UC Leuven-LimburgLerarenopleiding

Vestiging HeverleeHertogstraat 178, 3001 Heverlee

Tel. +32 16 37 56 00

LESONTWERPALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Naam: Kelsey Fripont en Jolien Felis

Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Biologie

Stagebegeleider DLO: H. Verstappen

School: Heilig Hart Heverlee

Onderwijsvorm: A-stroom

Richting: latijn - moderne

Klas: n.v.t.

Lokaal: op locatie

Aantal leerlingen: n.v.t.

Les gegeven door: Kelsey Fripont en Jolien Felis

Vak: Aardrijkskunde

Onderwerp: Excursie Heideberg

W3 a: Bouwmaterialen

W2: Reliëf

Vakmentor: n.v.t.

Datum/Data: 13 oktober 2015

BEGINSITUATIESituering in de lessenreeksW3 a:- Dit excursiepunt kadert in een lessenreeks betreffende het thema ‘Oppervlaktegesteenten, bodem en

ondergrond’.- Er worden voor het thema ‘Oppervlaktegesteenten, bodem en ondergrond’ in totaal 3 lestijden voorzien.- Op dit excursiepunt zal worden gekeken naar de relatie tussen gesteenten en bouwnijverheid.W2:- Dit excursiepunt kadert in een lessenreeks betreffende het thema ‘Reliëf’.- Er worden voor het thema ‘Reliëf’ in totaal 10 lestijden voorzien.- Op dit excursiepunt worden de begrippen hellingsvlak, kniklijn, … gevisualiseerd.- Verder in deze lessenreeks zullen de leerlingen de kennis maken met de 3 h’s (helling – horizonlijn –

hoogteverschil).Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)De leerlingen hebben weinig voorkennis omtrent de begrippen rond reliëf, reliëfelementen, oppervlaktegesteenten, … vanuit het lager onderwijs. Belevings- en ervaringswereld & ActualiteitW3 a:De leerlingen komen dagelijks in contact met allerhande bouwmateriaal zonder daar al te vaak bij stil te staan.Multimedia (iPads) zijn zeer aanwezig in de maatschappij en de leefwereld van de leerlingen.Ze kunnen deze goed hanteren wat de oefening als vastzetting van de nieuwe leerstof al zal vergemakkelijken.W2:De leerlingen komen dagelijks in contact met reliëfelementen. Bijvoorbeeld bij het fietsen naar school, het maken van een bergwandeling op vakantie, skiën, skatepark, …Ook met de stroomrichting van afvloeiend water komen ze vaak in contact. Denk maar aan regen dat van het dak stroomt, het water in de douche dat naar het dieper gelegen putje vloeit, …Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …Deze les wordt gegeven in het kader van een excursie, de leerlingen kunnen dus afgeleid zijn of minder aandachtig dan in een klasomgeving. Alle klassen zijn A-stroom richtingen. We verwachten dat de leerlingen leergierig zijn.DIDACTISCHE VERANTWOORDING- Aanschouwelijkheidprincipe

In aardrijkskunde is het belangrijk de leerstof zou aanschouwelijk mogelijk te maken. D.m.v. observatie op het terrein en terreinwerk komen de leerlingen tot de aardrijkskundige begrippen.Ook door de demonstraties en de leerlingenproefjes wordt de leerstof gevisualiseerd voor de leerlingen.

- Activiteitsprincipe De leerlingen vervullen in het leerproces geen passieve rol. Tijdens de excursie worden ze actief

betrokken d.m.v. kleine groepswerkjes, een quiz op de iPad, een interactieve puzzel, … Zo maken we de leerinhouden toegankelijk voor de leerlingen.

- Motivatieprincipe Door eens buiten de klasmuren op excursie te gaan komen de leerlingen in een andere omgeving. Door deze actieve werkmethode wekken we de interesse van de leerlingen.

- Differentiatieprincipe We differentiëren in het gebruik van werkvormen en didactische materialen.

- Herhalingsprincipe - We verwerken de leerinhoud gestructureerd en zetten de leerstof vast door deze op gepaste tijden te

herhalen d.m.v. een actieve werkvorm (quiz op de iPad, puzzel, …)/EINDTERMEN & LEERPLANDOELENSituering in de eindtermen: (vakgebonden)

3.2 Reliëf:ET 13 In een landschap en op beeld de werking van stromend water verwoorden.3.1 Bodem en ondergrondET 11 In de eigen omgeving bouwmaterialen in verband brengen met gesteenten of de verwerking ervan.Situering in het leerplan:VVKSO, leerplan aardrijkskunde eerste graad, september 2008, Brussel. D/2008/7841/038LEERPLANDOELSTELLINGENReliëf2 Op het terrein en/of op foto en vanuit de richting van afstromend water hoogteverschillen en hellingsvlakken 2 onderscheiden.2 WENKEN2 De leerlingen herkennen het reliëf als een geheel van hellingsvlakken en hoogteverschillen. Begrippen als kniklijn – kamlijn – waterscheidingslijn – 2 dallijn kunnen een hulp zijn om de leerlingen meer inzicht te laten verwerven in de structuur van het reliëf.

Oppervlaktegesteenten, bodem en ondergrond7 In de eigen leefruimte en België bouwmaterialen in verband brengen met gesteenten of de verwerking ervan.2 WENKEN2 De verbanden tussen gesteenten en bouwnijverheid kunnen zijn: klei, leem - baksteen, kwartszanden - glas, krijt - cement, zand, grind – beton, 2 2 arduin – vensterbanken, leisteen - dakbedekking ... Dit kan zowel in (school)gebouwen als een groeve in de eigen omgeving.

ALGEMEEN LESDOELW3 2:De leerlingen kunnen a.d.h.v. concrete voorbeelden verschillende bouwmaterialen herkennen en benoemen. W2 :De leerlingen kunnen d.m.v. waarnemingen en het uitvoeren van proefjes, verschillende landschapselementen op het terrein herkennen en benoemen. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)n.v.t.

BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)DELESTINNE, J., ERALY, L., OLAERTS, L., SPREUTELS, K., VANLUYTEN, I., VAN ROMPUY, L., Excursiegids Heideberg, HHH, Heverlee, 2012-2013, 23p

LEERMIDDELEN & MEDIA W3 2:

iPads levensecht didactisch materiaal aanwezig op locatie (kerk, bouwmaterialen, …) verschillende stalen van de bouwmaterialen grote foto’s A3 kerk

W2 : kartonnen (reliëfnabootsing) 2 grote gelamineerde versies voor LKR Gelamineerde letters (A, B, C) rode touwen (kniklijnen) blauwe pijlen (afstromend water)

Didactisch lesontwerp

LeerdoelenKRACHTIGE LEEROMGEVING

Lesfasen& timing Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud

De leerlingen kunnen de verschillende bouwmaterialen opmerken. C1

De leerlingen kunnen de verschillende bouwmaterialen benoemen. C2

W3 2:BOUWMATERIALEN2’

8’

5’

Welkom op het hoogste punt van de Heideberg.

OLG (waarnemen) kijk eens allemaal naar de kerk. Hoeveel

verschillende bouwmaterialen herken je? Welke bouwmaterialen kan je al benoemen?

Welke zijn dat en hoe noem je die? Waar komen deze bouwmaterialen nog voor in

het dagelijks leven?

LKR overloopt de verschillende bouwmaterialen en geeft de stalen door.

Herhaling ‘bouwmaterialen’ARDUIN:LKR laat stuk arduin zien.t Hoe noemen we dit bouwmateriaal nu ook al

weer?t Wordt deze steen door de mens gemaakt?t Wat is het hoofdbestanddeel van dit

bouwmateriaal.

BAKSTEEN:LKR laat stuk baksteen zien. Wat je nu ziet is baksteen. t Deze steen heeft een rode kleur. Hoe komt het

dan dat niet alle huizen rood zijn?t Worden bakstenen door de mens gemaakt?t Hoe worden ze gemaakt?

CEMENT (voegen):LKR laat stuk cement zien.t Wat Is de functie van cement?t Van wat maken mensen cement?

LEIEN: LKR laat een lei zien.

Stalen bouwmaterialen- Arduin- Baksteen- Cement- Lei- Glas

ARDUIN: - uit de natuur- kalk- blauw-grijs

BAKSTEEN:- door de mens gemaakt- (gebakken) klei- rood

CEMENT:- door de mens gemaakt- grind- grijs

LEI:- uit de natuur

t Waarvoor worden leien gebruikt?t Door wat worden ze tegenwoordig vervangen?t Komen deze in de natuur voor of worden leien

door de mens gemaakt?

GLAS:LKR laat stuk glas zien.t Hoe wordt glas gemaakt?t Wat moet er worden gesmolten om glas te

bekomen?

Groepswerk Ipad ‘QUIZ BOUWMATERIALEN’Nu mogen jullie zelf aan de slag. Op de iPad’s staat een leerrijke quiz. Elk van deze bouwmaterialen zal aan bod komen. We verdelen de groep in twee kleinere groepjes. Per groepje neem je een iPad. Probeer nu de quiz op te lossen.

Ipad’s

- leisteen- zwarte kleur

GLAS:- door de mens gemaakt- zand- doorzichtig

De leerlingen kunnen nieuwe reliëfelementen opmerken. C1

De leerlingen kunnen reliëfelementen benoemen. C2

W2:RELIËF………………..2’

1’

4’

4’

Op dit punt gaan we kijken hoe we bepaalde elementen uit het reliëf noemen.

OLG AARDOPPERVLAKKijk eens recht voor jullie, daar staan 3 bordjes (A, B en C). Welk bordje staat er het hoogst? Welke bordje staat er het laagst? Wat kunnen we dan zeggen over het

aardoppervlak? is het aardoppervlak effen of vertoont het

hoogtes en laagtes?

SYNTHESEHet aardoppervlak vertoont hoogtes en laagtes.

LEERLINGENPROEF HELLINGSVLAK EN KINKLIJNJullie krijgen nu allemaal een stuk karton. Probeer het landschap na te bootsen met dit karton. Kijk goed en begin je maquette bij het hoogste punt.

OLG HELLINGSVLAK EN KNIKLIJNIn de maquette zien we vlakken en plooien of knikken. Zijn alle punten op deze vlakken even hoog?

Denk aan de bordjes A, B en C. Hoe noemen we dit?

3 bordjes (A,B en C)

Kartonnen (voor elke leerling 1)

Er is een verschil in hoogtes en laagtes, het landoppervlak is niet effen.

SYNTHESEHet aardoppervlak vertoont hoogtes en laagtes.

Het reliëf bestaat uit hellingsvlakken en kniklijnen, dit zien we duidelijk wanneer we een maquette maken van het karton.

1’

2’

1’

We hebben dus een hellend vlak. Samen noemen we dit een hellingsvlak. Dit is dus eigenlijk een deel van het aardoppervlak dat naar dezelfde richting helt en even steil is.

Wat zie je wanneer 2 hellingsvlakken samenkomen?

Waar zien jullie dit in het landschap?

Waar de 2 hellingsvlakken bij mekaar komen noemen we een kniklijn. Dit komt overeen met de plooi van je doos.

HERHALING ‘kniklijn’Om dit even te herhalen heb ik een vrijwilliger nodig die even op onze foto de kniklijnen wil komen aanduiden.

DEMONSTRATIE STROOMRICHTINGWat zal er gebeuren met het water wanneer het regent? We gaan dit even na met een klein proefje.

In welke richting stroomt het water? Wanneer stroomt het water het snelst?

foto + stiften (herhaling) Om dit even te herhalen heb ik een vrijwilliger nodig die even op onze foto de stroomrichting wil komen aanduiden.

Rood touw (geplaatst in landschap)

Foto A3 (gelamineerd) Rode stift

Gelamineerd karton + waterBlauwe pijlen

Foto A3 (gelamineerd) Blauwe stift

Hellingsvlak= deel van het aardoppervlak dat even steil is.

Kniklijn= denkbeeldige lijn waar 2 hellingsvlakken elkaar raken.

Water stroomt van hoog gelegen gebieden naar lager gelegen gebieden. Water stroomt het snelst naar beneden op een stijlen helling.

BIJLAGEN