De psychologie van de massa

De massamaatschappij is erg jong

Wat is dat: een Massa?• GROOTTE

– Groep heeft een redelijke, maar onbepaalde omvang– Massaverschijnselen kunnen al in groepen van 10 optreden– Wel biedt grote massa een anonimiserende achtergrond

• INTERACTIE– Co-presence en directe onderlinge beïnvloeding– Besmettelijkheid van emotie belangrijke factor– Emotie is reactie op situatie– Weinig rationele beïnvloeding en als, dan via geruchten

• TIJDELIJKHEID– Massaverschijnselen duren meestal kort, elk type heeft een typische duur– Na een nachtje slapen kijkt men meestal anders tegen de zaken aan

• ONZEKERHEID– De normale vormen van organisatie en de gebruikelijke normen en regels

gelden minder sterk– Biedt aan mensen die opwinding zoeken een geschikte omgeving– Georganiseerde massa’s vertonen geen massagedrag, maar imiteren het

Grondvormen van de massa • Primitieve vormen zonder organisatie

– Hoop, kluit• IDENTIEKE ELEMENTEN, ALLEEN NABIJHEID Bijv: Tubifex

• Primitieve vormen met enige organisatie– Hoop, zwerm, kolonie

• ENKELE TYPES ELEMENTEN, GEZAMELIJKE BEWONING Bijv: Mieren, bijen, kwallen

• Onderlinge afstemming gedrag– School, zwerm, vlucht

• IDENTIEKE ELEMENTEN, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Haringen, spreeuwen

• Onderlinge afstemming gedrag, leiderschap– Kudde, horde, pak, meute

• SIMPELE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Schapen, wolven

• Onderlinge afstemming gedrag, hierarchie, cultuur– Stam, familie, clan, groep

• COMPLEXE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE Bijv: Chimpansees, mensen

• Onderlinge afstemming posities, formele hierarchie, afspraken– Bedrijf, school, organisatie

• FORMELE HIERARCHIE, SPECIALISATIE Mensen

© 2006 JP van de Sande RuGDe mens reist langs twee sporenNATUUR

Niets dierlijks is ons vreemdInstincten en emotiesGedragsmechanismenLangzame ontwikkeling

Samenleving: GemeinschaftBehoefte aan erbij horenGroepsdoelen Plicht; Eer; TraditieConservatief; StabiliteitReligie; MagieStrong ties

Specifieke reacties op crisisSociale steun zoeken/gevenToename cohesieStrijd zoeken met vijandAcceptatie van lot

CULTUURRatio beïnvloedt gedrag

Normen & WaardenKosten-Baten analyseSnelle planning

Samenleving: GesellschaftBehoefte aan vrijheidIndividualistische doelenVrijheid; Geld; VernieuwingProgressief; SchijnveranderingIdeologie; TechniekWeak ties

Specifieke reacties op crisisSteun professionals zoekenToename isolementZoeken rationele oplossingVerzet tegen lot

Beetje historie• Nederland lange geschiedenis van rellen en

opstanden

• Meest frequent belastingoproeren

• Maar ook impopulaire maatregelen (tabaksoproer)

Intussen zijnde zeden

aanzienlijkmilder

geworden:

MoordcyfersPer 100.000 inw

1300-2000

Rellen in Frankrijk. 1830-1960Aantal rellen 5 jaars gemidd.

vier eeuwen rellenRellen in Holland. 1600-1775Aantal rellen 5 jaars gemidd.

In vroeger tijden ging het er vaak ruig aan toe

Maar ook nu kan men er wat van

WIJ WIJ/ZIJ

VERANDERLIJK

VASTLIGGEND

DOELGERICHT

SPEELS

Massaverschijnselen in drie dimensies

9 Oorzaken van problemen1 Hoe makkelijker vervoer, hoe groter massa’s

2 Hoe groter massa’s hoe lastiger te sturen

3 Hoe groter massa’s, hoe minder info men heeft

4 Hoe minder info, hoe meer geruchten

5 Hoe extremer evenement, hoe extremer publiek

6 Hoe diverser maatschappij, hoe meer Wij/Zij

7 Hoe beter geregeld, hoe meer wens tot opwinding

8 Hoe meer techniek, hoe meer fout kan gaan

9 Hoe vreedzamer normaal, hoe banger voor agressie

Plezier in rellen en doden

Rellen naar aanleiding van dood lid minderheid

Grote groepen besloten ruimtes, ze vormen een

gezellige en geruststellende eenheid voor degenen die er in staan, maar het kan ook goed uit de hand

lopen en een nachtmerrie worden voor omstanders, individuen en ordehandhavers. Recente

voorbeelden in het nieuws waren de ‘Damschreeuwer’, de Love Parade en het

strandfeest in Hoek van Holland.

Wat weten wetenschappers over het functioneren van grote groepen en de individuen in die groepen? Is er

een toename van incidenten waarbij de massa ontspoort? En zo ja, kunnen we daar maatschappelijke

oorzaken voor aanwijzen?