Christiaan Kuipers

Christiaan.Kuipers@urgenda.nl

Op weg naar een Circulair Fryslân

Stichting Urgenda “Samen Sneller Duurzaam”

• Mobiliteit

• Klimaat & Energie

• Bouw • Ons Huis Energieneutraal

• Low Car Diet

• Collectieve Zonnepanelen Actie

• Dag van de Duurzaamheid

• ZonOpZorg

• De Klimaatzaak

• The Climate Miles

Waarom een circulaire economie?

• Een hype of de nieuwe standaard?

Waarom een circulaire economie?

• Een hype of de nieuwe standaard?

• Niet alleen omdat we anders moeten…

Waarom een circulaire economie?

• Niet alleen omdat we anders moeten…

• Ook omdat we niet anders kunnen…

“Anyone who believes that exponential growth can go on forever in a finite world, is either a madman or an economist.”

Kenneth Boulding, 1973

Wereldconsumptie van materialen

Bron: presentatie Ernst Worrell, Universiteit Utrecht

Mensen denken lineair, niet exponentieel

Bron: presentatie Ernst Worrell, Universiteit Utrecht

Waarom een circulaire economie?

• Niet alleen omdat we anders moeten…

• Niet alleen omdat we niet anders kunnen…

• Maar ook omdat het loont:

• Geld verdienen?

• McKinsey: 630 mrd per jaar besparen in EU – analyse deel v.d. economie

• Minder afhankelijkheid van andere landen

• Nederland importeert nu al 68% van haar grondstoffen

• Europa is van 54 grondstoffen 90% afh. van buiten Europa

• Nieuwe banen en beroepen

• Leveringszekerheid & betaalbaar (energie)systeem

• Voorkomen van veel grotere schaden veroorzaakt door klimaatverandering/afval

Maar wat is dan een Circulaire Economie?

• Van afval naar grondstof? https://www.youtube.com/watch?v=fXynrsrTKbI

Een Circulaire Economie is veel breder dan alleen van afval een product maken

• Omvat:

- grondstoffen in de kringloop houden op zo’n hoog mogelijk niveau

- overgang naar 100% duurzame energie

- met oog voor mens en omgeving (biodiversiteit)

- groene grondstoffen goed benutten

Zeewier eerst voor hogere toepassingen inzetten

Zeewier eerst voor hogere toepassingen inzetten

Kijk met een frisse, creatieve blik naar de huidige dagelijkse dingen en vraag eens af: “Is dat wel zo logisch?”

• ‘10 dingen met bananenschillen’: Schoenen poetsen, compost, tanden bleken, antidepressiva, luizenbestrijder, wratten tegen gaan, etc.

Bron: www.hetkanwel.nl

Er zijn veel kansen!

•Dashboards maken van tomatenschillen

•Paddenstoelen kweken op koffieafval

•Oude kleren/textiel gebruiken als isolatiemateriaal

•Verwerking vezels van aubergineplanten tot gevelbekleding

•Toiletpapier gemaakt van papierafval

•Eiwitten produceren d.m.v. insecten die leven op etensresten.

“Delen is het nieuwe vermenigvuldigen”

Nieuwe business modellen ontstaan:

• GreenWheels, Kromkommer, Car2Go, Roof2Roof, AirBnB, Cow Funding, ParkingPanda, Spullendelen, Uber, RepairCafes, WakkaWakka, EcoFerm, MudJeans, VanDeBron, etc.

Circulaire Economie in de praktijk: Circulair Fryslân

• Het begon met een kopje koffie..

Aanpak

1. Desk research: Fries Vermogen

2. Analyse grondstofstromen

3. Meer dan 30 interviews (> 40 mensen) + Bijeenkomsten en workshop in Oranjewoud

→ Op basis van voorgaande: keuzes voor kansrijke ketens!

Urgenda en Metabolic in Fryslân

1. Circulaire Landbouw

2. Circulair Plastic

3. Waardevol water & organische reststromen (slib & groene grondstoffen)

4. Bouw van de Toekomst

5. Zilt Gewild, Zilte landbouw (groenten & schelpen etc.)

(EN DWARSVERBANDEN!)

Aanjagen & faciliteren Circulair Fryslân

Bouwen aan de Economie van Morgen

• Nieuwe banen, ook in krimpgebieden

• Toekomstbestendig

• Circulair heeft de toekomst; een van de 1e zijn die het omzet in concrete projecten, bedrijven en ‘nieuwe business modellen’

• Jeugd behouden en trekken

• Nieuwe bedrijven trekken

• Integraal & samenwerken = Toekomst

Sluiten van de kunststofkringloop

Afval uit de gemeenten

Omrin

Inzameling & Sortering

Inverko

Recycling

Philips/Lankhorst

Productie

|

DonkerGroen: Eco-corridors – ‘De Griene Biodyk’

In plaats van gras of vangrail Slaat CO₂ op & luchtvervuiling Meer biodiversiteit Oogsten voor bioproducten Werkgelegenheid

Wetterskip Fryslân: Van Slib tot Lip

33

Wetterskip Fryslân: Van Slib tot Lip

34

Circulaire LWD2018 ….

Gele kracht!

← 1 Hectare koolzaad

→ Bodemverbeteraar: 30% meer mais → Koolzaadkoek: eiwitrijk krachtvoer voor vee → Voorkomt de import van soja!

Bron: SolarOilSystems

Christiaan Kuipers

• Christiaan.Kuipers@urgenda.nl

Nieuwe 2e druk van het rapport (binnenkort) online:

• www.urgenda.nl/circulair

www.theclimatemiles.nl

TOELICHTING BIJ PRESENTATIE

9 niveau’s van circulariteit…

• Negen niveaus van circulariteit (Cramer, 2014a uit Rli, 2015)

• 1. Refuse: voorkomen van gebruik van grondstoffen

• 2. Reduce: verminderen van grondstoffen

• 3. Re-use: product hergebruik (tweede hands, delen van producten)

• 4. Repair: onderhoud en reparatie

• 5. Refurbish: product opknappen

• 6. Remanufacture: nieuwe producten maken van (onderdelen van) oude producten

• 7. Re-purpose: producthergebruik met ander doel

• 8. Recycle: verwerking en hergebruik materialen

• 9. Recover: energieterugwinning uit materialen

• De negen niveaus van circulariteit gaan over het zo hoogwaardig mogelijk in de kringloop houden van grondstoffen. Het circulair ontwerpen van producten (ecodesign) is daarvoor een overkoepelende strategie.

• Terwijl recycling en recover de kern vormen van een kringloopeconomie, gaat een circulaire economie dus verder en omvat het meer niveaus.

Materiaal-intensiteit economie daalt

Bron: presentatie Ernst Worrell, Universiteit Utrecht

En stabiliseert per persoon..

Bron: presentatie Ernst Worrell, Universiteit Utrecht

Waarom 100% duurzame energie ook circulair is….

Stromen IN

• Veevoer 5,2 mln ton

• Voedsel (mens) 0,6 mln ton

• Bouwmaterialen 0,15 mln ton

• Drinkwater 50 mln m3

• Regenwater 45 mln m3

• Fossiele energie 52000 TJ

Stromen UIT of onbenut

• CO2 (50% landb, 28% bouw) 7,3 mln ton

• Afval industrie 0,6 mln ton

• Bouw/sloopafval 0,9 mln ton

• Huishoudelijk afval 0,2 mln ton

• Laagwaardig verwerkt mest 9 mln ton

• Organ. reststromen 0,2 mln ton

• Afvalwater 95 mln m3

• Zuiveringsslib 0,4 mln ton

Driehoekige cirkel

Circulaire economie een van de speerpunten van het EU

voorzitterschap volgend jaar, maar weet Rutte daadwerkelijk dat dat ook

100% duurzame energie betekent?

Vragen m.b.t. Klimaatverandering

California – 4e jaar – 25% voedsel

Klimaatverandering is niet…

• Lekker paar graden warmer aan het strand

• Geen “global warming” maar “disruptive climate change”

MAAR:

• meer weersextremen

• Verandering klimaatsysteem

• 50% minder biodiversiteit

• En water en voedselcrisis

• En daarmee een sociale crisis-vluchtingen

Eerlijk?

Vragen m.b.t. Klimaatzaak: Kortom

• In juridische termen is de gevaarzetting zeer groot

• Klimaatverandering is heel groot probleem met enorme gevolgen : zeer hoog risico