Een
verwarmingssysteem werd aangelegd en de
elektriciteit gemoderniseerd. Een enorme
ruimtewinst was de beslissing om een vaste
trap te plaatsten en zo de zolders te kunnen
benutten. Daar kunnen nu de bazaarspul-
len worden opgeslagen. Want de bazaar is
nieuw leven ingeblazen!
Sietse heeft ervaren dat hij in de loop van
de jaren veel geliefde gemeenteleden heeft
moeten begraven. Er is meermalen gedoopt
en getrouwd, uitstapjes met de jeugd ge-
maakt en kerstspelen opgevoerd.
Op 25 mei 2013 werd het nieuwe liedboek
der kerken geïntroduceerd. Nieuwe liederen
moeten aangeleerd worden en Sietse’s favo-
riete lied uit deze nieuwe bundel is lied 253.
De zon daalt in de zee
De duisternis valt in
Ik loof de goede God
Hij geeft mij dag en nacht
mijn taak bij dag, mijn droom bij nacht.
Laat dagen in de nacht
Waar wanhoop heerst en dood
geloof en hoop op U
U hebt uw schepping lief
U hebt uw schepping innig lief
Kom, nacht, en troost ons zacht
Kom, God, genees ons hart
Kom, leg uw hand op ons
en heel zo elke wond
Heel, Vader, ook de diepste wond.
Najaar 2014 ziet de Nieuwe Bijbelvertaling
het licht. Deze nieuwe vertaling die op de
lezenaar ligt, werd geschonken door het
gemeentelid Frans Hille.
In 25 jaar is veel van wat het leven te bieden
heeft langs gekomen en in dankbaarheid
kunnen we samen met Sietse van Kammen
omkijken en genieten van dit jubileum en
hopen dat de toekomst nog mooie mo-
menten voor onze predikant Sietse en de
Lutherse Gemeente in petto heeft.
Foto: een jonge ds Fritz en een jonge ds van Kammen
12 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
Nieuw Diaconaat
In 2011 startte de LWF (Lutherse Wereld
Federatie) een program om het diaconaat
nieuwe impulsen te geven. De lidkerken
in Europa werkten dit uit onder het thema
‘Seeking Conviviality – Reforming Commu-
nity Diakonia in Europe’. Het tweede deel
zou je kunnen vertalen met: ‘hervormen van
gemeenschapsdiaconaat’. Maar wat betekent
tongbreker ‘conviviality’ in dit verband? Als je
het letterlijk overzet dan kom je op het
Nederlandse woord ‘gezelligheid’. Van een
Engelsman hoorde ik als eerste associatie:
‘going to the pub!’. Beide betekenissen ver-
dragen zich, mits er met mate gedronken
wordt, natuurlijk prima met diaconaat. Het
gaat in het diaconaat immers om gemeen-
schap en relaties. Maar de LWF wil met het
thema vooral het accent leggen op de kunst
en de praktijk van het samenleven in
‘nabuurschap’ met mensen uit verschillende
culturen. Het wil de lidkerken steunen om
zich niet in het isolement terug te trekken
maar verbindingen te maken met de samen-
leving. En naast mensen in de marge te gaan
staan. De LWF nodigt uit om onze lutherse
identiteit zichtbaar te maken in onze diaco-
nale roeping.
In de afgelopen jaren verwerkten predikan-
ten, diaconen en anderen die actief zijn in
het diaconale veld bovenstaande in een
brochure die te vinden is op https://www.
lutheranworld.org/content/
resource-seeking-conviviality
De LWF besloot, met als uitwerking van de
resoluties van de Assemblee in mei jl in Wind-
hoek, in de periode 2019-2020 een vervolg
te geven aan dit program. Via onze Evange-
lisch-Lutherse Synode werd ik gevraagd om
mee te doen aan dit proces dat in november
startte in Hongarije.
Een paar indrukken:
*Naast gastland Hongarije waren we met di-
aconaal werkers uit Rusland, Roemenië, Po-
len, Tsjechië, Engeland, Finland, Noorwegen
en Zweden. Als lutheranen in Nederland zijn
we een minderheid. Onze rol is –ook w.b. het
diaconaat- heel anders dan bv. in de Scan-
dinavische landen waar de Lutherse Kerk de
grote kerk is. Maar onze positie is toch ook
weer compleet anders dan die van andere
minderheidskerken zoals bv. in Rusland of in
Hongarije.
’Teken je kerk als een boot. Hoe ziet die boot
er uit? Welke mensen zijn aan boord? Hoe
ziet de zee er uit?’ kregen we als opdracht op
de 1e dag. De Hongaarse ds György tekende
een zeilboot met op de achtergrond een
oranje lijn? ‘Wat betekent die lijn’ vroegen we.
‘Dat is de schaduw van de staat’ vertelde hij:
‘We moeten in alles wat we doen rekening
houden met de staat. De Hongaarse regering
wil vluchtelingen tegenhouden maar als kerk
geven we praktische hulp. Zo delen we in
het gebied rond het station brood en soep
uit. Maar dat moeten we achter de coulissen
doen omdat we anders het risico lopen dat
de staat ons gaat tegenwerken’.
*De Scandinavische kerken hebben juist
weer een heel andere positie. Ds Steinar Er-
aker vertelde dat de lutherse Church City
Mission in Oslo 1200 medewerkers in dienst
heeft voor een breed palet van ouderwerk,
ziekenzorg, drugspastoraat, dak- en thuislo-
zenactiviteiten, vluchtelingenzorg etc. Voor
plm. 70% gefinancierd door de overheid.
*We spraken natuurlijk over het thema
vluchtelingen en migratie. In West-Europa
denken we hierbij vooral aan de ínstroom: de
beelden van mensen op bootjes op de Mid-
dellandse Zee etc. De Roemeense arts Holger
vertelde hoe voor hen juist de uítstroom van
Roemenen naar West-Europa een zorg is.
Hoe kunnen we als lutherse kerken, levend
in zeer uiteenlopende contexten -allemaal
Europees maar toch- trouw zijn aan onze di-
aconale opdracht om ons te verbinden met
wie kwetsbaar zijn? En dit vanuit een grond-
houding dat we allemaal kwetsbaar zijn. Een
belangrijke grondlijn voor het plaatselijke di-
aconaat: met open handen bouwen aan
duurzame gemeenschappen. In de ko-
mende drie jaar krijgt dit een vervolg.
door Hanne Wilzing
Europese lutheranen helpen elkaar
| www.luthersamsterdam.nl | 13 VooRSTELRoNDJE
Nieuwe ambtsdragers uit Haarlem en De
Nieuwe Stad stellen zich voor:
Hanneke Ritzema (rechts op foto)
Mijn naam is Hanneke Ritzema. Sinds 2011
ben ik betrokken bij de Lutherse kerk Haar-
lem en sinds mei 2017 als ouderling.
De aanleiding voor een hernieuwde ken-
nismaking met de kerk was het huwelijk
met mijn man Hans. Het voornemen om te
trouwen (in 2011) riep de vraag op of we
naast het gemeentelijk huwelijk ook een
kerkelijk huwelijk wilden sluiten. Mijn man
is van katholieke huize, ik van protestantse
huize.
We zijn op zoek gegaan en vonden beiden
herkenning in de Lutherse kerk. Daarnaast
vonden we de sfeer open en het kerkge-
bouw mooi en knus. We besloten lid te
worden en zo zijn we hier ‘beland’.
We hebben een gezin met 3 kinderen van 5,
9 en 11 jaar oud. Met de oudste orienteren
we ons op middelbare scholen, volgend
jaar stapt ze over.
Naast het gezinsleven werk ik sinds 1 jaar
als docent aan de Hogeschool Leiden op
de opleiding Fysiotherapie. De 20 jaar daar-
voor ben ik als fysiotherapeut werkzaam
geweest in de revalidatie centrum Heli-
omare. In mijn vrije tijd sport ik graag, het
liefst flink intensief en in de buitenlucht en
kan ik heel erg genieten van koken en het
resultaat daarvan opeten in goed gezel-
schap van familie of vrienden.
Tot ziens!
Jane ReijkeMijn naam is Jane Reijke (51) echtgenote
van Derrick, moeder van Shirean en Jared
én oma van Benjamin en Christophe. Zij zijn
mijn stukje paradijs op aarde. Over mezelf
kan ik vertellen dat ik EPIC ben, Energiek,
Puur, Inspirerend en Connecting. Eigen-
schappen die ik absoluut wil inzetten om
mee te werken aan gemeente-opbouw.
Na 3 jaar weg te zijn geweest. Ben ik sinds
september 2017 weer een vaste bezoeker
van de diensten. Ook ben ik lid van De
Cantorij. Mijn deelname aan de kaderdag
op 14 oktober jl. heeft mij doen beseffen
dat een aantal vraagstukken uit het ver-
leden nog steeds speelt. Mijn mening over
deze kwesties heb ik toen duidelijk laten
horen. Voor de dominee het moment om
nader kennis te maken. Tijdens het gesprek
vroeg zij mij na te denken om ouderling te
worden. Zo God het wille, ben ik op 14 janu-
ari jl. ingezegend.
Ben ik er klaar voor om deze taak op mij te
nemen? Ben ik bereid om de zorg voor Kerk
en Gemeente te dragen en me dienstbaar
Boekrecensie
opstellen? Elk moment van de dag stel ik
mezelf deze vragen. Maar met vertrouwen
laat ik mij, door de kracht van Zijn liefde, lei-
den langs het uitgestippelde pad. Dit neemt
niet weg dat ik persoonlijke obstakels moet
wegnemen om duidelijker te zien en horen
welke taak er voor mij in het verschiet ligt.
Echter, dit kan ik niet alleen en heb hierbij
de hulp van de gemeente nodig. Want al-
leen samen staan we sterk!
Grace CyrusEen tijd geleden was er een familiedienst,
zoals elke maand. Tijdens die dienst werd
benoemd dat de predikant graag met de
jeugd naar een replica van de ark van Noach
had willen gaan, maar dat er niemand was
geweest om dit te regelen. Toen dacht ik:
wacht eens even. Dat lijkt mij heel leuk om
te doen! Dus toen ben ik op de dominee af-
gestapt.” De dominee grijpt het aanbod met
beide handen aan. “Ze reageerde heel en-
thousiast, en vroeg me of ik ouderling wilde
worden. En toen ze zag dat ik een financiële
opleiding heb gedaan, bedacht ze dat ik
misschien ook wel het financieel beheer op
me kon nemen. Hoe dan ook: er is genoeg
te doen, want we organiseren dit jaar van
alles rondom The Passion, die dit jaar bij ons
in de Bijlmer plaatsvindt.”
Grace gaat het ambt van ouderling vol ver-
trouwen tegemoet. “Ik ga samenwerken
met een leuke groep mensen, en vanuit de
gemeente word ik goed ondersteund.” Fijn
om zo goed te worden opgevangen!”
14 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede
die voortdurend boete deed, maar hij bleef
onrustig en zich een zondaar voelen voor
wie geen verzoening mogelijk was.
StellingenHeel helder zet Harline uiteen wat het op-
stellen van stellingen voor functie had. Het
uitschrijven van een aantal stellingen voor
een dispuut was voor een hoogleraar the-
ologie de beste manier om zijn gedachten
over een bepaald onderwerp te ordenen.
Luther had al eerder 99 stellingen gefor-
muleerd voor een dispuut over de scholas-
tieke theologie. De bekende 95 stellingen
handelden over de aflaat en de functie van
de paus. Harline behandelt verscheidene
stellingen. De stellingen in de universitaire
wereld werden slechts in kleine aantallen
gedrukt en waren opgesteld in het Latijn.
Bij de 95 stellingen ging dat heel anders.
Ze werden verspreid door Luthers vrienden
en verscheidene drukkers brachten ze uit
in grote aantallen en in de Duitse taal. Ze
dachten hier veel geld mee te verdienen.
De grote ophef die ontstond was dus niet
veroorzaakt door Luther zelf.
Het verweer van LutherVerscheidene keren werd Luther ter verant-
woording geroepen. In Augsburg ging hij
in debat met kardinaal Cajetanus. Eigenlijk
wilde deze alleen maar dat Luther zijn stel-
lingen zou intrekken. Toch gingen ze in de-
bat over een paar stellingen. Luther wilde
bewijzen uit de Bijbel dat hij onjuistheden
sprak. De kardinaal werd razend. Binnen
de kortste keren begon de kardinaal te
schreeuwen. Hij dreigde hem met de ban
en een interdict (verbod de om de sacra-
menten te ontvangen). Dankzij een keizer-
lijk vrijgeleide kon Luther veilig naar huis. In
Leipzig had hij een dispuut met Johann Eck,
Luther tussen paus en BijbelHet leven van Luther tussen 1517 en 1522.
Roerige jaren waarin Luther zich steeds
meer ging keren tegen het gezag en de
regels van de kerk. Hij gaat in de ban en
wordt geëxcommuniceerd. Langzamer-
hand ontstaat het protestantisme.
Weer een boek over Luther, het zoveelste.
Wat voor nieuws valt er nog te zeggen over
deze hervormer? De schrijver koos ervoor
niet het gehele leven te beschrijven, maar
slechts de roerigste jaren. Het is de tijd van
de 95-stellingen en van de vele disputen
met kerkelijke leiders en theologen over
het gezag van de paus en de Bijbel.
AuteurCraig Harline (1956) , geboren en getogen
in Californië, schrijft en doceert voorname-
lijk over het religieus leven in West-Europa
tijdens de Reformatie. Hij is hoogleraar aan
de Brigham Young University. In 2016 ver-
scheen het veelgeprezen Jacobs vlucht.
Een familiesaga uit de Gouden Eeuw, een
van de vijf boeken op de shortlist van de
Libris Geschiedenis Prijs 2017.
Broeder MartinusIn het eerste hoofdstuk komt de schrijver
direct al met iets verrassends. Over Luther
bestaan enkele bekende legendes. De
bekendste gaat over het onweer. Maarten
kwam terecht in een hevige onweersbui en
deed de gelofte om kloosterling te worden.
Harline komt met een andere reden. Hij
acht het mogelijk dat Luther bij een duel
van studenten iemand heeft gedood. De
stedelijke autoriteiten zagen hem daarom
graag in een klooster verdwijnen. Luther
wilde zich door het intreden in het klooster
volledig aan God te wijden en zo zijn ziel
redden. Hij werd een zeer fanatieke monnik
door Piet Windhorst tbron: www.leeskost.nl
BoEKRECENSIE ‘wereld in wanorde’
een zeer geducht tegenstander die Luther
behoorlijk in het nauw dreef. De schrijver
beschrijft dit dispuut zeer uitvoerig en
gedetailleerd. Dat geldt ook voor de rijks-
dag in Worms waar Luther zich moest ve-
rantwoorden tegenover de keizer en weer
debatteerde hij met Eck. Hij bleef zich be-
roepen op de Schrift. Uitspraken van kerk-
vaders, besluiten van concilies en
beslissingen van de paus waren onderge-
schikt aan de Bijbel.
Frederik de WijzeFrederik III, keurvorst van Saksen, bij-
genaamd de Wijze had in Wittenberg de
universiteit gesticht. Het was een pro-
gressieve universiteit waar ook plaats was
voor de humanistische filosofie. Luther was
er hoogleraar Bijbelwetenschap. Door de
bescherming van Frederik is Luther
gevrijwaard van de brandstapel. Frederik
zorgde ook voor een vrijgeleide naar de
rijksdag in Worms. Op weg naar huis werd
Luther in opdracht van Frederik ontvoerd en
gevangen gezet in kasteel de Wartburg. Dit
alles ter bescherming van Luther. Ze heb-
ben elkaar nooit ontmoet. Wel ontmoette
Frederik in Keulen Erasmus om deze te
raadplegen over de ideeën van Luther.
Erasmus was van oordeel dat een rechtbank
van meer geleerden dan bisschoppen over
Luther moest oordelen.
Craig Harline is er weer in geslaagd een in-
teressant en goed leesbaar boek te maken.
Inderdaad bevat het geen groot nieuws,
maar door goed bronnenonderzoek komt
de schrijver tot enkele verrassende ontdek-
kingen. Luther van heel dichtbij.
ISBN 978-94-6004-341-3, 334 pagina’s,
€ 24,95.
| www.luthersamsterdam.nl | 15
Diaconie
BoEKRECENSIE ‘wereld in wanorde’
Dit is slechts een selectie van overige bijzondere ontmoetingen. Voor meer informatie over tijden en bijzonderheden raadpleegt u de nieuwsbrief van de brandpunten of de website.
25 maart 10.00 uurHaarlem
Palmpasen optocht
17 maart, Studiedag Lutherse Vrouwenbond “Vrouwen van
nu en de Bijbel” nlvb.nl
2 Maart Oude Lutherse Kerk Wereldgebedsdag
27/02 en 20/03 2018, 14.00 uurAmstelveen, Kruiskerk
Kring Jona
14 maart 17 uur Kerk&Buurt Noord,vesper en maaltijd
6 april, 17.00 uur Handboogstraat 4-6
Vrijwilligersavond OLK
18 februari 12.00 uurHandboogstraat 4
Vastenlunch
15 april na familiedienst DNSTheater bezoek
The Colour purple
18 februari 10.00 uurHaarlem
ambtsjubileum Ds v. Kammen
elke zondag om 17.00 uur VespervieringAugustanahof
15 maart, 12.30 uurOude Lutherse Kerk
Poezieconcert
27 Febr, 20-21.30 uur Maasstraat 148
Bijbelcursus MLK
17 februari 20.00 uurOude Lutherse Kerk
Inner Ligth
elke 3e Woensdag 17-18 uur (met soepmaaltijd tot 19 uur)
Vesperviering Lutherhof
1e zondag vd maand 14.00 uurOude Lutherse Kerk
Zin in Zingen
14 februari 17.30 uurDe Krijtberg
Aswoensdagvesper H4H
SAMENKoMSTEN
20/02 en 20/03, 10.00 uurJeugdlokaal Haarlem
Kring Tischreden
13 maart, 20.00 uurJeugdlokaal Haarlem
Young Beyond
22 februari, 19.00 uurJeugdlokaal Haarlem
Kring Paulus
23 februari, 18.00 uurJeugdlokaal Haarlem
Met Volel Mond
16 | Bij de Tijden| Diaconie
Onderzoek alles, bewaar het goede
Diaconie - MENSEN HEBBEN MENSEN NoDIG De Horizon open
door Wessel Nijholt, diaconaal werker
Afgelopen kerst heeft de diaconie weer haar
jaarlijkse kerstmaaltijd georganiseerd. Ook
dit keer was het in de Maarten Luther Kerk
in Amsterdam. En wederom erg geslaagd.
Rond de 50 gasten hadden zich aangemeld
en samen met de vrijwilligers hebben we
een mooie dag beleefd. Zo kregen de gas-
ten bij binnenkomst een kopje koffie en
konden ze gezellig wat kletsen en een
nieuwjaarskaart met een wens voor een an-
der maken. Vervolgens werden de gasten
naar de grote zaal geleid waar een lekker
aperitief klaar werd gezet en de maaltijd
geopend met gebed. Tussen de verschil-
lende gangen door, werden er kerstliederen
gezongen en gedichten door de gasten
voorgedragen. Na de heerlijke maaltijd ging
iedereen voldaan en gezegend weer
huiswaarts. We kregen dan ook veel posi-
tieve reacties terug, wat ons goed doet. Een
van de gasten die voor het eerst bij de maal-
tijd was, verwoordde haar ervaring zo: ‘Ik
was niet alleen verrast, maar voelde mij heel
welkom, dat geeft je een gelukkig gevoel.’
Prachtig resultaat Diaconale Adventsactie ‘Luku baka makan-dra’door Elianne Schultz, diaconaal werker
In de tijd van Advent, van 3 t/m 24
december 2017, hielden we
onze jaarlijkse Adventsactie met
als bestemming een gaarkeuken voor de
Lutherse Kerk in Paramaribo. Met vreugde
melden we u dat het streefbedrag van
€ 10.000 inmiddels ruim gehaald is. De hele
Lutherse gemeenschap van Amsterdam en
Haarlem spande zich in om de Adventsactie
tot een succes te maken: mensen gaven
tijdens de collectes in de kerkdiensten,
maakten geld over n.a.v. de ontvangen ac-
ceptgirokaarten, stortten “zomaar” voor dit
doel, schakelden hun eigen netwerk in om
geld in te zamelen, bakten en kookten de
heerlijkste dingen om te verkopen voor dit
doel. Hartelijk dank voor al uw inzet en steun.
De Diaconie besloot om de inkomsten uit
de Diaconale Adventsactie aan te vullen
tot € 25.000. Met elkaar kunnen we zo een
bijzondere handreiking aan onze lutherse
zustergemeente in Suriname leveren.
Augustanahofdoor Sophie Kwant diaconaal werker
Het gaat goed in de Augustanahof. Elke don-
derdag is er een buurtmaaltijd. Elke zondag
om 17.00 een vesper voor hofbewoners en
kerk en buurt. Wekelijks is er een koffie-
ochtend. Ook worden er andere activiteiten
georganiseerd. Zo is er bv. 21 maart een con-
cert met Maaike Roelofs. In het gasthuis van
de Augustana woont sinds december een
Eritrese jongere -Weghata- die haar status
ontving en nu net 18 geworden in de Au-
gustana een tijdelijke tussenstop maakt. Dit
foto : kerstmaaltijd in MLK foto: werk aan de straat
Je welkom voelen: dat
geeft een ge-lukkig gevoel
| www.luthersamsterdam.nl | 17
Diaconie - MENSEN HEBBEN MENSEN NoDIG De Horizon open
Diaconie
doen we in samenwerking met Spirit Jeugd-
zorg. Momenteel werken we ook aan de
tuin en het van buitenaf toegankelijk maken
van de stiltekapel o.l.v. hovenier Mario en
zijn team
Diaken Marijke Bleij kreeg diaconale erepenning door Hanne Wilzing, algemeen secretaris
In de januari-vergadering van de Diaconie
namen we afscheid – als diaken- van mw
Marijke Bleij-Pel. Marijke was diaken sinds
1992 en actief in de Maarten Luther Kerk.
Onze voorzitter Jeroen Stal overhandigde
haar de erepenning van de Federatie van
Diaconieën. We zijn blij dat Marijke nog wel
actief blijft in het gemeentediaconaat en de
werkgroep binnenland.
De Horizon openZeven jaar geleden formuleerden we in ‘We
blijven appelboompjes planten’ ons beleid
voor de periode 2011-2017. In die zeven jaar
is onze kerkgemeente ingrijpend veranderd.
In the Spotlights
accountant en de zgn. ‘Gehakt’-commissie.
Er volgt nog bespreking in de Kerken-
raad en de kerkordelijk voorgeschreven
beoordeling door het regionale kerkelijke
‘toezicht’.
Korte samenvatting:*Jaarrekening 2016.
Inkomsten € 528.441
(zonder buitengewone baten):
Uitgaven: € 661.065
Dit tekort konden we ruimschoots op-
vangen dankzij ‘overige baten’ (m.n. dank-
zij resultaten effecten).
*Dankzij de verwachte inkomsten uit ver-
huur van de in november opgeleverde en
aan SACO (Shortstay) verhuurde apparte-
menten in de Wittenberg kunnen we in de
toekomst ons diaconaal werk in de stad en
wereldwijd versterken.
Begrote inkomsten in 2018: € 1.392.191
en uitgaven: € 1.246.583
Het begrote positieve saldo gaan we ge-
bruiken voor de aflossing van de lening
voor de bouw van de Augustanahof.
Een belangrijk deel afkomstig is uit collec-
ten en giften: in 2016 was dat € 105.873 en
in 2018 hopen we op € 122.500. Uw steun
doet er toe! Hartelijk dank dat u het diaco-
nale werk van onze gemeente draagt.
Een samenvatting vindt u binnenkort op
www.diaconie.com (onder ‘steun ons’ en
ANBI) en in het Jaarbericht dat we u met
de volgende ‘Bij de Tijden’ hopen toe te
zenden. Uiteraard bent u ook welkom om
de stukken in te komen zien op het diaco-
naal centrum. U als gemeenteleden bent
onze opdrachtgever dus we informeren u
van harte en leggen ook graag het beleid
achter de cijfers uit.
Er ontstonden financiële tekorten in de
kerkkas. Kerkgebouwen werden
gesloten en onze kerkgemeenschappen
van Johanneskapel, Augustanakerk en
Maarten Luther Kerk vielen deels uiteen.
Het aantal predikanten verminderde. We
fuseerden met luthers Haarlem. En we
vierden ons 425 -jarig bestaan in 2013 en
400 jaar Lutherse Kerk Haarlem in 2016.
En ook in onze wereld is er veel veranderd.
Toegenomen zorg over het klimaat. De
wereldwijd toegenomen vluchtelingen-
stroom. De individualisering en eenzaam-
heid. We gingen door een economische
crisis. Europa. Het vreemdelingendebat.
Aanslagen en ervaren van onveiligheid.
Maar…. we bleven onze appelboompjes
planten. In Lutherjaar 2017 maakten we
balans op en nu trekken we de komende
zeven jaar weer verder. We hebben onze
ideeën hierover op papier gezet met als
titel ‘De horizon open’. Een belangrijke
grondlijn is: investeren in gemeenschap-
pen met name rond onze Brandpunten,
maar ook rond de andere lutherse plekken
zoals de hofjes, Wittenberg/Luthermuseum
etc. En natuurlijk het verdere werk samen
met partners in onze stad en wereldwijd.
Deze plannen willen we nu verder be-
spreken met de Kerkenraad, Brandpunten,
hofjes etc. We komen er graag op terug in
‘Bij de Tijden’.
Diaconie in cijfers
De Diaconie stelde haar Jaarrekening 2016
en Begroting 2018 vast en gaf tevens goed-
keuring aan de jaarstukken van de Diaco-
nale Instellingen t.w. Lutherhof en Oude
Mannen en Vrouwen Huis. Daarvoor waren
de stukken uiteraard al beoordeeld door de foto: Marijke Bleij & Jeroen Stal
met erepenning
18 | Bij de Tijden | (voortzetting)
Onderzoek alles, bewaar het goede Diverse berichten
IN DE SPoTLIGHTS: Wessel Nijholtdoor Piet WindhorstSinds september 2017 werkt Wessel Nijholt als diaconaal werker voor onze lutherse gemeente. Wij gaan in dit artikel met hem kennismaken. Met zijn 28 jaar is hij nog be-trekkelijk jong, maar tijdens het interview blijkt dat hij al van alles heeft ondernomen: sport, opleidingen, banen en vrijwilligers-werk. Het is zo veel dat we in dit artikel niet alles kunnen bespreken.]
Geloofsontwikkeling Wessel werd in 1989 in Leiderdorp gebo-ren. Zijn ouders waren hervormd. Bij hem thuis was echt sprake van een geloofsop-voeding. Het was vooral zijn moeder die veel over het geloof sprak. Zijn ouders waren zelf een goed voorbeeld met hun doorleefde geloof. Bij geloof en kerk was geen sprake van dwang of zware verplich-ting. Hij ging graag naar de kerk, vooral omdat hij daar te maken had met een groep leeftijdsgenoten. Al vroeg las hij over het geloof en gaandeweg ontdekte hij dat het christelijke geloof wat hem betrof wel klopte. Op twintigjarige leeftijd deed hij uit eigen overtuiging belijdenis. Voor Wessel betekent het geloof veel. Hij ervaart dat God zich persoonlijk met hem bemoeit. Belangrijke keuzes legt hij dan ook in zijn gebeden aan God voor.
Scholing en sport Wessel is altijd heel sportief geweest. Hij heeft vele sporten beoefend, honkbal was favoriet. Bij die sport werd hij jeugdtrainer en coach. Verder volgde hij opleidingen voor fitnessinstructeur, groepslesinstruc-teur en personal trainer. Wessel is nu nog werkzaam in de fitnessbranche als ZZP’er. Het is duidelijk dat hij lichaam en geest in balans wil houden, want ook theoretisch is hij breed geschoold. Na de havo deed hij kort de opleiding voor docent lichamelijke oefening, maar om altijd gymleraar te zijn, zag hij niet zitten. Hij richtte zijn blik op de officiersopleiding van de mariniers. Eerst moest hij aan strenge toelatingseisen vol-doen, zowel mentaal als fysiek. Hij kwam er doorheen. Wel had hij daarvoor al een gescheurde meniscus opgelopen. Een jaar
later en twee operaties verder kon hij als-nog aan zijn militaire opleiding beginnen. In het tussenjaar is hij vrijwilliger geweest in Nes Ammin in Israël. Waarom wilde hij militair worden? Zijn militaire roeping zag hij als iets kunnen betekenen voor de wereld. Daarnaast sprak het leiding geven, het avontuur opzoeken en kameraadschap hem aan. Twee jaar volgde Wessel de ge-meenschappelijke officiersopleiding voor de marine. Daarna kwam de praktische opleiding tot officier der mariniers. Weer werd hij door pech achtervolgd. Dit keer raakte hij bij een oefening ernstig gebles-seerd aan zijn schouder. Einde carrière bij de mariniers. Hij koos iets geheel anders: de hbo-opleiding Godsdienst Pastoraal Werk met als specialisatie: missionaire presentie.
Stage, afstuderen Een theologiestudie mondt meestal uit in een baan bij een kerk. Wessel zag dat anders. Hij wilde buiten de gebaande wegen blijven. Hij is geïnteresseerd in mensen die zich bevinden in het grens-gebied tussen kerk en samenleving. Daar voelt hij zich thuis en met hen knoopt hij graag een geloofsgesprek aan. Hij heeft aan dit doel vastgehouden, dat blijkt wel uit zijn stageperiode. Hij kwam terecht bij predikant Tim Vreugdenhil die in Amster-dam bezig was met een kerkplantingspro-ject. CityKerk Amsterdam vestigde zich in de leegstaande Oosterkerk. Regelmatig vinden daar events plaats. Tim zocht naar nieuwe vormen van kerkzijn, bijvoorbeeld Stand-up Theology. Een nieuwe vorm van preken waarbij ‘dominee Tim ’ uitgaat van de actualiteit. Er is sprake van een verras-sende analyse, humor en onverwachte spirituele verdieping. Wessel werkte mee in het kernteam. Om de lastige doelgroep te bereiken wordt veel online gedaan. Er zijn een uitgebreide website en blogs. Ook facebook speelt een grote rol. Voor zijn afstudeerscriptie deed Wessel onderzoek bij het pioniersproject Nieuw-Westenwind in Amsterdam Nieuw-West. Het project was een initiatief van drie kerken in dit stadsdeel. Na uitgebreid praktisch en theoretisch onderzoek vormde zijn scriptie daarmee een rapport dat meedeed bij de evaluatie van het project. De gehoopte
gemeenschapsvorming bleek echter niet helemaal gelukt. Als oorzaken kwam o.a. naar voren dat de huidige tijdgeest niet gericht lijkt te zijn op duurzame sociale-verbindingen. Men is vooral gericht op het individu. Er waren onrealistische verwachtingen en de doelgroep was veel te breed. Daarom moeten er keuzes ge-maakt worden. Beide projecten hebben Wessel veel geleerd, wat hij meeneemt in zijn toekomstige beroep.
Huwelijk en eerste baan Vlak voor zijn afstuderen volgde Wessel nog een minor ondernemerschap en trad een jaar eerder in het huwelijk met Christel. Hij leerde haar kennen in Ede in de klas. Romantisch vroeg hij haar ten huwelijk in een prachtig klooster op een berg vlakbij Turijn. Tijdens een bergwan-deling met uitzicht op de Alpen deed hij zijn aanzoek. Leiden werd hun woon-plaats waar ze regelmatig de hervormde Marekerk bezoeken. Wessel heeft inmid-dels werk gevonden als diaconaal werker bij de Evangelisch-Lutherse Gemeente in Amsterdam. Hij maakt deel uit van het diaconale team in de Maasstraat. Wat een bijzondere tijd is het geweest! Huwelijk, nieuwe woning, afstuderen en direct de juiste baan. Bij de diaconie is hij de bestaande activiteiten van de diaconie aan het ondersteunen en nieuwe projecten aan het opzetten. Zijn werkterrein is vooral de MLK en Haarlem. In Haarlem gaat hij met de diaconie een luthers inloop mo-ment creëren. We wensen Wessel veel succes. Hij weet zich gesteund door God die hem zal bijstaan teneinde zijn mooie roeping te vervullen.
| www.luthersamsterdam.nl | 19
Rooster Vieringen
ADRESSEN ‘AmsterdAm stAd’Oude Lutherse KerK Op het spui,singeL 411, 1012 WX AmsterdAm
KOster: hArO JAnsen. VrAgen beheer ViA KerKeLiJK serVice bureAu teLefOOn: 020-6231572
VOOrgAngers:mArieKe brOuWerteLefOOn: 020-642 23 73, emAiL: mArieKebrOuWer@LuthersAmsterdAm.nLAndreAs WöhLeteLefOOn: 06- 201 95 027, emAiL: A.WOehLe@LuthersAmsterdAm.nL
OrgAnist:christiAAn de VriesteLefOOn: 06- 21848372, emAiL: christiAAndeVries@hOtmAiL.cOm
cOntAct:guidO LeerdAm, 06-201 77 499, emAiL: guidOLeer-dAm@gmAiL.cOm
‘AmsterdAm Zuid OOst’KerKgebOuW de nieuWe stAd,LuthuLipLein 11, 1103 tr AmsterdAmteLefOOn: 020-690 14 58
VOOrgAnger: LiesKe KeuningteLefOOn: 030- 877 76 66, emAiL: Ae.Keuning@ZiggO.nL
OrgAnist:mAtteO miJderWiJKteLefOOn: 06- 81481499, emAiL: mAtteOmiJderWiJK@gmAiL.cOm
cOntAct:grethA ZAALmAn (brAsA),teLefOOn: 02993-506 29, emAiL: greetJe_ZAALmAn@LiVe.nL
‘hAArLem’KerKgebOuW Lutherse KerK VAn hAArLemWitte herenstrAAt 22, 2011 nV hAArLememAiL: infO@LutherseKerKhAArLem.nL
KOster:KLAAs KOeLeWiJnteLefOOn: 023-531 04 57, emAiL: KOsteriJ@LutherseKerKhAArLem.nL
VOOrgAnger:sietse VAn KAmmenteLefOOn: 023- 5351001, emAiL: s.VAnKAmmen@pLAnet.nL
OuderenpAstOr:piet WindhOrstteLefOOn: 023- 558 17 91, emAiL: pbWindhOrst@quicKnet.nL
OrgAnist:KLAAs KOeLeWiJnteLefOOn: 06- 12933466, emAiL: KLAAsKOeLeWiJn@hOtmAiL.cOm
cOntAct en secretAriAAt:emiAL: nedcupidO@hetnet.nLpOstAdres:ALice nederKOOrnmecKLenburgstrAAt 3, 2012 et hAArLem Websites: www.luthersamsterdam.nlwww. luthersekerkhaarlem.nlwww.lutherszuidoost.nl
Kerkelijk Service Bureau Handboogstraat 4-6, 1012 XM
Telefoon: 020- 623 15 72
ABN-AMRO bank: NL45ABNA0543629945
t.n.v. College van Kerkrentmeesters
der Ev-Luth Gemeente Amsterdam
E-mail adressen:
algemenezaken@luthersamsterdam.nl
Wim van Houten, hoofd KSB
Meridith Richaards,kerkenraad,
ledenadministratie
financielezaken@luthersamsterdam.nl
Robbert Abel, financiële administratie
diaconie: Maasstraat 148, 1079 BK
Telefoon: 020-404 47 08
email: info@diaconie.com
www.diaconie.com
* Algemeen secretaris: Dhr H. Wilzing
* Secretaresse: Mw. H. Brouwer
* Diaconaal werker: mw. S. Kwant, mw.
E. Schultz en dhr. W. Nijholt.
email: info@diaconie.com
ING-bank: NL80INGB0004620048
Insingerbank: NL52 GILL 0223 7487 30.
Contacten gemeentewerkMarijke Bleij, m.bleijpel@upcmail.nl
Bianca Gallant, bmgallant@hotmail.com
Anneke van Grootheest, a.vangrootheest@
kpnmail.nl
Early Kolkman, earlykolkman@makatita.nl
Meta van Schaik, metavanschaik@gmail.
com
Hanneke Veenhof, hannekeveenhof@
gmail.com,
Redactie: Alice Nederkoorn, Piet Windhorst, Sietse van Kammen,
Elsa Aarsen, Wim van Houten
Gemeenteblad nr. 3 loopt van 11 februari t/m 12 mei 2018. Ons Gemeenteblad verschijnt 4 keer per jaar. U ontvangt hiervoor in juni/juli een ac-ceptgiro. De artikelen geven niet noodzakelijker-wijs de mening van de Kerkenraad weer. Inlever-datum: 23 april 17.00 uur via algemenezaken@luthersamsterdam.nl
foto: glas in lood gemaakt door
Cis Koopman
20 | Bij de Tijden | Rooster Kerk
Aanvang 10.30uur10.30uur 10.30uur
11februari Mw.ds.M.Brouwer Ds.F.Brommet Mw.dr.C.Pumplun6enaEpifaniën m.m.v.Projectkoor 19.30uur14februari VesperindeKrijtberg17.30uurOecumenischevieringRKK/PGZO/ELGAAswoensdag ToonSuffyssjends.MariekeBrouwerMw.ds.L.Keuning
18februari Ds.A.Wöhle Familiedienst : alles over Abraham Ds.S.vanKammen1ezondagvande40-dagenH.Avondmaal Mw.ds.L.Keuning 25-jarigjubileumdsS.vanKammen m.m.v.Cantorij
25februari Mw.drC.Pumplun Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammen2ezondagvande40dagen
4maart Mw.drsE.Aarsen Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammen3ezondagvande40dagen H.Avondmaal
11maart ds.H.Donga Mw.ds.L.Keuning Mw.dr.C.Pumplun4ezondagvande40dagen
18maart Mw.ds.M.Brouwer Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammen5ezondagvande40dagenm.m.v.Cantorij
25maart Ds.A.Wöhle Mw.ds.L.Keuning Ds.T.deHaan&dsS.vanKammenPalmpasen gezamenlijkevoorgangers
29maart Mw.ds.M.Brouwer GezamenlijkmetPGZO Ds.S.DuCroodeJonghWitteDonderdag H.Avondmaal MwdsL.Keuningen gezamenlijkevoorgangersbij mw.dsJ.Aalders RemonstrantseKerk19.30uur 30maart Ds.A.Wöhle GezamenlijkmetPGZO Ds.SvanKammenGoedeVrijdag m.m.v.Kwintessens Mw.ds.J.Aalders Gezamenlijkevoorgangersbij LutherseKerk19.30uur m.m.v.Cantorij
31maart Mw.ds.M.Brouwer GezamenlijkmetPGZO Paaswake22.00uurbijOudeBavoStillezaterdag/PaasnachtH.Avondmaal Mw.ds.L.Keuning m.m.v.OudeBavocantorij,ingang OudeGroenmarkt gezamenlijkevoorgangers
1april Ds.A.Wöhle,H.Aovndmaal Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammenPASEN m.m.v.KwintessensolvNannieSchuller H.Avondmaal 8april Ds.E.deFouw Ds.N.Vlaming Mw.ds.P.Akerboom1enaPasen
15april Ds.A.Wöhle Ds.F.Brommet Ds.H.Donga2enaPasen m.m.v.Cantorij
22april Ds.H.Donga Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammen3enaPasen29april Mwdr.C.Pumplun Ds.S.vanKammen Mw.ds.M.Brouwer4enaPasen
6mei Mw.ds.W.Jonkers Mw.ds.L.Keuning Ds.S.vanKammen5enaPasen H.Avondmaal
Oude LutherseKerk aan het Spui
Singel 411
HaarlemWitte Herenstraat 22
De Nieuwe StadLuthuliplein 11