De omgang met chronisch De omgang met chronisch psychotische patiënten met psychotische patiënten met lichamelijke klachtenlichamelijke klachten

• Wanneer de patiënt psychotisch is, wordt ook vaak de omschreven “klacht(en)” aan de psychose toegekend en daarmee wordt(en) de klacht(en) afgedaan

Juiste bejegeningJuiste bejegening MicroniveauMicroniveau

• De relatie verpleegkundige/ patiënt kan hierdoor een beter verloop krijgen doordat je “beter” zicht krijgt op de gevoelens, gedachten en beleving van de patiënt.

Juiste bejegeningJuiste bejegening

MesoniveauMesoniveau

• Ook binnen de gehele organisatie is het van belang dat de verschillende disciplines goed op elkaar zijn afgestemd. Zodat een ieder goed op de hoogte is van de stand van zaken.

Vraagstelling

• Welke valkuilen heb je als verpleegkundige

bij de begeleiding van lichamelijke klachten

bij (chronisch) psychotische patiënten

SituatieschetsSituatieschets

• Chronisch psychotische vrouw van 49 jaar

• Eerste levensbehoefte sigaretten en shag

• Bij tekort levert dit spanningen op en mevr. decompenseert

• Contact verloopt zeer moeizaam

• Mevr. komt bij de verpleging met de mededeling dat ze brandende peuken in haar vagina heeft zitten

• Verpleegkundige draagt dit over aan de collegae, wordt besproken in MDO en de arts besluit het aan te kijken

Samenvatting van de situatieschets

• Er zou sprake kunnen zijn van een gevoelshallucinatie

• Er zou een lichamelijke oorzaak kunnen zijn, bv. een Seksueel Overdraagbare Aandoening

• Mevr. wil de niet vrijwillige seksuele handelingen bespreekbaar/kenbaar maken

• De arts besluit het aan te kijken

• Verpleegkundigen “laten het, voor wat het is”

Somatiseren Somatiseren

& & omgangomgang

Somatisatie-scenarioSomatisatie-scenario

Minder steunmeer verantwoordelijkheid

Minder steunmeer verantwoordelijkheid

Meer klachtenMeer klachten

Meer steun minder verantwoordelijkheid

Meer steun minder verantwoordelijkheid

Minder klachtenMinder klachten

Verpleegkundige Verpleegkundige interventiesinterventies

• Controleer voortdurend de bevindingen van de arts,

laboratorium, enz.

• Erken en accepteer, dat pijn voor betrokkene

echt bestaat

• Observeer en noteer de duur en intensiteit van de pijn

• Verstrek volgens voorschrift pijnstillers,

het welzijn en veiligheid krijgen de hoogste prioriteit

• Tref maatregelen die het welbevinden bevorderen

Vervolg interventiesVervolg interventies I I

• Geef aandacht op momenten, waarop de

patiënt zich niet met zijn pijn bezighoudt

• Ga na welke activiteiten geschikt zijn als

afleiding

• Moedig het verwoorden van gevoelens aan

• Uiten/oplossen van emotionele problemen

vergemakkelijkt in een niet-bedreigende

omgeving

Vervolg interventies Vervolg interventies IIII

• Moedig de patiënt aan te onderzoeken welke

alternatieven er zijn om met stress om te

gaan

• Leer de patiënt, hoe hij kan ingrijpen,

wanneer de symptomen beginnen toe te

nemen, zodat de pijn hem niet helemaal

uitschakelt

• Bekrachtig adequaat probleemoplossend

gedrag

Gewenste resultaatGewenste resultaat

• De patiënt geeft aan dat de pijn het

uitvoeren van zijn dagelijkse activiteiten

niet in de weg staat

• De patiënt geeft aan, dat hij de relatie

tussen pijn en emotionele problemen

onderkent

• De patiënt kan laten zien, dat hij in staat is

in te grijpen, wanneer de angst oploopt

Verpleegkundige Verpleegkundige benaderingswijzenbenaderingswijzen Directieve benaderingswijzeDirectieve benaderingswijze

Bevorderende factoren

• Nadruk wordt gelegd op het gezonde deel en het vinden van afleiding

• Therapie is een observatiemoment, hoe hij met zijn klacht omgaat en of het vermindert

Bevorderende factoren

• Nadruk wordt gelegd op het gezonde deel en het vinden van afleiding

• Therapie is een observatiemoment, hoe hij met zijn klacht omgaat en of het vermindert

Belemmerende factoren

• De patiënt kan ervaren dat zijn klacht niet serieus genomen wordt

• Door de (negatieve) vorm van aandacht kan de patiënt de klacht in stand houden

Belemmerende factoren

• De patiënt kan ervaren dat zijn klacht niet serieus genomen wordt

• Door de (negatieve) vorm van aandacht kan de patiënt de klacht in stand houden

Verpleegkundige Verpleegkundige

benaderingswijzenbenaderingswijzen Steunende benaderingswijzeSteunende benaderingswijze

Bevorderende factoren

• Je wekt het vertrouwen bij de patiënt waardoor onderhandelingruimte ontstaat

• Door therapie te volgen, kan je dit gedrag bekrachtigen

• Door communicatie met de fysiotherapeut kunnen zijn bevindingen worden meegenomen

Bevorderende factoren

• Je wekt het vertrouwen bij de patiënt waardoor onderhandelingruimte ontstaat

• Door therapie te volgen, kan je dit gedrag bekrachtigen

• Door communicatie met de fysiotherapeut kunnen zijn bevindingen worden meegenomen

Belemmerende factoren

• Het gevaar van bekrachtiging van de lichamelijke klacht kan leiden tot herhaling van dit gedrag

Belemmerende factoren

• Het gevaar van bekrachtiging van de lichamelijke klacht kan leiden tot herhaling van dit gedrag

Verschijnselen die voor Verschijnselen die voor kunnen komen bij psychosenkunnen komen bij psychosen

Wat voor invloed hebben deze verschijnselen op de lichaamsbeleving

Stoornissen in het Stoornissen in het ik-ik-besefbesef

• DepersonalisatieDe mens voelt zich van zichzelf vervreemd

• DerealisatieDerealisatie is vervreemding van de realiteit

Stoornissen in het Stoornissen in het waarnemenwaarnemen

• Hallucinaties

• Gehoorshallucinaties

• Gezichtshallucinaties

• Reuk-, smaak- en gevoelshallucinaties

Stoornissen van de Stoornissen van de inhoudinhoud van het denken van het denken

• Wanen of waandenkbeelden Dit zijn geen dingen, die we horen of zien, maar denken. Hebben voor de patiënt het karakter van de werkelijkheid. De waan is een ziekelijke overtuiging

• Wanen m.b.t. zichzelf Te verdelen in depressieve-, expansieve-en hypochondrische wanen

• Wanen m.b.t. de omgeving Hebben in overgrote meerderheid te maken met achterdocht. De patiënt is ervan overtuigd, dat anderen iets met hem willen, hem kwaad willen berokkenen.

Primaire Primaire && secundaire secundaire wanenwanen

• Primaire waan Ontstaat spontaan en houdt geen enkel verband met de situatie van de patiënt. Vaak betreft het denkbeelden, die onmogelijk zijn

• Secundaire waan Is begrijpelijk, gezien de levensproblemen van de betrokkene. Die problemen kunnen al dan niet in verband staan met de psychose

Somatiek bij schizofrenieSomatiek bij schizofrenie

• Organische stoornissen

• Intoxicaties vergiftiging

• Latrogene intoxicaties

• Systeemziekten

• Inwendige-binnen ziektes

• Infectieziektes

• Erfelijke afwijkingen

• Optredende Schizofrenie-forme syndromen

• Slechte lichamelijke condities

ConversieConversie

• Verlammingen

• Schijn-epileptische aanvallen

• Heesheid

• Blindheid

• Zich niet staande kunnen houden

• Wankelen, steun zoeken

• Psychogene pijnstoornis

psychisch probleem wordt geuit dmv lichamelijke symptomen

Bij conversie vaak Bij conversie vaak primaire & secundaireprimaire & secundaire ziektewinstziektewinst

• Primaire ziektewinst Het verschijnsel is een uiting van een onbewust

psychisch conflict

• Secundaire ziektewinstDe conversie dient een onbewust psychisch conflict,

bv. door een situatie te vermijden, die de patiënt

niet wil of hem beangstigt

Het Het somatiserensomatiseren van een van een stoornisstoornis

• Patiënt blijft vasthouden aan lichamelijke klachten, terwijl de oorzaak in allerlei psychische problemen te vinden is

• Patiënt heeft meestal vage klachten, die allerlei delen van het lichaam kunnen betreffen

SamenvattingSamenvatting

• Als je naar de verschijnselen kijkt, die uit een psychose kunnen voorkomen dan zie je hoe de patiënt z’n gevoel, gedachten en ik-besef worden vervormd

• Hieruit kun je concluderen, dat het voor de patiënt, en de verpleegkundige, heel moeilijk is de psychose en de werkelijkheid te scheiden

Interview afgenomen bij Interview afgenomen bij verpleegkundigen binnen het verpleegkundigen binnen het GGZ.GGZ.

Bla, bla, bla

Interview afgenomen bij Interview afgenomen bij verpleegkundigen binnen het verpleegkundigen binnen het GGZ.GGZ.

VraagstellingVraagstellingWelke Valkuilen heb je als verpleegkundige bij de begeleiding van lichamelijke klachten bij (chronisch) psychotische patiënten?

Vragenlijst I

• Op deze afdeling verblijven veel patiënten die psychotisch (chronisch) zijn, uiten deze patiënten wel eens lichamelijke klachten?

• Wat voor klachten kom je tegen op je afdeling?

• Waar komen de klachten volgens de verpleegkundigen vandaan?

• Wat voor verpleegkundige acties volgden daarop?

• Welke verpleegkundige taken voer je uit?

• Hoe maak je de inschatting of het wel of niet somatisch is?

• Is de klacht niet somatisch welke acties volgen er dan ?

• Hoe observeer je een chronisch psychotische patiënt met pijnklachten ?

• Wanneer vind je het noodzakelijk om een arts in te schakelen en waarom?

• Wat voor dilemma's kom je als verpleegkundige tegen t.a.v. dit onderwerp?

Vragenlijst II

• Wat is moeilijk in de omgang met de

(chronisch) psychotische patiënt met

pijnklachten?

• Vind je dat je als verpleegkundige

voldoende afweet van dit onderwerp?

• Vind je, dat je collegae voldoende afweten

van dit onderwerp?

Vragenlijst III

Samenvatting.Samenvatting.

• Door de diverse antwoorden heb ik een breed overzicht gekregen over de “klachten” die voorkomen en hoe de verpleging hier mee omging.(gaat)

• Het blijkt toch een “onderschoven kind” te zijn binnen de psychiatrie.

• Iedereen probeert er het beste van te maken zonder dat er echt iets over op papier staat.

Conclusie & Conclusie & aanbevelingen.aanbevelingen.

Conclusie 1Conclusie 1

• Een lichamelijke oorzaak, die ten grondslag kan liggen aan de lichamelijke klacht moet als eerst uitgesloten worden. Ondanks een soms zo ongeloofwaardige of bizarre omschrijving van de klacht. De patiënt zijn psychose kan de omschrijving van de klacht beïnvloeden, waardoor het lijkt, dat de psychose de oorzaak van de klacht is.

Aanbeveling 1Aanbeveling 1

• Ga er als verpleegkundige in eerste instantie vanuit, dat er een lichamelijke oorzaak aan de klacht ten grondslag ligt. Ondanks de soms ongeloofwaardige of bizar omschreven klacht.

Neem de volgende Neem de volgende stappenstappen

• Vraag de patiënt om de klacht te verduidelijken en vraag voorbeelden van pijn, die erop lijken.

• Noteer de informatie, die hebt duidelijk in de rapportage en meet zonodig bloeddruk, temperatuur en pols.

• Schakel de arts in bij enige twijfel

• Stel de afdelingsarts op de hoogte tijdens een overleg vorm over de klacht van de patiënt

• steun de patiënt in het aandragen van mogelijkheden tot het oplossen van de klacht.

Conclusie 2Conclusie 2

• (Chronisch) psychotische patiënten kunnen vanuit de verschijnselen van de psychose een lichamelijke klacht ervaren, waaraan geen lichamelijke oorzaak ten grondslag ligt. De patiënt ervaart de lichamelijke klacht als werkelijkheid.

Aanbeveling 2Aanbeveling 2

• Neem de klacht altijd serieus. Gebruik als richtlijn de verpleegkundige interventies. Zet bij het kiezen van een benaderingswijze altijd de bevorderende en belemmerende factoren op een rij. Dit om te voorkomen, dat de samenwerkingrelatie vpk./patiënt wordt verstoord.

Conclusie 3Conclusie 3

• Om een bejegeningsplan op te stellen is het aan te raden om andere disciplines erbij te betrekken. De andere disciplines staan verder van de patiënt af, waardoor zij een ander kijk op de situatie hebben. Bv. Wanneer een patiënt irritatie oproept binnen het verpleegkundig team.

Aanbeveling 3Aanbeveling 3

• Binnen het verpleegkundig team moet er een eenduidigheid bestaan over het gekozen beleid t.a.v. de omgang met psychotische patiënten. Dit om de benaderingswijze goed te evalueren en te waken voor secundaire ziektewinst, alsmede verergering van de klacht te voorkomen.

Vervolg aanbeveling 3Vervolg aanbeveling 3

• Betrek bij het maken van het beleid andere disciplines

• 1e om andere invalshoeken t.a.v. bejegening te belichten.

• 2e om het gekozen beleid t.a.v. de omgang door te voeren bij andere disciplines als b.v. arts, therapiebegeleider. (later evaluatie)

Conclusie 4Conclusie 4

• Conversie en somatiseren van een klacht is een onbewust proces. Het kost tijd en inspanning om samen met de patiënt tot een oplossing van de klacht te komen.

• De verpleegkundige interventies, eerder behandeld, kunnen een hulpmiddel vormen.

Aanbeveling 4Aanbeveling 4

• Gebruik bij het maken van beleid ten aanzien van de omgang met de psychotische patiënt de verpleegkundige interventies.

Conclusie 5Conclusie 5

• Uit het afgenomen interview is gebleken dat de samenwerking tussen de specialisten, artsen en de verpleegkundigen verbeterd kan worden. Met name wat betreft het uitwisselen van gegevens. Dit veroorzaakt soms onbegrip en irritaties bij de verpleging. De verpleegkundigen kunnen hierdoor de patiënt weinig informatie verschaffen.

Aanbeveling 5Aanbeveling 5

• De communicatiekanalen tussen de verschillende disciplines moeten voorop komen te liggen. Om hiertoe te komen is het noodzakelijk om de arts en overige specialisten op de hoogte te stellen van de knelpunten die de verpleegkundigen ervaren. De samenwerking tussen de artsen en verpleging kan nog uitgebreider.

Conclusie 6Conclusie 6

• De verpleegkundigen zijn van mening dat extra kennis t.a.v. dit onderwerp zeer welkom is. Met name over de invloed van het psychische op het lichamelijke heeft hierbij de voorkeur. De kennis t.a.v. de somatiek op zichzelf staand is voldoende aanwezig.

Aanbeveling 6

• Extra voorlichting m.b.t. ; de invloed van het psychische op het lichamelijke, is van harte welkom.

StellingStelling

Verpleegkundigen zijn Verpleegkundigen zijn onvoldoende uitgerustonvoldoende uitgerust

om het om het onderscheid onderscheid

te maken tussen te maken tussen werkelijke lichamelijke werkelijke lichamelijke

klachtenklachten en en

klachten die voortkomen uit klachten die voortkomen uit een psychoseeen psychose

Tot slot...

Assen 28 augustus

Diploma:

VerpleegkundigeVerpleegkundige

Naam:Derk Jan Tepper.????