Post on 01-Aug-2021
Deus Caritas Est �
Ittra EnçIklIka
PaPa BEnEdIttu XVI
Alla huwa Mhabba¯
� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �
©TestTipikuLatin-Copyright�005-LibreriaEditriceVaticana©Verƒjonibil-Malti-Copyright�006-Arçidjoçesita’Malta
Produzzjoni:OutlookCoop,Balzan,MaltaMitbug˙:MediaCentre,Blatal-Bajda,Malta
Traduttur:DunKarmBezzinaBordEditorjali:MonsArthurSaidPullicino,DunJesmondManicaro,
DunPaulVella,DunHectorScerri,ProfsOliverFriggieri
Nihilobstatquoadversionemdie4amaii�006sac.HectorScerri
Cens.theol.
IttraEnçiklika
alla huwa m˙abbatal-PapaBenedittuXVI
lill-Isqfijiet,lis-Saçerdoti
ulid-Djakni,lill-Erwie˙ikkonsagrati
ulil-lajçikollhalijemmnufiKristu
dwar l-Im˙abba nisranija
4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5
daÓla
�. “Alla huwa m˙abba, u min jg˙ammar fl-im˙abba jg˙ammar f’Alla u Alla fih”
(�Ìw 4:�6)Dawnil-kelmietmill-Ewwel Ittra ta’ Ìwanni jfissrub’modçarliema
b˙alu l-qofol tal-fidinisranija: ix-xbiehanisranija ta’Allakifukoll ix-xbieha
tal-bniedemli©ejjaminnuud-destintieg˙u.Barradan,fl-istessvers,Ìwanni
joffrilna,biexng˙iduhekk,espressjoniliti©borkolloxdwaril-˙ajjanisranija:
“Ua˙nag˙arafnal-im˙abbaliAllag˙andug˙alinauemminnieha”.
A˙na emminna fl-im˙abba ta’ Alla – hekk in-nisrani jista’ jistqarr l-g˙aƒla
fondamentali ta’ ˙ajtu. B˙ala bidu g˙all-eƒistenza nisranija m’hemmx xi
deçiƒjonietikajewxiideag˙olja,iƒdahemmil-laqg˙ama’©rajja,ma’Persuna,
li tag˙ti lill-˙ajja orizzont ©did u direzzjoni deçiƒiva. Fl-Evan©elju tieg˙u
Ìwannifisserdanl-avvenimentb’dawnil-kelmiet:“Allahekk˙abblid-dinjali
talilIbnul-wa˙dieni,biexkullminjemmenfihikollul-˙ajjata’dejjem”(�:�6).
Bit-tqeg˙idta’l-im˙abbafiç-çentru,il-fidinisranija©abretdaklikienil-qofol
tal-fidita’ Israelufl-istess˙inhijatat lildanil-qofoldehraaktarprofondau
wiesg˙a. Tabil˙aqq l-Iƒraelita li jemmen, jitlob kull jum bil-kelmiet tal-Ktieb
tad-Dewteronomju li fihom huwa jaf li hemm mi©bur il-qofol ta’ l-eƒistenza
tieg˙u. “Isma’, Iƒrael: Alla tag˙na l-Mulej, il-Mulej wa˙du. Óobb, mela, lill-
Mulej, Alla tieg˙ek, b’qalbek kollha, b’ru˙ek kollha u b’sa˙˙tek kollha”
(Dt6:4-5).Biexjag˙melpreçettwie˙edÌesùg˙aqqadil-kmandamentta’ l-
im˙abbata’Allama’dakta’l-im˙abbata’g˙ajrna,kifjinsabfil-Ktieb tal-Levitiku:
“Óobblilg˙ajrekb˙alekinnifsek”(�9:�8;araMk��:�9-��).BilliAllakienli
˙abbnal-ewwel(ara�Ìw4:�0),issal-im˙abbamhixaktar“kmandament”biss,
iƒdahijat-twe©ibag˙ar-rigalta’l-im˙abba,libihAllajoqroblejna.
6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �
F’dinja lifihaxidrabi l-isemta’Alla jorbtuhmal-vendikazzjoni jew jaslubiex
jorbtuhmad-dmir tal-mibeg˙dau tal-vjolenza,danhuwamessa©© ta’attwalità
kbirauta’tifsirareali afna.G˙alhekkfl-ewwelEnçiklikatieg˙inixtieqnitkellem
fuq l-im˙abba, libihaAlla jimlienau limbag˙adg˙andha tintweraminna lill-
o˙rajn.Hekkjidhruƒ-ƒew©taqsimietewleninta’dinl-Ittra,mag˙qudinflimkien
f’rabtal-aktarkbira.L-ewweltaqsimag˙andhaaktarxejrata’riflessjoni,billihawn
fil-bidutal-pontifikattieg˙i,jienaridtniççaraxipuntiessenzjalifuql-im˙abba
liAlla,b’modmisterjuƒug˙axirid, joffri lill-bniedem,flimkienmar-rabtafiha
nfishata’dikl-im˙abbata’Allamar-realta’ta’l-im˙abbaumana.It-tienitaqsima
g˙andhaxejraaktarrealig˙aliexg˙andhax’taqsammat-t˙addimekkleƒjalital-
kmandamentta’l-im˙abbalejnil-proxxmu.L-argumentjidherbil-bostamifrux;
b’danakollu t-tifsira twila tieg˙u hi ‘l barra mill-g˙an ta’ din l-Ençiklika. Hi x-
xewqatieg˙ilininsistifuqxipuntifondamentali,biexhekkinqajjemfid-dinja
ener©ija©didauimpennb˙alatwe©ibaumanalill-im˙abbata’Alla.F’dinja li fiha xi drabi l-isem ta’
Alla jorbtuh mal-vendikazzjoni
jew jaslu biex jorbtuh mad-dmir
tal-mibeg˙da u tal-vjolenza, dan
huwa messa©© ta’ attwalità kbira
u ta’ tifsira reali˙afna.G˙alhekk
fl-ewwel Ençiklika tieg˙i nixtieq
nitkellem fuq l-im˙abba, li biha
Allajimlienaulimbag˙adg˙andha
tintweraminnalill-o˙rajn.
8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 9
Il-Problema tal-lingwa©©�. L-im˙abbata’Allag˙alinahiargumentewlienig˙all-˙ajja,utqajjemmistoqsijiet
importantifuqx’inhuAllaua˙nax’a˙na.Metanqisudan,a˙namill-ewwelinsibu
ma’ wiççna l-problema tal-lingwa©© li nuƒaw. Il-kelma “m˙abba” saret illum
wa˙damill-aktaruƒati,kifukolluƒati˙aƒin, limag˙hanorbtutifsiriet lig˙al
kolloxmajaqbluxma’xulxin.G˙alkemmdinl-Ençiklikatitkelleml-aktardwar
kifnifhmul-im˙abbaunit˙arr©ufihaskondil-KotbaMqaddsaut-Tradizzjoni
tal-Knisja, a˙na ma nistg˙ux nitbieg˙du mit-tifsira li l-istess kelma g˙andha
f’kulturi differenti u fit-ta˙dit ta’ llum. L-ewwelnett niftakru fil-firxa l-aktar
wiesg˙afit-tifsiratal-kelma“m˙abba”:nitkellmufuql-im˙abbata’pajjiƒna,kif
ukoll fuq l-im˙abbag˙all-impjieg tag˙na, l-im˙abbabejn il-˙bieb, l-im˙abba
g˙ax-xog˙ol,l-im˙abbabejn©enituriuwlied,bejnl-a˙waun-niesta’©ewwa,
l-im˙abba lejn g˙ajrna u l-im˙abba lejn Alla. B’dankollu f’din il-kotra kollha
ta’tifsiriet,tispikkatassewb’modpartikolaril-im˙abbabejnra©elumara,fejn
©isemuru˙jing˙aqdub’modinseparabbliufejnukollil-weg˙data’l-henalikif
jidhermatistaxti©imiç˙uda,tinfeta˙g˙all-bnedmin.Dintista’tidherb˙alax-
xbiehal-aktarperfettata’l-im˙abba,liquddiemhama’l-ewweldaqqata’g˙ajn,
l-g˙amlietkollhata’l-im˙abbajitilfulewnhom.Minndanto˙ro©il-mistoqsija:
jaqaw fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar dawn is-suriet kollha ta’ l-im˙abba jing˙aqdu, u
dik l-im˙abba wkoll fid-dehriet kollha tag˙ha, hija wa˙da u l-istess, jew bil-
maqluba˙naqeg˙dinnuƒawl-istesskelmabiexinfissrug˙emejjelg˙alkollox
differenti?
l-EwwEl taqsImal-G˙aqda ta’ l-Im˙abba fil-Óolqien u fl-Istorja tas-salvazzjoni
�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
b˙alata˙sirtal-qimareli©juƒa.B’danakollut-Testmentil-Qadimmaça˙adxl-
im˙abba-eros fihannifishaiƒdaaktariddikjaragwerrakontral-iƒviluppqerriedi
tag˙ha,g˙aliexdinil-preƒentazzjonifalzata’l-eros b˙ala˙a©adivina,lisse˙˙
f’dan il-kult, i©©ib fix-xejn id-dinjità tieg˙u u tbaxxi l-aspett uman tieg˙u.
G˙aliex fit-tempji pagani, il-prostituti, li kellhom joffru s-sakra divina, ma
kenux stmati b˙ala ˙lejjaq umani u persuni, imma kienu biss b˙ala g˙odda
biex iqajmu“s-sa˙nadivina”;ƒgur limakenuxallatnisa, iƒdakienupersuni
umaniabbuƒatiminno˙rajn.G˙aldinir-ra©unil-im˙abba-erosfis-sakraubla
l©iemmhixirfig˙,”estasi”lejnin-naturadivina,iƒdawaqg˙a,degradazzjonitad-
dinjitàtal-bniedem.Hekkhija˙a©açaralil-im˙abba-eroste˙tie©raƒanutisfija
biexlill-bniedemtag˙tihmhuxpjaçirta’mument,iƒdaçertugostminnqabel
tal-quççatatal-˙ajja,ji©ifierita’dakil-henalin-naturakollhatag˙natixxennaq
g˙alih.
5. Minn din il-˙arsa ˙afifa fuq l-ideat ta’ l-im˙abba-eros, jo˙or©u ƒew© ˙wejje©
fl-istorjaufiƒ-ƒmienta’llum.Qabelxejnhemmb˙alrelazzjonibejnl-im˙abba
ud-Divin:g˙aliex l-im˙abbatwieg˙edl-infinitu l-eternità– ji©ifierixirealtà
akbarug˙alkolloxdifferentimill-eƒistenzatag˙nata’kull jum.Iƒdafl-istess
˙in jidher li t-triqg˙aldanil-g˙anmhixfil-mod˙afif libihwie˙edi˙alli lilu
nnifsujin˙akemmill-istint.Humame˙tie©at-tisfijaul-maturitàlijikbruwkoll
permezztaç-ça˙da.Danmhuxir-rifjutta’l-im˙abba-eros jew“l-avvelenament”
tag˙ha,iƒdahul-fejqang˙all-verukobortag˙ha.
Danqabelxejnjiddependimill-fattlil-bniedemhuwamag˙mulminn©isem
uru˙.Il-bniedemisiblihutassewbniedemfihinnifsumeta©ismuuru˙uhuma
mag˙qudaf’relazzjoniintimabejniethom;dinl-isfidata’l-erostintreba˙tassew,
meta sse˙˙ din il-g˙aqda. Barra dan jekk il-bniedem jit˙abat biex ikun spirtu
biss u jixtieq jiskarta l-©isem b˙ala wirt biex ng˙idu hekk ta’ l-annimali biss,
imbag˙adsew l-ispirtu sew il-©isem jitilfud-dinjità tag˙hom. Iƒdamin-na˙a l-
o˙rajekkil-bniedemiwarrabl-ispirtuujwa˙˙alf’rasuli l-materja, il-©isem,hu
r-realtà wa˙danija, huwa (il-bniedem) xorta wa˙da jitlef il-kobor tieg˙u. Biex
jiççajta,l-epikurewGassendikienisellemlilKartesju“X’hemmru˙!”uKartesju
kieniwie©bu:“X’hemm©isem!”[�].B’danakollumhuxl-ispirtuwa˙duul-anqas
il-©isemwa˙duhulij˙obb;g˙aliexhuwal-bniedem,ji©ifieril-persuna,lij˙obb
b˙ala lejqas˙i˙amag˙quda,litag˙hahumasewil-©isemsewir-ru˙.Fl-a˙˙arnett,
metaƒ-ƒew©komponentijsirutassew˙a©awa˙da,il-bniedemisirbniedems˙i˙
fihinnifsu.B’danil-modbissl-im˙abba-eros tista’til˙aqil-verukobortag˙ha.
“Eros” u “agape” - differenza u g˙aqda �. Il-Greçjal-antikatatl-isemeros lill-im˙abbabejnra©elumara,lilatitwieledmill-
˙siebulanqasmir-riedaiƒdab’ximodta˙kemil-bniedem.Ng˙iduminnqabel
li t-Testment il-Qadim bil-Grieg juƒa l-kelma eros darbtejn biss, u min-na˙a
l-o˙rat-Testmentil-Ìdidqattmajuƒaha:mit-tlietkelmietGriegilig˙andhom
x’jaqsmuma’l-im˙abba–eros, philia (l-im˙abbata’˙biberija)uagape–il-
kittieba tat-Testment il-Ìdid jippreferu l-a˙˙ar nom, li fl-ilsien Grieg aktarx
kienu jwarrbuh fil-©enb. Dak li g˙andu x’jaqsam ma’ l-im˙abba ta’ ˙biberija
huwamtenniujie˙utifsiraiƒjedg˙oljafl-Evan©elju ta’ Ìwanni,biexifisserir-
relazzjonibejnÌesu`ud-dixxiplitieg˙u.
Dan it-twarrib tal-kelma eros kif ukoll fl-istess waqt il-vizjoni ©dida ta’ l-
im˙abba mfissra bil-kelma agape s’issa kwaƒi m˙ollija barra, juri bla dubju
xi˙a©ag˙alkolloxme˙tie©abiexnifhmu l-im˙abbafir-realtà©dida tal-˙ajja
nisranija.Fil-kritikadwaril-kristjaneƒmuliminnƒmienl-illuminiƒmubdietu
ƒviluppatb’modaktarradikali,danl-element©did©iestmatb’modg˙alkollox
negattiv.Skondil-˙siebta’FriedrichNietzsche, ir-reli©jonnisranijaavvelenat
l-eros li, g˙alkemm ma mietx b’dan il-velenu, ˙a spinta minnu biex jit˙assar
f’vizzju. [�] Hawnhekk il-filosfu Ìermaniƒ kien qieg˙ed jixhed dwar idea
mxerrda˙afna:jaqawbil-kmandamentiubil-projbizzjonijiettag˙ha,il-Knisja
mhixqieg˙datni©©esg˙alinal-isba˙˙a©atal-˙ajja?Forsimhixil-Knisjalib˙al
issaffaris-suffaraeƒattfejnil-fer˙im˙ejjig˙alinamill-Óallieqjag˙tinadakil-
henalij˙allinanduquxi˙a©aminnqabelta’daklihuDivin?
4. Iƒdadanminnu?Ir-reli©jonnisranijaqerdettassewl-im˙abba–eros?In˙arsu
lejnid-dinjaqabell-epokanisranija.Il-Griegi–b˙alkulturil-o˙ra–f’dikl-
im˙abba–erosqabelxejnrawb˙alsakra,ji©ifierirawir-ra©uninnifishama˙kuma
minn“sa˙nadivina”litkaxkaril-bniedemsatarfl-eƒistenzatieg˙u,uf’danl-istat
milqutminnqawwadivina,huwaseta’j©arrabhenamill-aqwa.Hekkil-qawwiet
kollhabejnis-semaul-artjidhruinqasimportanti.“L-im˙abbakolloxtirba˙”
jg˙idVir©iljufil-Bukoliçiujƒid:“u˙ançedua˙nawkollg˙all-im˙abba”.[�]Fir-
reli©jonijiet din id-drawwa waslet g˙all-kulti tal-fertilita’ li mag˙hom kienet
marbutal-prostituzzjoni“sagra”, likotrotf’˙afnatempjipagani.B’danil-mod
kienet iççelebrata l-im˙abba-eros b˙ala çerta qawwa divina, b˙ala relazzjoni
man-naturadivina.
It-Testmentil-Qadim˙adhab’qawwakbirakontradinil-g˙amlata’reli©jon,
lib˙alatentazzjoniqawwijamataqbilxmal-fidif’Allawie˙ed,utissieletmag˙ha
�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
Illum mhix ˙a©a rari li lill-insara ta’ l-img˙oddi jikkritikawhom li kienu
kontrar-realtàtal-©isem;fil-fattdejjemkienhemmtendenzilejndinix-xe˙ta.
Iƒdal-modlibihjg˙ollul-©isem,ua˙nallumxhudta’dan,huwaqarrieq.Metal-
im˙abba-erostitbaxxaussirsessbiss,dintitqiesb˙alao©©etttal-kummerç, a©a
komuni li tinbieg˙u tinxtara, anzi, il-bniedemstess isiro©©ett tal-kummerç.
Tabil˙aqq b’dan, il-bniedem ma jkunx jistqarr il-valur tassew kbir ta’ ©ismu.
Anzi,bil-maqlub, issahu jistma©ismuus-sesswalità tieg˙ubissb˙ala l-parti
materjalitieg˙unnifsubiexjuƒahaujie˙uminnhadaklijog˙©bu.Dinil-˙a©a
lanqasjarahab˙alaqasamg˙at-ta˙ri©tal-libertàtieg˙u,iƒdabissb˙alasempliçi
o©©ettliiktarskondil-kapriççjistàjag˙mlupjaçevoliublakonsegwenzi.Fil-fatt
hawnhekkwasalnaquddiemid-degradazzjonital-©isemuman;danmag˙adux
meqjus g˙al kollox parti mil-libertà ta’ l-eƒistenza tag˙na; dan ma g˙adux
tifsira˙ajjatal-persunakollhatag˙na,iƒdahuwabejnwie˙eduie˙ormitfug˙
`lisfelg˙all-qasampuramentbijolo©iku.Daklijidherta’©ie˙g˙all-©isemtal-
bniedemmalajrjista’jinbidelf’mibeg˙dag˙an-naturatal-©isem.Bil-maqlub,il-
fidikristjanadejjemqiesetil-bniedemb˙alarealta’wa˙dab’ƒew©komponenti
lifiha l-ispirtuu l-materja jit˙alltuma’xulxin,waqt lib’hekkkullparti issib
tassewid-dinjitàtag˙ha.Hekkhu: l-im˙abba-eros tfittexlitg˙ollina”f’estasi”
lejnid-divin,twassalna‘lfuqminnanfusna;iƒda,sewwasewmin˙abbadinil-
˙a©a,titlobmixjata’axxeƒi,ça˙diet,tisfijaufejqan.
6. Kifnistg˙unfasslut-twettiqta’dinil-mixjata’axxeƒiuta’tisfija?B’liemamod
wie˙edjista’jg˙ixl-im˙abbabiexil-weg˙daumanaudivinasse˙˙g˙alkollox?
A˙nanistg˙unsibul-ewwel jielimportantifl-G˙anja ta’ l-G˙anjiet,wie˙edmill-
kotbatat-Testmentil-Qadim,mag˙rufsewfostil-mistiçi.Skondit-tifsirl-aktar
miƒmum fi ƒmienna, l-g˙anjiet mi©bura f’dan il-Ktieb kienu fil-bidu g˙anjiet
ta’m˙abba,forsidedikatig˙alxifestata’tie©Lhudi,lifihakellhatitfa˙˙arl-
im˙abbakonjugali.F’danl-isfondhuwata’tag˙limkbiril-fatt,li,ma’tulil-ktieb
jidhruƒew©kelmietdifferentilijurul-“im˙abba”.Qabelkolloxg˙andnal-kelma
dodim,formafil-plurallitfisserl-im˙abbalig˙adhamhixƒgurabiƒƒejjed,ji©ifieri
f’qag˙data’wie˙edlig˙aduja˙sibhaujist˙arre©.Iƒdawara,dinil-kelmanbidlet
fil-kelmaahabàlifit-traduzzjoniGriegatat-Testmentil-Qadiminqalbetf’agape,
kelmab’˙osslijixba˙ha,likifdi©a’rajnasaretl-espressjoniproprjag˙all-˙sieb
biblikuta’l-im˙abba.Bil-maqlubg˙all-im˙abbaindeçiƒaulig˙adhaqieg˙da
tifttex,dinil-kelmatfisserl-esperjenzata’l-im˙abbaliissassirtassewg˙arfien
Dan qabel xejn jiddependi mill-
fatt li l-bniedem huwa mag˙mul
minn ©isem u ru˙. Il-bniedem
isib li hu tassew bniedem fih
innifsumeta©ismuuru˙uhuma
mag˙quda f’relazzjoni intima
bejniethom;din l-isfida ta’ l-eros
tintreba˙tassew,metasse˙˙din
il-g˙aqda.
�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5
ta’bniedemie˙or,billitirba˙in-naturalpersonaliegoistaliqabelkienja˙kem
bid-dieher. Issa l-im˙abbassir˙siebu˙erqag˙al˙addie˙or.Matfittixxaktar
lilhannifisha,mhixtelfaf’sakrag˙at-tgawdija;flokdan,l-im˙abbatfittexil-©id
tal-bniedemma˙bub:hekkissirça˙da,lihilestag˙as-sagrifiççju,anzitfittxu.
Lil-im˙abbatfittexlitkunstabblihuwapartimill-iƒvilupptag˙halejngradi
aktarg˙olja, lejnit-tisfija l-iƒjedintima,udantag˙mluf’ƒew©modi:sewbil-
fehmalitwarrabo˙rajn–“dinbissil-persunawa˙danija”ubil-fehmalitkun
“g˙aldejjem”.G˙axl-im˙abbat˙addanfihal-eƒistenzakollhakemmhi,f’kull
dimensjoni tag˙ha, ukoll iƒ-ƒmien. Ma jistax ikun mod ie˙or, billi l-weg˙da
tag˙hat˙aresdrittlejng˙anpreçiƒ:l-im˙abbat˙areslejnl-eternita’.Hekkhu,
l-im˙abbahija“estasi”,iƒdaestasilimatfissirx˙inta’sakra,immaestasib˙ala
mixja, b˙ala ˙ar©a dejjiema mill-egoiƒmu mag˙luq fih innifsu lejn il-˙elsien
minnufl-g˙otjata’daklijkun,usewwasew˙ar©alejnl-g˙arfientieg˙unnifsu,
anzilejnl-g˙arfienta’Alla:“Minifittexlijsalva˙ajtu,jitlifha;iƒdaminjitlifha,
isalvaha” (Lq��:��),qalÌesu` -din l-istqarrija tieg˙u tinsab f’diversibnadi
ta’ l-Evan©elju (ara: Mt �0:�9; �6:�5; Mk 8:�5; Lq 9:�4; Ìw ��:�5). B’dan,
Ìesu`jpin©il-mixjatieg˙unnifsulipermezztas-salibwasslitug˙all-qawmien;
il-proçess tal-˙abba tal-qam˙ li taqà fl-art u tmut u hekk tag˙ti ˙afna frott.
Mill-istessqalbatas-sagrifiççjupersonalitieg˙uuta’l-im˙abbalifihla˙qetil-
perfezzjoni,b’dawnil-kelmiethuwafisserukollil-qofolta’l-im˙abbausewwa
sewil-qofoltal-˙ajjaumanafihannifisha.
�. Bil-lo©ikainternatag˙hom,dawnir-riflessjonijiettag˙nadwarl-essenzata’ l-
im˙abba,aktarxfilosofiçig˙all-bidu, issawasslunasal-g˙atba tal-fidibiblika.
Fil-bidu tqieg˙det il-mistoqsija jekk it-tifsiriet diversi, jew ukoll opposti tal-
kelmam˙abbajurux jielta’xig˙aqdaaktarg˙olja,jewbil-maqlubg˙andhomx
jibqg˙u bla ebda rabta, wa˙da ˙dejn l-o˙ra. Iƒda qabel kollox spikkat il-
mistoqsija jekk il-messa©© ta’ l-im˙abba mxandar lilna mill-Bibbja u mit-
Tradizzjoni tal-Knisja g˙andux x’jaqsam ma’ l-esperjenza umana komuni ta’
l-im˙abba,jewhuxkontradikl-esperjenza.G˙aldinir-ra©unia˙narriflettejna
dwarƒew©kelmietewlenin lihuma:eros, b˙alakelma li tfisser l-im˙abbakif
tifhimhad-dinja,uagapeb˙alaespressjonig˙all-im˙abbamibnijafuqil-fidiu
himfasslafuqha.Dawniƒ-ƒew©ideathumasikwitkontrastantib˙alam˙abbali
tog˙la‘lfuqum˙abbalit˙ares‘lisfel.Hemmukollkategorijio˙rata’tifsirietli
jixb˙uhom,ng˙idua˙nad-differenzabejnim˙abbalitie˙uum˙abbalitag˙ti
(im˙abba mqanqla mill-©ibda ˙aƒina u m˙abba mqanqla g˙all-©id ta’ ˙addie˙or),
limag˙homkultantng˙odduwkolll-im˙abbalitfittexdaklijaqblilha.
Fid-dibattitufilosofikukifukoll teolo©iku,dawnid-divrenzji˙afnadrabi
la˙quqasmaradikali,sakemm aduhakontraxulxin:kienujg˙idulil-im˙abba
tassew Kristjana t˙ares ’l isfel u toffri lilha nnifisha, u din tissejja˙ agape;
min-na˙al-o˙ra,il-kulturalimhixnisranija,l-aktarGriega,kienetmag˙rufa
g˙all-im˙abba li tog˙la ’l fuq, im˙abbaegoista, im˙abba li ta˙kem;dinhija
l-im˙abba-eros. Iƒda jekk xi ˙add ikun irid i©ebbed din l-oppoƒizzjoni sat-
tarfnett, l-essenza tal-kristjaneƒmu tinfatam mir-relazzjonijiet ewlenin ta’
l-istess eƒistenza umana u twaqqaf dinja maqtug˙a g˙aliha, forsi ta’ min
jammiraha, iƒda mifruda g˙al kollox mill-qofol innifsu tal-˙ajja umana.
Tabil˙aqql-im˙abba-erosul-im˙abba-agape – im˙abbalitog˙laul-im˙abbali
t˙ares‘lisfel–qattmajistg˙ujkunumifruding˙alkolloxminnxulxin.Aktar
mat-tnejn,g˙alkemmf’aspettidifferenti,isibug˙aqdarettaf’realtàwa˙data’
m˙abba,aktarisse˙˙il-veranaturata’l-im˙abba.G˙alkemml-im˙abba-eros
g˙all-bidutixxennaq,tog˙la‘lfuq–se˙erliji©imill-kilbag˙all-weg˙data’
l-hena,–metatoqroblejnil-persunal-o˙ra,issirinqasuinqasegoista,tfittex
dejjemaktarl-henata’l-o˙ra,ta˙sebdejjemaktarfil-persunama˙buba,tag˙ti
lilhannifishautixtieqlitkunprontag˙all-persunal-o˙ra.Hekkil-waqtta’l-
im˙abba-agapejid˙olfih:g˙aliexinkellal-im˙abba-erostiftaqarkifukolltitlef
in-naturatag˙ha.Min-na˙al-o˙ra,il-bniedemmajistaxjg˙ixbissfl-im˙abba
litoffrililhannifisha,lit˙aresbisslejnil-persunal-o˙ra.Il-bniedemmajistax
jag˙tibissdejjem,iridukolljirçievi.Miniridjag˙til-im˙abbag˙andujirçeviha
b’rigalhuwkoll.Ûgur,kif jg˙idilna l-Mulej – il-bniedem jista’ jsir g˙ajn li
minnhajo˙or©uxmajjarta’ilma˙aj(araÌw�:��-�8).Iƒdabiexwie˙edisir
g˙ajnb˙aldin,hunnifsug˙andujixrob – udejjemjer©a’ jixrob,minndik
l-ewwelg˙ajntal-bidulihiÌesu`Kristu, limill-qalbminfudatieg˙utgelgel
l-im˙abbata’Alla(araÌw�9:�4).
Fir-rakkonttas-sellumta’Ìakobb,missirijietil-Knisjarawb’modidiversi
xbiehatar-rabtalimatin˙allxbejnl-im˙abbalitog˙laudiklit˙ares‘lisfel,bejn
l-im˙abba-eroslitfittex‘lAllaul-im˙abba-agapelitnewwelid-donlirçeviet.
F’dikil-kitbabiblikajing˙adlil-patrijarkaÌakobbraf’˙olmasellum,liminn
fuq©eblaliservietub˙alam˙adda,kienjil˙aqsas-sema,mieg˙ukienuneƒlin
utelg˙inl-an©lita’Alla,(AraÌen�8:��;Ìw�:5�).Tolqotnabil-bostat-tifsira
lil-PapaGirgorl-Kbirjag˙tita’dinid-dehrafir-Regola Pastoralitieg˙u.Huwa
�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
jg˙idilna:ir-rag˙ajtajjebg˙andujsibil-qofoltieg˙ufil-kontemplazzjoni.B’dan
il-mod biss huwa jkollu l-˙ila jitg˙abba bil-˙ti©iet ta’ l-o˙rajn u jag˙milhom
tieg˙u:“per pietatis viscera in se infirmitates caeterorum transferat”.[4]
F’dinil-kitbaSanGirgorjitkellemdwarSanPawl,likienmerfug˙‘ilfuqlejn
il-misterjil-aktarg˙oljata’Alla(ara�Kor��:�-4;�Kor9:��).Barradanhuwa
weral-eƒempjuta’Mose`li jid˙olujer©a’ jid˙olfit-tindatal-laqg˙aujaqbad
djaloguma’Alla,biexhekkmetajo˙ro©minnquddiemAllahuwajkung˙as-
servizztal-poplutieg˙u.“Fit-tindamerfug˙‘ilfuqkienikunfil-kontemplazzjoni,
waqt li barra huwa kien ikun im˙abbat bit-tag˙bija ta’ l-im©arrbin: Intus in
contemplationem rapitur, foris infirmantium negotiis urgetur”.[5]
8. Uhekkdi©à sibna l-ewwel twe©iba,g˙alkemmg˙adha ftit jewwisq©enerali,
g˙aƒ-ƒew©mistoqsijietlig˙amilnaaktar‘ilfuq:essenzjalment“l-im˙abba”hija
realtàwa˙dag˙alkemmb’xejrietdifferenti;kultantxejrajewo˙ratistàtispikka
aktar.Iƒdametaƒ-ƒew©xejriethumamifruding˙alkolloxminnxulxin,to˙ro©
dehrab˙alkarikaturajewformafqirata’m˙abba.Ua˙narajnawkoll,fil-qosor,
lil-fidibiblikamatibnixdinjaparallelajewdinjaoppostag˙aldakil-fenomenu
uman ewlieni li hu l-im˙abba, iƒda aktar t˙addan il-bniedem s˙i˙; tinda˙al
fit-tfittxija ta’ l-im˙abbabiex issaffiha,fl-istesswaqttifta˙luorizzonti©odda.
Qabelkolloxdan it-ti©did tal-fidibiblika jidher f’ƒew©elementi, li˙aqqhom
ikunuppreƒentatib’tif˙ir:ji©ifierix-xbiehata’Allaux-xbiehatal-bniedem.
9. X’hemm ©did fil-fidi biblika
Qabelxejnhemmix-xbieha©didata’Alla.Fil-kulturilikienujg˙ixumadwarid-
dinjatal-Bibbja,ix-xbihatta’Allauta’l-allatfl-a˙˙armill-a˙˙arbaqg˙umhux
çariuwa˙dakontral-o˙ra.Iƒdafil-mixjatal-fidibiblika,sardejjemaktarçar
ukellu tifsirawa˙da,dak li l-aqwa talba ta’ Israel, ix-Shema, ©abretfil-qosor
b’dan il-kliem: “Ismà, Iƒrael: Alla tag˙na l-Mulej, il-Mulej wa˙du” (Dt 6:4).
HemmAllawie˙ed,il-Óallieqtas-semaul-art,ug˙alhekkhuwawkollAllatal-
bnedminkollha.Hemmƒew©fattisinifikantif’dinid-dikjarazzjoni:l-allatl-o˙ra
kollhamhumiexAlla,ul-universkollulifihng˙ixu©ejminnAlla,huwama˙luq
minnu.Ûgurlil-ideatal-˙olqientinsabukollfimkejjeno˙ra,iƒdahawnhekk
bisshuwaassolutamentçarlimhuxxiallafostl-o˙rajn,iƒdaAllalihuwie˙ed
uveru,huwal-g˙ajnta’dakkollu li jeƒisti;dawn©ejjinmis-setg˙atal-Kelma
kreattivatieg˙u.Danifisserlidanil-˙olqientieg˙uhuwag˙aƒiƒg˙alih,g˙aliex
proprju Hu nnifsu riedu, Hu stess g˙amlu. Issa jispikka t-tieni element: dan
Essenzjalment “l-im˙abba” hija
realtàwa˙dag˙alkemmb’xejriet
differenti;kultantxejra jewo˙ra
tistà tispikkaaktar. Iƒdametaƒ-
ƒew©xejriethumamifruding˙al
kolloxminnxulxin,to˙ro©dehra
b˙al karikatura jew forma fqira
ta’m˙abba.
�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9
Alla j˙obb il-bniedem. Il-qawwa divina li, fil-quççata mil˙uqa mill-filosofija
Griega,Aristotlistinkabiexjifhempermezztar-riflessjoni,hijatassewfattta’
minjixtiequuj˙obbug˙all-bnedminkollha – b˙alarealtàma˙bubadinid-
divinitàtmexxid-dinja[6]-,iƒdahimajonqoshaxejnfihanfishaumat˙obbx;
hijabissma˙buba.Min-na˙al-o˙ra,Allal-wa˙dienilifihjemmenIƒrael,i˙obb
b’im˙abbapersonali.Barradan,l-im˙abbatieg˙uhijam˙abbalitag˙ƒel:fost
il-©nuskollhahuwag˙aƒellilIƒraelu˙abbu–iƒdadanjag˙mlusewwasewbil-
g˙anlititfejjaql-umanitàkollha.Allaj˙obb,udinl-im˙abbatieg˙ubladubju
tista’tissejja˙im˙abba-eros,b’danakolluhijawkollug˙alkolloxim˙abba-agape
[�].
Il-profeti,l-aktarHoseg˙auEƒekjel,fissrudinil-©ibdakbirata’Allag˙all-
poplutieg˙ubilliuƒawxbihatamoruƒiqawwija.Ir-relazzjonita’Allama’Iƒrael
titfisser bl-uƒu tal-metafori b˙al g˙erusija u ƒwie©; g˙alhekk l-idolatrija hi
adulterju u prostituzzjoni. Hawnhekk, b˙alma wrejna qabel, insibu riferenza
çarag˙all-kultital-fertilitàul-abbuƒita’l-im˙abba-eros,iƒdafl-istess˙inhemm
imfissrawkollir-rabtata’fedeltàbejnIƒraeluAllatieg˙u.L-istorjata’l-im˙abba
bejnAllau Iƒraelfl-a˙˙armill-a˙˙ar tissawwar fuq il-©rajja liAlla ta t-Torah
(Li©i),ubihafeta˙g˙ajnejnIƒraeldwarin-naturaveratal-bniedemuwriehit-
triqta’l-umaneƒmuveru.Dinl-istorjatikkonsistifil-fattlil-bniedem,b’˙ajjata’
fedeltàlejnAllal-wa˙dieni,i˙ossfihinnifsulihuwama˙bubminnAllaujsib
il-henafil-veritàul-©ustizzja–l-henaf’Allalissiril-fer˙essenzjalitieg˙u.“Lil
ming˙andifis-sema˙liefek?Umetag˙andililek,x’jonqosnifuql-art…jiena
l-henatieg˙ilinkunqribAlla”(Salm��[��]:�5,�8).
�0. Rajnalil-im˙abba-erosliAllag˙andug˙all-bniedemhijawkollim˙abba-agape
kollhakemmhi.Mhuxbissg˙aliexting˙atag˙alkolloxb’xejn,ming˙ajrebda
mertuminnqabel,iƒdawkollg˙aliexhijam˙abbalita˙fer.HuÓoseg˙al-aktar
li jurina l-kobor ta’ l-im˙abba-agape ta’ Alla lejn il-bniedem; din l-im˙abba
tisboqbil-kbirid-dehrata’donmog˙tib’xejn.Iƒraelwettaq“adulterju”,kiser
il-Patt;Alla jmissu ji©©udikahu jistmellu. Iƒdaproprjuhawnhekk li g˙andna
r-rivelazzjoni liAllahuwaAllaumhuxbniedem:“Kif! Jienasenwarrab lilek
minni, Efrajm? Iƒrael se ner˙ik?….. Daret g˙alija qalbi, tqanqlet bil-bosta
˙nienti. Le, ma n˙addimx il-korla m˙e©©a tieg˙i, ma ner©ax in©ib fix-xejn ‘l
Efrajm,g˙axAlla jien,umhuxbniedem; jienf’nofskomil-Qaddis” (Óoseg˙a
��:8-9).L-im˙abbat’Allamitlufwaral-poplutieg˙u–g˙all-bniedem–hi
fl-istess˙in im˙abba li ta˙fer.Hijadaqshekkkbira liddawwar ’lAllakontra
tieg˙unnifsu,im˙abbtukontral-©ustizzjatieg˙u.F’dankollun-nisranijarata˙t
veluminnqabelabbozztal-misterutas-salib;l-im˙abbata’Allag˙all-bniedem
hihekkkbirali,billisarbniedemhuwannifsu,isegwihsa˙ansitrasal-mewtu
b’danil-modi˙abbebil-©ustizzjaul-im˙abba.
F’dinil-viƒjonital-Bibbjata’minjinnotalil-aspettfilosofikuustoriku-reli©juƒ
jinsabfil-fattliminnna˙aninsabuquddiemxbiehakollhakemmhimetafiƒika
ta’Alla:Allahuwab’modassolutil-biduewlienita’kull˙a©ama˙luqa;iƒdadin
il-kawƒaewlenijaukreattivata’kollox–imsej˙aLogos,ra©uniprimarja–hi
fl-istess˙inwie˙edli j˙obbbil-©ibdakollhata’veram˙abba.B’danil-modl-
im˙abba-eros issirnobblifl-og˙lagrad,iƒdafl-istesswaqthitanttissaffalissir
˙a©awa˙dama’l-im˙abba-agape.Minndannistg˙unifhmukifl-G˙anja ta’ l-
G˙anjiet©ietmda˙˙lafil-listatal-KotbaMqaddsa;f’qasirƒmienkienetspjegata
fis-sens li dawk l-g˙anjiet ta’ m˙abba fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ifissru r-relazzjoni
ta’ Alla mal-bniedem u r-relazzjoni tal-bniedem ma’ Alla. U hekk l-G˙anja
ta’ l-G˙anjiet,fil-letteraturasewKristjanasewLhudija,saretg˙ajnta’ tag˙lim
u esperjenza mistika, li biha tintwera l-essenza tal-fidi biblika: iva, li hemm
g˙aqdabejnil-bniedemuAlla – il-˙olmaewlenijatal-bniedem-iƒdadinl-
g˙aqdamhixta˙litaflimkien,g˙arqafl-oçejanblaisemtad-Divin;hijag˙aqda
lito˙loql-im˙abba,g˙aqdalifihasewAllasewil-bniedemjibqg˙ulihumau
b’danakollujsirug˙alkollox˙a©awa˙da.SanPawljg˙id:“Minjing˙aqadmal-
Mulejhuru˙wa˙damieg˙u”(�Kor6:��).
��. L-ewwel ˙a©a ©dida tal-fidi biblika, b˙alma rajna, hija x-xbieha ta’ Alla; it-
tieni˙a©a,mag˙qudaessenzjalmentmag˙ha,insibuhafix-xbiehatal-bniedem.
Ir-rakkont bibbliku tal-˙olqien jitkellem fuq is-solitudni ta’ Adam, l-ewwel
bniedem,uAllaried iqeg˙edlug˙ajnunamieg˙u.Fost il-˙lejjaqkollha,ebda
wa˙damatista’tkundikl-g˙ajnuname˙tie©ag˙alih,g˙alkemmhuwa(Adam)
kienta isemlill-bhejjemselva©©ikollhau lit-tajrkollu,u lib’dang˙amilhom
parti s˙i˙aminn˙ajtu.G˙alhekk,Allab’kustilja tal-bniedem ifforma l-mara.
IssaAdamisibl-g˙ajnuname˙tie©a.“Dind-darbadinhig˙admaminng˙admiu
la˙amminnla˙mi”(Ìen�:��).Fuql-isfondta’danir-rakkontwie˙edjista’jara
ideatb˙alma jidhruwkollng˙idua˙na,fil-˙rafamitolo©ika li jsemmiPlatun;
skondhufil-bidul-bniedemkientond,g˙aliexkiens˙i˙fihinnifsuumajonqsu
xejn.Iƒdamin˙abbas-suppervjatieg˙u(il-bniedem)©iemaqsumfitnejnminn
Ûews;b’hekkissahuwajixxennaqg˙an-nofsl-ie˙ortieg˙u,ulejhjistinkafil-
©irjabiexisiblilunnifsus˙i˙[8](kifkien).Fir-rakkonttal-KotbaMqaddsama
�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
tissemmiex piena; iƒda billi l-bniedem b’xi mod huwa nieqes minn xi ˙a©a,
min-naturatieg˙ustesshuwami©budbiexifittexil-partil-o˙ralitag˙mlus˙i˙,
ji©ifierihemmdikl-idealibissfl-g˙aqdamas-sessl-ie˙orhuwajista’jsir‘s˙i˙’.
Uhekkir-rakkontbiblikujag˙laqbiprofezijadwarAdam:“G˙alhekkir-ra©el
i˙allililmissieruulilommuujing˙aqadma’martuujsiru©isemwie˙ed”(Ìen
�:�4).
Hawnhekkjinsabuƒew©aspettita’importanzakbira:l-im˙abba-erosb’ximod
g˙andhal-g˙eruqfl-istessnaturatal-bniedem;Adamqedifittexxi˙a©au“j˙alli
lilmissieruu lilommu”,biex isib il-mara;bissfl-g˙aqdawa˙data’ l-umanità
tag˙hom huma jifformaw is-s˙u˙ija ta’ l-umanita’; isiru “©isem wie˙ed”. Mhi
xejninqasimportantit-tieniidea:f’orjentamentmibnifil-˙olqien,l-im˙abba-
eros tmexxi l-bniedem lejn iƒ-ƒwie©, ji©ifieri lejn çerta rabta li hi mmarkata
b’modwa˙dieniudefinit.Hekk,uhekkbiss,ise˙˙l-g˙anintimutal-bniedem.
Iƒ-ƒwie©bejnra©elwie˙edumarawa˙dajaqbelmax-xbiehata’Allawie˙ed.
Iƒ-ƒwie©imsejjesfuql-im˙abbaesklussivaudefinitajsirix-xbieha(ikona)tar-
relazzjonita’Allamal-poplutieg˙uutal-popluma’Alla;il-modkifAllaj˙obb
isiril-kejltal-im˙abbaumana.Dinir-rabtastrettabejnl-im˙abba–erosuƒ-ƒwie©
fil-KotbaMqaddsakwaƒimassibxejn jixbahhafil-letteratura lim’g˙andhiex
x’taqsammal-Bibbja.
Ìesù kristu – l-im˙abba ta’ alla saret bniedem��. G˙alkemm s’issa tkellimna l-aktar fuq it-Testment il-Qadim, b’danakollu t-
ta˙litatal-˙sibijiettaƒ-ƒew©Pattib˙alaSkritturawa˙datal-fidinisranijadi©a’
bdiettidher.L-element©didtat-Testmentil-Ìdidmhuxqieg˙edf’ideat©odda,
iƒdafil-persunata’Kristunnifsu,lita©isemudemmlildawkl-ideat–realiƒmu
liqattmanstema’b˙alu.Fit-Testmentil-Qadim,l-element©didtal-Bibbjama
kienx jeƒistibissfi˙sibijietastratti, iƒdakien©ejmill-˙idma ta’Alla li˙add
majobsorhaub’ximodliqattmanstemg˙et.Issadanl-g˙emilta’Allajie˙u
s-suradrammatikatieg˙ubilli,f’ÌesùKristu,Allannifsujsuswara“n-nag˙©a
l-mitlufa”,ji©ifieriwaral-umanita’mwe©©g˙akifukollmitlufa.MetaÌesùfil-
parabbolitieg˙ujitkellemfuqir-rag˙ajlijmurwaran-nag˙©al-mitlufa,fuqil-
maralitfittexid-drakma,fuqil-missierlijo˙ro©jilqa’lilibnul-˙aliujg˙annqu,
dawnmhuxbisshumakliem, iƒdafihomit-tifsirata’ l-istesseƒistenzatieg˙u
u tal-g˙emil tieg˙u. Fil-mewt tieg˙u (ta’ Ìesù) fuq is-salib jitwettaq il-fatt li
Alladarkontratieg˙unnifsu;f’danHujag˙tililunnifsubiexjerfa’l-bniedemu
Fil-mewt tieg˙u (ta’ Ìesù) fuq
is-salib jitwettaq il-fatt li Alla
dar kontra tieg˙u nnifsu; f’dan
Hu jag˙ti lilu nnifsu biex jerfa’
l-bniedemu jsalvah – dinhi l-
im˙abbafil-g˙amlatag˙hal-aktar
radikali. Il-˙arsa msammra fuq
il-©enbmidrubta’Kristu,tifhem
daklitabidug˙aldinl-Ençiklika:
“Allahuwam˙abba”
�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
jsalvah–dinhil-im˙abbafil-g˙amlatag˙hal-aktarradikali.Il-˙arsamsammra
fuqil-©enbmidrubta’Kristu,litissemmafiÌwanni(ara�9:��)tifhemdakli
tabidug˙aldin l-Ençiklika: “Allahuwam˙abba” (�Ìw4:8).Proprjuhemm
wie˙ed jista’ jikkontempladin il-verita’.Proprjuminnhemmwie˙edg˙andu
jibda biex ifisser x’inhi l-im˙abba. Meta jibda b’din il-kontemplazzjoni, in-
nisranijsibit-triqg˙all-g˙ajxienug˙all-im˙abbatieg˙u.
��.Lildanl-g˙emilta’offertaÌesùtahpreƒenzalitibqa’permezzta’l-Ewkaristija
liHuwaqqaffl-A˙˙arÇena.Huwaantiçipal-mewtul-qawmientieg˙uwaqtli
lid-dixxiplitahomlilunnifsu, il-©isemud-demmtieg˙ub˙alal-manna©dida
(araÌw6:��-��).Jekkid-dinjatal-qedemkienetto˙lomlifl-a˙˙armill-a˙˙ar
l-ikeltassewtal-bniedem– daklibihjg˙ixb˙alabniedem– kienil-Logos,
l-G˙erfta’dejjem,issadanil-Logossartassewikelg˙alina–b˙alam˙abba.L-
Ewkaristijati©bidnafl-g˙emiltal-offertata’Ìesù.A˙namanirçevuxbissb’mod
statikul-Logos lisarbniedem, iƒdani©uinvolutifil-qawwata’ l-offertatieg˙u
nnifsu.Ix-xbiehataƒ-ƒwie©bejnAllauIƒraelissirrealta’b’modliqabel˙add
makienjobsru:dakliqabelkienifissertoqg˙odfil-preƒenzata’Alla,issasar
g˙aqda(ma’Alla)bis-sehemlitanaÌesùfl-offertatieg˙unnifsu.Il-“mistika”ta’
danis-Sagramentmibnijafuql-umiljazzjonita’Allasa˙dejnahijag˙alkollox
differentiutwassal˙afnaaktar‘ilfuqminnkullirfig˙mistikulil-bniedemjista’
jil˙aq.
�4.Iƒdaissata’miniqisaspettie˙or:in-naturamistikatas-Sagramenthita’karattru
soçjali,g˙aliexfit-tqarbinasagramentalifil-waqtlijienaning˙aqadmal-Mulej
ning˙aqad flimkien ma’ l-o˙rajn kollha li jitqarbnu. B˙alma jg˙id San Pawl:
“G˙axlal-˙obƒahiwa˙da,a˙nalia˙na˙afna,a˙na©isemwie˙ed;ilkollkemm
a˙nanie˙dusehemminn˙obƒawa˙da” (�Kor�0:��).L-g˙aqdama’Kristu
hifl-istess˙ing˙aqdama’l-o˙rajnkollhali(Ìesù)jag˙tihomlilunnifsu.Jiena
manistaxikollililKristug˙alijawa˙di.Jienanista’nkuntieg˙ubissbillinkun
mag˙qudma’dawkkollhalisarujewlijsirutieg˙u.It-tqarbinato˙ro©nibarra
minninnifsilejh,uhekkukolltmexxinilejnl-g˙aqdama’l-insarakollha.Insiru
“©isemwie˙ed”mag˙qudinflimkienf’eƒistenzawa˙da.L-im˙abbalejnAllau
l-im˙abbalejnil-proxxmuissatassewjing˙aqduflimkien:LilnalkollAllalisar
bniedemji©bidnalejh.Minndanwie˙edjifhemkifagapeissasaretukollisem
g˙all-Ewkaristija:fihal-im˙abba-agapeta’Allatersaqlejnaf’©isembiexikompli
l-˙idmatieg˙ufinaubina.Huwabissmetanibdewminndanis-sieskristolo©iku
usagramentaliliwie˙edjista’jifhemsewwat-tag˙limta’Ìesùfuql-im˙abba.
Il-bidla li Huwa g˙amel mil-Li©i u l-Profeti g˙all-kmandament doppju ta’ l-
im˙abba lejn Alla u lejn il-proxxmu, ji©ifieri r-realta’ kollha tal-fidi li to˙ro©
minndanil-kmand,lihul-qofoltag˙ha,mhixsempliçimentmoralilimbag˙ad
tista’toqg˙odg˙alihawa˙edhama’©enbil-fidifiKristuuma’©enbit-twettiq
attwalitag˙ha:il-fidi,il-qimaul-ethos(spirtudistintiv)qishomjit˙alltuflimkien
b˙alarealta’wa˙da,litie˙ul-formametatiltaqa’ma’l-im˙abba-agapeta’Alla.
L-oppoƒizzjoni tas-soltu tal-qima u l-etika hawnhekk tisfa fix-xejn. Fl-istess
“qima” (kult), fit-tqarbina Ewkaristika hemm il-fatt reali li a˙na ma˙bubin u
lig˙andnan˙obbuwkoll lill-o˙rajn.Ewkaristija limatg˙addixg˙al im˙abba
mwettqafil-prattikahijamfarrkafihannifisha.Sewminnna˙asewmill-o˙ra
–b˙almag˙adnarawb’modaktardettaljat–“il-kmandament”ta’l-im˙abba
jsirpossibblibissg˙aliexhumhuxbiss˙tie©a,immaiktar:l-im˙abbatista’tkun
“ikkmandata”g˙aliexl-ewwelting˙atab˙aladon.
�5. Danil-prinçipjujag˙til-bidubiexnifhmul-parabbolil-kbarta’Ìesù.L-g˙ani
xalatur(araLq�6:�9-��)mill-posttat-turmentitieg˙utalabbiex˙utujkunu
jafudwardakliji©rililminblamist˙ijamajag˙tixkastal-fqirfil-bƒonn.Ìesù
jaqbad din il-karba g˙all-g˙ajnuna b˙ala twissija biex induru lejn it-triq it-
tajba.Il-parabbolatas-Samaritanit-Tajjeb(araLq�0:�5-��)tiççaraƒew©punti
partikolari importanti.Sadak iƒ-ƒmien, l-idea ta’ “proxxmu”kienu jifhmuha
li tirreferi g˙an-nies tal-pajjiƒ, u g˙all-barranin li kienu ©ew joqog˙du fl-art
ta’Iƒrael;fikliemie˙or,(tirreferi)g˙all-komunita’mag˙qudasewwata’pajjiƒ
wie˙eduta’popluwie˙ed;issadawnil-fruntieritwarrbu.Jekkxi˙addg˙andu
bƒonni, u jien nista’ ng˙inu, huwa proxxmu tieg˙i. Issa fl-idea ta’ proxxmu
jid˙olkul˙add,ub’danakollutibqa’reali.Minkejjalitwessg˙etg˙all-bnedmin
kollha,ma©ietxlimitatag˙altifsirata’xim˙abbainçertauastrattamill-inqas
impenjata, iƒda tistenna l-˙idma tieg˙i, li jien g˙andi nag˙ti hawnhekk, issa.
Jibqa’ dmir tal-Knisja li tfisser mill-©did din ir-rabta bejn il-qrib u l-bog˙od
metatqisil-˙ajjaattwalita’kuljumtal-membritag˙ha.Fl-a˙˙ar,a˙nag˙andna
nsemmub’modspeçjalil-parabbolakbirata’l-A˙˙arÌudizzju(araMt�5:��-
�6), lifiha l-im˙abbadwar it-tajjeb jew in-nuqqas tieg˙ufil-˙ajjaumanassir
l-g˙aƒla g˙al deçiƒjoni finali. Ìesù sar ˙a©a wa˙da ma’ dawk fil-˙tie©a, ma’
minhubil-©u˙,bil-g˙atx,barrani, g˙eri,maridufil-˙abs. “Kullmag˙amiltu
�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5
ma’wie˙edmill-iƒg˙arfostdawn˙uti,g˙amiltuhmieg˙i”(araMt�5,40).L-
im˙abbata’Allakifukolltal-proxxmusarum˙abbawa˙da;fiƒ-ƒg˙arnettinsibu
lilÌesùnnifsu,uf’Ìesùnsibu‘lAlla.
�6. L-im˙abba ta’ Alla u l-im˙abba tal-proxxmu
Warali˙sibnafuql-essenzata’l-im˙abbaut-tifsiratag˙hafil-fidibiblika,baqa’
mistoqsijadoppjadwarl-im©ibatag˙na:nistg˙uforsin˙obbu‘lAlla,g˙alkemm
Humajidhirx?Ukoll:tista’l-im˙abbatkunikkmandata?Dawnil-mistoqsijiet
iqajmuobbjezzjonidoppjakontra l-kmandamentdoppju ta’ l-im˙abba.Qatt
˙add ma ra ‘l Alla, g˙alhekk kif nistg˙u n˙obbuh? Barra dan, l-im˙abba ma
tistaxti©ikkmandata;fl-a˙˙armill-a˙˙arhi©ibdatal-qalblitista’tkunjewma
tkunxhemm,ulanqastista’ti©imir-rieda.Jidherlil-IskritturaMqaddsassa˙˙a˙
l-ewwelobbjezzjoni, meta tg˙id: “Jekkxi ˙add jg˙id: ‘Jienan˙obb ’lAlla’, u
jobg˙odlil˙uh,danikungiddieb;g˙axminmaj˙obbxlil˙uhlijara,kifjista’
j˙obb lilAlla, li huqattma rah?” (�Ìw4:�0). Iƒdadin is-sentenzabl-ebda
modmatwarrabl-im˙abbata’Allab˙alaxi˙a©aimpossibbli;bil-maqlub,f’dak
kollulinkitebfl-Ewwel Ittra ta’ Ìwannilisemmejna,dinl-im˙abbahijame˙tie©a
b’modçar.Ir-rabtalimatistaxtin˙allbejnl-im˙abbata’Allaul-im˙abbatal-
proxxmuting˙ataiktarsa˙˙a.Wa˙dahihekkmarbutafil-qribma’l-o˙ralissir
gidbaliwie˙edjg˙idlij˙obb‘lAlla,jekkjag˙laqqalbug˙all-proxxmujewukoll
jobog˙du. Il-vers ta’Ìwannig˙anduaktar jiftiehemfis-sens li l-im˙abbatal-
proxxmuhijatriqbiexniltaqg˙uwkollma’Allaulig˙eluql-g˙ajnejnquddiem
il-proxxmujag˙milnawkollg˙omjaquddiemAlla.
��. Tabil˙aqq,˙addqattmara ‘lAllakif inhu.B’danakolluAllamhuxtotalment
inviƒibblig˙alina,mabaqaxhekkfil-bog˙odg˙alina limanistg˙uxnil˙quh.
Allakienli˙abbnal-ewwel,tg˙idl-Ittra ta’ Ìwannilisemmejnaqabel(ara4:�0),
udinl-im˙abbata’Allawrietru˙halilna.Huwasarviƒibblibilli“Allabag˙atlil
Ibnul-wa˙dienifid-dinja,biexng˙ixubih”(�Ìw4:9).Allasarviƒibbli:f’Ìesù
a˙nanistg˙unarawil-Missier(araÌw�4:9).Tabil˙aqq,Allajidherf’g˙addta’
modi.Fl-istorjata’m˙abbalil-BibbjatirrakkontaHunnifsu©iejiltaqa’mag˙na,
huwajfittexlijiksibnag˙alih–sal-A˙˙arÇena,sakemmQalbutniffdetfuq
is-salib,sad-dehriettieg˙umqajjemmill-mewt,sal-g˙emejjelkbarlibihomHu,
bil-˙idmata’l-Appostliqabbadit-triqlill-Knisjafitwelidha.Hekkukollfis-snin
ta’warafl-istorjatal-Knisja,il-Mulejmansibuhxnieqes:Huwajiltaqa’mag˙na
Tabil˙aqq,˙addqattmara‘lAlla
kif inhu. B’danakollu Alla mhux
totalment inviƒibbli g˙alina, ma
baqaxhekk fil-bog˙od g˙alina li
ma nistg˙ux nil˙quh. Alla kien
li ˙abbna l-ewwel … u din l-
im˙abbata’Allawrietru˙halilna.
Huwasarviƒibblibilli“Allabag˙at
lilIbnul-wa˙dienifid-dinja,biex
ng˙ixubih”
�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
mill-©did–fil-bnedminlifihomjidher;fil-Kelmatieg˙u,fis-Sagramenti,ubl-
aqwamodfl-Ewkaristija.Fil-litur©ijatal-Knisja,fit-talbtag˙ha,fil-komunita’ta’
dawklijemmnu,a˙nan©arrbul-im˙abbata’Alla,nilm˙ul-preƒenzatieg˙uu
hekkukollnitg˙allmunag˙rfuhafil-˙ajjata’kuljum.Kienhul-ewwelli˙abbna
ujibqa’l-ewwellij˙obbna;g˙alhekka˙nawkollnistg˙unwe©buhbl-im˙abba.
Allama jordnalniexxi sentiment tal-qalb li a˙namanistg˙ux inqanqlufina.
Huwa j˙obbna, jg˙innanarawun˙ossum˙abbtu,ubillikienHu“l-ewwel li
˙abbna”,l-im˙abbatista’wkolltiƒharfinab˙alatwe©iba.
Fit-tkattirta’dinil-laqg˙ajidherçarlil-im˙abbamhixbiss©ibdatal-qalb.Il-
©ibdiettal-qalbji©uujmorru.Ìibdatista’tkunl-ewwelxrarameraviljuƒa,iƒda
mati©borxfihal-im˙abbakollha.Fil-bidutkellimnadwaril-proçessta’ tisfija
u maturità li bih l-im˙abba-eros til˙aq g˙al kollox dak li g˙andha tkun, issir
im˙abba skond it-tifsira s˙i˙a tal-kelma.Huwa sinjal ta’maturitàfl-im˙abba
lit˙addanudda˙˙alil-˙ilietkollhatal-bniedem,biexng˙iduhekk,tinvolvil-
bniedemkollukemmhu.Il-kuntattmad-dehrietviƒibblita’l-im˙abbata’Alla
jistg˙ujqajmufinasensta’fer˙, li ji©imill-fatt lia˙nama˙bubin.Iƒdadinil-
laqg˙atinvolviwkollir-riedaud-dehentag˙na.L-g˙arfienta’Alla˙ajhuwatriq
wa˙dalejnl-im˙abba,ul-ivatar-riedatag˙nalir-riedatieg˙utg˙aqqadid-dehen,
ir-riedaul-g˙oƒƒaf’attta’m˙abbaliji©borkolloxfih.Iƒdadanil-proçessjibqa’
sejjerblawaqfien:l-im˙abbaqattmatintemmutkunperfetta;tinbidelma’tul
il-˙ajja,tikberug˙alhekktibqa’fidilalejhanfisha.Idem velle atque idem nolle[9]
–tkuntridl-istess˙a©autwarrabl-istess˙a©a;b’danil-kliemin-niestal-qedem
g˙arfut-tifsira©enwinata’l-im˙abba:wie˙edisirjixbahlill-ie˙or,daniwassal
g˙al g˙aqdafir-riedau l-˙sieb.L-istorja ta’ l-im˙abbabejnAllau l-bniedem
tin©abarfil-fattinnifsulidinl-g˙aqdata’volontajiettikberf’g˙aqdata’˙sieb
uta’sentimentu,hekk,ir-riedatag˙naur-riedata’Allajkunujaqbludejjem
iƒjed;ir-riedata’Allaissamatkunxaktarriedabarranijag˙alija,xi a©aimposta
fuqiminnbarrabil-kmandamenti,iƒdaissahil-istessriedatieg˙i,mibnijafuq
l-esperjenzali,tabil˙aqq,Allahuaktarpreƒenti©ewwafijamillijienfijannifsi.
[�0]Imbag˙adtikber l-g˙otjapersonali lilAlla,uAlla jsir il-fer˙tag˙na(ara
Salm��[��]:��-�8).
�8. Hekk l-im˙abba tal-proxxmu, kif imxandra mill-Iskrittura Mqaddsa, minn
Ìesù, tidher possibbli. Hija tinsab proprju fil-fatt li, f’Alla u ma’ Alla, jiena
n˙obb ukoll il-persuna li ma tog˙©obnix u lanqas naf. Dan jista’ jse˙˙ biss
billinduru fuq il-g˙aqda intima tag˙nama’Alla, fejndin il-laqg˙asaretqbil
fir-rieda u waslet ukoll sa l-g˙oƒƒa mill-qalb. F’dan il-kaƒ jiena nitg˙allem
in˙areslejnpersunao˙ramhuxaktarb’g˙ajnejjaubis-sentimentitieg˙i,iƒda
skondil-kejlta’ÌesùKristu.Il-˙abibtieg˙uhu˙abibtieg˙i.‘Ilfuqmid-dehra
ta’ barra, jiena nilma˙ fl-o˙rajn stennija ©o qalbhom g˙al att ta’ m˙abba, ta’
attenzjoni.Nista’nurihomunoffrilhomdanmhuxbisspermezz ta’g˙aqdiet
dedikatig˙aldakil-g˙an,waqtli forsi jaççettawhb˙alabƒonnpolitiku.Jiena
n˙aresbil-g˙ajnejnta’Kristuunista’nag˙tilil˙addie˙oraktarminndakkollu
li hu ta’ ˙tie©a esterna; nista’ nag˙tih ˙arsa ta’ m˙abba li hu tant imxennaq
g˙alija.Hawnhekktidher il-˙tie©a ta’azzjoniminnna˙auminno˙rabejn l-
im˙abbata’Allaul-im˙abbata’g˙ajrna,litissemmab’insistenzafl-Ewwel Ittra
ta’ Ìwanni.Jekkil-kuntatttieg˙ima’Allahuwanieqesg˙alkolloxf’˙ajti,nista’
bissdejjemnara f’˙addie˙or lildak li jkunbiss, iƒdamanasalxbiexnag˙raf
fih ix-xbieha ta’ Alla. Iƒda jekk f’˙ajti niskarta g˙al kollox li nag˙ti kas ta’
˙addie˙or, waqt li nixtieq inkun “devot” wa˙di u nkun nixtieq inwettaq “id-
dmirijiet reli©juƒi” tieg˙i, imbag˙adƒgur li r-relazzjonima’Alla tinxefukoll.
Danil-kuntattikunbiss“˙a©asewwa”,iƒdanieqesmill-im˙abba.Il-˙effabissli
bihanersaqlejng˙ajri,biexnurihl-im˙abba,tag˙milniwkollbniedemlij˙oss
’lAlla.Huwabiss jekknaqdi lilg˙ajri lig˙ajnejja jistg˙u jinfet˙ug˙aldak li
Allajag˙melmieg˙iug˙alkemmi˙obbni.Il-Qaddisin–na˙sbupereƒempju
fil-BeataTereƒata’Kalkutta–xorbublawaqfienil-qawwam©eddalij˙obbul-
proxxmumill-kuntattmal-Mulejfl-Ewkaristija,umin-na˙al-o˙radanil-kuntatt
©abfihomit-twettiqtal-virtùuta’ l-g˙olipersonalitag˙homfis-servizzlitaw
lill-o˙rajn. L-im˙abba ta’ Alla u l-im˙abba tal-proxxmu ma jistg˙ux jinfirdu;
humakmandamentwie˙ed.Iƒdat-tnejnjg˙ixubl-im˙abbali©ejjaminnAllali
˙abbnal-ewwel.G˙alhekkmhixaktarkwistjonita’“kmandament”impostminn
barra,ulijordnalnal-impossibbli,iƒdaesperjenzata’im˙abba,mog˙tijaminn
©ewwa,kifukollim˙abbalimin-naturatag˙hag˙andhatinqasambil-qalbma’
l-o˙rajn.L-im˙abbatikberbl-im˙abba.L-im˙abbahija“divina”,g˙aliexto˙ro©
minnAlla,udintg˙aqqadlilnama’Alla;f’danil-proçessta’g˙aqdaqisujibdilna
“f’A˙na”;danjisboqil-firdiettag˙naujag˙milna˙a©awa˙dasakemmfl-a˙˙ar
Allajkun“kolloxf’kul˙add”(�Kor�5:�8).
�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9
Il-˙idma ta’ karità tal-knisja b˙ala wirja ta’ l-im˙abba fit-trinità�9. “Jekktaral-karità,intitarat-Trinità”,kitebSantuWistin[��].Fil-˙sibijietta’
qabelstajnansammru˙arsitnafuqÌesùMsallab(araÌw�9:��;Ûak��:�0)
waqt li nag˙rfu l-pjan tal-Missier li mqanqal mill-im˙abba (ara Ìw �:�6)
bag˙at lil Ibnu l-wa˙dienifid-dinjabiex jifdi l-bniedem.Metakienqed imut
fuqis-Salib–kifjg˙idilnaSanÌwann–Ìesù“raddru˙u”(Ìw�9:�0);dan
weraminnqabeldik l-g˙otja ta’ l-Ispirtus-Santu liHukellu jag˙melwara l-
Qawmien(Ìw�0:��).Dankellujwettaqil-weg˙da“ta’xmajjarta’ilma˙aj”,li
kellhomjo˙or©uminnqlubdawklijemmnumin˙abbal-Ispirtumsawwabfihom
bil-kotra(Ìw�:�8-�9).G˙axl-Ispirtuhuwadikil-qawwainternalitlaqqa’l-
qlubtag˙hommal-qalbta’Kristuutqanqalhombiexi˙obbulill-a˙wab˙alma
˙abbhomKristu,metatbaxxabiexja˙selri©lejnid-dixxipli(araÌw��:�-��)u
fuqkolloxmetata˙ajtug˙alkul˙add(ara��:�;�5:��).
Hija wkoll il-qawwa ta’ l-Ispirtu li tbiddel il-qalb tal-komunità ekkleƒjali,
biextkunfid-dinjaxhiedata’l-im˙abbatal-Missier;f’IbnuHuwajixtieqjag˙mel
familja wa˙da minn nisel il-bniedem. Kull ˙idma tal-Knisja hija stqarrija ta’
m˙abbalitfittexil-©idtotalital-bniedem:hijatfittexlitevan©elizzah bil-Kelma
ubis-Sagramenti,biççaxog˙olkultanterojkafil-modkif titwettaqfil-©rajjiet
storiçi; u tfittex il-progress tal-bniedem fl-oqsma tal-˙ajja u l-˙idma umana.
G˙alhekkl-im˙abbahis-servizzli l-Knisjatwettaqbiextg˙inblawaqfienil-
bniedemfit-tbatijaul-bƒonnijiet,ankifil-materjali.Ufuqdanl-aspett,fuqdan
is-servizz ta’ Karità,jienanixtieqniffokaf’dinit-tienitaqsimatal-Ençiklika.
It-tIEnI taqsImal-Im˙abba – Caritas
It-ta˙ri© ta’ l-Im˙abba mill-knisja b˙ala “komunità ta’ m˙abba”
�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
Il-karità dmir tal-knisja�0. L-im˙abba tal-proxxmubl-g˙eruq tag˙hafl-im˙abba ta’Allahiqabelkollox
dmirg˙alkullminjemmen,iƒdahijawkolldmirf’kulllivelltal-komunitàkollha
tal-Knisja: mill-komunità lokali g˙all-Knisja partikolari u sal-Knisja kollha
universali.B˙alakomunità,il-Knisjag˙andhatwettaql-im˙abba.Minndanji©i
lil-im˙abbag˙andhawkoll˙tie©ata’organizzazzjoni,biextkunservizzordinat
g˙all-komunità.L-g˙arfienta’danid-dmirkelluimportanzaessenzjalifil-Knisja
samill-bidutag˙ha:“Dawkkollhalikienujemmnukienu˙a©awa˙da,ukienu
jaqsmukolloxbejniethom,ibig˙u©idhomujqassmud-d˙ulbejnkul˙addskond
il-˙tie©a ta’ kull wie˙ed” (ara Atti �:44-45). Meta Luqa jirrakkontalna dan,
huwajag˙tinadefinizzjonital-Knisja,lifostl-elementiessenzjalitag˙hahemm
ir-rabtas˙i˙a“fit-tag˙limta’l-appostli”,“fl-g˙aqdata’bejniethom”(koinonia),
“fil-qsimtal-˙obƒ”u“fit-talb”(araAtti�:4�).Hawnhekkl-element“ta’l-g˙aqda
ta’ bejniethom” (koinonia) mhux çar g˙all-bidu, imma jidher reali mill-versi
msemmijaiƒjed‘ilfuq;tidhersewwafil-fattlidawkliemmnug˙andhomkollox
flimkienufosthommhemmxaktarid-differenzabejng˙onjaufoqra(araAtti
4:��-��).Tassewlimetal-Knisjabdiettikberdinil-g˙amlaradikalita’g˙aqda
materjalibejniethommasetg˙etxtinƒammaktar.Iƒdal-qofoltag˙habaqa’:fil-
komunità ta’ dawk li jemmnu ma g˙andu jkun hemm ebda g˙amla ta’ faqar
b’modliji©umça˙˙dalilxi˙adddawkil-˙ti©ijietbiexjg˙addi˙ajjaxierqa.
��. Fit-tiftixdiffiçlig˙alsoluzzjonibiexjitwettaqdanil-prinçipjufil-Knisja,deher
passdeçiƒivf’dikil-g˙aƒlatas-sebatir©iellikienil-bidug˙as-servizztad-djakni
(ara Atti 6: 5-6). Fil-fatt, fil-Knisja bikrija fit-tqassim ta’ kull jum lir-romol,
in˙oloqnuqqasta’qbilbejndawklijitkellmubil-Lhudiudawklijitkellmubil-
Grieg.L-appostli,liqabelkolloxkien©ieafdatlilhom“it-talb”(L-Ewkaristijau
l-Litur©ija)u“l-ministerutal-kelma”,˙assewhommg˙obbijinwisq“bil-qadifl-
imwejjed”;g˙alhekkhumastessqatg˙uhalijƒommug˙alihomil-˙idmatag˙hom
ewlenija, u jwaqqfu grupp ta’ sebat ir©iel g˙as-servizz l-ie˙or, me˙tie© ukoll
fil-Knisja.B’danakolludanil-gruppmakelluxbissiwettaqservizzim˙arre©ta’
tqassim:kellhomikunur©iel“mimlijinbl-Ispirtuubl-g˙erf”(araAtti6:�6).Dan
ifisser li s-servizzsoçjali likellhomiwettqukieng˙alkolloxreali;g˙alkemm
bladubjul-˙idmatag˙homkienetfl-istess˙intassewspiritwaliwkoll;g˙aliex
kienettkomplil-˙idmatal-Knisja,ji©ifieris-servizzta’m˙abbamag˙mulsewwa
lill-proxxmu.Bit-trawwimta’danil-grupptas-Sebg˙a, id-djakonija – ji©ifieri
servizzta’m˙abbalill-proxxmumag˙mulfil-komunitàub’modordinat–issa
di©a’kienetsaretpartimill-istrutturafondamentalital-Knisjannifisha.
��. Mal-mog˙dija tas-snin u l-firxa dejjem tikber tal-Knisja, it-twettiq tal-
karità ssa˙˙a˙ b˙ala wie˙ed mill-oqsma essenzjali tag˙ha, flimkien ma’ l-
amministrazzjonitas-Sagramentiux-xandirtal-Kelma:il-˙idmatal-karitàlir-
romolul-orfni,lill-pri©unieri,lill-mordaulildawkkollhafil-˙tie©ata’g˙ajnuna,
hihekkessenzjalig˙all-Knisjadaqsis-servizztas-Sagramentiux-xandirta’l-
Evan©elju.Il-Knisjamatistaxtiç˙adit-twettiqtal-karitàb˙almamatistaxtitlaq
is-Sagramenti u l-Kelma. Biƒƒejjed ftit eƒempji biex nuru dan. San Ìustinu
Martri(mietg˙all-˙abtatas-sena�55)metajitkellemdwariç-çelebrazzjonital-
Óaddfostl-insara,isemmiwkollil-˙idmakaritattivatag˙hom,marbutama’l-
istessEwkaristija.Kullminseta’,kienjoffriskondil-mezzitieg˙u,kullwie˙ed
kemmirid;imbag˙adl-Isqofkienjuƒadanbiexjg˙inl-orfni,ir-romol,udawkli
mg˙obbijinbil-mardjewg˙alra©unijieto˙ra,kienufil-˙tie©a,b˙all-pri©unieri
kif ukoll il-barranin [��]. Tertulljanu, kittieb kbir nisrani (miet wara s-sena
��0)jirrakkontakiflill-paganikienettolqothomil-˙e©©ata’l-insarag˙alkull
tipta’niesfil-bƒonn[��].UmetaSant’Injazjuta’Antijoka(miet˙abtatas-sena
�0�)ifisserlil-KnisjaRumanahidik“litippresjiedifil-karità(agape)”[�4]b’din
it-tifsirawie˙edjista’jqislihukelluf’mo˙˙ulib’ximodjitkellemfuqil-˙idma
karitattivarealitag˙ha.
��. Hawnhekk jista’ jkun ta’ siwi li nsemmu l-istrutturi legali bikrija li kellhom
x’jaqsmumal-˙idmata’karitàfil-Knisja.Madwarnofsis-sekluerbg˙afl-E©ittu
bdietdiklijsej˙ulhadiakonia:dinhijaistituzzjonif’kullmonasteru,responsabbli
g˙alkull˙idmata’g˙ajnuna,ji©ifierig˙as-servizztal-karità.Sas-seklusittadin
l-istituzzjoniƒviluppat f’korporazzjonimog˙nijab’setg˙a©uridika s˙i˙a,u l-
awtorità çivili nnifisha afdat lilha parti mill-qam˙ g˙at-tqassim pubbliku. Fl-
E©ittumhuxbisskullmonasteru immawkollkulldjoçesiwaslet li jkollhad-
diakoniatag˙ha;wara,dinl-istituzzjoniƒviluppatsewfil-Lvantsewfil-Punent.
Il-PapaGregorjul-Kbir(mietfis-sena604)isemmid-diakoniata’Napli.F’Ruma
nsibudokumentidwarid-diakonijimis-seklisebg˙autmienja.Iƒdaqabel,ufil-
fattsamill-bidu,is-servizzta’g˙ajnunalill-foqraul-batutikienpartiessenzjali
tal-Knisja Rumana, skond il-prinçipji tal-˙ajja nisranija li nsibu fl-Atti ta’ l-
Appostli. Id-djaknu Lawrenz innifsu (miet fis-sena �58) wettaq dan id-dmir
�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
b’˙e©©a l-aktar kbira. Ix-xena drammatika tal-martirju tieg˙u kien jaf biha
Sant’ Ambro© (miet fis-sena �9�) u fil-qalba tag˙ha turina tassew ix-xbieha
awtentikatal-Qaddis.Waral-arresttal-Papautad-djaknis˙abLawrenz,lildan
b˙alaresponsabblibiex jie˙u˙sieb il-foqrata’Ruma, tawhçertuƒmienbiex
ji©borit-teƒorital-Knisjaujag˙tihomlill-awtoritàçivili.Huwaqassamlill-foqra
l-©birkollulisablestuwaralill-awtoritajietressqilhomil-foqranfushomb˙ala
l-veruteƒortal-Knisja[�5].Hix’inhil-opinjonidwaril-probabbiltàstorikata’
dinil-©rajjaliemab˙alha,Lawrenzbaqa’dejjempreƒentifil-memorjatal-Knisja
b˙alapromuturkbirtal-karitàekkleƒjali.
�4. Mit-tifkirietta’l-ImperaturÌuljanul-Apostata(mietfis-sena�6�)wie˙edjista’
jsemmiwkollkemmil-karitàm˙addmasewwakienetessenzjalig˙all-Knisjata’
l-ewwelsekli.Metakieng˙adutifel ta’ sittsninÌuljanukienpreƒentig˙all-
qtilta’missieru,ta’˙uhuo˙rajntal-familja,imwettqamill-gwardjanital-palazz
imperjali; sewwa jew le, g˙al dan l-g˙emil brutali huwa wa˙˙al fl-Imperatur
Konstanzju,likienjidhirlulihunisranimill-kbar.G˙alhekkhu(Ìuljanu)kien
iqislil-fidinisranijamhixta’minjemminhaaktar.Metala˙aqimperatur,g˙amel
f’rasulijer©a’jda˙˙alil-paganiƒmu,ir-reli©jonqadimata’Ruma,iƒdafl-istess
˙ini©eddubiexdanjista’jsirtassewil-qawwalitmexxil-imperu.F’danil-pro©ett
huwakienimnebba˙bil-bostamir-reli©jonnisranija.Huwawaqqaf©erarkijata’
metropolitiuqassisin. Il-qassisinkellhomjie˙du˙siebikattrul-im˙abbalejn
Allaulejnil-proxxmu.F’wa˙damill-ittritieg˙u[�6],kiteblil-g˙emilwa˙dieni
lilaqtu˙afnafir-Reli©jonnisranijakienil-˙idmata’karitàfil-Knisja.G˙alhekk
kellu jkun aspett importanti g˙all-kult pagan ©did tieg˙u li jibni sistema fir-
reli©jontieg˙ulitkuntixbahil-˙idmata’karitàfil-Knisja.“Il-Galilin”–hukien
jistqarr–kienb’danil-modlikisbuisem.G˙aldinir-ra©unihumamhuxbiss
ta’min jixbahhom, iƒdawkoll ta’min jg˙addihom.G˙alhekkb’dan il-mod l-
imperaturtennalil-karitàhijasinjaldeçizivtal-komunitànisranija,tal-Knisja.
�5. S’issamill-˙sibijiettag˙najo˙or©uƒew©fattiessenzjali:
a)Il-qalbatan-naturatal-Knisjatidherfitlietdmirijiet:ix-xandirtal-Kelmata’Alla
(kerygma – martyria), iç-çelebrazzjoni tas-sagramenti (leitourgia) u s-servizz
tal-karità(diakonia).Humadmirijietlijinvolvulilxulxinumajistg˙uxjinfirdu.
G˙all-Knisja, il-karità mhix g˙amla ta’ ˙idma soçjali li tista’ tit˙alla f’idejn
o˙rajn,iƒdahimin-naturastesstag˙ha,hiespressjoniindispensabblita’l-istess
naturatag˙ha.[��]
b) Il-Knisjahija l-familja ta’Allafid-dinja.F’din il-familjam’g˙andu jkunhemm
˙add li jbati min˙abba l-g˙aks. Iƒda fl-istess ˙in l-im˙abba-agape taqbeƒ il-
fruntieri tal-Knisja. Il-parabbola tas-Samaritan it-Tajjeb tibqa’ b˙ala riga li
tordna m˙abba universali li til˙aq il-bniedem fil-bƒonn li niltaqg˙u mieg˙u
“b’kumbinazzjoni”(araLq�0:��),huminhu.Ming˙ajrmatnaqqasxejnminndan
il-kmandamentta’l-im˙abbauniversali,il-Knisjag˙andhawkollresponsabbiltà
preçiƒa–ji©ifieridiklifihab˙alafamiljaekkleƒjaliebdamembrum’g˙andu
jbatimin˙abbal-g˙aks.F’danis-senstiswa˙afnat-tag˙limata’l-Ittra lill-Galatin:
“Mela dment li g˙andna ƒ-ƒmien ˙a nag˙mlu l-©id ma’ kul˙add, l-aktar ma’
qrabatnafil-fidi”(6:�0).
Il-Ìustizzja u l-karità�6. Mis-seklu dsatax ‘l hawn, tqajmet obbjezzjoni kontra l-g˙emejjel tal-karità
tal-Knisja; wara, din l-obbjezzjoni ƒviluppat b’insistenza l-aktar min˙abba l-
prinçipjimarxistilifuqhomtistrie˙.Kienujg˙idulil-foqram’g˙andhomxbƒonn
ta’oprita’karitàiƒdata’©ustizzja.Fil-fatt,l-g˙emejjelta’karità–l-g˙otita’flus
–humamodg˙all-g˙onjabiexjiskartawdmirhomlija˙dmug˙all-©ustizzjau
jserr˙ul-kuxjenza,waqtlijƒommul-qag˙datag˙homujiksrujeddijietil-foqra.
Kienuja˙sbuliaktarmilliwie˙edjg˙infil-qag˙datal-˙ajjata’llumpermezzta’
g˙emejjelindividwalita’karità,je˙tie©jinbenaordnisoçjali©did,lifihkul˙add
jie˙usehmumill-©idtad-dinjabiex(˙add)majkollu˙tie©aaktarta’l-g˙emejjel
ta’karità.F’danl-argument,je˙tie©ng˙iduha,hemmdaklihuminnu,iƒdawkoll
dak li mhux minnu. Huwa minnu li t-t˙abrik g˙all-©ustizzja g˙andu jkun ir-
regolafundamentalita’l-Istatul-g˙anta’ordnisoçjali©usthulijassiguralilkull
wie˙edis-sehemlijmissumill-©idkomuni,skondil-prinçipjutas-sussidjarjeta’.
Dankiendejjemrikmandatmit-tag˙limnisranifuql-Istatumit-tag˙limsoçjali
tal-Knisja.Storikamentil-kwistjonita’l-ordni©usttal-komunitàsoçjalida˙let
f’sitwazzjoni©didawaral-formazzjonitas-soçjeta’industrijalifis-sekludsatax.
Id-d˙ulta’l-industrijamodernaqeredl-istrutturisoçjalil-qodmaubil-kotratal-
˙addiemabil-paga˙olqotbidlaradikalifit-tiswirtas-soçjetà,lifihar-relazzjoni
bejn il-kapitalux-xog˙olsaret il-kwistjonideçiƒiva – kwistjoni liqabelma
kinuxjafubihata˙tdinis-sura.L-istrutturita’produzzjoniukapitalissasaru
s-setg˙al-©dida,li,afdataf’idejnil-ftit,©abetiç-ça˙datad-drittijietlill-©mieg˙i
ta’˙addiema;kienjaqbeliqumukontriha.
�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5
��. Huwa sewwa li nammettu li l-mexxejja tal-Knisja fehmu biss bil-qajla li l-
problema ta’ struttura ©usta tas-soçjetà kellha tkun proposta b’mod ©did.
B’dankollumanaqsuxxipijunierilifosthom,pereƒempju,kienhemml-Isqof
Ketteler ta’ Mainz (miet fl-�8��). B˙ala twe©iba g˙all-˙ti©ijiet reali qamu
wkollgruppi,g˙aqdiet,unjonijiet,federazzjonijietul-aktarkongregazzjonijiet
reli©juƒi©odda,lifis-sekludsataxinda˙lug˙ax-xog˙olkontral-faqar,il-mard
ul-kondizzjonijietlibaqg˙ulurafil-qasamta’l-edukazzjoni.Fis-sena�89�l-
ma©isterjupontifiçjuda˙alf’dinix-xenapermezzta’l-EnçiklikaRerum Novarum
ta’LjunXIII.Warajhafl-�9��©iet l-EnçiklikaQuadragesimo Anno ta’PijuXI.
Fl-�96� il-BeatuÌwanniXXIII˙are© l-EnçiklikaMater et Magistra;wara,fis-
sena�96�,PawluVIfl-EnçiklikaPopulorum Progressio,ufis-sena�9��fl-Ittra
AppostolikaOctogesima Adveniens˙adhabil-qawwakontral-kwistjonisoçjali,
lisadakiƒ-ƒmienkienet˙raxetfl-AmerikaLatina.Il-kbirpredeçessurtag˙na
ÌwanniPawluII˙allielnatrilo©ijata’Ençiklikisoçjali:Laborem Exercens(�98�),
Sollicitudo Rei Socialis (�98�) u fl-a˙˙ar, Centesimus Annus (�99�). Hekk
quddiem qag˙diet u kwistjonijiet dejjem ©odda, it-tag˙lim soçjali kattoliku
ƒviluppa bla waqfien, u fis-sena �004 kien spjegat b’mod organiku fil-Ìabra
tat-Tag˙lim Soçjali tal-Knisjamill-KunsillPontifiçjuIustitia et Pax.Il-Marxiƒmu,
sewfir-rivoluzzjonidinjijasewfit-t˙ejjijatag˙hakienta˙jieltas-soluzzjonital-
problemasoçjali:permezztar-rivoluzzjoniuwarab’©abrawa˙datal-mezzita’
produzzjoni – kifkienmistqarr f’dan it-tag˙lim–kolloxkellu jinbidelg˙al
sistemao˙raua˙jar.Dinil-˙olmasfatfix-xejn.Fil-qag˙dadiffiçlilifihaninsabu
llumukollmin˙abba l-globalizzazzjoni ta’ l-ekonomija, it-tag˙limsoçjali tal-
Knisjasar©abrata’tag˙limfundamentali,lijoffridirezzjonisodaanki’lbarra
minnha:quddieml-iƒvilupptas-sitwazzjoni,dinid-direzzjonig˙adhadiskussa
fidjaloguma’kullminjit˙assebserjamentdwaril-bniedemud-dinjali jg˙ix
fiha.
�8. Biexinfissruaktarçarir-relazzjonibejnl-impennme˙tie©g˙all-©ustizzjaus-
servizztal-karita’, je˙tie© liwie˙ed iqisƒew©kondizzjonijiet importanti f’din
il-˙a©a:
a) L-ordni©ust tas-soçjeta’u ta’ l-Istathuwadmirçentrali tal-politika.L-Istat li
mhux imexxi bil-©ustizzja ma jkunx g˙ajr qabda ˙allelin, b˙alma darba qal
SantuWistin:“Remota itaque iustitia quid sunt regna nisi magna latrocinia?”[�8]
Id-distinzjonibejndaklihuta’Çesriudaklihuta’Alla(araMt��:��),fikliem
ie˙orid-distinzjonibejnKnisjauStat,jewkifjg˙idilhal-KonçiljuVatikanII,l-
Fil-qag˙da diffiçli li fiha
ninsabu llum ukoll min˙abba l-
globalizzazzjonita’l-ekonomija,
it-tag˙lim soçjali tal-Knisja sar
©abra ta’ tag˙lim fundamentali,
li joffri direzzjoni soda anki ’l
barraminnha.
�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��
awtonomijafil-qasamtemporali,hijafundamentalig˙all-Kristjaneƒmu.L-Istat
majistaxjimponir-reli©jon,iƒdag˙andujassigural-liberta’tag˙hakifukollil-
paçibejnis-segwaçita’reli©jonijietdifferenti.Min-na˙atag˙ha,il-Knisja,b˙ala
xhud soçjali tal-fidi nisranija, g˙andha l-indipendenza tag˙ha, u mibnija fuq
il-fiditg˙ixis-sistematag˙hab˙alakomunità,lig˙andhatkunmag˙rufamill-
Istat.Iƒ-ƒew©oqsmahumamag˙ƒuling˙alihom,b’danakolludejjemf’relazzjoni
ma’xulxin.
Il-©ustizzjahijasewl-g˙an,sewil-qiesessenzjalita’kullpolitika.Il-politika
hiaktarminnmekkaniƒmusempliçibiextfisserir-regolipubbliçi:l-g˙ajnul-
g˙an tag˙ha jinsabu sewwa sew fil-©ustizzja, u din hi ta’ natura etika. Hekk
l-Istattabil˙aqqmajistaxje˙lesmill-mistoqsija:kiftista’titwettaqil-©ustizzja
hawnhekk,uissa?Iƒdadikil-mistoqsijaturilihemmo˙raqabilhaaktarradikali:
x’inhil-©ustizzja?Dinhijaproblemata’ra©uniprattika;iƒdabiexta˙demsewwa,
ir-ra©unig˙andhadejjemtissaffamill-©did,g˙aliexl-g˙amatag˙hag˙all-etika,
li©ejmill-˙akmatal-qlig˙us-setg˙ali jg˙ammxuha,huwaperikluliqattma
jitwarrabg˙alkollox.
Hawnhekkil-politikaul-fidijiltaqg˙u.Bladubju,il-fidig˙andhan-natura
mag˙ƒula tag˙ha, b˙ala laqg˙a ma’ Alla l-˙aj – laqg˙a li tift˙ilna orizzonti
©oddalilhemmmill-˙ilatar-ra©uni.Iƒdafl-istess˙inhiqawwalissaffil-istess
ra©uni. Billi hi ©ejja mill-˙sieb ta’ Alla, il-fidi te˙les ir-ra©uni mid-difetti ta’
l-g˙ama tag˙ha, u g˙alhekk tg˙inha tkun a˙jar. Il-fidi tag˙ti lir-ra©uni l-˙ila
biextwettaqa˙jaril-˙idmatag˙haulitaraa˙jardaklihuproprjutag˙ha.Hu
hawnhekklijid˙olit-tag˙limsoçjalikattoliku:danmajridxjag˙tilill-Knisjaxi
setg˙afuql-Istat.Lanqasiridjimponifuqdawklimag˙andhomxil-fidiideatu
m©ibalihumatal-fidi.Tridsempliçimenttag˙tisehembiexir-ra©unitissaffau
twassall-g˙ajnunatag˙ha˙allidaklihu©ust,hawnuissajkunmilqug˙uwara
mwettaq.
It-tag˙lim soçjali tal-Knisja jargumenta billi jibda mir-ra©uni u mid-dritt
naturali, ji©ifieri minn dak li jaqbel man-natura ta’ kull bniedem. Hu jag˙raf
sewwa li mhix responsabbilta’ tal-Knisja li hija stess tag˙ti sa˙˙a lit-tag˙lim
tag˙ha b’mod politiku: hija trid tg˙in il-formazzjoni tal-kuxjenza fil-politika
u tag˙ti sehemha u tistinka biex jikbru sew l-g˙arfien ta’ l-esi©enzi veri tal-
©ustizzja kif ukoll il-˙effa biex dawn jitwettqu, anki meta dan imur kontra
interessipersonali.Danifisser li t-twaqqifta’ordnisoçjaliuçivili©ust, libih
jing˙ata lil kull wie˙ed dak li jmissu, huwa l-aqwa dmir li kull ©enerazzjoni
g˙andujaqbadmill-©did.Billidanhuwaresponsabbilta’politika,danmajistax
ikuninkariguimmedjattal-Knisja.Iƒda,billifl-istess˙inhuwaresponsabbilta’
primarjatal-bniedem,il-Knisjag˙andhad-dmirtoffris-sehempartikolaritag˙ha
permezztat-tisfijatar-ra©uniul-formazzjonietikabiexl-eƒi©enzital-©ustizzja
jkunumag˙rufaujistg˙ujsirufil-qasampolitiku.
Il-Knisjamatistaxum’g˙andhiextie˙uf’idejhal-©liedapolitikabiexto˙loq
soçjeta’kemmjista’jkun©usta.Latista’ulanqasg˙andhatie˙upostl-Istat.Iƒda
hilatista’ulanqasg˙andhatwarrabfil-©enbmit-t˙abrikbiexikollnal-©ustizzja.
Hija g˙andha tid˙ol f’dan permezz ta’ argumenti skond ir-ra©uni u g˙andha
tqajjem qawwiet spiritwali, li ming˙ajrhom il-©ustizzja, li dejjem titlob ukoll
sagrifiççju, ma g˙andhiex il-˙ila tirba˙ u tirnexxi. Is-soçjeta’ ©usta ma tistax
tkunix-xog˙oltal-Knisja,iƒdading˙andhatinkisebmill-politika.B’dankollu
hijag˙andha˙erqakbira li ta˙demg˙all-©ustizzjabiexjinfet˙ud-dehenur-
riedag˙all-eƒi©enzital-©idkomuni.
b) L-im˙abba–caritas–satibqa’dejjemme˙tie©a,ukollfl-iktarsoçjeta’©usta.
M’hemmebdaordniçivilita’l-Istatdaqshekk©ustlijasaljaraƒejjedis-servizz
ta’l-im˙abba.Miniridje˙lesmill-im˙abbaqieg˙edi˙ejjiru˙ubiexje˙lesmill-
bniedem b˙ala bniedem. Dejjem tibqa’ t-tbatija li te˙tie© fara© u g˙ajnuna.
Dejjemissibil-bniedemwa˙dufil-˙ajja.Dejjemikunhemmukollçirkustanzi
ta’˙tie©amaterjalilifihomhuwame˙tie©liwie˙edjag˙tig˙ajnunaf’g˙amlata’
m˙abbarealilejnil-proxxmu[�0].L-Istatlijridja˙sebg˙alkolloxhu,lija˙taf
kolloxf’idejh,fl-a˙˙ar,majsirx˙liefburokrazija limatistaxtassiguradik il-
˙a©apartikolarilil-bniedem–kullbniedem–fit-tbatijajkunje˙tie©:ji©ifierid-
dedikazzjonipersonalimimlijam˙abba.Mag˙andniexbƒonnta’Statlijmexxi
u ja˙kem kollox hu, iƒda, aktar ta’ Stat li bil-©eneroƒita’ jag˙raf u j˙e©©e©,
skondil-prinçipjutas-sussidjarjetà, l-inizjattivi li jqumuminnqawwietsoçjali
varji lifihomjing˙aqdur-rieda˙ielsaut-tqarriblejnil-bniedemfil-bƒonnta’
g˙ajnuna.Il-Knisjahijawa˙daminndawnil-forzi˙ajjin:fihat˙abbatil-qawwa
ta’ l-im˙abba m˙e©©a mill-Ispirtu ta’ Kristu. Din l-im˙abba toffri mhux biss
g˙ajnunamaterjali lill-bnedmin, iƒdawkoll fara©ukura tar-ru˙,g˙ajnunata’
sikwitaktarme˙tie©aminnassistenzamaterjali.Fil-fattid-dikjarazzjonilitg˙id
li l-istrutturi©usti jirrenduƒejdal-oprita’karita’ta˙bifiha˙siebmaterjalista
dwaril-bniedem:ji©ifieril-fehmaƒbaljatalitg˙idlil-bniedemjista’jg˙ix“bil-
˙obƒbiss”(Mt4:4;araDt8:�)–konvinzjonilitbaxxil-bniedemufil-fatttiskarta
daklihuumanb’modpartikolari.
�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9
�9. B’hekk issanistg˙unaslubiex inqisu sewwa,fil-˙ajja tal-Knisja, ir-relazzjoni
bejn id-dmir g˙al ordni ©ust ta’ l-Istat u tas-soçjeta’, minn na˙a, u l-˙idma
organizzatata’karita’,min-na˙al-o˙ra.Di©a’rajnalil-formazzjonita’strutturi
©ustimhixdirettament˙idmatal-Knisja,iƒdahita’l-ordnipolitiku,ji©ifierital-
qasam tar-ra©uni responsabbliminnhannifisha.F’dankollu l-Knisjag˙andha
dmirindirett,billijmisshatikkoperag˙at-tisfijatar-ra©uniug˙all-qawmiental-
forzimorali,liming˙ajrhomlajitwaqqfustrutturi©usti,ulanqasjistg˙ujkomplu
ja˙dmu.
Id-dmirdirettbiexwie˙edja˙demg˙alordni©ustfis-soçjeta’huwa,min-na˙a
l-o˙ra,proprjutal-lajçilijg˙ixul-fidi.B˙alaçittadinita’l-istat,humamsej˙in
biexpersonalmentjie˙dusehemminnta’quddiemfil-˙ajjapubblika.G˙alhekk
majistg˙uxjiç˙dusehemhom“mill-˙afnaattivita’differentiekonomika,soçjali,
le©islattiva, amministrattiva u kulturali, ma˙suba biex b’mod organizzat u
b’li©ijietstabbilitijkattrul-©id komuni”[��].G˙aldinir-ra©unil-lajçilijg˙ixu
l-fidi g˙andhom ifasslu sewwa l-˙ajja soçjali, jistmaw l-awtonomija le©ittima
tag˙ha,u jikkoperawmaç-çittadini l-o˙raskondis-setg˙atrispettivitag˙hom
waqtlijwettqur-responsabbilta’tag˙hom.[��]G˙alkemml-isforziproprjital-
karita’fil-Knisjaqattmajistg˙ujit˙alltumal-˙idmata’l-Istat,b’danakollujibqa’
verulil-karita’g˙andhatqanqalil-˙ajjakollhata’dawklijg˙ixul-fidiug˙alhekk
ukollil-˙idmapolitikatag˙hommag˙mulab˙ala“karita’soçjali”[��].
Min-na˙al-o˙ral-g˙aqdiettal-Knisjaorganizzatig˙all-karita’jifformawopus
proprium tag˙ha,xog˙ol li jaqbelg˙alkolloxmag˙ha, lifihhimatikkoperax
b’mod mill-qrib, iƒda ta˙dem b˙ala su©©ett b’responsabbilta’ diretta, waqt li
tag˙meldaklijixraqlin-naturatag˙ha.Il-Knisjaqattmatista’te˙lesmit-ta˙ri©
tal-karita’b˙ala˙idmaorganizzatata’dawklijemmnu,umin-na˙al-o˙raqatt
ma jista’ jkun hemm sitwazzjoni li fiha ma tkunx me˙tie©a l-karita’ ta’ kull
nisranig˙aliexil-bniedem,minbarral-©ustizzja,g˙anduujkolludejjembƒonn
ta’l-im˙abba.
l-istrutturi kotrana ta’ servizz karitattiv fil-qag˙da soçjali ta’ llum�0. Qabelmanipprovawinfissrul-istampapartikolarital-˙idmiettal-Knisjafil-qadi
tal-bniedem, issa nixtieq nag˙ti ˙arsa lill-qag˙da ©enerali tat-taqbida g˙all-
©ustizzjaul-karita’fid-dinjata’llum.
a) Il-mezzita’komunikazzjonisoçjalillumçekknud-dinjatag˙na,billiressqubil-
˙effaub’modlijin˙assbnedminukulturig˙alkolloxdifferenti.Jekkdanil-fatt
li “noqog˙du flimkien” kultant jo˙loq ukoll nuqqas ta’ ftehim u tensjonijiet,
madankollul-˙ilalinsirunafukwaƒidakil-˙instessil-˙ti©ijiettal-bnedmin,
qabelkolloxjisfidanabiexnaqsmul-qag˙daul-problemitag˙hom.G˙alkemm
fil-qasamtax-xjenziufit-teknolo©ijasaruprogressikbar,a˙nakuljuminsiru
nafu kemm ibatu l-bnedmin fid-dinja, min˙abba l-faqar sew materjali sew
spiritwali ta’ kull xorta. G˙alhekk dan iƒ-ƒmien tag˙na jitlob ˙e©©a ©dida
biexting˙atag˙ajnunalill-proxxmufil-bƒonn.Il-KonçiljuEkumenikuVatikan
II di©a’ qieg˙ed dan quddiemna bi kliem l-aktar çar: “Illum li l-mezzi tal-
komunikazzjoni soçjali saru e˙fef [u] id-distanzi bejn il-bnedmin kwaƒi
spiççawg˙alkollox…il-˙idmakaritattivatista’ug˙andhat˙addanil-bnedmin
ul-˙ti©ijietkollha”[�4].
Min-na˙al-o˙ra–udanhuelementtal-proçessinnifsutal-globalizzazzjoni
li jisfidana iƒda wkoll li j˙e©©i©na – iƒ-ƒmien ta’ llum joffrilna g˙add kbir
ta’mezzibiexnuƒawhomunag˙tug˙ajnunaumanitarjalil˙utnafil-bƒonn,u
fostdawnhemmis-sistemimodernig˙at-tqassimta’l-ikelul-ilbies,kifukoll
liwie˙ed ja˙sbilhomfejn joqog˙duu jilqag˙hom. Il-˙erqa favur il-proxxmu
taqbeƒit-truftal-komunitajietnazzjonaliuhekkwessg˙etdejjemaktaril-firxa
tag˙hamad-dinjakollha.Bir-ra©un,il-KonçiljuVatikanIIg˙arrafna:“Fostis-
sinjalita’ƒminijietnata’minisemmib’modspeçjalidakis-sensta’solidarjetà
fostil-popliliqieg˙edkullmajmurjikberuaktarmajikbermajistaxjitwaqqaf”
[�5].L-istituzzjonijietta’l-Istatul-g˙aqdietumanitarjijirrikmandaw˙idmiet
mog˙tijag˙aldanil-g˙an,l-aktarpermezzta’sussidjijewtnaqqismit-taxxilil
xiw˙ud, lildawnta’ l-a˙˙arbilli jiddedikawlhomfluskotranabiex jinqdew.
B’dan il-mod is-solidarjetàmag˙mulamis-soçjetàçivili tisboq il-˙idmata’ l-
individwiutfisser˙afna(g˙alihom).
b) F’dinis-sitwazzjonifostl-istituzzjonijietçiviliuekkleƒjali,nibtuukibrug˙add
ta’forom©oddata’koperazzjonilisarumag˙rufag˙all-©idlig˙amlu.Il-˙idmiet
tal-Knisjamag˙rufasewwafix-xog˙oltag˙homtrasparentiug˙all-fedeltàlejn
id-dmirli jixhdul-im˙abbajistg˙uwkolliqanqlub’modnisranil-˙idmietta’
a©enzijiçivili,waqtlij˙e©©uarran©amentkomunibejniethomlimajistaxma
jg˙inxis-siwital-ministerutal-karità[�6].F’dawniç-çirkostanzitwaqqfetukoll
kotrata’g˙aqdietbiskopijietta’karitàjewta’umanitàlijimpenjawru˙hom
biex quddiem il-problemi soçjali u politiçi ta’ llum jaslu g˙al soluzzjonijiet
xierqa skond l-aspett umanitarju. Huma ta’ importanza kbira fi ƒmienna l-
qawmienu t-tixrid tal-foromdiversi ta’ volontarjat li jinda˙lug˙alkotra ta’
servizzi[��].Hawnhekkiridng˙idkelmaspeçjalita’apprezzamentu˙ajrlil
dawkkollha li jie˙dusehemb’diversimodi f’dawn il-˙idmiet.Dan l-impenn
40 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�
lidi©a’xteredjo˙loqg˙aƒ-ƒg˙aƒag˙skolatal-˙ajjalitedukag˙as-solidarjeta’,
g˙all-˙effalijoffrumhuxbissxi˙a©a,immalilhominfushom.Kontral-kultura
tal-mewt li per eƒempju tinfexx fid-droga, qed titqieg˙ed l-im˙abba li ma
tfittixxlilhannifisha–kulturatal-˙ajjalituriru˙hag˙alkolloxfit-tendenzali
“titleflilhannifisha”(Lq��,��)g˙all-proxxmu.
Fil-KnisjaKattolikawkollufil-Knejjesl-o˙raufil-Komunitajietekkleƒjali
nibtuforom©oddata’˙idmakaritattiva,ure©g˙udehrudawkqodmab’sa˙˙a
m©edda. Huma forom li fihom spiss tista’ titwaqqaf rabta hienja bejn l-
evan©elizzazzjoni u l-opri ta’ karita’. Hawn nixtiequ nsa˙˙u çar u tond dak
li l-Predeçessur kbir tag˙na Ìwanni Pawlu II kiteb fl-Ençiklika Sollicitudo
Rei Socialis [�8]meta stqarr il-˙siebu r-riedam˙ejjija tal-KnisjaKattolika li
tikkopera ma’ Organizzazzjonijiet karitattivi komuni ta’ dawn il-Knejjes u
Komunitajiet, g˙aliex a˙na lkoll nitqanqlu skond l-istess kawƒa ewlenija u
g˙andnal-istessg˙anquddiemg˙ajnejna:umaniƒmuveru,lijag˙rafix-xbieha
ta’Allafil-bniedemujridjg˙inubiexjil˙aq˙ajjalitaqbelma’dinid-dinjita’.
L-Ençikilika Ut Unum Sint sa˙qet g˙al darba o˙ra li g˙all-progress ta’ dinja
a˙jar, je˙tie© le˙enwie˙ed fost l-insara, l-impenn tag˙homg˙ar-“rispett tad-
drittijietutal-˙ti©ijietta’kul˙add,l-aktartal-foqra,tan-niesbaxxiuta’dawkli
majaqbeƒ addg˙alihom.”[�9]Hawnhekknixtieqinfisseril-fer˙tieg˙ig˙aliex
dinix-xewqadwietmad-dinjakollhaf’g˙addkbirta’˙idmiet.
Il-Forma proprja tal-˙idma karitattiva tal-knisja��. Iƒ-ƒjiedata’˙afnag˙aqdietlija˙dmufavuril-bniedemfil-˙ti©ietdiversitieg˙u,
fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ©ejja mill-fatt li l-ordni g˙all-im˙abba tal-proxxmu hu
miktubmill-Óallieqfl-istessnaturatal-bniedem.Iƒda,danit-tkattirhuwawkoll
ir-riƒultattal-preƒenzatar-reli©jonnisranijafid-dinja,lidejjemqajmetmill-©did
ug˙amleteffettivdanil-kmandlisikwitda˙alfidlamkbirfil-©irjata’l-istorja.
It-ti©didtal-paganiƒmulipprovajag˙mell-ImperaturÌuljanul-Apostata,huwa
bisseƒempjutal-biduta’dan l-effett; f’dan is-sens il-qawwatal-Kristjaneƒmu
tinfirex aktar ‘il bog˙od mill-fruntieri tal-fidi nisranija. G˙alhekk huwa ta’
importanzakbiralil-˙idmatal-Knisjaƒƒommid-dijakollhatag˙haumassirx
bissformao˙rata’assistenzasoçjali.
Iƒda,issaliemahumal-elementiessenzjalital-karitànisranijauekkleƒjali?
a) Skond l-eƒempju li hemm fil-parabbola tas-Samaritan it-Tajjeb, il-karità
nisranijahil-ewwelnettit-twe©ibasempliçig˙aldakli,f’kaƒimmedjat,jo˙loq
˙tie©adiretta:dawkbil-©u˙g˙andhomjieklu,dawkg˙erjag˙andhomjitlibbsu,
G˙all-progress ta’ dinja a˙jar,
je˙tie©le˙enwie˙edfostl-insara,l-
impenntag˙homg˙ar-“rispetttad-
drittijietutal-˙ti©ijietta’kul˙add,l-
aktartal-foqra,tan-niesbaxxiuta’
dawklimajaqbeƒ˙addg˙alihom.
Hawnhekk nixtieq infisser l-fer˙
tieg˙i g˙aliex din ix-xewqa dwiet
mad-dinja kollha f’g˙add kbir ta’
˙idmiet.
4� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�
lildawkmordag˙andhating˙atakurabit-tamatal-fejqan,lildawkmiƒmumin
il-˙abs ta’ min iƒurhom, u l-bqija. Je˙tie© li l-g˙aqdiet karitattivi tal-Knisja,
nibdewminndawktal-Caritas(djoçesana,nazzjonali,internazzjonali)jag˙mlu
daklijistg˙u,biexjipprovdul-mezzi,uaktarir©ielunisalijid˙lug˙aldanix-
xog˙ol.Fejnjid˙olis-servizzlijsirlildawkmu©ug˙a,qabelkolloxje˙tie©t˙ejjija
professjonali:je˙tie©lil-helpersikunum˙arr©ab’modlijwettqusewwasewdak
li g˙andhom jag˙mlu u wara jimpenjaw ru˙hom li jkomplu jikkurawhom. Il-
kapaçità professjonali hija l-ewwel ˙tie©a fundamentali, iƒda wa˙edha mhix
biƒƒejjed. Fil-fatt, qeg˙din nag˙mluha ma’ persuni umani u dawn il-persuni
umani dejjem je˙tie©u xi ˙a©a iƒjed minn kura teknikament mag˙mula kif
imiss. Je˙tie©uumanità, je˙tie©uattenzjonimill-qalb.Dawkkollha li ja˙dmu
fl-organizzazzjonijietkaritattivital-Knisjag˙andhomjispikkawmhuxbissfit-
twettiqsewwata’daklijaqbelisirdakil-˙in,iƒda ajag˙tulilhominfushomlill-
proxxmub’attenzjoni˙ier©amill-qalb,biexhekkdaklijkuni©arrabil-miljata’
l-umanità tag˙hom.G˙alhekk,barra t-t˙ejjijaprofessjonali,dawn l-operaturi
je˙tie©u qabel kollox “il-formazzjoni tal-qalb”: je˙tie© li dawn jitmexxew
g˙aldikil-laqg˙ama’AllafiKristulitqajjemfihoml-im˙abbautifta˙il-qalb
tag˙homlejnl-o˙rajn,biexhekkl-im˙abbamatkunxg˙alihomkmandament
impost, biex ng˙idu hekk, minn barra, iƒda konsegwenza ˙ier©a mill-fidi li
ta˙dembl-im˙abba(araGal5:6).
b) Il-˙idmakaritattivaKristjanaje˙tie©tkunindipendentiminnpartitiuideolo©iji.
Himhixmezzbiexibiddelid-dinjaskondxiideolo©ija,lanqashig˙as-servizz
ta’xipjanitad-dinja,iƒdahit-twettiqta’l-im˙abbalil-bniedemje˙tie©fil-post
ufil-˙in.Iƒ-ƒmienta’llum,l-aktarmis-sekludsatax‘lhawn,huwama˙kumminn
diversi verƒjonijiet ta’filosofija tal-progress, li l-aktar g˙amla radikali tag˙ha
hijal-Marxiƒmu.Partimill-pjanmarxistahit-teorijadwarxijwassalg˙all-faqar:
diniƒƒommliminf’sitwazzjonita’setg˙ain©ustajg˙inil-bniedemb’g˙emejjel
ta’ karità, fil-fatt ikun qieg˙ed hu stess g˙as-servizz ta’ dik is-sistema ta’
in©ustizzja, li g˙allinqas sa çertupuntqed jag˙milha tidher aççettabli.B’dan
il-mod il-qawwa tar-rivoluzzjoni titraƒƒan u hekk ting˙alaq it-triq lejn dinja
a˙jar.G˙alhekk, il-karitàssibreƒistenza,kifukollhiattakkatab˙alasistema
li ƒƒomm l-istatus quo. Tabil˙aqq, din hi filosofija li tmur kontra l-bniedem.
Il-bniedem li jg˙ix illum huwa ssagrifikat lil Moloch tal-©ejjieni – ©ejjieni li
g˙alinqas huwa dubjuƒ jekk jistax ise˙˙. Tabil˙aqq, il-bidla g˙al dinja aktar
umanamatistaxtg˙addi ‘lquddiembilliwie˙edjiç˙ad,g˙alxiƒmien,li j©ib
ru˙ub’moduman.G˙aldinjaa˙jarwie˙edjag˙tisehmubissjekka˙nanag˙mlu
l-©idissapersonalment,b’impenns˙i˙ukullfejnnistg˙u,ming˙ajrrabtama’
xipjanjewprogrammta’partiti.Il-programmtan-nisrani,ji©ifieril-programm
tas-Samaritanit-Tajjeb,il-programmta’Ìesù–huwa“qalblitara”.Dinil-qalb
tarafejnhemmbƒonnta’l-im˙abbautie˙uazzjoniskondil-kaƒ.Çertament,
g˙ar-rieda pronta ta’ kull bniedem, ta’ min iƒid l-ippjanar, il-previƒjoni u l-
koperazzjonima’istituzzjonijietlijixxiebhu,kemm-ildarbal-˙idmatal-karità
tal-Knisjatittie˙edb˙alainizjattivakomunitarja.
c) Barradan,il-karitàmag˙andhiextkunximezzlijwassallejndaklilluminqisuh
proselitiƒmu.L-im˙abbahija˙ielsa;matitwettaqxbiexnil˙qug˙anijieto˙ra
[�0]. Iƒda dan ma jfissirx li l-˙idma karitattiva g˙andha, biex ng˙idu hekk,
twarrab‘lAllau‘lKristu.Dejjemg˙andhax’taqsammal-bniedems˙i˙:sikwit
l-akbarkawƒatat-tbatijati©imin-nuqqastal-preƒenzata’Alla.Miniwettaqil-
karitàf’isemil-Knisjaqattmag˙andujipprovajimponil-fidital-Knisjafuql-
o˙rajn.Huwajaflil-im˙abbasafjau©eneruƒahijal-aqwaxhiedalilAllalifih
nemmnuuliminnua˙nanitqanqlug˙all-im˙abba.In-nisranijafmetajkunil-
waqtlijitkellemdwarAllaumetajkuna˙jarlimajg˙idxejnuj˙allil-im˙abba
titkellemhi.Huwajaf liAllahuwam˙abba(ara�Ìw4:8)u li jkunpreƒenti
proprjuf’dawkil-˙inijietlifihommajkunhemmxejniƒjed liefim˙abba.Hujaf
–biexnaqbdul-problemita’qabel–lit-tkasbirta’l-im˙abbahuwat-tkasbir
ta’Allautal-bniedem;huwawkollit-tentattivliwie˙edjg˙addiming˙ajrAlla.
G˙alhekkl-a˙jardifiƒata’Allautal-bniedemqieg˙dakollhafl-im˙abba.Hija
r-responsabbiltà ta’ l-organizzazzjonijietkaritattivi tal-Knisja li jsa˙˙udin il-
fehmafil-membri,biexbil-˙idmatag˙hom–kifukollbil-kliem,bis-skiet,bl-
eƒempjutag˙hom–isiruxhiedakredibblita’Kristu.
dawk li huma responsabbli g˙all-˙idma karitattiva tal-knisja��. Fl-a˙˙ar,a˙nag˙andnaner©g˙unitfg˙u siebnalejndawklidi©a’semmejnab˙ala
responsabblital-karitàtal-Knisja.Fir-riflessjonijietta’qabela˙nawrejnalil-veru
su©©ettta’l-istituzzjonijietkattoliçidiversi,lijwettqus-servizztal-karità,hijal-
Knisjannifisha–udinfil-gradikollha,ibdamill-parroççi,g˙all-Knejjespartikolari,
sal-Knisjauniversali.G˙alhekkkieng˙alkolloxme˙tie©lil-PredeçessurVenerabbli
tag˙naPawluVI jwaqqaf il-KunsillPontifiçjuCor Unum b˙alauffiççju tas-Santa
Sederesponsabblig˙ad-direzzjoniul-g˙aqdata’l-organizzazzjonijietul-˙idmiet
tal-karita’m˙e©©inmill-KnisjaKattolika.Imbag˙adjaqbelmal-binjatal-Knisjafuq
l-isqfijiet il-fatt lib˙alasuççessuri ta’ l-Appostli l-Isqfijietfil-Knejjespartikolari
j©orrul-ewwelresponsabbilta’lijwettquwkollfiƒmiennadakil-programmmuri
44 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 45
fl-Atti ta’ l-Appostli (ara�:4�-44): illumb˙alfl-img˙oddi, il-Knisjab˙alafamilja
ta’Allag˙andhassirpostfejnwie˙edjag˙tiujirçievil-g˙ajnuna,ufl-istesswaqt,
post fejn in-nies jit˙ejjewbiex jaqduwkoll lildawkbarraning˙aliha li je˙tie©u
l-g˙ajnuna.Waqtiç-çerimonjata’l-Ordinazzjonita’l-Isqfijiet,l-attveruuproprju
ta’l-istesskonsagrazzjonijit˙ejjab’mistoqsijietlill-Isqofkandidatlifihomhemm
imfissral-elementiessenzjalita’l-istessresponsabbilta’tieg˙u,uji©umfakkralilu
d-dmirijietta’l-istessministeru©ejjienitieg˙u.F’dinin-nis©atal-fattil-Isqoflise
jkunordnatiwieg˙edbikliemçarlif’isemil-Mulejsejkunjilqa’uj˙enng˙all-
foqraug˙aldawkkollhalije˙tie©ul-fara©ul-g˙ajnuna[��].
Il-Kodiçi tad-Dritt Kanoniku, fil-kanoni (li©ijiet) li g˙andhom x’jaqsmu mas-
servizzta’l-isqof,majsemmixb’moddirettil-karitàb˙alaqasampartikolarig˙all-
˙idma episkopali, iƒda jitkellem biss b’mod ©enerali dwar id-dmir ta’ l-Isqof li
jg˙aqqad il-˙idmiet differenti kollha ta’ l-appostolat waqt li jirrispetta x-xejra
proprjatag˙hom[��].B’dankollu,ftitilud-Direttorju Pastorali tal-Ministeru ta’ l-
Isqfijietstudjaaktarfil-fondubir-reqqas-servizztal-karitàb˙ala˙idmaessenzjali
tal-Knisjakollhaudikproprjata’l-Isqoffid-djoçesitieg˙u[��]uinsistalit-twettiq
tal-karitàhuwa˙idmatal-Knisjab˙alaKnisjauli,b˙all-ministerutal-Kelmautas-
Sagramenti,huwapartiwkollmill-essenzatal-missjonitag˙hatal-bidu[�4].
��. F’dak li g˙andu x’jaqsam mal-imsie˙ba li jwettqu fil-prattika l-˙idma tal-karità
fil-Knisja, di©a’ ssemma dak li hu essenzjali: huma ma g˙andhomx ikunu
mqanqlin skond l-ideolo©ija dwar it-titjib ta’ dinja a˙jar, iƒda g˙andhom i˙allu
tmexxihomil-fidilita˙dempermezztal-karità(araGal5:6).Je˙tie©qabelkollox
lijkunupersunimqanqlinsewwamill-im˙abbata’Kristu,persuniliKristureba˙
qalbhombl-im˙abbatieg˙u,uqajjemfihomim˙abbag˙all-proxxmu.Ir-regolali
tnebba˙homil-modta’g˙emilhomg˙andhatkunid-dikjarazzjonilihemmfit-Tieni
Ittra lill-Korintin:“L-im˙abbata’Kristu©©eg˙elnana˙sbudan”(5:�4).L-g˙arfien
lifiKristu,Allatalilunnifsusal-mewtg˙alina,g˙andujmexxinabiexmang˙ixux
g˙alinanfusna,iƒdag˙alihumieg˙ug˙all-o˙rajn.Mini˙obblilKristu,i˙obblill-
Knisjaujixtieqlidejjemiktarissirxbiehaustrumentta’l-im˙abbalito˙ro©minn
Kristu.L-imsie˙ebta’kullorganizzazzjonikaritattivaKattolikajridja˙demmal-
Knisjau,g˙alhekk,ma’l-Isqof,biexl-im˙abbata’Allatista’tixteredmad-dinja.
Bis-sehemtieg˙ufit-twettiqtal-karitàtal-Knisja,huwajridikunxhudta’Allauta’
Kristu,umin˙abbadinir-ra©uni,jixtieqjag˙melil-©idlill-bnedminblaebda˙las.
In-Nisrani jaf li l-im˙abba safja
u ©eneruƒa hija l-aqwa xhieda
lilAllalifihnemmnuuliminnu
a˙na nitqanqlu g˙all-im˙abba.
In-nisranijafmetajkunil-waqtli
jitkellem dwar Alla u meta jkun
a˙jar li ma jg˙id xejn u j˙alli l-
im˙abbatitkellemhi.
46 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�
�4. Il-ftu˙ tal-qalb g˙all-pro©ett Kattoliku tal-Knisja g˙andu j˙ejji lill-imse˙bin fil-
˙idmabiexja˙dmuf’armonijama’organizzazzjonijieto˙rafis-servizztal-forom
diversita’˙tie©a:iƒdadang˙andujse˙˙b’rispettlejnl-istessg˙amlapartikolari
ta’dakis-servizzliKristujitlobmid-dixxiplitieg˙u.SanPawl,fl-innutieg˙ulill-
karità(ara�Kor,��),jg˙allimnalil-karitàhijadejjemaqwaminnsempliçig˙emil:
“Ukiekukellinqassam©idikollug˙all-˙ruqblamajkollim˙abba,xejnmajkun
jiswielita’©id”(v.�).Danl-innujmissujkunil-Magna Cartatas-servizzekkleƒjali
kollu;fihjin©abrufil-qosoril-˙sibijietkollhalia˙nafissirnadwaril-karitàf’dinl-
Ençiklika.Il-˙idmaprattikamhixbiƒƒejjedjekkfihastessmating˙ataxim˙abba
lill-bniedem,im˙abbalititg˙ajjexbil-laqg˙ama’Kristu.Is-sehemintimupersonali
fil-˙ti©ijietut-tbatijiettal-proxxmujsirb’modlijienanag˙tihsehemminninnifsi:
biexl-g˙otjamatumiljaxlill-proxxmu,g˙andinag˙tihmhuxxi˙a©aminntieg˙i,
immalilinnifsi;jieng˙andinkunpreƒentifl-g˙otjab˙alapersuna.
�5. Dan il-mod tajjeb biex naqdu (lill-o˙rajn) jirrendi umli lil min jg˙in. Huwa
ma jippretendix li hu aqwa minn dawk li jirçievu l-g˙ajnuna, tkun kemm tkun
imsejknal-qag˙datag˙hom.Kristu˙al-aktarpostbaxxfid-dinja–is-Salib–u
b’dinl-umiltàradikalililnafdienakifukolljg˙innablawaqfien.Minjista’jag˙ti
l-g˙ajnuna,jag˙raflib’danil-modqedjg˙inlilunnifsu;il-fattlihujista’jg˙inma
ng˙odduhxb˙alamertutieg˙ujewra©unig˙all-fta˙ir.Danid-dmirhuwagrazzja.
Aktarmawie˙edjag˙tihag˙all-˙idmafost l-o˙rajn,aktarjifhema˙jaril-Kelma
ta’Kristuuaktarjag˙milhapartiminnunnifsu:“A˙naqaddejjalimaniswewg˙al
xejn”(araLq��:�0).Fil-fatthuwajag˙raflihuqedjag˙tisehmumhuxmin˙abba
xi kwalità superjuri jew xi ˙ila akbar, iƒda g˙aliex il-Mulej tah dan b˙ala don.
Kultant iƒ-ƒjiedatal-bƒonnijietu l-limiti ta’ l-istess˙idma jistg˙u j©arrbuhbiex
jaqta’qalbu.Iƒdaproprjuf’danil-waqtlijista’jsibl-g˙ajnuna,billifl-a˙˙arjag˙rafli
hubissstrumentf’idejnil-Mulej;hekkje˙lesmill-preƒunzjonilihupersonalment
wa˙dug˙andur-responsabbiltàli jwettaql-iƒviluppme˙tie©tad-dinja.Bispirtu
ta’umiltà,huwajag˙meldaklijista’jag˙mel,ubl-umiltàkollhajafdafil-Mulejg˙al
daklijonqos.Allajmexxid-dinja,mhuxa˙na.Lilua˙nanoffrulubissis-servizz
linistg˙unag˙tuh,sakemmHujkomplijag˙tinas-sa˙˙a.B’dankollu,linag˙mlu
daklinistg˙ubis-sa˙˙alig˙andna,huwal-inkarigulijƒommil-qaddejtajjebta’
ÌesùKristudejjem˙abrieki:“L-im˙abbata’Kristu©©eg˙elnana˙sbudan”(�Kor
5:�4).
�6. Meta nikkonsidraw il-kobor bla qies tal-˙ti©ijiet (ta’ l-o˙rajn), a˙na minn na˙a
nistg˙unin©ibdulejnxiideolo©ijalitippretendiliissahitag˙meldaklit-tmexxija
tad-dinjamin-na˙a ta’Alla, skondma jidher,ma tasalxg˙alih, ji©ifieri li ssolvi
l-problemikollha.Min-na˙al-o˙ra,dintista’tinbidelf’tentazzjonita’g˙aƒƒ,billi
jid˙olil-˙sieblitassewmajista’jsirxejn.F’dawniç-çirkostanzi,ir-relazzjoni˙ajja
ma’ Kristu hija l-g˙ajnuna deçisiva biex nibqg˙u fit-triq id-dritta, ming˙ajr ma
naqg˙ufis-suppervja li tmaqdar il-bniedemufil-fattmato˙loqxejn, iƒdaaktar
teqred; lanqas g˙andna nintelqu g˙al rassenjazzjoni li tfixkilna milli n˙allu l-
im˙abbatmexxinaunaqdu‘l-bniedem.It-talbb˙alamezzlibihdejjemner©g˙u
nie˙dul-qawwaminnKristu,hawnhekkisirg˙alkollox˙tie©arealiuur©enti.Min
jitlobmajkunxja˙liƒ-ƒmientieg˙u,g˙alkemmis-sitwazzjonitkunkerha˙afnau
tidherliqedtitlobbissazzjoni.It-tjiebareli©juƒamaddg˙ajjifxil-©liedakontra
l-faqaruxejninqasdikkontral-g˙akstal-proxxmu.Il-BeataTereƒata’Kalkutta
turinaeƒempjul-aktarçar,liƒ-ƒmiendedikatlilAllafit-talbmhuxbissmajnaqqas
xejnminnservizzeffettivumimlim˙abba lilg˙ajrna, iƒdabil-maqlub, (it-talb)
huwa l-g˙ajn tieg˙u li ma taqtax. Fl-ittra tag˙ha g˙al ƒmien ir-Randan, �996,
il-Beatahekkkitbet lis-soçji lajçi tag˙ha: “A˙nag˙andnabƒonnta’din ir-rabta
intimama’Allafil-˙ajjatag˙nata’kuljum.Ukifnistg˙uniksbuha?Bit-talb”.
��. Wasal il-waqt li nikkonfermaw l-importanza tat-talb quddiem l-attiviƒmu u s-
sekulariƒmuliqedjikberta’ afnansaramog˙tijag˙all-˙idmata’karità.Çertament,
in-nisranilijitlobmajippretendixlijbiddelil-pjanita’AllajewisewwidakliAllara
minnqabel.Huwaaktarifittexlijiltaqa’mal-Missierta’ÌesùKristuujitolbubiex
bil-fara©ta’l-Ispirtutieg˙ujkun©ewwafihufil-˙idmatieg˙u.Relazzjonipersonali
ma’Allaul-g˙otjalir-riedatieg˙ubissjistg˙ujƒommul-bniedemmillijbaxxililu
nnifsu,ujwarrbuhminnfehmietta’fanatiƒmuuterroriƒmu.Atte©©jamenttassew
reli©juƒ je˙les il-bniedem milli j©ib ru˙u ta’ m˙allef ta’ Alla, waqt li jakkuƒah
li qieg˙ed i˙alli l-g˙aks ming˙ajr ma juri ˙asra lill-˙lejjaq tieg˙u. Imma min
jippretendilije˙odhakontraAllabillijiddefendil-interessital-bnedmin,fuqmin
jista’jserra˙metal-˙idmaumanassirbla˙ila?
�8. ÛgurliÌobbjista’jgergerquddiemAllag˙at-tbatijietlihawnfid-dinja;dawnkif
wie˙edjara,majistg˙uxjinftiehmuulanqasjidhru©usti.HekktkellemÌobbfl-
u©ig˙tieg˙u:“Mhuxlikontnaffejninsibu,jewxitriqnie˙ulejnit-trontieg˙u!
48 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 49
…Unkunnafxitwe©ibg˙andug˙alija,unifhemdaklijridjg˙idli.Jaqawb’wiri
ta’ sa˙˙a jitlewwem mieg˙i? … G˙alhekk nitkexkex quddiemu u mqar na˙seb
bissnibƒa’minnu.Allamewwitliqalbi,Xaddajwerwirni”(��:�.5-6.�5-�6).Sikwit
a˙nam’g˙andniex˙ilanifhmur-ra©unilig˙alihaAllajƒommdrieg˙uminflokli
jinda˙al.IƒdalanqasHumajƒommnaling˙ajtub˙alÌesùfuqis-salib:“Allatieg˙i,
Alla tieg˙i, g˙aliex tlaqtni?” (Mt ��:46). A˙na g˙andna nibqg˙u nsaqsu din il-
mistoqsijaquddiemuwaqtlinit˙addtumieg˙ufit-talb:“SidQaddisuVeru,kemm
seddumta˙sibha?”(Apok6:�0).HuwaSantuWistinlijag˙tinat-twe©ibatal-fidi
g˙aldanl-u©ig˙tag˙na:“Jekk inti tifhem lilu, hu mhuwiex Alla”[�5].Bil-protesta
tag˙namarriduxnisfidaw‘lAlla, jewnag˙tu˙jiellihemmxiƒball,xidg˙ufija,
jewindifferenzafih.Minjemmenmajistaxja˙sebliHubla˙ila,jewrieqed(ara
�Slat�8:��).Anzihuwaaktarverulil-g˙ajtatag˙nawkoll,b˙almakienetfuqil-
fommta’Ìesùmsallab,hijal-a˙˙armodudikl-aktarradikalilibihansa˙˙ul-fidi
tag˙nafis-setg˙aassolutatieg˙u.Fil-fattl-insarajkomplujemmnug˙alkemmma
jifhmuxg˙alkolloxujit˙awdufid-dinjata’madwarhomdwar“it-tjiebata’Allau
l-im˙abbatieg˙u”lejnil-bnedmin(araTit�:4).G˙alkemm,b˙all-bnedminl-o˙ra
humamaqbudinfiç-çirkustanzim˙awdin ta’madwarhom, l-insara jibqg˙us˙a˙
f’dikiç-çertezzaliAllahumissieruj˙obbna,minkejjalia˙namanasluxlinifhmu
s-skiettieg˙u.
�9. Il-fidi,it-tamaul-im˙abbajing˙aqduflimkien.It-tamatit˙arre©permezztal-virtù
tas-sabar,litibqa’tag˙melil-©idankiquddiemid-dehrata’nuqqasta’suççess,u
permezztal-virtùta’l-umiltà,litilqa’l-misteruta’Allautafdafihukollfiƒmienta’
dlam.Il-fiditurina‘lAllalita‘lIbnug˙alinaujsa˙˙a˙finaç-çertezzarebbie˙ali
danhuwakollukemmhuminnu:Allahuwam˙abba!Bladubju,g˙aldinir-ra©uni,
il-fiditbiddelin-nuqqasta’sabarud-dubjitag˙naf’tamaƒguraliAllaqediƒomm
id-dinjaf’idejh,uminkejjakulldlam,Huwajirba˙,b˙almab’xenidrammatiçijuri
fl-a˙˙ar f’dawl qawwi l-ktieb ta’ l-Apokalissi. Il-fidi li tag˙raf l-im˙abba ta’ Alla
rrivelatasafil-qalbta’Ìesùminfudafuqis-salib,tqanqall-im˙abba.L-im˙abba
hijadawl – ud-dawlwa˙dieni – li jdawwalmill-©diddinjamdallmau jag˙ti
l-kura©©biexwie˙ed jg˙ixu jkompli ja˙dem.L-im˙abbahijapossibbli,ua˙na
nistg˙u nwettquha, g˙aliex a˙na ma˙luqin fuq ix-xbieha ta’ Alla. Li tg˙ixu l-
im˙abbajfisserlita˙dmub’modlid-dawlta’Allajid˙olfid-dinja–hekkhudakli
g˙alihnixtieqnistedinkomb’dinl-Ençiklika.
Il-fidi, it-tama u l-im˙abba
jing˙aqdu flimkien. It-tama
tit˙arre© permezz tal-virtù tas-
sabar,litibqa’tag˙melil-©idanki
quddiemid-dehra ta’nuqqas ta’
suççess,upermezztal-virtùta’l-
umiltà,litilqa’l-misteruta’Allau
tafdafihukollfiƒmienta’dlam.
50 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5�
40. Fl-a˙˙ar ejjew in˙arsu lejn il-qaddisin, u lejn dawk kollha li wettqu l-karità
b’modeƒemplari.ÓsibijietnajduruspeçjalmentlejnMartinta’Tours(miet�9�),
likiensuldat,imbag˙adra˙ebuisqof:hub˙alikonalituril-valurlimhemmx
b˙alutax-xhiedapersonalital-karità.Ódejnil-bibiental-beltta’Amiens,Martin
tanofsil-mantelltieg˙ulilwie˙edfqir.Iƒdabil-lejlÌesùnnifsudeherluf’˙olma
liebes dak il-mantell, biex isa˙˙a˙ is-siwi dejjiemi tal-kelma ta’ l-Evan©elju:
“Kont… g˙eri u libbistuni… kull ma g˙amiltu ma’ wie˙ed mill-iƒg˙ar fost
dawn ˙uti, g˙amiltuh mieg˙i” (Mt �5:�6.40) [�6]. Iƒda fl-istorja tal-Knisja,
kemmxhidieto˙rata’karità jistg˙ujin©iebu!B’modpartikolari, il-moviment
monastikukollu,samill-bidutieg˙uminnSant’AntonAbbati(miet�56),juri
servizz bla qies ta’ karità lejn il-proxxmu. Fil-laqg˙a tieg˙u “wiçç imb’wiçç”
ma’Allalihum˙abba,ir-ra˙ebjifhemil-˙tie©aur©entilijbiddel˙ajtukollha
f’servizzlill-proxxmu,minbarralihuwawkollfis-servizzta’Alla.Hekkjitfissru
l-istrutturikbarta’akkoljenza,kifukollta’kennuta’kuralitwaqqfuqribil-
monasteri.Hekkukolljitfissrul-inizjattivikbar afnag˙all-promozzjoniumana
u l-formazzjoniKristjana, likienuqabelkul˙addg˙all-aktar fqar, li tag˙hom
˙adu l-inkarigu l-ewwel l-Ordnijiet monastiçi u mendikanti, u wara l-Istituti
reli©juƒi ta’ r©ielunisa,matul l-istorjakollha tal-Knisja. Il-figuri ta’qaddisin
b˙al:Fran©iskuta’Assisi,Injazjuta’Loyola,Ìwannita’Alla,KamilludeLellis,
VinçenzdePaul,LouisedeMarillac,ÌuƒeppiB.Cottolengo,ÌwanniBosco,
Lwi©iOrione,Tereƒata’Kalkutta–biexinsemmuxiftitminnhom–dawn
jibqg˙umudellimag˙rufa˙afnata’karitàsoçjali lill-bnedminkollhata’rieda
tajba.Il-qaddisinhumadawkil-messa©©ieraveritad-dawlfil-qalbata’l-istorja,
g˙aliexhumar©ielunisata’fidi,ta’tamauta’m˙abba.
GÓEluq
5� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5�
4�. Fost il-qaddisin tispikka Marija, Omm il-Mulej, u mera ta’ kull qdusija. Fl-
Evan©elju ta’ Luqa a˙na nsibuha impenjata f’servizz ta’ karità lill-ku©ina
Elizabetta,u tibqa’mag˙ha“g˙al tlietxhur” (�:56)biextg˙inhafl-a˙˙ar faƒi
tat-tqala tag˙ha. “Ru˙i tfa˙˙ar il-kobor tal-Mulej”, hija tg˙id f’din l-okkaƒjoni
taƒ-ƒjaratag˙ha,ub’danil-kliemhijatiddikjaral-programmta’˙ajjithakollha:
ji©ifierimaqeg˙ditxlilhannifishafin-nofs,iƒda˙allietil-postlilAllaliltaqg˙et
mieg˙ufit-talbkifukollfil-qadital-proxxmu–huwabissf’dakil-˙inlid-dinja
sarettajba.Marijahikbiraproprjug˙aliexmatridxtkabbarlilhanfisha,iƒda
‘l Alla. Hija umli u ma tridx tkun ˙a©a o˙ra ˙lief qaddejja tal-Mulej (ara Lq
�:�8,48).Hijataflitista’tag˙tisehemhag˙as-salvazzjonitad-dinjamhuxbilli
twettaqxi˙idmatag˙ha, iƒdabissbilliproprjutiddedikalilhannifishag˙all-
inizjattivi ta’Alla.Hijamara ta’ tama:bissbilli temmenfil-weg˙diet ta’Alla,
u tistenna s-salvazzjoni ta’ Iƒrael, l-an©lu jista’ ji©i g˙andha u jsej˙ilha g˙as-
servizzdeçiƒivta’dawnil-weg˙diet.Hijamarata’fidi:“Hienjadikliemmnet”
(Lq�:45)qaltilhaEliƒabetta.Dakil-Magnificat–biexng˙iduhekk,ritrattta’
ru˙ha–huwakolluminsu©bi˙jutmill-KotbaMqaddsa,bi˙jutmill-Kelmata’
Alla.Hekkhijatidherkemmtassewkienetmid˙latal-Kelmata’Alla,to˙ro©u
tid˙olfihabil-˙effa.Hijatitkellemuta˙sebbil-Kelmata’Alla;il-Kelmata’Alla
ssir il-kelma tag˙ha, u l-kelma tag˙ha to˙ro© mill-Kelma ta’ Alla. Barra dan
jidher li˙sibijietha jixbhu l-˙sibijiet ta’Alla, ir-rieda tag˙hahija˙a©awa˙da
mar-riedata’Alla.Billihijakienetmimlijag˙alkolloxbil-Kelmata’Allahija
tista’ssirOmmil-Kelmalisaretbniedem.Fl-a˙˙arMarijahijamaralit˙obb.Kif
jista’jkunmodie˙or?Çertamenthijalitemmenkifukollta˙sebbil-fidiskond
il-˙sibijietta’Allautridskondir-riedata’Alla,hijamatistaxtkun˙liefmara
lit˙obb.A˙nanag˙rfudanfl-im©ibasiektalijsemmulnar-rakkontievan©eliçi
tat-tfulija.Dannarawhfil-˙lewwalibihaf’Kana˙assetil-˙tie©alifihakienul-
g˙arajjesuwriethalilÌesù.Dannarawhfl-umiltàlibihatilqa’t-tbatijalitkun
imwarrbamill-˙ajjapubblikata’Ìesù,billikienettafliissaBinhakellujwaqqaf
familja©didaus-sieg˙atag˙hata’Ommtasalbissfil-˙intas-Salib,litkunis-
sieg˙a vera ta’ Ìesù (Ìw �:4; ��:�). Imbag˙ad meta ja˙arbu d-dixxipli, hija
tibqa’wieqfa dejnis-salib(Ìw�9,�5-��)uwara,fis-sieg˙ata’G˙idil-Óamsin,
ikunuhumalijin©abrumadwarhajistennewl-Ispirtus-Santu(araAtti�:�4).
4�. Ir-rakkonti ta’˙ajjet il-Qaddisinfid-dinjag˙andhomx’jaqsmumhuxbissma’
g˙omorhom,iƒdawkollma’l-g˙ajxienul-˙idmatag˙homf’Allawaramewthom.
Hija a©ag˙alkolloxçarafil-Qaddisin:minqabadit-triqlejnAllamajitbig˙edx
mill-bnedmin,iƒdajoqrobaktarlejhomtassew.F’˙addminnhommanarawdan
aktar çar daqs f’Marija. Il-kelma ta’ Ìesù msallab lid-dixxiplu – ji©ifieri lil
Ìwanniupermezz tieg˙u lid-dixxiplikollha: “Hawnhiommok” (Ìw�9:��)
isse˙˙g˙alkolloxmill-©didminnniselg˙alnisel.Marijasarettabil˙aqqOmm
dawk kollha li jemmnu. Il-bnedmin ta’ kull ƒmien u ta’ kull pajjiƒ tad-dinja
jduru lejn it-tjiebamaterna tag˙ha,kifukoll lejn is-safau s-sbu˙ijaver©inali
tag˙ha,fil-˙ti©ijietut-tamiet,f’waqtietta’fer˙uniket,ta’solitudnikifukollta’
wens.Uj©arrbuwkollid-dontat-tjiebatag˙ha,i©arrbul-im˙abbalimataqta’
qatt,lihijastessixxerredminnqieg˙qalbha.Ix-xhidietta’gratitudnidedikati
lilhafil-kontinentikollhaufil-kulturikollhahumal-g˙arfienta’dikl-im˙abba
safja limatfittixxlilhanfisha, iƒdasempliçimenttridtag˙mel il-©id.Fl-istess
˙in,id-devozzjonital-fidilituril-fehmaimmedjatauçertakifim˙abbab˙aldin
tista’tkunpossibbli:hijassirhekkmin˙abbal-g˙aqdal-aktarintimama’Alla:
bihar-ru˙hijamimlijag˙alkolloxbih-kundizzjonilit˙allililminxorobmill-
fawwarata’l-im˙abbata’Allalijsirhuwawkollnixxieg˙ali“minnhajo˙or©u
xmajjarta’ilma˙aj”(Ìw�,�8).Marija,Ver©niuOmm,turinax’inhil-im˙abba
uminnfejntie˙ul-bidutag˙ha,il-qawwatag˙haliti©©eddedblawaqfien.Lilha
nafdawil-Knisjaul-Missjonitag˙hafis-servizzta’l-im˙abba:
“QaddisaMarija,OmmAlla,
intitajtlid-dinjad-dawlveru,
Ìesù,Ibnek–IbenAlla.
Intitajtlilekinnifseklil
Allalisejja˙lek
uhekksirtg˙ajn
ta’tjiebalito˙ro©minnu.
Urina‘lÌesù.Mexxinalejh.
G˙allimnansirunafuhun˙obbuh,
biexa˙nawkollikollnal-˙ila
nimtlewbim˙abbavera
kifukollinsirug˙ejunta’ilma˙aj
f’nofsdinjabil-g˙atx.
Mog˙tija f’Ruma f’San Pietru, fil-25 ta’ Diçembru, Solennità tat-Twelid tal-Mulej, fis-sena 2005,
l-ewwel wa˙da tal-Pontifikat tieg˙i.
Benedittu PP. XVI
54 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 55
[�] AraJenseits von Gut und Böse,IV,�68.
[�] X,69.
[�] AraR.Descartes,Œuvres,edizzjoniV.Cousin,vol.��,Paris�8�4,95ff.
[4] II,5:SCh�8�,�96.
[5] Ibid.,�98.
[6] AraMetaphysica,XII,�.
[�] AraPsewdo-Djonisjul-Arjopagita,lifit-trattattieg˙uDe divinis nominibus,IV,��-
�4:PG�,�09-���isejja˙‘lAllafl-istess˙in eros uagape.
[8] Platun,Symposium,XIV-XV,�89c-�9�d.
[9] Sallustju,De coniuratione Catilinae,XX,4.
[�0] AraSantuWistin, Stqarrijiet,III,6,��:CCL��,��.
[��] De Trinitate,VIII,8,��:CCL50,�8�.
[��] Ara I Apologia, 6�:PG6,4�9.
[��] Ara Apologeticum, �9,�:PL�,468.
[�4] Ep. ad Rom., Inscr: PG5,80�.
[�5] AraSantAmbro©,De officiis ministrorum,II,�8,�40:PL�6,�4�.
[�6] Ara Ep. 8�: J.Bidez, L’Empereur Julien. Œuvres complètes,Paris�960�, v. I,�a,p.
�45.
[��] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet
Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�94,CittàdelVaticano�004,�a,�05-
�06.
[�8] De Civitate Dei,IV,4:CCL4�,�0�.
[�9] AraKostituzzjoniPastoralifuqil-Knisjafid-dinjata’llumGaudium et Spes,�6.
rEFErEnZI
56 Alla huwa M˙abba
[�0] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet
Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�9�,CittàdelVaticano�004,�a,�09.
[��] ÌwanniPawluII,Eƒortazzjoniappostolikapost-sinodaliChristifideles Laici (�0ta’
Diçembru�988),4�:AAS8�(�989),4��.
[��] Ara Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi, Nota dottrinali fuq xi kwistjonijiet li
g˙andhom x’jaqsmu ma’ l-impenn u l-im©iba tal-kattoliçi fil-˙ajja politika (�4 ta’
Novembru�00�),�:L’Osservatore Romano,��ta’Jannar�00�,6.
[��] Katekiƒmu tal-Knisja Kattolika,�9�9.
[�4] KonçlijuVatikanII,Digrietfuql-appostolattal-lajçiApostolicam Actuositatem,8.
[�5] Ibid.,�4.
[�6] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet
Apostolorum Successores (�� ta’ Frar �004), �95, Città del Vaticano �004, ��4-
��6.
[��] Ara Ìwanni Pawlu II, Eƒortazzjoni Appostolika post-sinodali Christifideles Laici
(�0ta’Diçembru�988),4�:AAS8�(�989),4�0-4��.
[�8] Aranum.��:AAS80(�988),556.
[�9] Num.4�:AAS8�(�995),946.
[�0] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet
Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�96,CittàdelVaticano�004,��6.
[��] AraPontificaleRomanum,De ordinatione episcopi,4�.
[��] Arakan.�94;Kodiçi tal-Kanoni tal-Knejjes Orjentali; kan. �0�.
[��] Arann.�9�-�98:pp.�04-��0.
[�4] Ibid.,�94:pp.�05-�06.
[�5] Sermo 5�,�6:PL�8,�60.
[�6] AraSulplizjuSeveru, Vita Sancti Martini,�,�-�:SCh���,�56-�58.