De rol van burgercollectieven of commons

De neoliberale periode: vanaf de jaren 1980

Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt?

Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt?

Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt?

Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt?

Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt?

Sociologisch-Historisch twee antwoorden:

- Karl Polanyi: The Great Transformation

- Tine De Moor: specifieke golven van commons (burgercollectieven)

19de eeuw

TRANSITIE VAN LANDBOUWMAATSCHAPPIJ

NAAR EEN INDUSTRIËLE

Poging zelf-regulerende markt te installeren (scheiden van economie en politiek) = illusie en ramp

Gevolg1 = verstoring maatschappelijk weefsel + ecologische vernietiging

Gevolg 2 = als reactie hierop: dubbele beweging

• Gevolg 2 = DUBBELE BEWEGING: geplande vermarkting wordt gevolgd door spontane beweging van de samenleving om zichzelf te beschermen, om economie opnieuw in te bedden

• Polanyi: dubbele beweging uit zich in twee vormen:

– Het democratische antwoord: herinbedding van de economie in de samenleving (nieuwe regelgeving), met als doel Vrijheid & Zekerheid

– Het fascistische antwoord: herinbedding door autoritairen die zekerheid (veiligheid) beloven als je bereid bent je vrijheid op te geven

Polanyi’s democratisch antwoord:

“Instead of free-market self-interest or central state paternalism, it is the individual and corporate members of civil society who collectively determine the norms and institutions governing production and exchange.”

+ geld, arbeid inclusief zorg zijn ‘fictieve koopwaar’: kan je niet overlaten aan de markt zonder grote negatieve gevolgen

-> pleidooi voor gemengde economie, waar ook burgers en hun instituties belangrijke rol spelen

-> Dirk Holemans: link naar de commons: vormen commons het hedendaagse democratische antwoord van een dubbele beweging?

Het democratische antwoord

Drie historische golven van commons, telkens bij gecombineerd markt-overheid falen

Tweede golf: industriële samenleving

-> coöperaties, vakbonden, wederzijdse hulpkassen (mutualiteiten), …

Eerste golf: Middeleeuwen

-> gilden in de steden, meenten op het platteland

Nu: nieuwe commons golf

Vlaanderen: 10x meer nieuweinitiatieven dan 10 jaar ervoor

EnerGent

2013

1978 burgers in Denemarken houden kerncentrale

tegen en bouwen zelf het alternatief

Elinor Ostrom: deed decennialang onderzoek naar commons in de luwte, tot ze tijdens de financieel-economische crisis … de Nobelprijs Economie krijgt

De grammatica van de commons

Hulpmiddelen: grond, culturele expressie, …Mensen: communicatie & samenwerkingRegels: bepaald door groep gebruikers: ingewikkeld sociaal proces van commoning

Commons: ander wereldbeeld en mensbeeld -> samenwerking staat voorop: homo cooperans

18

CSA Community Supported AgricultureConsumenten verbinden zich opnieuw met boer en grond

CSA Boerderijen

België

Commons

Markt Publiek

Tussenstand: drie grote organisatieprincipes-en dus geen twee, of zeker geen een dat zaligmakend is…-mengvormen zijn mogelijk: nu focus op PPS (publiek-private samenwerking), beter pleidooi voor PCS:

publiek-civiele samenwerking- commons: doorgaans hybride samenwerkingsverbanden

Commons: zorg en

wederkerigheid

Staat: universele

rechten (en bureaucratie)

Markt: winst en

groei

Elke organisatiewijze heeft haar eigen logica en sociale relaties

Links Rechts

23

De utopie van de commons?

Belangrijkste argumenten pro commons- Herijking van de democratie: burgers nemen terug toekomst in handen, verhoogt betrokkenheid

- Activiteiten los of bevrijd van marktwerking (fixatie op winstmaximalisatie): vaak gericht op zorg en duurzaamheid

-Betrokkenheid van gebruikers leidt tot performante organisatie

-Meerwaarde wordt niet afgeroomd, blijft in gemeenschap

Commons: minder evident dan het lijkt

- hebben het moeilijk in neoliberale context- vergen specifieke ondersteuning/bescherming van overheid- ook de meeste commoners blijven veel verwachten van

overheid (subsidie, ruimte of gebouw, …)

Pleidooi voor commons: geen afbouw van publieke sector, wel alerte en ondersteunende overheid die ruimte creëert voor groeiende commons in kader van selectieve ontmarkting--> ‘terugtredende overheid’ niet juiste term, betere term is partnerstaat (horizontale relatie)

Commons: een uitdaging voor …

… Ambtenaren en beleidsmensen

- Vertrouwen ze hun eigen burgers? Kennen ze het model van de commons?

- Nood aan nieuw beleid dat burgercollectieven actief ondersteunt: de partnerstaat (bvb. specifieke ’broedplaatsen’)

Commons:de zaden van een realistische utopie