DE GEVOLGEN VAN HET EINDE VANHET OTTOMAANSE RIJK

Drs. Koert Debeuf

9 maart 2020

BEGIN VAN DE ISLAM

1. 632 - 661 Rashidun Kalifaat - Mekka

2. 661 – 750 Ommayaden Kalifaat - Damascus

3. 750 – 1261 Abbassiden Kalifaat – Bagdad

4. 1261 – 1517 Abbassiden/Mamelukken Kalifaat – Cairo

5. 1517 – 1924 Ottomaans Kalifaat - Istanbul

HET OTTOMAANSE RIJK 1517-1924

OTTOMANEN OPVOLGERS VAN SELDJOEK TURKEN, DIE PERZISCHE RIJK EN BYZANTIJNS RIJK OVERNAMEN ENDE TEGENSTANDERS VAN DE KRUISVAARDERS WAREN

EGEISCHE ZEE VOOR VAL VAN CONSTANTINOPEL

GROTE RELIGIEUZE DIVERSITEIT - MILLET

KENMERKEN OTTOMAANSE RIJK

- gedisciplineerd leger

- janitsaren (kinderen Balkan – Kaukasus)

- stabiliteit

- meritocratie

- diversiteit (millet) – meerderheid zijn christenen

- rijk maar niet intellectueel

- sultanaat (Turks/keizer) – kalifaat (religieus leiderschap) in één persoon sinds 1517

- speler in le concert européen

- belangrijkste tegenstander Habsburgse Rijk

NEERGANG IN DE 18DE – 19DE EEUW

- verlies territorium in de Balkan

- Europese en Russische legers worden sterker

- hervorming Turkse leger

- verlies territorium Ukraine

- verlies Noord-Afrika

- 1856 verlies Krim oorlog, enorme schulden bij Frankrijk en Engelan

- 1875 Ottomaanse Rijk failliet

- “de zieke man van Europa”

BELANGRIJK SYMBOLISCHE MOMENT: 1798 NAPOLEON VALT EGYPTE BINNEN

“WHAT WENT WRONG?”

LEREN VAN EUROPE 1820 - 1880

Vanuit Cairo, Istanbul en Teheran werden missies gestuurd naar Europa (vooralFrankrijk) om te leren over onderwijs, militaire zaken, recht, etc.

In het Ottomaanse Rijk leidde dit tot de Tanzimat hervormingen (1839 – 1876): grondwet, dienstplicht, hervorming banksysteem, decriminalisatie homosexualiteit, vervanging religieus recht door seculier recht.

Uitgebreidde rechten voor christenen en joden.

Tegelijk, Europa heeft controle over financiën Istanbul en Cairo.

GROTE KLAP: GRIEKSE ONAFHANKELIJKHEID1830

- top functies Sublime Porte waren Griekse christenen

- na Servische revolutie (1815) organiseren zij Griekse revolutie (1821)

- Griekenland vind Hellas uit, begin hellenomanie

- Europa steunt Griekenland, tot grote ergernis Istanbul

- Lord Byron tempel Sunion

JONGE TURKEN

In 1878 schaft Abdul Hamid II de grondwet van 1876 af.

Nieuwe oppositie groeit voor de tweede constitutionele revolutie in 1906.

Leiding: Enver Pasha en Talaat Pasha.

Zij nemen de leiding van het Ottomaanse rijk over.

Ook Kemal Atatürk is lid van de Jonge Turken.

WO I, DE DIJKBREUK, HET VERRAAD, HET EINDE

- Enver Pasha kiest met Ottomaanse Rijk kant van Duitsland

- Engeland wil Duitsland en Oostenrijk-Hongarije bereikenvia Istanbul

- poging 1: de Dardanellen. Held: Atatürk

- poging 2: Lawrence of Arabia

DE ARABISCHE REVOLTE 1916-1918

SYKES – PICOT AKKOORD

DE JAREN 1920 EN 30 IN HET MIDDEN OOSTENSeculaire, hervormingsgezinde stroming

1. Ottomaanse Rijk wordt Turkije

2. 1923 Sultanaat wordt afgeschaft

3. 1924 Kalifaat wordt afgeschaft

4. 1925 Reza Shah wordt Shah van Perzië, later Iran

Islamistische stroming

5. 1928 Hassan Al Banna sticht de Moslim Broedershap

6. 1932 Saudi Arabië wordt een Wahhabi staat

1948 NAKBA

- 14 May 1948 David Ben-Gurion verklaart de onafhankelijkheid van Israë

- 500 Palestijnse dorpen in puin gelegd

- 700.000 Palestijnse Arabieren vluchten naar Jordanië, Libanon, Syrië

- Nakba = de ramp, herdacht op15 mei

JAREN 50 – TENDENS 1: ONAFHANKELIJKHEID, SOCIALISME, PAN-ARABISME, SECULARISME

1. 1952 Gamal Abdel Nasser: coup tegen de koning van Egypte

2. Egypt wordt de Arabische Republiek Egypte

3. 1956 Suez kanaal wordt Egyptisch

4. Einde liberalisme, begin socialisme

5. In plaats van Ottomaanse droom en Pan-Islamisme: Pan-Arabisme

6. Repressie van de Moslim Broederschap. Ze vluchten naar Saudi Arabië

7. Repressie van liberale intellectuelen, journalisten

8. Nasser krijgt volgers in Libië, Irak, Syrië. Baath partijen: authoritair socialisme.

1979, POLITIEKE AARDBEVINGEN. TENDENS 2

1. Islamitische Revolutie in Iran. Ayatollah Khomeini neemt de macht. Iran gijzeling.

2. Russische invasie in Afghanistan. Start Mujaheddin - Jihad

3. Vrede tussen Egypte en Israel.

4. Islamitische extremisten bezetten de moskee van Mecca, eisen einde van het Huis an Saud.

FAST FORWARD TO 2011

Revoluties in Tunesië, Egypte, Libië, Bahrain, Jordanië, Syrië, Yemen, Marokko and Turkije.

Dictators werden afgezet in Tunisia, Egypt, Libya and Yemen

Moslim Broeders winnen verkiezingen in Tunisië en Egypte, maar verliezen in Libië, wat de grondoorzaak is van de oorlog.

In Turkije protesten over Gezi park werden hardhandig uiteen geslagen. Na de coup van 2014, is Turkije een repressieve staat geworden.

Het leger neemt de macht in Egypte in 2013. Moslim Broeders en andere activistenworden vervolgd.

NIEUWE IDEOLOGISCHE ALLIANTIES SINDS 2013

Stabiliteit/leger vs Revolutie/Moslim Br.

Nationalisme Ottomaanse droom

Saudi Arabië Turkije

United Arab Emirates Qatar

Egypte Hamas

Jordanië (Iran)

Tobruk/Haftar Tripoli

MET ALS MEEST EXTREME EXPONENT: ISIS

- tegen de grenzen van Sykes-Picot

- herinstallatie kalifaat

- plan ter vervovering Jeruzalem, Mekka, Bagdad, Cairo, Istanbul

- en ultiem de strijd met Rome/de kruisvaarders

- daarvoor het verbreken van de grijze zone

- en via aanslagen Europe te verdelen

KWESTIES DIE OVERBLIJVEN VAN HET EINDE VAN HET OTTOMAANSE RIJK

- Armeneense kwestie, genocide

- Kurdische kwestie: door Sykes-Picot vielen de Koerden uit de boot

- Griekenland – Turkije: 1919-1922, Grieken marcheren naar Ankara. Daarna door Atatürk in zee gedreven. Swaps van bevolking. Millet in Griekenland

- Israëlisch-Palestijnse kwestie, met 2 miljoen Palestijnse vluchtelingen

- De explosiviteit in de Balkan

- De neo-Ottomaanse kalifaat droom van AKP, en de Moslim Broederschap

- Het gebruik van het “Ottomaanse gevaar” door (extreem-) rechts in Europa

VERDER LEZEN

- Eugene Rogan, The Fall of the Ottomans. The Great War in the Middle East, 2015.

- Jean-François Solnon, L’Empire ottoman et l’Europe, 2009.

- Henry Laurens, Les crises d’Orient, vol.I, 2017, vol. II, 2019.

- Noel Malcolm, Useful enemies. Islam and The Ottoman Empire in Western Political Thought 1450-1750, 2019.

- Robert Fisk, The Great War for Civilisation. The Conquest of the Middle East, 2006.

- Tarek Osman, Islamism. What it Means for the Middle East and the World, 2016.

- James Barr, A Line in the Sand. Britain, France and the Struggle that Shaped the Middle East, 2011.

- T.E. Lawrence, Seven Pillars of Wisdom, 1935.

- Andrew Mango, Atatürk, 1999.