COHERENO renovatie van een rijwoning tot

feitelijk nulenergie

6de Energiecongres, 27 03 2014

Wouter Hilderson, Irati Artola, Passiefhuis-

Platform vzw

de samenwerking tussen bedrijven versterken en hen ondersteunen in

het ontwikkelen van een integraal aanbod voor “bijna energieneutrale“

renovaties van eengezinswoningen

coördinator:

partners:

wat is COHERENO?

Ambitious NZEB level (E≤30)

Ecobouwers renovation projects

E ≤ 40 Passive House certified (space heating demand ≤ 15 kWh/m2.a)

5% best EP-certificate

1% best EP-certificate

een BEN-definitie voor renovatie?

• oproep via:

ecobouwers

voorbeeldgebouwen Brussel

website van VCB, PHP, VEA

• Resultaat:

27 projecten via Batex

52 projecten via ecobouwers

17 projecten via oproep

onderzoeken van de vraagzijde

• oproep via:

ecobouwers

voorbeeldgebouwen Brussel

website van VCB, PHP, VEA

• Resultaat:

27 projecten via Batex

52 projecten via ecobouwers

17 projecten via oproep

• Vragenlijst:

38 verstuurd

13 NL en 4 FR antwoorden

• 10 Interviews

onderzoeken van de vraagzijde

• 6 interviews

3 uitvoerders, 3 adviserende

actoren

• Workshop "Ben je mee?"

11 uitvoerders, 4 adviserende

actoren, 2 andere

• Aandachtspunten voor

energiezuinige renovatie:

gebrek aan onafhankelijk advies als

uitgangspunt van de renovatie

gebrek aan kennis van de actoren

gebrek aan coördinatie tussen

actoren

onderzoeken van de aanbodzijde

• opstellen van een lijst met

erkende actoren

de volgende stappen

• opstellen van een lijst met

erkende actoren

• Quality assurance (Vito)

de volgende stappen

• opstellen van een lijst met

erkende actoren

• Quality assurance (Vito)

• Business Collaboration Events

12 September 2014, Brussel

Januari 2015, Antwerpen

Doel: stimuleren van

samenwerking tussen actoren

de volgende stappen

• opstellen van een lijst met

erkende actoren

• Quality assurance (Vito)

• Business Collaboration Events

12 September 2014, Brussel

Januari 2015, Antwerpen

Doel: stimuleren van

samenwerking tussen actoren

• Ondersteunen van concrete

samenwerkingsvormen

de volgende stappen

een voorbeeld: VL3000-03, Leuven 1935:

gebouw

d

19

83

: huid

ige e

igenaar

2010:

sta

rt r

enovatie

20

12

: ein

de r

enovatie

Segment name Sample

share

Description Population characteristics

Indifferent 31 % uninterested in

environmental issues, but

do not necessarily have a

negative attitude towards

sustainability

mostly younger homeowners,

living in relatively affordable

housing (mostly flats), low

education, modal income

Positive 45 % take a position between the

“indifferent” and the “fans”

as for attitude towards

sustainability

mostly middle-aged, living in

a terraced house

Fans 24 % positive attitude towards

sustainability

on average somewhat older

homeowners, high

education, high income,

living in larger and more

expensive homes

Source: Veltman and van Welzen (2012).

klanten en klanten-segment

“We wouden het goed doen

voor de komende 50 jaar.”

• "ouderdomskwaaltjes"

• milieu- en klimaat

• meer licht in huis

• meegenomen: overal aangename

temperatuur en verse lucht

motivatie om te verbouwen

• plat dak (37,5m²):

12 cm Resol, R= 5,36 m²K/W

• zoldervloer (35m²)

21cm houtwol, R = 3,63 m²K/W

• muren (103 m²)

14 cm EPS, R = 4,37 m²K/W

• zijmuur (31m²)

15cm combi, R = 5,36 m²K/W

• vloer (90m²):

achterhuis: 15 cm Resol, R = 7 m²K/W

centraal (32m²): 15cm combi, R = 5 m²K/W

maar: deel ook niet (in de gang)

• ramen: 3-dubbel glas en isolerend

raamwerk: R > 1

eerste stap: goed isoleren

• ventilatiesysteem D met WTW in leefruimtes

• zomercomfort op passieve manier:

zonwering

zonnepanelen beschaduwen het dak

natuurlijke ventilatie

• hoofdzakelijk LED-verlichting

• zuinige toestellen (AAA++)

• kleine diepvries

• sluimerverbruik verminderen

verder beperken van de vraag

• COP : bij de betere van de markt

(introductie en installatie in 2011)

A2/W35 3,86

A7/W35 4,35

• SPF geschat op 3,3 à 3,8 -> rond de 3,5

• afgifte via lage temperatuur vloer- en

muurverwarming

warmtepomp lucht/water

• Op pannedak:

20,2 m², paneelrendement 18,6 %

ligging Oostwaarts (27° richting Zuid),

helling 38°

3.760 Wpiek, 3.300 kWh eerste jaar

(kWh/kWp=87 %)

• Op plat dak

14,6m², paneelrendement 20,1 %

ligging Zuid (27° richting West), helling

slechts 7°

2.943 Wpiek, 2.400 kWh per jaar

(kWh/kWp=81 %)

PV-panelen

toestellen verbruiken 2.200

kWh groene electriciteit per

jaar, geleverd door EcoPower

voor verwarming en sanitair warm

water verbruikten we 31.000 kWh gas

per jaar

voor renovatie

33200

12400

5100

-600

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

met matige isolatie na grondige isolatie na plaatsing warmtepomp na plaatsing zonnecellen

energieverbruik per jaar = energielevering door leveranciers (gas, electriciteit,

stookolie...)

kWh per jaar

Stap 1: verbruik veel minder

energie

Goed isoleren +

ventilatie met

warmterecuperati

e

door de renovatie

33200

12400

5100

-600

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

met matige isolatie na grondige isolatie na plaatsing warmtepomp na plaatsing zonnecellen

energieverbruik per jaar = energielevering door leveranciers (gas, electriciteit,

stookolie...)

kWh per jaar

Stap 2: verlaag je

energieverbruik nog eens en

schakel alles over op

hernieuwbare energie (bv.

groene stroom)

Plaats warmtepomp en vloer- en muurverwarming

door de renovatie

33200

12400

5100

-600

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

met matige isolatie na grondige isolatie na plaatsing warmtepomp na plaatsing zonnecellen

energieverbruik per jaar = energielevering door leveranciers (gas, electriciteit,

stookolie...)

kWh per jaar

Stap 3: produceer minstens

evenveel hernieuwbare

energie (bv. groene stroom)

als je zelf verbruikt

Plaats zonnepanelen

door de renovatie

zonnepanelen leveren 5.700

kWh electriciteit per jaar

toestellen verbruiken

2.200 kWh electriciteit per

jaar

warmtepomp verbruikt 2.900 kWh electriciteit per

jaar

door warmtepomp

3,5 x meer warmte dan

verbruikte electriciteit

warmtepomp levert 10.200 kWh warmte

per jaar voor verwarming en sanitair water

warmtepomp haalt 7.300 kWh warmte per

jaar voor verwarming en warm water uit de

lucht

Ecopower ontvangt netto 600 kWh groene electriciteit per

jaar

= overschot zonnepanelen gratis aan het net geleverd

--> dit overschot zal na 10 à 20 jaar verdwijnen

na renovatie

relatieve impact op 33.200 kWh

energiebesparing door bijkomende isolatie

dak; 8300; 25%

energiebesparing door isolatie muren; 5000;

15%

energiebesparing door isolatie vloer; 2300;

7%

energiebesparing door isolatie ramen; 2200;

7%

energiebesparing door warmterecuperatie van ventilatie; 3000;

9%

energiebesparing door gebruik warmtepomp

voor warm water; 200; 0%

energiebesparing door gebruik warmtepomp voor verwarming huis;

5100; 15%

energiebesparing door lage

temperatuurverwarming (vloer/muur); 2000;

6%

resterende electriciteit nodig voor

huishoudtoestellen; 2200; 7%

resterende electriciteit nodig voor

warmtepomp; 2900; 9%

Energieverbruik : evolutie

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1

9

8

7

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

2

0

0

4

2

0

0

5

2

0

0

6

2

0

0

7

2

0

0

8

2

0

0

9

2

0

1

0

2

0

1

1

2

0

1

2

Electriciteitsverbruik (netto) per jaar

kWh

per jaar

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

1

9

8

7

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

2

0

0

4

2

0

0

5

2

0

0

6

2

0

0

7

2

0

0

8

2

0

0

9

2

0

1

0

2

0

1

1

2

0

1

2

Gasverbruik per jaar

kWh

per jaar

nul-energiewoning

2 ouders

2 ouders + 2 kinderen 2 ouders + 4 kinderen

2 ouders + 4 kinderen

2 ouders + 2 kinderen

2 ouders

nul-energiewoning

• 6000 liter

• afzonderlijke leidingen

• WC-spoeling, buitenkraan

regenwater recuperatie

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

2

0

0

4

2

0

0

5

2

0

0

6

2

0

0

7

2

0

0

8

2

0

0

9

2

0

1

0

2

0

1

1

2

0

1

2

Waterverbruik per jaar

kubieke

meter

per jaar

6 personen

2 personen

• Het verminderen van de energievraag is de eerste stap (van

33.200kWh naar 12.400kWh)

• Hernieuwbare energie toevoegen is de tweede stap (7.300kWh voor

de WP en 5.700kWh voor de PV)

• renovatie naar nul-energie kan

• dit is een inspirerend voorbeeld om te streven naar BEN in renovatie

• hou allemaal www.cohereno.eu in het oog

• 12 september is het eerste Business Collaboration Event te Brussel

(Tour&Taxis)

besluit

Dank voor uw aandacht.

www.cohereno.eu

www.passiefhuisplatform.be/onderzoek/cohereno

Contact: Wouter Hilderson

wouter.hilderson@passiefhuisplatform.be

03 235 02 81

Disclaimer: “The sole responsibility for the content of this [webpage, publication etc.] lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsible for any use that may be made of the information contained therein.”