Post on 24-Jun-2020
13 december 2019
Dit is mijn leven, dit is mijn dood
Frits Spangenberg, Jochem van der Hoeven,
Lieke Bos, Margré Nijkamp en Marjolein Bos
B5011
Leeswijzer
Leeswijzer
Geeft aan dat het hier om een aanvulling vanuit het Community onderzoek gaat.
Het rapport is opgebouwd aan de hand van onderstaande lijn waarin geschetst wordt wat de stand van zaken is van het Nederlandse publiek aangaande het recht op het zelfgekozen levenseinde.
Geeft aan dat dat de resultaten uit het kwantitatieve onderzoek komen.
13-12-2019Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 3
Het eigen levenseinde
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 5
Bijna 8 op de 10 Nederlanders denken na over het eigen levenseinde
48%Bijna de helft van alle Nederlanders denkt na over het eigen levenseinde, en bespreekt dit onderwerp ook met anderen
30%Ongeveer een derde van alle Nederlanders denkt na over het eigen levenseinde, maar bespreekt dit onderwerp niet met anderen
22%Voor ongeveer een kwart van de bevolking is het eigen levenseinde een onderwerp waar nooit over nagedacht en gesproken wordt
78%Denkt over het
eigen levenseinde
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 6
Welke rol het eigen levenseinde speelt in het leven van het individu, hangt samen met meerdere factoren
Denkt na over het eigen levenseinde: leeftijd
18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-80
73% 73% 74% 78%83% 83%
Er zijn geen heel grote verschillen in leeftijden: ook de meeste jongeren denken na over hun eigen levenseinde
Denkt na over het eigen levenseinde: geslacht
82% 73%
Vrouwen denken vaker over het eigen levenseinde dan mannen.
Jongeren (<35) zijn wel vaker bereid om
toe te lichten waarom zij over het onderwerp denken, ouderen (55+) juist
minder
Denkt na over het eigen levenseinde: opleiding
Hoog Midden Laag
82% 77% 74%
Nederlanders met een hoge opleiding denken vaker na over het eigen levenseinde
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 7
Eigen ervaring is ook bepalend voor de benadering van dit onderwerp
Stervensproces van dichtbij meegemaakt
Stervensproces niet van dichtbij meegemaakt
Zelfdoding van dichtbij meegemaakt
Zelfdoding niet van dichtbij meegemaakt
82%
67%
Denkt na over het eigen levenseinde
Denkt na over het eigen levenseinde
86%
78%
Denkt na over het eigen levenseinde
Denkt na over het eigen levenseinde
Recht op zelfbeschikking
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 9
Zelfbeschikkingsrecht rond eigen levenseinde voor meerderheid Nederlandse bevolking wenselijk
61%Eens
31%Oneens
8%Geen
mening
Ieder mens heeft het recht om zelf te bepalen wanneer en waarom hij of zij het eigen leven wil beëindigen, zonder toetsing door wie dan ook
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 10
Zelfbeschikkingsrecht vooral wenselijk onder ouderen
61%Eens
Ieder mens heeft het recht om zelf te bepalen wanneer en waarom hij of zij het eigen leven wil beëindigen, zonder toetsing door wie dan ook
Leeftijd18-24 (45%), 25-34 (55%), 35-44 (57%), 45-54 (66%), 55-64 (65%) en 65-80 (70%)
GeslachtMannen (65%) zijn het vaker met deze stelling eens dan vrouwen (57%)
Politieke voorkeurLinks: 67% (GL), 69% (PvdA), 77% (SP)Liberaal: 57% (D66) en 64% (VVD)44% (CDA), ChristenUnie (12%), SGP (0%)72% (FvD), 73% (PvdD), 77% (PVV) en 79% (50+)
StervensprocesNederlanders die een stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, zijn het vaker eens met deze stelling
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 11
Waarom (geen) recht op volledige zelfbeschikking?
Wel recht op zelfbeschikking:
• Zelfbeschikkingsrecht is belangrijk (69%):
• “Ik begrijp niet waarom iemand zich ermee mag bemoeien of IK wens te leven of
niet… geen inmenging en alleen vrije zelfbeschikking.”
• “Zelfbeschikking, anders komen er meer zelfdoden.”
• “Bij toetsing geeft de persoonlijke of religieuze opvatting van de arts vaak de
doorslag. Dit bemoeilijkt of frustreert het zelfbeschikkingsrecht.”
• Niemand kan weten hoe erg de ander lijdt (13%):
• “Omdat ieder zelf weet wanneer het goed is geweest en niet verder wil lijden.”
• “Niemand kan voor een ander beslissen of zijn of haar lijden ondraaglijk is.”
• Bij ondraaglijk lijden moet euthanasie mogelijk zijn (13%):
• “Waarom moeten mensen ondraaglijk lijden terwijl het einde in zicht is? Zelfs
dieren worden op een humane manier uit hun lijden verlost.”
• “Indien iemand geen goede levensverwachting meer heeft, maar alleen een hele
lange lijdensweg in het vooruitzicht, waarbij de kwaliteit van leven ernstig
achteruit gaat, ben ik van mening dat iemand moet kunnen beslissen om
euthanasie te kunnen plegen.”
• Keuze moet niet impulsief zijn/Soms zijn (mentale) problemen tijdelijk (49%):
• “Sommige mensen zijn impulsief en zouden dan te snel zijn.”
• “Ik ben bang dat dan ook mensen die tijdelijk in een depressie zitten een eind aan
hun leven gaan maken, terwijl hun leven weer mooi kan worden.”
• “Door tijdelijke omstandigheden kan misschien een verkeerde/niet goed
doordachte keuze gemaakt worden.”
• Er is toetsing/overleg met een professional nodig (37%):
• “Ik vind toetsing wel zinvol om tijdelijke depressie of verstandsverbijstering als
reden uit te sluiten.”
• “Dit moet onder begeleiding van een professional. Niet iedereen kan de gevolgen
juist inschatten. Een professionele werkwijze zou de wens uiteindelijk niet
moeten blokkeren.”
• “Ik ben wel vóór maar niet zonder minimaal 1 gesprek hierover met een
(passende) professional.”
• Soms is er andere hulp mogelijk (20%):
• “Sommige mensen hebben gewoon hulp c.q. begeleiding nodig die hen van die
gedachten afhelpt.”
• “Soms lijkt iets uitzichtloos maar kan er nog iemand van buitenaf naar kijken.
Misschien is er toch nog hulp mogelijk.”
Wel recht op zelfbeschikking (61%) Geen recht op zelfbeschikking (31%)
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 12
Anti-euthanasie EuthanasieHuidige praktijk volstaat niet
meer
LaatstewilmiddelVolledig vrij
EuthanasieHuidige praktijk volstaat
LaatstewilmiddelMet voorwaarden
Waar staan we nu in de discussie over het eigen levenseinde?
Nee JaRecht op zelfbeschikking
De Euthanasiepraktijk
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 14
Meerderheid vindt dat de euthanasiepraktijk in de huidige vorm niet langer volstaat
56%Ja
23%Nee
17%Weet niet
3%Geen
mening
Vind jij dat de Nederlandse overheid de Euthanasiewet moet veranderen?
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 15
Drie stromingen in discussie over de huidige euthanasiepraktijk
56%Ja
23%Nee
Vind jij dat de Nederlandse overheid de Euthanasiewet moet veranderen?
1. De huidige euthanasiepraktijk
afschaffen
3. De huidige euthanasiepraktijk
verruimen
2. De huidige euthanasiepraktijk volstaat
”
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 16
Waarom (g)een verandering van de euthanasiepraktijk?
• Zelfbeschikkingsrecht is belangrijk (51%):
• “Op dit moment is zelfbeschikkingsrecht van de mens nog niet volledig
gegarandeerd in de wetgeving.”
• De huidige wet is te onduidelijk/te moeilijk (20%):
• “De wet is nu heel erg onduidelijk. Het is bijvoorbeeld belachelijk dat als
iemand altijd heel duidelijk heeft aangegeven bij dementie niet verder te
willen leven, dit niet gehonoreerd wordt.”
• Bij ondraaglijk lijden moet euthanasie mogelijk zijn (15%):
• “Als het voor mensen echt ondraaglijk wordt of er geen kwaliteit van
leven is moet iemand zelf de keuze hebben om het leven te beëindigen.”
• Als er wilsbekwaam een euthanasieverklaring is afgelegd, moet deze
geldig blijven wanneer de patiënt niet meer wilsbekwaam is (14%):
• “Niet de arts moet het laatste woord hebben maar de patiënt. Wanneer
iemand in het bezit is van een euthanasie verklaring met daarin de
omstandigheden beschreven zijn wanneer hij levenseinde wenst, moet
daar bij het niet meer zgn. wilsbekwaam zijn niet alsnog een discussie
over nodig zijn.“
• De huidige wet is zorgvuldig genoeg (49%):
• “De wet is goed. Er is met deze wet genoeg ruimte voor mensen om hun
levenseinde te regelen.”
• Beslissen over leven en dood moet niet te makkelijk worden (26%):
• “Het is zo denk ik goed. Het moet wel kunnen, maar zeker ook niet te
makkelijk zijn en zorgvuldig worden bekeken.”
• Zelfbeschikkingsrecht is belangrijk (22%):
• “Omdat ik van mening ben dat iedereen het zelfbeschikkingsrecht moet
hebben. Een arts kan hier indien hij dit wil bij helpen maar is dit niet
verplicht, omdat hij om wat voor reden dan ook hier bezwaren tegen kan
hebben. Ik vind dit prima zo geregeld.”
• Toetsing/overleg met een professional is nodig (13%):
• “Ik vind het goed dat de mogelijkheid bestaat om mee te helpen aan
zelfdoding maar vind tegelijkertijd dat hier wel een zekere vorm van
controle op moet zijn. Het moet niet zo zijn dat het mogelijk wordt dat
derden kunnen beslissen over je dood … Iets van overleg met
bijvoorbeeld de huisarts moet er zijn.”
Wel verandering euthanasiepraktijk (56%) Geen verandering euthanasiepraktijk (23%)
Anti-euthanasie
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 18
Nederlanders die de huidige euthanasiepraktijk willen afschaffen, en tegen elke vorm van zelfdoding zijn
Anti-euthanasie
LeeftijdMensen in de leeftijdsgroep 18-34 zijn vaker tegenstander van euthanasiepraktijk
GeloofsovertuigingTegenstanders van de euthanasiepraktijk zijn vaker mensen met een sterke geloofsovertuiging
Politieke voorkeurTegenstanders zijn vaker aangesloten bij Christelijke partijen, zoals de SGP en ChistenUnie
MentalityTegenstanders behoren vaker tot de traditionele burgers, die vasthouden aan traditionele normen en waarden.
StervensprocesNederlanders die geen stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, zijn vaker voor het afschaffen van de euthanasiepraktijk
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 19
Welke argumenten worden er gebruikt in de discussie over afschaffing van de euthanasiepraktijk?
Mens beslist niet
over leven en
dood
Maatschappelijke
plicht om mensen
te helpenImpact op
nabestaanden
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 20
Mens beslist niet over leven en dood
Een deel van de respondenten is van mening dat de mens niet zelf mag en kan beslissen
over het leven dan wel over de dood. Een mens wordt maar één keer geboren, wat het
leven tot een waardevol goed maakt. Dit betekent volgens hen dat we altijd moeten
vechten om in leven te blijven, hoe zwaar het leven soms ook kan zijn. Lijden en pijn
horen bij het leven, en het zelf beëindigen van het leven, al dan niet met een
laatstewilmiddel, kan daarom nooit een oplossing zijn. Dit gedachtegoed wordt door
gelovige respondenten aangevuld met het gegeven dat zij erop vertrouwen dat degene
die hen het leven geschonken heeft, ook de enige is die de kracht en macht heeft om
het leven te beëindigen. Hoewel deze groep mensen een sterke overtuiging heeft voor
het feit dat de mens zelf geen beslissing mag maken over het levenseinde, geven zij allen
aan andermans mening te respecteren.
Ik ben ervan overtuigd dat alleen God een einde aan het leven mag maken, omdat Hij ook degene is die het leven gegeven heeft. Ik kan me voorstellen
dat dit anders is als je niet gelooft, maar ik pleit ervoor dat ieder leven
waarde heeft en dus het gevecht waard is. Toch zal ik de mensen die
voor iets anders kiezen altijd respecteren. Wat me wel eens raakt is
het feit dat ik dit wel respecteer bij een ander, maar dat anderen mijn
standpunt niet altijd respecteren en benoemen dat God niet bestaat en ik
moet ophouden met die onderdrukking.
Voor mijzelf is het heel duidelijk dat er maar één iemand is die het leven mag beëindigen en dat is dezelfde die ons
ook het leven geeft, namelijk God. […] Ik begrijp overigens heel goed dat dit
anders is voor mensen die niet geloven. Als je gelooft dat het leven na dit leven ophoudt heeft het beëindigen van dit leven geen andere consequentie dan dat het lijden ophoudt. Hoewel ik er dus zelf op tegen ben, kan ik er zeker begrip voor opbrengen dat mensen
ervoor.
Vanwege mijn geloof zal ik nooit zelf actief een einde maken aan mijn leven,
gegeven door God. Iedereen heeft daarin zijn/haar eigen keuze, en het is niet aan mij om daarover te oordelen
(gelukkig!).
Het geeft ook een gevoel van overgave en berusting dat je niet alles in de hand
hebt, en een hogere macht zoals God of de natuur of wat dan ook, dat
bepaalt. Lijden hoort bij het leven en heeft ook als bijwerking een bezinning.
Ik heb geleden, maar het geeft ook kracht. En als mensen voor je bidden
als het moeilijk gaat, zoals in mijn zieke periode gebeurde. Dan is het ook een
dankbaarheid die ik voel naar de mensen dat die mensen willen dat het
lijden stopt.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 21
Maatschappelijke zorgplicht
Een andere overtuiging om tegen het beëindigen van het eigen leven te zijn, is dat we als
Nederlandse samenleving de maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om
elkaar in moeilijke, psychische en fysieke omstandigheden, te helpen. De
maatschappij is er bij gebaat als we meer oog hebben voor elkaar en aandacht aan elkaar
besteden door hulp aan te bieden. Onder de respondenten leeft het idee dat mensen
hier meer behoefte aan hebben dan aan het beëindigen van hun leven. Een mogelijk
bijkomend gevolg, is dat middels het aanbieden van hulp, impulsieve keuzes rondom het
beëindigen van het leven voorkomen worden.
[…] ik denk dat er in de geestelijke gezondheidzorg nog een hoop winst te behalen is als er snel en kundige hulp
komt. Daar hebben mensen meer behoefte aan dan aan een levenseinde
denk ik.
Er zijn tal van schrijnende situaties op te noemen, waarbij het begrijpelijk is om de wens te hebben om het eigen
leven te beëindigen, maar als je het los van deze (individuele, vaak met veel
leed gepaard gaande) situaties bekijkt: dan is het beter dat we als
maatschappij dit anders oplossen. Als we gelijk een einde aan ons leven
kunnen maken dan vind ik dat we als mensen en onze beschaafde samenleving te kort doen.
Hoe zou het eruit zien als wij met z’n allen meer om onze medemensen
zouden bekommeren en oog hebben voor de omstandigheden waar mensen in verkeren, door spontaan contact te
leggen en je als vrijwilliger zou inzetten. Zullen ze dan minder
nadenken over het beëindigen van hun leven. Dan heb ik het niet over mensen
met ondragelijk lijden zowel lichamelijk en geestelijk.
Als mensen hebben we een maatschappelijke
verantwoordelijkheid (niet ingegeven door religie) voor elkaar: elkaar te
helpen als het moeilijk gaat, te steunen, te troosten, en te begeleiden
in perioden die uitzichtloos zijn. Die stap is altijd nodig, daarop volgt professionele hulp en als dat niet
toereikend is, dan kunnen stappen in gang gezet worden richting een
levenseinde. […] Daarmee voorkomen we dat kwetsbare mensen (psychisch,
beperkte intelligentie, beperkte vaardigheden) impulsief of zonder de consequenties goed te overzien 'een foutje maken' dat onomkeerbaar is.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 22
Impact op nabestaanden
De keuze om het leven zelf te beëindigen kan en mag volgens sommigen niet de
oplossing worden in Nederland, omdat deze beslissing teveel impact zou hebben op
de nabestaanden die achterblijven. De groep mensen die deze mening deelt, vindt
dat er niet alleen vanuit de persoon gedacht mag worden die zijn of haar leven wil
beëindigen, maar vindt dat er ook met aandacht gekeken moet worden naar wat dit
betekent voor familie, kinderen, vrienden en kennissen.
Niets is zo veranderlijk als een mens. Vandaag wil iemand dood en morgen voelt hij of zij zich veel beter, en dan kan hij of zij de problemen weer aan.
Natuurlijk ben je de baas over je eigen leven, maar we moeten niet alleen aan onszelf denken, maar ook aan anderen,
ons gezin en familie of vrienden en kennissen.
Ik begrijp dat er vele moeilijke situaties kunnen voorkomen, waardoor mensen voor de dood kiezen. Maar de dood is
niet altijd de oplossing. Je bent zelf van alle problemen verlost, maar de
nabestaanden en de familieleden hebben alleen maar een probleem en verdriet erbij. We moeten niet alleen
aan onszelf denken, maar ook aan ons gezien en familieleden.
Je kijkt naar mijn idee alleen maar hoe en wat je er zelf bij voelt. Maar denk je
ook weleens aan nabestaanden? Die moeten leven met een lege plek als je zelf een einde aan het leven maakt.
[…] een jonge moeder heeft ook de verantwoordelijkheid voor haar
kinderen. Ze kan dus niet zomaar besluiten om uit het leven te stappen,
al zijn haar druiven nog zo zuur.
Huidige euthanasiepraktijk volstaat
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 24
Nederlanders die de huidige euthanasiepraktijk vinden volstaan.
LeeftijdMensen in de leeftijdsgroep 18-24 wensen minder vaak verandering van de huidige euthanasiepraktijk
GeloofsovertuigingNederlanders met een geloofsovertuiging (vooral protestanten) vinden vaker dat de huidige euthanasiepraktijk volstaat
Politieke voorkeurAanhangers van de PVDA, CDA en ChristenUnie vinden vaker dat de huidige praktijk volstaat
MentalityNieuwe conservatieven, kosmopolieten en post materialisten zijn vaker van mening dat de euthanasiepraktijk in de huidige vorm moet blijven bestaan
StervensprocesNederlanders die geen stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, zijn vaker van mening dat de huidige euthanasiepraktijk volstaat
EuthanasieHuidige praktijk volstaat
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 25
Welke argumenten worden er gebruikt in de discussie over het behoud van de euthanasiepraktijk?
Ondraaglijk
lijdenToetsing
specialist
Bespreekbaar
maken met
nabestaanden
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 26
Huidige praktijk is zorgvuldig genoeg
De huidige euthanasiepraktijk waarbij er strenge toetsing is door een specialist op
het verlenen van euthanasie, is volgens sommige respondenten voldoende. Men
vindt het goed dat er bij ondraaglijk lijden voor euthanasie gekozen kan worden.
Hierbij geldt streng toezicht op de uitvoering als een belangrijke voorwaarde,
evenals het bespreekbaar maken met de nabestaanden.
[…] er moet altijd sprake zijn van een medische grondslag, een conditie die als ziekte of combinatie van ziekten/
klachten kan worden aangemerkt. Dat is ook het deskundigheidsgebied van de arts. […] Mijn mening over zelfgekozen levenseinde is dat er sprake moet zijn van uitzichtloos lijden, er een ziekte is
vastgesteld en er is geen redelijke behandelmogelijkheid meer. Zonder medische grondslag mag euthanasie niet, dat geldt dus ook voor de vorm
waarbij iemand zelf een dodelijk drankje inneemt (hulp bij zelfdoding).
Euthanasie zoals het nu bij wet is geregeld vind ik een prachtig recht in onze maatschappij. De zorgvuldige
toetsing en best pittige voorwaarden waaraan iemand moet voldoen, zoals ik heb kunnen zien bij de euthanasie
van mijn oma, vind ik goed overdacht. Voor psychisch lijden en ziekten als
dementie is nog veel discussie nodig, juist omdat ondraaglijk lijden zo lastig is vast te stellen. Maar ik weet zeker
dat we hier als maatschappij ook zeer zorgvuldige eisen kunnen opstellen.
Dan kunnen ook mensen met een oprechte zelfdodingswens, vastgesteld
door onafhankelijke artsen en ongeacht hun leeftijd, vredig sterven. En dan weten nabestaanden ook dat het goed is zo voor hun geliefde en
hebben ze alle tijd gehad om zich voor te bereiden en diegene in rust te laten gaan. Dat vind ik overigens een van de
mooiste dingen aan de wettelijk toegestane euthanasie in Nederland
[…] veel mensen zitten soms in een dip en zien het even niet zitten als zij iets ergs hebben meegemaakt zoals een
ongeluk of een scheiding. Om dan gelijk in je eentje naar alle mogelijke
middelen te kunnen grijpen, vind ik wel erg rigoureus. […] Ik vind het goed
geregeld nu. In sommige gevallen moet het kunnen, maar dan hoef je de moeilijke beslissing niet alleen te
nemen. Je huisarts, vertrouwenspersoon of naasten zullen
samen met je zijn en je steunen. Iedereen is dan voorbereid. Dat geeft
vrede in deze moeilijke omstandigheid.
Euthanasiepraktijk volstaat niet meer
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 28
Groep Nederlanders die de huidige euthanasiepraktijk wil verruimen
LeeftijdOuderen 55 t/m 80 vinden vaker dat de huidige euthanasiepraktijk niet meer volstaat
GeloofsovertuigingNederlanders zonder geloofsovertuiging vinden vaker dat de huidige euthanasiepraktijk niet meer volstaat
Politieke voorkeurAanhangers van de SP, PVV en 50+ vinden vaker dat de huidige praktijk niet meer volstaat
StervensprocesNederlanders die een stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, zijn vaker van mening dat de huidige euthanasiepraktijk niet meer volstaat
EuthanasieHuidige praktijk volstaat niet meer
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 29
Welke argumenten worden er gebruikt in de discussie over de verruiming van de euthanasiepraktijk?
Definitie lijden
verruimen
Meer
bescherming voor
artsen
Wet is te
ingewikkeld
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 30
Ondraaglijk lijden is ook geestelijk
Het begrip ‘lijden’ moet volgens sommige respondenten uitgebreid worden in
het kader van de huidige euthanasiepraktijk. Deze groep mensen deelt de mening
dat er naast euthanasie bij fysiek lijden, ook oog en aandacht moet zijn voor
euthanasie bij mentaal lijden. Mensen die bijvoorbeeld al jarenlang kampen met
depressies moeten ook de mogelijkheid hebben om het eigen leven te beëindigen
onder de voorwaarde dat er voldoende begeleiding aan vooraf is geweest en een
goede psychologische toetsing heeft plaatsgevonden. Door euthanasie ook
mogelijk te maken om bij geestelijk lijden, kan het aantal zelfmoorden waar
onschuldige omstanders mee te maken hebben, zoals treinmachinisten,
gereduceerd worden. Daarnaast stelt een enkeling het begrip ‘sociaal lijden’ ter
discussie. Ook het sociale aspect moet volgens hen worden meegenomen in de
discussie over wat lijden is.
Ik vind dat als mensen lange tijd psychisch lijden en het leven niet meer draagbaar is, ze in aanmerking komen voor hulp van een ervaren arts om het
leven te beëindigen. Lijden is niet alleen uitzichtloos of ondraaglijk bij lichamelijke ziektes. Geestelijk lijden kan net zo intens zijn en enorme druk geven. Ik vind dan ook dat het begrip
lijden uitgebreid moet worden met het lijden van mensen die fysiek gezond
zijn, maar mentaal ziek zijn. Dit moet je wel goed begeleiden. Er moeten
meerdere experts betrokken zijn die dit lijden toetsen. Ik vind dat geestelijk lijden dezelfde status en aandacht
moet krijgen als de bekende situaties voor euthanasie, zoals bij kanker of
terminaal zien zijn.
Het is goed om na te denken wat we onder lijden verstaan.
[…] er is nog een manier van lijden die erg belangrijk is. Dat is het sociale
aspect. Ook in het sociale aspect kun je behoorlijk lijden, als je er alleen voor komt te staan, of als je de enige bent
die nog over is van vroeger, geen vrienden, familie meer hebt, kan je knap eenzaam zijn. En dat laatste
wordt vaak niet aan gedacht.
Ik vind dat de euthanasiewet makkelijker moet worden, omdat het nu erg moeilijk is voor mensen die er psychisch helemaal doorheen zijn. Zij
die al jaren dood willen en heel erg veel therapie hebben gehad moeten dit
kunnen krijgen. Waarom nog jarenlang door klooien als je niet meer wilt. Door dit toe te staan zal er hopelijk minder
zelfmoord zijn waar mensen die er niets mee te maken hebben, betrokken
zijn.
[…] dat neemt niet weg dat er ook veel chronisch psychisch/psychiatrisch lijden is, dat niet altijd verholpen kan worden. Daarmee is het in mijn ogen belangrijk dat er aandacht is voor euthanasie bij psychisch lijden. Weliswaar goed en
zorgvuldig getoetst. De laatste jaren zijn er meer gevallen van euthanasie
die bij ‘uitbehandelde’ psychisch lijdende mensen, en ik denk dat het
goed is dat die mogelijkheid bestaat. Voor een aantal patiënten is alleen het
bestaan van die mogelijkheid al voldoende om de dood nog uit te
kunnen stellen.
Laatstewilmiddel
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 32
Kleine meerderheid vindt dat het laatstewilmiddelniet vrij verkrijgbaar moet zijn
52%Nee
32%Ja
15%Weet niet
1%Wil ik niet
zeggen
Vind jij dat dit laatstewilmiddel vrij verkrijgbaar moet zijn in Nederland?
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 33
Voorstanders van een laatstewilmiddel zijn vaker ouder, man en relatief vaker lager opgeleid
32%Eens
Vind jij dat dit laatstewilmiddel vrij verkrijgbaar moet zijn in Nederland? Leeftijd18-24 (20%), 25-34 (22%), 35-44 (29%), 45-54 (34%), 55-64 (38%) en 65-80 (42%)
GeslachtMannen (36%) vinden vaker dat een laatstewilmiddel vrij verkrijgbaar moet zijn dan vrouwen (28%)
Politieke voorkeurLinks: 35% (GL), 41% (PvdA), 46% (SP)Liberaal: 30% (D66) en 31% (VVD)20% (CDA), ChristenUnie (9%), SGP (1%)40% (FvD), 36% (PvdD), 45% (PVV) en 45% (50+)
StervensprocesNederlanders die een stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, vinden vaker dat een laatstewilmiddel vrij verkrijgbaar moet zijn (33% vs. 21%)
OpleidingHoog (31%), Midden (29%) en Laag (38%)
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 34
Tegenstanders uiten zorgen over veiligheid van vrij verkrijgbaar laatstewilmiddel
• Risico op misbruik/ criminaliteit (40%):
• “Lijk mij dat er een grote kans is op misbruik door bijvoorbeeld
criminaliteit of misdaad. Middeltje kopen, bij iemand toedienen die uit
de weg geruimd moet worden. Veel te gevaarlijk.”
• Keuze moet niet impulsief zijn/soms zijn (mentale) problemen tijdelijk
(37%)
• “Dit kan leiden tot levensbeëindiging in een opwelling wanneer iemand
deprisief of tijdelijk veel pijn ondervind .”
• Er is toetsing/overleg met een professional nodig (20%)
• “Alleen na toetsing en ook op een betrouwbare manier toegankelijk, de
toepassing hiervan geobserveerd door artsen (bijv. van levenseinde
kliniek) .”
• Beslissen over leven en dood moet niet te makkelijk worden (18%).
• “Het moet niet te gemakkelijk zijn om in de dood een uitweg te vinden.
Als het even erg tegenzit heb je hulp nodig, geen laatstewilmiddel.“
• Zelfbeschikkingsrecht is belangrijk (43%):
• “Ultieme vorm van vrijheid en zelfbeschikking. Pure democratie en
scheelt een hele hoop gedonder en gedoe met belachelijke wetten,
rare regels en idiote gewetensbezwaren.“
• Biedt een menselijke manier om te sterven (12%):
• “Nu wordt er nog op vreselijke manieren zelfmoord gepleegd waar
andere mensen ook door beschadigd kunnen worden zoals voor de
trein springen of van een flat af springen. Wanneer er een middel
verkrijgbaar is maakt dat het een stuk eenvoudiger en humaner .”
Nee (52%) Ja (32%)
Religieuze redenen (2%)
Laatstewilmiddel, met voorwaarden
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 36
Welke voorwaarden worden er gesteld aan een laatstewilmiddel
Lichamelijk vs.
geestelijk LeeftijdsgrensToetsingGevaar voor de
samenleving
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie13-12-2019 37
Helft van Nederland vindt een vrij beschikbaar laatstewilmiddeleen te groot risico voor de Nederlandse samenleving
Het vrij beschikbaar zijn van een laatstewilmiddel is een te groot
risico voor de Nederlandse samenleving
50%(zeer) Eens
• Jongeren 18 t/m 34 zijn het vaker eens met deze stelling• Nederlanders zonder geloofsovertuiging zijn het minder vaak eens met deze stelling• Aanhangers van Christelijke partijen zijn het vaker eens met deze stelling
Gevaar voor de
samenleving
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 38
Gevaar voor de samenleving
Een belangrijke overtuiging waarom een laatstewilmiddel nooit vrij beschikbaar
mag worden, is vanwege de angst op het gevaar voor de Nederlandse
samenleving. Men is bang dat een dergelijk middel misbruikt gaat worden voor
criminele activiteiten. Zo kan er bijvoorbeeld gemakkelijker een moord
gepleegd worden als het middel vrij verkrijgbaar is.
Er moet controle zijn op het middel zelf anders kan er misbruik van gemaakt
worden. Criminelen die mensen dwingen tot aanvraag en daarna het middel zelf gebruiken voor criminele dingen. Of echtgenoten die van hun
partner af willen… ‘ik weet niet waarom MIJN partner zo plots dit
middel heeft genomen’.
Als de middelen vrij verkrijgbaar zouden zijn, wordt het een puinhoop. Ik
voorzie mensen die er een uitdaging inzien en misbruik maken van de vrij
verkrijgbare middelen.
Middelen vrij te koop beangstigd mij voor mensen die het gaan kopen en er
andere zaken meegaan doen.
Ik ben volledig voorstander van het recht om zelf te bepalen wanneer iemand zijn eigen leven beëindigt.
Echter denk ik niet dat het slim is om deze middelen vrij verkrijgbaar te stellen op de markt. Hier kan grof misbruik van gemaakt worden, zo
wordt het namelijk wel erg makkelijk iemand om te leggen.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 39
Meerderheid vindt dat een vrij verkrijgbaar laatstewilmiddel het te makkelijk maakt om het eigen leven te beëindigen
Het kunnen beschikken over een laatstewilmiddel maakt het te makkelijk voor mensen om een einde aan hun leven te maken
58%(zeer) Eens
• Jongeren 18 t/m 34 zijn het vaker eens met deze stelling• Nederlanders zonder geloofsovertuiging zijn het minder vaak eens met deze stelling• Aanhangers van de SGP en ChristenUnie zijn het vaker eens met deze stelling
Toetsing
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 40
Deskundige begeleiding tijdens gebruik
Het lijkt me goed dat een onafhankelijke derde controleert of de persoon in kwestie daadwerkelijk zelf
kiest voor zijn einde en/of hier een wilsbeschikking voor heeft opgesteld.
Ik kan me niet voorstellen dat er mensen zijn die een naaste ‘dwingen’
of maar kiezen voor de makkelijke uitweg, maar ik sta wel vaker versteld van keuzes die mensen soms maken.
Ik wil de mogelijkheid hebben om in volle verstand een einde aan te maken. Natuurlijk onder goede begeleiding en duidelijk gedocumenteerd. Het is toch
niet de bedoeling dat mensen die zelfdoding nastreven bruggen, treinen
of flatgebouwen moeten gaan opzoeken om hun eigen keuze te
kunnen maken. Dat moet in Nederland beter geregeld kunnen worden! Als de
medische wereld en de politiek duidelijke afspraken maken, moet het
mogelijk zijn om in Nederland klinieken te openen waar je onder deskundige
begeleiding, en in eventueel bijzijn van je naasten, je uitdrukkelijke wens ten
uitvoer kan brengen.
Volgens velen is het bestaan van een laatstewilmiddel een goede zaak. Het gebruik
ervan moet echter wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Eén van die
voorwaarden is dat een laatstewilmiddel alleen toegankelijk mag zijn als er goede
begeleiding is tijdens het gebruik. Men is bang dat het middel anders te
impulsief wordt gebruikt of dat er misbruik van het middel wordt gemaakt.
Dat ieder mens het recht heeft om zelf te bepalen wanneer en waarom hij of
zij het eigen leven wil beëindigen, daar ben ik het mee eens. Maar de middelen
moeten niet vrij verkrijgbaar zijn. Er moet wel een toetsing of gesprek zijn.
Als iemand een keer depressief is, neemt hij dat middel misschien te snel,
terwijl er heus wel wat aan de depressie te doen is. Het middel kan ook misbruikt worden door anderen.
Innemen in het bijzijn van een gespecialiseerd arts (die heeft de
middelen dan bij zich) en heeft voorgesprekken gehad en een
psycholoog geraadpleegd dan lijkt het me de meest veilige manier.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 41
Toetsing verkrijgen laatstewilmiddel
Ik vind dat je in grote lijnen zelf moet kunnen beslissen over het einde van je leven. Ik wil alleen voorkomen dat er
levens eindigen door mensen die dat in een opwelling beslissen. Ik zou graag
zien dat er een arts is waar je naar toe kan en die je situatie bekijkt en met jou bespreekt. Zodat je er zelf ook over na
moet denken.
Ik vind zeker dat mensen zelf moeten kunnen beslissen over het beëindigen van hun leven. Alleen denk ik niet dat
het vrij verkrijgbaar moet zijn. Dan raak je het overzicht kwijt. Er zijn bijvoorbeeld ook mensen die een
moeilijke tijd doormaken en stel dat ze dan hun leven zouden beëindigen, terwijl er nog niet echt naar een
oplossing is gezocht.
Hoewel ik wel vind dat je het middel zou moeten kunnen krijgen, vind ik ook
dat dit niet zonder enige vorm van toetsing moet zijn. Ik denk dat
iedereen het recht heeft dat iemand de moeite neemt met jou te gaan zitten
over de vraag waarom je dood zou willen en of er misschien geholpen kan worden je leven weer leuk en het leven waard te maken. Je kunt hierna altijd nog zeggen 'ik wil het toch', maar het
voelt als desinteresse in een mensenleven om niet eens de moeite
te nemen om te kijken waarom.
Het middel moet wel verkrijgbaar zijn, maar niet bij de drogist. Ik denk dat de
huisarts een goede suggestie is, die staat dichter bij dan een arts in het
ziekenhuis.
In principe is iedereen altijd al vrij geweest om zijn/haar leven te
beëindigen, maar niet in de manier waarop. Je kan mensen niet
tegenhouden, maar je kan het wel proberen. Ik denk dat het fijn is voor
mensen om op een mooie manier afscheid te nemen en een pijnloze door
tegemoet te gaan, in plaats van eenzaamheid langs een spoor bijvoorbeeld. Ik denk dat het
toegankelijker moet worden voor mensen die écht niet meer willen leven.
Maar hoe bepaal je wie daar onder vallen? Dat lijkt mij een lastige, maar
niet onmogelijk. Ik denk ten eerste dat hier gesprekken met een psycholoog
aan vooraf moeten gaan, er moet duidelijk in kaart worden gebracht
waarom iemand niet meer wilt leven. Het gevaar als het te toegankelijk
wordt, is dat mensen in een opwelling of in tijdelijke emoties (verlies, afwijzing of wat dan ook) gaan
handelen.
Ieder mens heeft het recht om zijn of haar eigen leven te beëindigen, maar voor
het verkrijgen van een laatstewilmiddel is toetsing nodig. Het is belangrijk dat de
beslissing om het eigen leven te beëindigen weloverwogen wordt gemaakt. De
regie ligt uiteindelijk bij de persoon zelf, maar goede gesprekken met
specialisten vooraf zijn noodzakelijk zodat uitgesloten kan worden dat er een
andere oplossing is voor het stoppen van het lijden van de persoon. Alleen dan mag
een dergelijk middel door een specialist verstrekt worden. Het mag nooit de
bedoeling zijn dat een laatstewilmiddel bij een drogist verkrijgbaar is.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 42
Lichamelijk lijden versus geestelijk lijden
Bij de verkrijgbaarheid van een laatstewilmiddel moet er een duidelijk
onderscheid gemaakt worden tussen lichamelijk lijden en geestelijk lijden.
Mensen met psychische problemen zijn op het moment van hun depressie niet in
staat goed te oordelen over de beslissing over leven en dood. Psychische
problemen kunnen vaak opgelost worden met de juiste hulp. Mensen die
ernstig lichamelijk lijden zouden daarentegen wel toegang moeten krijgen tot
een laatstewilmiddel, want daar kan met een grotere mate van zekerheid
worden vastgesteld dat de situatie niet meer gaat verbeteren.
Ik zie wel een verschil in lichamelijk en geestelijk lijden, ik denk dat er gevallen zijn die geestelijk er aan toe denken te
zijn, maar dat misschien te snel concluderen. Voor mensen die echt
ernstig lichamelijk lijden is het voor mij duidelijk dat zij toegang moeten
krijgen tot een middel.
Maar iemand die depressief is zal snel hiervoor kiezen terwijl er ook nog een behandeling is, deze keuze is dan snel
en makkelijk gemaakt omdat een behandeling vaak lastiger is. Ik ben van
mening dat mensen die in een depressie zitten niet wilsbekwaam zijn
omdat zij alleen maar donkere gedachtes zullen hebben.
Met psychische problemen kun je zo in een diep en donker dal zitten, dat het
uitzichtloos lijkt. Maar voor velen breekt er toch ook weer een keer het zonnetje door. Het zou zo verdrietig
zijn als deze mensen op hun kwetsbaarste moment de keuze voor een laatstewilmiddel zouden hebben.
Het is een ingewikkelde puzzel.
Hoe zit het met mensen met psychische problemen die een doodwens hebben
omdat ze er niet uitkomen. Moeten we niet voorkomen dat mensen zichzelf doden die daarvan af zouden zien als
ze hulp hadden gehad.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 43
4 op de 10 Nederlanders vinden niet dat iedereen van 18 jaar en ouder over een laatstewilmiddel moet kunnen beschikken
Iedereen, vanaf 18 jaar en ouder, moet over een laatstewilmiddel
kunnen beschikken als hij of zij dit wenst
41%(zeer)
Oneens• Jongeren 18 t/m 34 zijn het vaker oneens met deze stelling• Vrouwen zijn het vaker oneens met deze stelling• Hoogopgeleide Nederlanders zijn het vaker oneens• Nederlanders zonder geloofsovertuiging zijn vaker oneens met deze stelling• Aanhangers van de SGP en ChristenUnie zijn het vaker eens met deze stelling
Leeftijdsgrens
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 44
Leeftijdsgrens is noodzakelijk
Een grens is voor mij ook minderjarigheid. Vooropgesteld en met alle respect voor hoe je ook al op jonge leeftijd traumatische ervaringen kunt
hebben, vind ik niet dat een middel voor hen vrij toegankelijk moet zijn.
Ik heb ook wat moeite met een vrije beslissing voor kinderen. Bij ernstig zieke kinderen snap ik het goed en moet men hier echt naar luisteren.
Maar pubers hebben toch moeite met relativeren, ze hebben nog geen
volgroeid brein. […] Ik vind dat we toch naar leeftijd moeten kijken.
Daarbij ben ik ook huiverig voor tieners, hoe veel ellende hoor je wel
niet op scholen over pesten, is dit dan een goede reden om even naar de Etos
te gaan en een dodelijke injectie te halen?
Ik denk dat er wel een leeftijdsgrens om zelf een keuze te maken aan
verbonden moet blijven. Ik snap dat er uitzonderingen en ook 13 jarigen door
ziekte erg kunnen leiden. Maar we hebben het nog steeds over een puberbrein. Er zijn onderzoeken
verricht dat een brein pas rond 25 jaar volgroeid is en je men dan pas zulke
beslissingen rationeel kan maken. Ook dat blijft moeilijk omdat geestelijke en lichamelijke pijn ook echt heerst bij de
jeugd. Er is toch veel zelfdoding bij deze groep en zij staan vaak niet stil bij
wat het anderen doet als je voor de trein springt.
Aan het beschikbaar stellen van een laatstewilmiddel moet een leeftijdsgrens
zitten. In dit onderzoek wordt vooral gesproken over minderjarigen/ pubers
die nog te jong zijn om rationele beslissingen te maken. Er wordt geen
duidelijke leeftijdsgrens gesteld, maar men is het er wel over eens dat een
laatstewilmiddel niet beschikbaar zou moeten zijn voor minderjarigen. De vraag
die nog niet is beantwoord: wanneer ben je oud genoeg om deze beslissing te
nemen?
Volledig vrij verkrijgbaar laatstewilmiddel
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 46
Waarom moet een laatstewilmiddel vrij verkrijgbaar zijn in Nederland?
Recht op
zelfbeschikkingEen humaan,
menselijk einde GeruststellingLijden is
persoonlijk
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 47
4 op de 10 Nederlanders vinden dat de Overheid burgers niets in de weg moet leggen als zij hun eigen leven willen beëindigen
Ik vind het een plicht van de Overheid als Wetgever om burgers
die zelf hun eigen leven willen beëindigen, niets in de weg te
leggen
42%(zeer) Eens
• Ouderen 45+ zijn het vaker eens met deze stelling• Hoogopgeleide Nederlanders zijn het vaker oneens• Nederlanders zonder geloofsovertuiging zijn vaker eens met deze stelling• Aanhangers van de SP, PVV, PvdD en 50PLUS zijn het vaker eens met deze stelling
Recht op
zelfbeschikking
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 48
Ultieme vorm van vrijheid en onafhankelijkheid
Het beëindigen van het eigen leven is de ultieme vorm van vrijheid en
onafhankelijkheid (zelfbeschikking), en betekent dat het leven in eigen regie
wordt afgesloten. Dit houdt in dat mensen zelf kunnen bepalen waarom,
wanneer en hoe zij het eigen leven beëindigen, zonder dat derden daar een
bepalende invloed op kunnen uitoefenen. Dit geeft mensen de mogelijkheid om
het leven te beëindigen op een mooie manier, volledig ingericht naar eigen
wens.
[…] het gaat om het moment, een moment dat je zelf kiest zolang je dat
kunt. Zou het niet mooi zijn om dat punt in de tijd zelf te bepalen, geheel
vrij en onafhankelijk te zijn en de zekerheid te hebben van een bewuste afsluiting van het leven, in plaats van langzaam weg te zakken in een door anderen georganiseerde duisternis?
Als ik sterf wil ik dat doen als mezelf, op mijn manier waar ik me "prettig" bij
voel. Natuurlijk weet ik wel dat dat niet in alle situaties haalbaar is, je kunt
ook plots sterven. Maar bij een terminale ziekte of gewoon als het
leven op is wanneer ik oud & rimpelig ben, dan zou ik graag op een plek zijn
waar ik het fijn heb met mensen om me heen waar ik van houd en als het leven dan voelt als klaar of niet verenigbaar
met geluk is daar het einde.... Het einde mag heus pijn doen maar hoeft
niet ondraaglijk te zijn, het einde hoeft niet snel te gaan maar toch wel graag vlot dan, het einde hoeft niet zonder verdriet maar wel vol liefde. Ik denk dat een levenseinde waar ik zelf de
regie over heb zo kan zijn.
Ik wil niet dat anderen beslissen over mijn leven. En al helemaal niet over
mijn levenseinde. We moeten al genoeg en in deze maatschappij wordt er al van ons zoveel verwacht. Vrijheid
van meningsuiting heb je niet of nauwelijks meer. En overal moet maar controle op zijn. […] Ik ben het zat al die controle freaks. Mijn leven is van mij en niet van een ander. Ik ben de
koetsier van mijn rijtuig!
Het is ´mijn leven´ en ik wil zelf beslissen hoe ik dat moment ga
inrichten. Ervaar ik ´mijn leven´ als zingever...en als betekenisgever dan
kies ik voor ´het leven´. Ontleen ik aan ´mijn leven´ geen zin, geen
betekenis...en ik voor anderen een fysieke en een mentale last dan kies ik voor ´de dood´. ´De dood´ is voor mij dan een ultieme bevrijding, een finale
verlossing van alle fysieke en geestelijke ongemakken.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 49
Bijna 7 op de 10 Nederlanders denken dat een humaan laatstewilmiddel gruwelijke vormen van zelfdoding kan voorkomen
Het kunnen beschikken over een humaan
werkend laatstewilmiddel kan
voorkomen dat mensen zichzelf doden,
op een manier die voor henzelf en voor
anderen verschrikkelijk is
68%(zeer) Eens
• Ook meerderheid jongeren kan zich in deze stelling vinden• Ook Nederlanders met een geloofsovertuiging zijn het vaker eens met deze stelling• Aanhangers van de PVV en 50PLUS zijn het vaker zeer eens met deze stelling
Een humaan,
menselijk einde
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 50
De meerderheid denkt dat een laatsewilmiddel het aantal gruwelijke zelfdodingen aanzienlijk kan doen afnemen
Als mensen over een laatstewilmiddel
kunnen beschikken, zal het aantal
gruwelijke zelfdodingen aanzienlijk
afnemen
55%(zeer) Eens
• Ook meerderheid jongeren kan zich in deze stelling vinden• Bijna 4 op de 10 protestanten zijn het met deze stelling eens• Aanhangers van de SP, PVV, FvD en 50PLUS zijn het vaker zeer eens met deze stelling
Een humaan,
menselijk einde
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 51
Een humaan en menselijk einde
Als er een laatstewilmiddel beschikbaar is, betekent dit dat mensen op een
humane en menselijke manier afscheid kunnen nemen van het leven, op hun
manier, zodat ook nabestaanden op een waardige manier afscheid kunnen
nemen. Daarnaast voorkomt een laatstewilmiddel verschrikkelijke manieren van
zelfdoding, die voor anderen traumatisch kunnen zijn.
Voor mezelf, maar ook voor mijn naaste familie, zie ik geen heil in een
lijdensweg. Ik heb liever nog enige zelfregie en zorg dan ook dat mijn
naasten me herinneren als wie ik altijd was in plaats van dat ze me wellicht
herinneren als een ernstig ziek aftakelend mens.
[…] Om tot drie keer toe een overleden lichaam te moeten identificeren als je zo jong bent van mensen die zichzelf
iets hebben aangedaan met de technische recherche naast je en alle keren de dood verre was van ‘vredig
erbij liggen’, is geen pretje. De aanloop er naartoe echter, het aan moeten
horen dat iemand liever niet wil leven en iedere dag weer ongelukkig is om dat er toch weer een nieuwe dag is
aangebroken, is denk ik nog meer van impact geweest dan het overlijden zelf.
Was er oprecht naar hun hulpvraag geluisterd dan was dit voor alle partijen zoveel beter geweest.
Vaak is ondragelijk lijden de reden om zelfmoord te plegen, mensen doen dit toch wel dus waarom zouden we niet
meer de hand reiken om dit begeleid te doen. Zo voorkom je trauma bij
bijvoorbeeld die treinmachinist maar ook bij de familie omdat de reden
waarom iemand zelfmoord wil plegen duidelijk en besproken is. Voor mensen die ziek zijn of dement vind ik dat het al eerder besproken moet zijn, zodat
deze mensen niet onnodig verder lijden terwijl ze hier geen zelfbeschikking
meer over hebben. Hierdoor voorkom je ook de onmenselijke situaties die nu
voorkomen in de verpleeghuizen.
Ik vind dat mensen wel op hun eigen verzoek een einde aan hun leven
mogen maken op een menswaardige manier. Het doet omstanders zo veel pijn als iemand bijvoorbeeld voor een
trein springt.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 52
Geruststelling (angst voor aftakeling)
Een vrij verkrijgbaar laatstewilmiddel geeft mensen een grote mate van
geruststelling om zelf de controle te hebben over het eigen levenseinde, en
niet afhankelijk te zijn van derden (artsen) in dit proces. Er bestaat vooral de
angst voor een lange lijdensweg in het stervensproces, waarbij er sprake zal zijn
van een ernstige aftakeling. Met een laatstewilmiddel wordt deze angst
weggenomen, en kunnen mensen zelf bepalen wanneer het voor hen genoeg is
geweest.
Ik wil in alle rust kunnen sterven, zonder strijd. Ik heb ook het idee wat mijn rustige manier van sterven ook
voor mijn familie beter is. Ik hoop hen een vredig gevoel te geven als ik ben
gestorven. Ik ben niet bang om dood te gaan, maar wel bang om met angst en
pijn te moeten sterven. Ik heb teveel mensen in pijn en uitgemergeld dood
zien gaan, dat wil ik niet.
Ik vind het belangrijk dat als het moment daar is ik een einde wil maken aan mijn leven bij uitzichtloos lijden. Ik
wil geen pijn lijden of als een kasplantje mijn laatste jaren sluiten. Ik wil dit leven verlaten als ik nog redelijk
goed ben en nog zelf kan beslissen.
Ik denk, dat voor veel ouderen het weten, dat ze een middel om het leven
te verlaten tot hun beschikking hebben, voor veel gemoedsrust kan zorgen. Ook voor ernstig zieken, die
veel lijden kan dit, denk ik, rust geven.
Indien de kwaliteit van leven tot een voor mij onaanvaardbaar niveau is
gezakt en/of door ziekte een ondraaglijke lijdensweg wordt ingezet en ik daarbij ook nog de maatschappij en mezelf alleen maar tot last ben wil
ik de mogelijkheid hebben om mijn leven op een waardige wijze te kunnen beëindigen. Dat scheelt veel leed voor mij, maar ook voor mijn nabestaanden die niet machteloos hoeven toe te zien hoe ik moet lijden. Bovendien kunnen mijn nabestaanden mij nu herinneren
zoals ik echt was en blijven niet de laatste herinneringen van de
lijdensweg bewaard.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 53
Lijden is persoonlijk, jij bepaalt of het ondraaglijk is
Stel je voor je je hebt een ernstige psychiatrische aandoening, je hebt een
progressieve zeer ernstige ziekte, je bent zo eenzaam dat je dag in dag uit miserabel opstaat en het leven geen zin meer voor je heeft. Niemand kan
voelen of ervaren wat een ander voelt. Als er een optie is om zelf de keuze te
maken, met goede begeleiding natuurlijk, om een einde te maken in
dit ondraaglijke leven, lijkt mij dat een voorrecht.
Er zijn immers situaties te bedenken waar iemand er simpelweg genoeg van
heeft, waarbij de kwaliteit van leven voor hen niet meer voldoende is, en waarbij een ander niet in hun hoofd
kan kijken en kan ervaren hoe ondragelijk het leven voor die persoon is. Vanuit die insteek ben ik helemaal voor het vrij verkrijgen van middelen
om er een einde aan te maken. Overigens zijn er al meer dan genoeg
middelen om je leven zelf te beëindigen, alleen is dat dan helaas
niet op de meest prettige manier overlijden.
Wat voor de een ondraaglijk lijden is, is voor de ander in een zelfde situatie
niet ondraaglijk. Ondraaglijk lijden is mijns inziens niet toetsbaar. Het
individu zelf kan dat voor zich bepalen.
Niemand – ook geen arts – kan bepalen hoe erg een ander lijdt. Voor een
menswaardig levenseinde is het belangrijk dat iemand zelf kan aangeven
wanneer het leven niet meer dragelijk is. Ondraaglijk lijden wordt nog veelal
verbonden aan lichamelijke pijn/ klachten. Echter, mensen geven aan dat lijden
in veel andere vormen kan voorkomen (geestelijk lijden, voltooid leven,
eenzaamheid). Als de kwaliteit van het leven niet meer voldoende is, moet
een mens in staat zijn om het eigen leven te beëindigen.
Uiteindelijk beslist iedereen zelf wat voor hem/haar ondraaglijk lijden
betekent. Ik vind dat een mens dan in geen geval gedwongen mag worden
om verder te leven, maar deskundigen moeten wel hebben meegekeken met
deze beslissing.
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 54
1 op de 3 Nederlanders wil het laatstewilmiddel voor zichzelf kunnen verkrijgen
45%Nee
31%Ja
22%Weet niet
2%Heb dit al of kan het
al verkrijgen
Wil je voor jezelf een laatstewilmiddel kunnen verkrijgen?
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 55
Behoefte aan laatstewilmiddel vooral onder ouderen
31%Ja
Leeftijd18-24 (20%), 25-34 (20%), 35-44 (25%), 45-54 (34%), 55-64 (39%) en 65-80 (42%)
GeslachtMannen (33%) willen vaker over een laatstewilmiddelbeschikken dan vrouwen (29%)
Politieke voorkeurLinks: 35% (GL), 35% (PvdA), 38% (SP)Liberaal: 29% (D66) en 28% (VVD)12% (CDA), ChristenUnie (2%), SGP (1%)34% (FvD), 39% (PvdD), 47% (PVV) en 50% (50+)
StervensprocesNederlanders die een stervensproces van dichtbij hebben meegemaakt, willen vaker zelf over een laatstewilmiddelbeschikken
Wil je voor jezelf een laatstewilmiddel kunnen verkrijgen?
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 56
Laatstewilmiddel dient vooral als geruststelling, zodat het leven in eigen regie wordt gehouden
Ik zal het misschien nooit gebruiken, maar het stelt mij gerustdat ik echt zelf over
mijn levenseinde kan beslissen
Waarom wil je voor jezelf een laatstewilmiddel kunnen verkrijgen?
Ik zal het misschien gebruiken als ik mijn
levenseinde wens, maar niet voor euthanasie in
aanmerking kom
Ik zal het misschien gebruiken, als ik geen artsen of anderen bij mijn levenseinde wil
betrekken
62% 38% 21%
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 57
Bijna 4 op de 10 Nederlanders laten zich niet tegenhouden in hun zoektocht naar een manier om het leven te beëindigen
Als een laatstewilmiddel niet beschikbaar komt in Nederland, zal ik mij daar niet door laten beletten om, als ik mijn leven wil beëindigen, daar een manier voor te vinden
38%(zeer) Eens
23%(zeer) Oneens
22%Niet eens/ oneens
16%Geen mening
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 58
Hulp bij het gebruik van een laatstewilmiddel mag volgens een meerderheid ook niet tot strafvervolging leiden
Ik wil niet dat het Openbaar Ministerie zich bemoeit met mijn eigen keuze zelf mijn eigen leven te beëindigen
57% (zeer) Eens
Als mensen hun eigen leven beëindigen met een laatstewilmiddel, mag dat nooit tot strafvervolging leiden van mensen die hulp hebben geboden
57% (zeer) Eens
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 59
Grote meerderheid in Nederland kan begrip opbrengen voor het geruststellende effect van een laatstewilmiddel
Ik kan mij goed voorstellen dat een laatstewilmiddel mensen de
geruststelling geeft dat zij niet hoeven te lijden voor hun dood
74% (zeer) Eens
Ik kan mij goed voorstellen dat een laatstewilmiddel mensen de
geruststelling geeft dat zij echt zelf hun levenseinde kunnen bepalen
69% (zeer) Eens
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 60
Kleine meerderheid van de tegenstanders stelt dat het eigen levensgeluk er niet op achteruit gaat als andere mensen in vrijheid over hun eigen levenseinde mogen beslissen
Gaat jouw eigen levensgeluk of levenswelzijn er op achteruit als andere burgers in vrijheid zouden mogen beslissen over hun eigen levenseinde?
19%Ja
59%, Nee
22%, Weet ik niet
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 61
Het eigen levenseinde: een beladen onderwerp, met heel veel meningen en inzichten
Heeft de community jou aangezet om op een andere manier over het onderwerp na te denken?
61%Ja
36%Nee
3%Weet ik
niet
0%Wil ik niet
zeggen
Door het eigen levenseinde bespreekbaar te maken in de
Nederlandse maatschappij, worden mensen aangezet om op
een andere manier na te denken over dit beladen onderwerp
Coöperatie Laatste Wil
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 63
Ongeveer 1 op de 6 Nederlanders is bekend met Coöperatie Laatste Wil
17%Kent CLW
Jongeren zijn beter bekend met de CLW Ouderen zijn beter bekend met de NVVE
10%Lid CLW
27%Kent NVVE
8%Lid NVVE
Samenvatting
Coöperatie Laatste Wil - Presentatie 13-12-2019 65
Anti-euthanasie EuthanasieHuidige praktijk volstaat niet
meer
LaatstewilmiddelVolledig vrij
EuthanasieHuidige praktijk volstaat
LaatstewilmiddelMet voorwaarden
Waar staan we nu in de discussie over het eigen levenseinde?
Nee JaRecht op zelfbeschikking
Motivaction International B.V.
Marnixkade 109F 1015ZL Amsterdam
Postbus 152621001MG Amsterdam
020 589 83 83
info@motivaction.nl
www.motivaction.nl
Weet wat mensen drijft.