Post on 18-Oct-2020
Doelmatigheid van het opleidingsaanbod:ROA arbeidsmarktprognoses en -indicatorenDr. Didier Fouarge
d.fouarge@maastrichtuniversity.nl
Research Centre for Education and the Labour Market
CDHO, Utrecht, 4 oktober 2016
2
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
ROA (www.roa-maastricht.nl)
• Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt• @ Maastricht University• Thema: aansluiting
onderwijs-arbeidsmarkt:– Contract onderzoek– Wetenschappelijk onderzoek
Project Onderwijs-Arbeidsmarkt(POA) = arbeidsmarktprognoses
3
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Inhoud
• Arbeidsmarkt in beweging 1996-2016• Doel en opzet van arbeidsmarktprognoses• Prognoses tot 2020• Gebruik van het ArbeidsmarktInformatieSysteem
(AIS)
4
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Arbeidsmarkt in beweging1996-2016
5
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour MarketJeugdwerkloosheid, 2015 (Eurostat)
6
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
7
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
8
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Werkloosheid(recent afgestudeerden; HBO/WO-monitor)
werkloosheidHBO ONDERWIJS 4HBO TAAL EN CULTUUR 8HBO ECONOMIE 6HBO TECHNIEK 6HBO LANDBOUW EN NATUUR 9HBO GEZONDHEIDSZORG 4HBO GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ 6WO ONDERWIJS 6WO TAAL EN CULTUUR 9WO ECONOMIE EN RECHT 6WO TECHNIEK 4WO LANDBOUW EN NATUUR 7WO MEDISCH 4WO GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ 10
9
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Arbeidsdeelname ouderen stijgt
1
1.5
2
2.5
Aand
eel 6
5-pl
usse
rs
6
8
10
12
14
16
Aand
eel 5
5-64
jarig
en
1996 2005 2014jaar
Aandeel 55-64 jarigen Aandeel 65-plussers
10
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Aanbodkant (samenstelling naar opleiding)
• Upgrading: meerhoogopgeleiden, minder laagopgeleiden
• Verschuivingbinnen mbo: minder aanbodmbo2-3; meeraanbod mbo40
20
40
60
80
100
Pro
cent
en
1996
2000
2004
2008
2012
Jaar
vmbo niveau of lager havo/vwo niveau
mbo 2/3 niveau mbo 4 niveau
hbo niveau wo niveau
11
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Beroepenkant (naar modaal opleidingsniveau)
0
20
40
60
80
100P
roce
nten
1996
2000
2004
2008
2012
Jaar
vmbo niveau of lager mbo niveau
hbo niveau wo niveau
12
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Beroepenkant
• 1996-2014: toename in gemiddeld opleidingsniveau: 0,8 jaar
• Twee mogelijke verklaringen:1 Substitutie van laagopgeleiden door
hoogopgeleiden binnen beroepen (verdringing)
13
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Beroepenkant
• 1996-2014: toename in gemiddeld opleidingsniveau: 0,8 jaar
• Twee mogelijke verklaringen:1 Substitutie van laagopgeleiden door
hoogopgeleiden binnen beroepen (verdringing)
2 Verandering in structuur van werkgelegenheid: stijging werkgelegenheid in hoogopgeleide beroepen
14
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Beroepenkant
• 1996-2014: toename in gemiddeld opleidingsniveau: 0,8 jaar
• Twee mogelijke verklaringen:1 Substitutie van laagopgeleiden door
hoogopgeleiden binnen beroepen (verdringing)
65%
2 Verandering in structuur van werkgelegenheid: stijging werkgelegenheid in hoogopgeleide beroepen
35%
15
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
TOP 10 Krimp-beroepenBeroepsnaam
MON 1996(2014)
Medewerkers drukkerij en kunstnijverheid
MBO
Productiemachinebedieners VMBO(MBO)
Secretaresses MBO
Assemblagemedewerkers VMBO(MBO)
Boekhoudkundig medewerkers MBO
Lassers en plaatwerkers VMBO(MBO)
Productieleiders industrie en bouw MBO
Land- en bosbouwers MBOBoekhouders MBO
Slagers VMBO(MBO)
16
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
TOP 10 Krimp-beroepen TOP 10 Groei-beroepenBeroepsnaam
MON 1996(2014)
BeroepsnaamMON 1996(2014)
Medewerkers drukkerij en kunstnijverheid
MBO Sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders
MBO
Productiemachinebedieners VMBO(MBO)
Managers zorginstellingen HBO
Secretaresses MBO Zakelijke dienstverleners MBO(HBO)
Assemblagemedewerkers VMBO(MBO)
Bedrijfskundigen en organisatieadviseurs
HBO
Boekhoudkundig medewerkers MBO Financieel specialisten en economen HBO
Lassers en plaatwerkers VMBO(MBO)
Leidsters kinderopvang en onderwijsassistenten
MBO
Productieleiders industrie en bouw MBO Sportinstructeurs MBO
Land- en bosbouwers MBO Procesoperators MBOBoekhouders MBO Grafisch vormgevers en
productontwerpersMBO(HBO)
Slagers VMBO(MBO)
Docenten beroepsgerichte vakken secundair onderwijs
HBO
17
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Correlatie groei van beroepen-loongroei
18
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Correlatie groei van beroepen-probleemoplossend vermogen (PIAAC)
-5
0
5
10
15
Tren
d in
aan
tal w
erke
nden
(in
%)
20 40 60 80 100Computer gebruik op werk
Laagopgeleid Middelbaaropgeleid
Hoogopgeleid Geschat
-5
0
5
10
15
Tren
d in
aan
tal w
erke
nden
(in
%)
200 250 300 350Probleemoplossend vermogen
Laagopgeleid Middelbaaropgeleid
Hoogopgeleid Geschat
19
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Groei van beroepen naar probleemoplossend vermogen (PIAAC)
1.00
1.20
1.40
1.60
1.80
Wer
kgel
egen
heid
(199
6=1)
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014Jaar
1ste kwintiel 2de kwintiel 3de kwintiel
4de kwintiel 5de kwintiel
20
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Doel en opzet van arbeidsmarktprognoses
21
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Doel en opzet van prognoses
• Arbeidsmarktinformatie over de toekomstigearbeidsmarkt (elke twee jaar)– Vergroot transparantie van de arbeidsmarkt– Signaalwerking (=informatievoorziening): over verwachte
fricties tussen vraag naar / aanbod van arbeid• Waarom is dit belangrijk?
– Helpen bij optimale keuzes rond (om/bij) scholing en werk– Ex-post aanpassingen duurder dan ex-ante aanpassingen
22
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Doel en opzet van prognoses
23
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
24
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Relevantie
• Relevant voor: – Studenten: scholingskeuze, studie- en beroepsvoorlichting– Werkgevers: HR, werving en selectie, knelpunten– Baanzoekers / UWV: kans op werk– Opleiders: aanbod opleidingen, om- en bijscholing– Beleidsmakers: macrodoelmatigheid
• Gedetailleerd, elke twee jaar:– 97 opleidingen, – 114 beroepen, – 21 bedrijfssectoren, – 35 arbeidsmarktregio’s (sinds 2014)
relevantie >< betrouwbaarheid
25
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Doel en opzet van prognoses
• 6 jaar vooruit (nu 2020)– Verder vooruit meer onzerkerheden
• Hele arbeidsmarkt met alle interacties tussen deelmarkten (≠ sector specifieke modellen)
“Ramingen die niet al te ver vooruitgaan, zoals de ramingen naar sector en opleiding van het ROA (zie ROA, 2011), zijn zinvol omdat ze de markt van informatie voorzien. Daarnaast houden de ramingen van het ROA wel rekening met de wisselwerking tussen deelmarkten.” (CPB, 2013)
• Financiering = mix van publiek/privaat– Ministeries van OCW, EZ, BZK, SZW– UWV, SBB, Randstad Nederland
• Begeleidingscommissie: UvA, CBS, CPB, Leido, LDC
26
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Methodiek prognoses
• ROA ramingen van verwachte vraag en aanbod per beroep/opleiding (aantallen, geen info over loon)
• Werkenden = Loondienst of zelfstandigen, 16-74 jaar, 1 uur of meer
• Eigen (verklarende) econometrische modellen• Met als input:
• Tijdreeksen uit Enquête Beroepsbevolking (EBB 96-2014)• Ramingen door
– CPB: groei, arbeidsparticipatie naar leeftijd, geslacht en opleiding – Panteia/EIM: werkgelegenheidsontwikkeling naar sector– CBS: ontwikkeling beroepsbevolking– OCW: instroom vanuit onderwijssectoren naar arbeidsmarkt
• Periodieke evaluaties
27
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Methodiek prognoses
• Confrontatie van verwachte aanbod en vraag
Aanbod tot 2020: • Instroom schoolverlaters• Kortdurig werklozen
Vraag tot 2020: • Uitbreidingsvraag
(<0 bij krimp) • Vervangingsvraag• Substitutievraag
28
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
28
Methodiek prognoses
• Relevante indicatoren van frictie tbvdoelmatigheidstoets: – Indicator Toekomstige Arbeidsmarktsituatie (ITA)
• Perspectief van schoolverlater: kansen naar opleiding (“Hoeveel moeite kost het voor gediplomeerden om passende baan te vinden?”)
– Indicator Toekomstige Knelpunten naar Beroepsgroepen (ITKB)• Perspectief van werkgevers: knelpunten in recrutering naar beroep (“Hoeveel
moeite kost het voor werkgevers om hun baanopening te vullen?”)
• Indicator = aanbod tot 2020/vraag tot 2020• Kwalitatieve typering:
– Perspectieven: ‘zeer goed’ … ‘slecht’ (vanuit studiekiezer gezien)– Knelpunten: ‘zeer grote’ … ‘geen’ (vanuit werkgever gezien)
29
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Animatiefilmpje rond arbeidsmarktinformatie
https://vimeo.com/133027178
30
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Enkele kritische keuzes
• Vraag:– Vraag en technologische ontwikkeling in sector vraag
naar beroep– Vraag naar opleiding is afgeleid van vraag naar beroep– Houdt rekening met up-/downgrading– Geen vervanging bij krimp– Interacties op de arbeidsmarkt worden gemodelleerd
• Aanbod:– Aanbod buitenlandse studenten wordt meegeteld– Overaanbod op deelmarkt heeft gevolgen voor andere
verwante deelmarkten (passieve substitutie)
31
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Prognoses 2015-2020 voor hbo en wo
32
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Perspectieven naar opleidingsniveau
• Groei verwacht en toch zijn perspectieven niet ‘goed’. Hoe kan dat?– Werkloosheid nog steeds hoog– Verwachte instroom vanuit HO stijgt– ‘Ouderen’ werken langer door druk vervangingsbehoefte
InstroomUitbreidings‐
vraagVervangings‐
vraag ITALoopbaan‐
perspectievenmbo 2/3 4.2 0.8 2.8 matig slechtmbo 4 3.6 0.8 2.0 matig redelijkhbo 3.3 0.7 2.3 redelijk goedwo 3.2 0.8 2.5 redelijk zeer goed
33
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
34
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
35
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
36
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Gebruik van het ArbeidsmarktInformatieSysteem
(AIS)
37
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Grote kring van gebruikers
• Studiekeuze 123• Keuzegids (mbo, hbo, wo)• LDC• UWV• Randstad• Vragen rond doelmatigheid opleidingsaanbod• Mediaandacht• http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-
content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_4.pdf
38
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
ROA data portal
• http://roastatistics.maastrichtuniversity.nl/• ArbeidsmarktInformatieSysteem (AIS)
– Actuele cijfers uit vele bronnen (ROA Schoolverlatersonderzoeken, EBB, SSB, DUO, SCP Aanbod/Vraag panels, PIAAC, …)
– ROA prognoses + risico indicatoren– Sector, beroep, opleiding, regio
• Goed om te weten:– Opleidingstypes zijn afgeleid van ISCED – Meerdere CROHO’s binnen 1 opleidingstype– WO = WO & HBO master; HBO = HBO & WO bachelor
39
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
• “De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020”:– Niet technische uitleg methode: zie inleiding van rapport– Bijlage B: lijst van beroepen en opleidingen– Bijlage C: lijst van arbeidsmarktindicatoren in AIS
• Classificatie van opleidingen: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/04/ROA_TR_2016_3.pdf(met in de bijlage de relatie tussen ISCED, CROHO en de ROA opleidingstypes)
• Classificatie van beroepen: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_5.pdf(met in de bijlage de relatie tussen ISCO beroepen en ROA beroepsgroepen)
40
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
ROA data portal: voorbeelden
• ITA WO biologie, wiskunde, milieu = goed– meer baanopeningen dan instroom
• Uitwijkmogelijkheden:– ‘hbo verpleegkunde en medische diagnostiek’ vs ‘hbo
bedrijfskunde en hrm’• Conjunctuurgevoeligheid:
– Hoog bij ‘WO informatica’• Loopbaanperspectief:
– Matig voor ‘hbo leraar basisonderwijs’; zeer goed voor ‘hbo bedrijfseconomie’
41
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Voorbeeld 1
• HBO automotive• Wat zijn de arbeidsmarktkansen voor die opleiding?
1. Uit documentatie opleidingsclassificatie: Automotive HBO werktuigbouwkunde
2. ITA opzoeken in systeem: ‘zeer goed’ perspectief• Beroepen voor HBO werktuigbouwkunde?
– 18% ingenieur (niet elektro), 7% technici bouwkunde …• Perspectieve in die beroepen?
– Ingenieur (niet elektro): ‘zeer grote’ knelpunten voorwerkgevers
42
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Voorbeeld 2
• Perspectieven voor HBO sociaal-cultureel?1. Welke opleidingen vallen hieronder?2. Perspectieven:
• ITA = ‘slecht’
3. Wordt je dan werkloos? Niet per se:• Aanpassingsmechanismen: accepteer lager loon, werk buiten
richting of onder niveau, …• Uitwijkmogelijkheden = hoog
43
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Voorbeeld 3
• Vraag Uni: MSc Business Intelligence / Big data– ISCO beroep: ‘Managers informatie- en
communicatietechnologie’ ROA beroep: Managers ICT• Knelpunten: zeer groot
• Systeemanalisten en ICT-adviseurs ROA beroep: Software- en applicatieontwikkelaars
• Knelpunten: groot
44
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Tot slot
45
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Tot slot
• Enquêtes onder afgestudeerden zijn erg nuttig– Doelmatigheidsindicatoren: hebben van werk, werk op
niveau, werk binnen studierichting, loon, spijt. • … maar enquêtes geven geen doorkijk naar de
toekomst.• Prognoses doen dat wel: schatting van verwachte
vraag en aanbod + interacties tussen deelmarkten• AIS is rijk aan informatie over:
– de huidige arbeidsmarktsituatie– de verwachte ontwikkelingen in vraag en aanbod
46
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Leidt arbeidsmarktinformatie tot betere allocatie?• Hier is betrekkelijk weinig over bekend:
– Beschikbaarheid van arbeidsmarktinformatie verbetert de transitie van school naar werk (Saniter & Siedler, 2014)
– Zwakke reactie van aanbod op korte termijn loonveranderingen(Bardhan et al., 2013)
– Studenten uit arm milieu reageren positief op arbeidsmarktsignalen (Hastings et al., 2015)
– Contact met decaan verbetert studiekeuze (Borghans et al., 2015)
• Behoefte aan experimenten over of en welke arbeidsmarktinformatie aankomt, en bij wie
47
Research Centre for Education and the Labour Market
Research Centre for Education and the Labour Market
Handige verwijzingen:
• Informatie over het Project Onderwijs-Arbeidsmarkt (POA):http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/?portfolio=poa-project-onderwijs-arbeidsmarkt-2
• Rapport de arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/01/ROA_R_2015_6.pdf
• Technische verantwoording prognoses en uitleg arbeidsmarktindicatoren:http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/06/ROA_TR_2016_4.pdf
• Opleidingsclassificatie: http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2016/04/ROA_TR_2016_3.pdf
• Beroepenclassificatie:http://roa.sbe.maastrichtuniversity.nl/roanew/wp-content/uploads/2015/06/ROA_TR_2015_5.pdf
ContactInhoudelijke vragen:
Dr. Didier Fouarge, d.fouarge@maastrichtuniversity.nl
Praktische vragen AIS:
Sander Dijksman, s.dijksman@maastrichtuniversity.nl
Research Centre for Education and the Labour Market
CDHO, Utrecht, 4 oktober 2016