Post on 26-Feb-2019
2
Belfius Financial Academy
Isabelle Bohets,Beleggings-specialiste
Wim Moesen,Em. Prof.
KU Leuven
Jan Vergote,Hoofd van
Beleggingsstrategie
Beleg dichtbij huis… met kennis van zaken!
Deel 1: De Belgische economie – Isabelle BohetsEen stand van zaken…UitdagingenTroeven
Deel 2: Hoe efficiënt is onze overheid? – Em. Prof. W im MoesenOmvang en effectiviteit van de publieke sectorHet belang van “civiel kapitaal”De “Moesen”-norm
Deel 3: Hoe dichtbij huis beleggen? – Jan VergoteObligatiesAandelenEn vastgoed?
Workshop beleggen
5
« Belgische economie groeit sneller dan Europeesgemiddelde » (De Standaard, 25/2/14)
7
De Belgische economie: stand van zaken
« Consumenten dragen Belgische economische groei »(Express, 5/3/14)
8
De Belgische economie: stand van zaken
« Belgische investeringsmotor blijft sputteren »(Trends, 12/3/14)
9
De Belgische economie: stand van zaken
Jan
-08
Jan
-09
Jan
-10
Jan
-11
Jan
-12
Jan
-1360
70
80
90
100
110
120
Business Confidence
Bron: jaarverslag 2013 NBB
«Belgisch begrotingstekort onder drempel van 3%» (Trends, 5/11/13)
10
De Belgische economie: stand van zaken
Zonderrente-lasten
« Belgische arbeidsmarkt klaart voorzichtig op »(De Standaard, 12/03/14)
11
Bron: Manpower
De Belgische economie: stand van zaken
Werkloosheids-cijfers
8,5%
België: Eurozone:
12%
«Al wie poten en oren heeft moet werken» (minister van werk: Monica De Coninck)
14
Uitdaging 2: Tewerkstelling
« OESO: Zondermaatregelen moetpensioen in België
naar 73 jaar »
(Trends, 23/1/13)
59j
«Vergrijzing treft België harder dan rest van Europa»(Trends, 31/10/13)
15
Uitdaging 3: Pensioenlast
« Tegen 2060 nogtwee werkenden
voor elkegepensioneerde »
(De tijd, 2/12/13)
25%
40%
«België is en blijft de kampioen van de belastingdruk»(www.beurs.com , 14/8/13)
Uitdaging 4: Belastingdruk
16
Bron: Itinera institute
« belastingdrukvoor bedrijven
blijft in België bijhoogste ter
wereld » (PWC, 19/11/13)
« België loonkostenkampioen » (De Tijd, 28/03/14)
Uitdaging 5: Concurrentiekracht
17
90
95
100
105
110
115
120
125
130
135
140
ARBEIDSKOSTEN PER EENHEID
Belgique
France
Allemagne
Pologne
Espagne
Zone euro (17 pays)
«Belgische productiviteitplafonneert»
(Het Nieuwsblad, 15/1/14)
« IMF: gaten in innovatiecapaciteit » (De Standaard, 12/3/14)
Uitdaging 6: Innovatie
18
Patentaanvragen per miljoen inwoners
Euro
België
& Amcham Belgium
« Belg is kampioen filerijden » (Knack, 21/6/12)
Uitdaging 7: Mobiliteit
19
« Brussel blijftdrukste stad van
Europa » (De Standaard, 05/3/14)
«België stabiel op ranglijst competitiefste landen dankzijonderwijs en ondanks belastingdruk» (De standaard, 4/9/13)
21
Troef 1: België in top20 competitiefste landen
Bron: WEF, 3/9/13
Belgisch onderwijs scoort hoog… maar verliest wel terrein
Troef 2: Aan de top in Europa qua onderwijs
22
« Vlaamse 15-jarigen top in
probleemoplossen »
(De Standaard, 2/4/14)
« België haalt bronzen plak met logistiek »
Troef 3: Excellente logistiek en infrastructuur
23
(De Standaard, 21/3/14)
« Antwerpse havenboekt
overslagrecord »
(rtlnieuws, 30/12/13)
«Vlaamse export bereikt recordhoogte in 2013» (De Standaard, 1/4/14)
24
Troef 4: De exportmotor draait op volle toeren
« Per capita is Vlaanderen uitgegroeid totde vierde grootste exporteur ter wereld. »
(De Tijd, 12/3/14)
Evolutie10-jaars-rente:
(bron: De Standaard, 5/4/13)
« Standard&Poor’s haalt België van strafbank » (De Tijd, 1/3/14)
25
Troef 5: Uitstekende kredietwaardigheid
Weerstand aan de crisis
Staatshervorming
Begroting
Pensioenhervorming
Dieet van de bankenAchilleshiel: verlies aanconcurrentiekracht!
«Belgen zijn dubbel zo rijk als de modale Europeaan»
Troef 6: Kapitaalkrachtige bevolking
26
(De Standaard, 10/4/13)
(Bron: IMF, maart ‘14)
Bron: OESO better life index
« België bij top van de welzijnsindex »
Troef 7: Levenskwaliteit
27
(Het journaal, 22/5/12)
Deel 2
28
Hoe efficiëntis onze
overheid?Professor emeritus
Wim Moesen Departement Economie,
KU Leuven
België in de internationale rankings…
1. Hoe goed scoort België op economisch vlak?
29
Economische welvaart(BBP per capita in 1000 USD, 2011)
Concurrentiekracht(World Economic Forum, 2012-2013)
« Overheidsuitgaven daalden onder Di Rupo » (De Standaard, 19/4/14)
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
30
Overheidsbeslag in België
% van BBPin 2014
Federale overheid 12%
Sociale zekerheid 20%
Gewesten engemeenschappen
15,5%
Locale overheden 7%
Totaal 54,5%
Bron: OESO, 2011
Country
Government expenditures
(as % of GDP)
Value Rank
Switzerland 33,7 21
Finland 55,1 3
Sweden 53,1 4
Netherlands 51,2 7
Germany 46,7 12
United States 42,3 17
United Kingdom 51 8
Japan 40,7 19
Denmark 58,2 1
Canada 43,8 15
Norway 46 13
Austria 53 6
Belgium 53,1 4
Australia 36,3 20
France 56,2 2
New Zealand 43 16
Luxembourg 41,2 18
Spain 45 14
Italy 50,6 10
Portugal 50,7 9
Greece 49,5 11
Effectiviteit van een overheid
31
meetbaar en vergelijkbaar :
���� Gegevens verzameld door eenteam van de Wereldbank
���� Gebaseerd op een 30-tal verschillende indicatoren
���� Jaarlijks voor 200 landen
Country
Government
effectiveness
Value Rank
Switzerland 1,89 5
Finland 2,25 1
Sweden 1,96 3
Netherlands 1,79 7
Germany 1,53 14
United States 1,41 15
United Kingdom 1,55 13
Japan 1,35 17
Denmark 2,17 2
Canada 1,85 6
Norway 1,76 8
Austria 1,66 12
Belgium 1,67 11
Australia 1,74 9
France 1,36 16
New Zealand 1,93 4
Luxembourg 1,73 10
Spain 1,02 18
Italy 0,45 21
Portugal 0,97 19
Greece 0,48 20
Bron: Worldbank,2011
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
Een moeilijke puzzel….
32
Overheidsuitgaven Effectiviteit van de overheid&
En in realiteit?
Groteroverheidsbudget
(input)
Grotereeffectiviteit?
(output)
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
Overheidsuitgaven
Effe
ctiv
iteit
vdov
erhe
idRelatie tussen overheidsuitgaven en effectiviteit….
33
Overheidsuitgaven
Effe
ctiv
iteit
van
de o
verh
eid
AU
FI
CH
JA
LU
US
NZ
CA
ES
PT
GRIT
NO
DE
DK
FR
UK
NL
ATBE
SW
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
Relatie tussen overheidseffectiviteit en « civiel kapitaal »
34
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
Effectiviteit van de overheid
Civ
ielk
apita
al
Welke andere factoren zijn relevant?
3. Het belang van “civiel kapitaal”
35
Zijn de Scandinaviërs professioneler in elke beleidsfase?
opmaken agenda ���� voorbereiding ���� formulering ���� uitvoering ���� evaluatie
Is de « cultuur » van de publieke sector « superieur »?
Of is het « DNA » van de beleidsmensen en ambtenarenmeer « aangepast » ?
Het « common pool » -probleem van het budget
36
Historisch voorbeeld :
• Gemeenschappelijke weide in het dorp
Over - exploitatie
- Eigenbelang- Kortzichtigheid
3. Het belang van “civiel kapitaal”
Het « common pool » -probleem van het budget
37
���� verschillende « spelers » : politieke partijen en drukki ngsgroepen
Elke speler tracht gunstigbelastingsregime
(vrijstelling, vermindering,…) te
bekomen voor achterban
Democratie:
In-komsten UitgavenBudget
Elke speler streeftnaar
uitgavenprogramma’sdie ten goede komen
aan achterban
Neigingnaar
tekort
3. Het belang van “civiel kapitaal”
Hypothese:
38
« De uitstaande schuld van een land is de optelsom van de budgettaire laksheid van
opeenvolgende generaties van beleidsmakers »
Observatie: Landen vertonen grote verschillen in tolerantie van budgettaire laksheid (en het resulterende schuldniveau)
Waarom? In landen waar burgers dezelfde normen en waarden delen, gebaseerd op respect en solidariteit, vertoont men ee n hogerestandaard van « civiel kapitaal »
���� Men vereist meer verantwoordelijkheid en integriteitvan beleidsmakers
���� Men is minder tolerant voor persoonlijke verrijking / privilegesvan verkozen vertegenwoordigers en ambtenaren
3. Het belang van “civiel kapitaal”
« Civiel kapitaal » ?
39
1. Is er een legitieme overheid die- de steun geniet van een democratische meerderheid en - in staat is correcte beslissingen te nemen?
2. Is er een ambtenarij die de competentie en integriteit heeft omde genomen beslissingen uit te voeren���� en dus waarde te bieden voor het belastingsgeld?
3. Zijn de waarden en normen van de burgers van dien aard datze overheidsbeslissingen en –controle aanvaarden?
3 cruciale vragen:
3. Het belang van “civiel kapitaal”
Civiel kapitaal
Sch
uldg
raad
(%B
BP
)
« Civiel kapitaal » in België ?
40
Schuldgraad vs « Civiel kapitaal »
CountryCivic capital
Value Rank
Switzerland 5,75 3
Finland 6,03 2
Sweden 5,73 4
Netherlands 5,72 5
Germany 5,31 11
United States 4,59 17
United Kingdom 5,41 9
Japan 5,13 13
Denmark 5,4 10
Canada 5,52 8
Norway 5,66 6
Austria 5,04 14
Belgium 5 15
Australia 5,27 12
France 4,83 16
New Zealand 6,06 1
Luxembourg 5,6 7
Spain 4,25 19
Italy 3,56 20
Portugal 4,28 18
Greece 3,37 21
Bron: World Economic Forum, 2012
3. Het belang van “civiel kapitaal”
Vanwaar het verschil?
42
Scandinaviërs genieten nog steeds eengenereus sociaal zekerheidssysteem
Overheidsuitgaven van 63 naar 53% van BBP (sinds midde n jaren’90)
Overheidsschuld van 85 naar 50% van BBP
Begroting in evenwicht
Doorgedreven pensioenhervorming
Pragmatische aanpak met focus op resultaten ipv ideolog ie
Vb. Voucher systeem « vrije scholen »
3. Het belang van “civiel kapitaal”
Een norm voor overheidsuitgaven?
4. Een norm voor overheidsuitgaven?
43
Een beperking op de uitgaven is nodig …
Om neiging tot « budgetaanwas » tegen te gaan
Om beleidsmakers te dwingen efficiëntiewinsten te zoeke n
« Professor Moesen: uitgaventwee jaar bevriezen »
(De Standaard, 6/2/14)
« Graag de juiste Moesen-norm »
(Knack, 6/2/14)
Verschillende varianten van deze norm…
44
Uitgaven stijgen met de inflatie + reële groeiZwakke variant :
Semi-sterke variant :
Sterke variant :
Uitgaven stijgen enkel met de inflatie
Uitgaven blijven constant in nominale termen
overheidsuitgaven
BBP
overheidsuitgaven
BBP
overheidsuitgaven
BBP
4. Een norm voor overheidsuitgaven?
Kanttekening bij de norm…
45
Macro-norm Micro-norm
Een plafond voorde totale uitgavenvan de overheid
Lijn per lijnof
per budgetpost
4. Een norm voor overheidsuitgaven?
België scoort weliswaar goed in bepaalde domeinen….
5. De “Belgische uitzondering”
46
Gezondheidszorg & (basis) onderwijs
Totale uitgaven in lijn met onze buurlanden
België 2de op de ranglijst van het World
Economic Forum (na Finland) ↔ Zweden 7de
Vanwaar die hogere score voor onze « social profit »?
47
Cultuur van de sector:
1. « Underpricing » � betaalbaarheid, toegankelijkheid en solidariteit
(slechts een klein gedeelte uit eigen zak te betalen)
2. « Stemmen met de voeten »���� concurrentie tussen zorgverleners door « vrije keuze »
Opwaartse druk op kwaliteit
Waarde geboden voor gebruik van openbare middelen
5. De “Belgische uitzondering”
Het belang van « civiel kapitaal »…
Besluit
48
• Burgers die culturele waarden delen gebaseerd op respect en solidariteit, vertonen meer « burgerzin »
• Een hoger civiel kapitaal verhoogt prestaties zowel in de publieke als privé-sector
ook een economische troef voor een land
eisen meer verantwoording en integriteit van hun verkozen beleidsmakers
zijn minder tolerant voor pogingen tot persoonlijkeverrijkingen/priviliges voor hun verkozen vertegenwoor digersen ambtenaren
Belgische overheidsobligaties bieden licht hoger rendement dan buurlanden…
Beleggen in Belgische staatsobligaties?
52
« België leentextreem
goedkoop »
(De Standaard, 23/4/14)
Renteverschil België tov andere landen
Belgischeoverheidsrente
(bruto)
5j 0,72%
10j 1,96%
«Na 3 maanden al 1 miljard opgehaald met Volkslening »(Deredactie, 9/4/14)
Beleggen in Belgische obligaties?
53
« Particuliere investeerdergeïnteresseerd in lokaleBelgische projecten »
(Express, 4/3/14)
Belfius:600 miljoen!
ObliOverheid
(netto)
Volkslening(netto)
5j 0,54% 1,19%
10j 1,47% 1,96%
15% RV
Belgische bedrijfsobligaties: keuze troef…
Beleggen in Belgische obligaties?
54
« AB Inbev haalt5,8 miljard op »
(De Tijd, 22/1/14)
« Nieuwe obligatie Belgacom kentgroot succes »
(Oblis, 26/3/14)
Rating ???
Uitgever Vervalt Coupon YTM
Omega Pharma
2017 4,5% 2,79%
Hamon 2020 5,5% 4,89%
UCB 2021 4,125% 2,74%
Eandis 2022 2,75% 2,22%
Nieuw Spreiding in Belgische obligaties …via TAK 44 !
Een gespreide portefeuille?
Beleggen in Belgische obligaties?
55
oa. via Volkslening
oa. via obligatiegedeelte in Tak 44
«Beurs beleeft beste maand in vijf jaar» (De Tijd, 1/3/14)
Beleggen in Belgische aandelen?
57
« De bedrijven verkeren in goede gezondheid. Ze verlaagden in veel gevallen hun schulden en zien 2014 positief tegemoet. »
(De Tijd, 1/3/14)
Jan-14 Feb-14 Mar-14 Apr-14 May-1490
95
100
105
110
Bel 20 France CAC 40
Germany DAX Netherlands AEX
+ 7,1%
BEL20
Winstcijfers
Correcte waardering
Dividend-rendement
Goedmanagement
Met bescherming? Via een gestructureerd product…
58
Beleggen in Belgische aandelen?Nieuw
zekerheid
• 100% kapitaalsbescherming
• Na 6 jaar• Of bij vervroegde
terugbetaling na 4 of 5 jaar
Gestructureerdproduct
rendement
• Terugbetaling na 6 jaar = 100% van de stijging vdBEL20-index
• Bij vervroegdeterugbetaling na 4 jaarmeerwaarde 16% (nettoIRR 2,24%), na 5 jaar 20% (netto IRR 2,33%)
Of via een aandelenfonds…
59
Beleggen in Belgische aandelen?
Jan-0
4
Jan-0
5
Jan-0
6
Jan-0
7
Jan-0
8
Jan-0
9
Jan-1
0
Jan-1
1
Jan-1
2
Jan-1
340
60
80
100
120
140
160
180
200
220
Belgisch aandelenfonds BEL-20 - IndexMSCI Belgium - Total Return Index
Winst vastklikken ?
Verlies beperken ?Kies voor een Lock-versie!
« Belgen: goede bekendenmet stevige rendementen »
(De Standaard, 28/4/14)
Kijk ook eens verder dan de gekende Belgische namen…
60
Jan-0
5
Jan-0
6
Jan-0
7
Jan-0
8
Jan-0
9
Jan-1
0
Jan-1
1
Jan-1
2
Jan-1
340
60
80
100
120
140
160
180
200
220
Bel 20 Belgium All Shares Belgium Small Caps Belgium Mid Caps
2. Beleggen in Belgische aandelen?
« Belgische biotech is hot »
(De Tijd, 19/1/13)
« LimburgseMelexis
lieveling van de beurs »
(Tvl, 14/2/14)
Via een beleggingsverzekering…
Beleggen in een Belgische aandelen?
61
Tak 44
Zekerheid Rendement
Tak 21
• Zorgt voor gewenstebescherming (5% of 50%)
• Gegarandeerde rentevoet@ 1,80%
• Mogelijke winstdeelname
Tak 23
• Keuze uit 2 kwalitatievefondsen die focussen op België
• Rendement gelinkt aanevolutie fondsen
Nieuw
Via een beleggingsverzekering… Tak 44
62
Beleggen in Belgische aandelen?
Belgian Allocation Fonds
Keuze uit 2 fondsen die focussen op België:
Belgian Small&MidcapFonds
Nieuw
Gemengd fonds:
Aandelen: geen ‘large caps’ met belangrijkebuitenlandse activiteit
Obligaties: overheid(max 10%) + corporate
Vastgoed: privak of vastgoedcertificaten
Aandelenfonds:
Small/Mid Caps:100% Belgisch
+ Marktkapitalisatie max. 4 miljard EUR op moment van initiële investering
50%
40%
10%
Een gespreide aandelenportefeuille?
Beleggen in Belgische aandelen?
63
Europa66%
Noord-Amerika
18%
Azië-Oceanië(ontw.)
5%
Groeimarkten
11%
5 %
Huisprijs tov gemiddeldinkomen
«OESO: België heeft duurste woningen» (De Tijd, 20/11/13)
Beleggen in Belgisch vastgoed?
65
Huisprijs tov huurprijs
België
Frankrijk
Nederland
Spanje
Reële stijgingsinds ‘75
x 3,6
x 3,2
x 3,3
x 3,1
Bron: The Economist
Besluit
66
Beleg dicht bij huis
maar
met kennis van zaken…
Informeer u over de economische vooruitzichten
Zorg voor voldoende spreiding binnen uw‘Belgische’ beleggingen
Overdrijf niet
Koester realistische verwachtingen
Civiel kapitaal en economische prestaties…
Deel 3
69
Vergemakkelijkt transacties, specialisatie en flexibi liteit
Een groter reservoir aan civiel kapitaal :
verlaagt de transactiekosten
verhoogt het vertrouwen : - tussen personen- in overheidsinstellingen
Kosten om een economischsysteem te laten draaien
Civiel kapitaal is het smeermiddel voor heteconomisch systeem