Deus Caritas Est �

Ittra EnçIklIka

PaPa BEnEdIttu XVI

Alla huwa Mhabba¯

� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �

©TestTipikuLatin-Copyright�005-LibreriaEditriceVaticana©Verƒjonibil-Malti-Copyright�006-Arçidjoçesita’Malta

Produzzjoni:OutlookCoop,Balzan,MaltaMitbug˙:MediaCentre,Blatal-Bajda,Malta

Traduttur:DunKarmBezzinaBordEditorjali:MonsArthurSaidPullicino,DunJesmondManicaro,

DunPaulVella,DunHectorScerri,ProfsOliverFriggieri

Nihilobstatquoadversionemdie4amaii�006sac.HectorScerri

Cens.theol.

IttraEnçiklika

alla huwa m˙abbatal-PapaBenedittuXVI

lill-Isqfijiet,lis-Saçerdoti

ulid-Djakni,lill-Erwie˙ikkonsagrati

ulil-lajçikollhalijemmnufiKristu

dwar l-Im˙abba nisranija

4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5

daÓla

�. “Alla huwa m˙abba, u min jg˙ammar fl-im˙abba jg˙ammar f’Alla u Alla fih”

(�Ìw 4:�6)Dawnil-kelmietmill-Ewwel Ittra ta’ Ìwanni jfissrub’modçarliema

b˙alu l-qofol tal-fidinisranija: ix-xbiehanisranija ta’Allakifukoll ix-xbieha

tal-bniedemli©ejjaminnuud-destintieg˙u.Barradan,fl-istessvers,Ìwanni

joffrilna,biexng˙iduhekk,espressjoniliti©borkolloxdwaril-˙ajjanisranija:

“Ua˙nag˙arafnal-im˙abbaliAllag˙andug˙alinauemminnieha”.

A˙na emminna fl-im˙abba ta’ Alla – hekk in-nisrani jista’ jistqarr l-g˙aƒla

fondamentali ta’ ˙ajtu. B˙ala bidu g˙all-eƒistenza nisranija m’hemmx xi

deçiƒjonietikajewxiideag˙olja,iƒdahemmil-laqg˙ama’©rajja,ma’Persuna,

li tag˙ti lill-˙ajja orizzont ©did u direzzjoni deçiƒiva. Fl-Evan©elju tieg˙u

Ìwannifisserdanl-avvenimentb’dawnil-kelmiet:“Allahekk˙abblid-dinjali

talilIbnul-wa˙dieni,biexkullminjemmenfihikollul-˙ajjata’dejjem”(�:�6).

Bit-tqeg˙idta’l-im˙abbafiç-çentru,il-fidinisranija©abretdaklikienil-qofol

tal-fidita’ Israelufl-istess˙inhijatat lildanil-qofoldehraaktarprofondau

wiesg˙a. Tabil˙aqq l-Iƒraelita li jemmen, jitlob kull jum bil-kelmiet tal-Ktieb

tad-Dewteronomju li fihom huwa jaf li hemm mi©bur il-qofol ta’ l-eƒistenza

tieg˙u. “Isma’, Iƒrael: Alla tag˙na l-Mulej, il-Mulej wa˙du. Óobb, mela, lill-

Mulej, Alla tieg˙ek, b’qalbek kollha, b’ru˙ek kollha u b’sa˙˙tek kollha”

(Dt6:4-5).Biexjag˙melpreçettwie˙edÌesùg˙aqqadil-kmandamentta’ l-

im˙abbata’Allama’dakta’l-im˙abbata’g˙ajrna,kifjinsabfil-Ktieb tal-Levitiku:

“Óobblilg˙ajrekb˙alekinnifsek”(�9:�8;araMk��:�9-��).BilliAllakienli

˙abbnal-ewwel(ara�Ìw4:�0),issal-im˙abbamhixaktar“kmandament”biss,

iƒdahijat-twe©ibag˙ar-rigalta’l-im˙abba,libihAllajoqroblejna.

6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �

F’dinja lifihaxidrabi l-isemta’Alla jorbtuhmal-vendikazzjoni jew jaslubiex

jorbtuhmad-dmir tal-mibeg˙dau tal-vjolenza,danhuwamessa©© ta’attwalità

kbirauta’tifsirareali afna.G˙alhekkfl-ewwelEnçiklikatieg˙inixtieqnitkellem

fuq l-im˙abba, libihaAlla jimlienau limbag˙adg˙andha tintweraminna lill-

o˙rajn.Hekkjidhruƒ-ƒew©taqsimietewleninta’dinl-Ittra,mag˙qudinflimkien

f’rabtal-aktarkbira.L-ewweltaqsimag˙andhaaktarxejrata’riflessjoni,billihawn

fil-bidutal-pontifikattieg˙i,jienaridtniççaraxipuntiessenzjalifuql-im˙abba

liAlla,b’modmisterjuƒug˙axirid, joffri lill-bniedem,flimkienmar-rabtafiha

nfishata’dikl-im˙abbata’Allamar-realta’ta’l-im˙abbaumana.It-tienitaqsima

g˙andhaxejraaktarrealig˙aliexg˙andhax’taqsammat-t˙addimekkleƒjalital-

kmandamentta’l-im˙abbalejnil-proxxmu.L-argumentjidherbil-bostamifrux;

b’danakollu t-tifsira twila tieg˙u hi ‘l barra mill-g˙an ta’ din l-Ençiklika. Hi x-

xewqatieg˙ilininsistifuqxipuntifondamentali,biexhekkinqajjemfid-dinja

ener©ija©didauimpennb˙alatwe©ibaumanalill-im˙abbata’Alla.F’dinja li fiha xi drabi l-isem ta’

Alla jorbtuh mal-vendikazzjoni

jew jaslu biex jorbtuh mad-dmir

tal-mibeg˙da u tal-vjolenza, dan

huwa messa©© ta’ attwalità kbira

u ta’ tifsira reali˙afna.G˙alhekk

fl-ewwel Ençiklika tieg˙i nixtieq

nitkellem fuq l-im˙abba, li biha

Allajimlienaulimbag˙adg˙andha

tintweraminnalill-o˙rajn.

8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 9

Il-Problema tal-lingwa©©�. L-im˙abbata’Allag˙alinahiargumentewlienig˙all-˙ajja,utqajjemmistoqsijiet

importantifuqx’inhuAllaua˙nax’a˙na.Metanqisudan,a˙namill-ewwelinsibu

ma’ wiççna l-problema tal-lingwa©© li nuƒaw. Il-kelma “m˙abba” saret illum

wa˙damill-aktaruƒati,kifukolluƒati˙aƒin, limag˙hanorbtutifsiriet lig˙al

kolloxmajaqbluxma’xulxin.G˙alkemmdinl-Ençiklikatitkelleml-aktardwar

kifnifhmul-im˙abbaunit˙arr©ufihaskondil-KotbaMqaddsaut-Tradizzjoni

tal-Knisja, a˙na ma nistg˙ux nitbieg˙du mit-tifsira li l-istess kelma g˙andha

f’kulturi differenti u fit-ta˙dit ta’ llum. L-ewwelnett niftakru fil-firxa l-aktar

wiesg˙afit-tifsiratal-kelma“m˙abba”:nitkellmufuql-im˙abbata’pajjiƒna,kif

ukoll fuq l-im˙abbag˙all-impjieg tag˙na, l-im˙abbabejn il-˙bieb, l-im˙abba

g˙ax-xog˙ol,l-im˙abbabejn©enituriuwlied,bejnl-a˙waun-niesta’©ewwa,

l-im˙abba lejn g˙ajrna u l-im˙abba lejn Alla. B’dankollu f’din il-kotra kollha

ta’tifsiriet,tispikkatassewb’modpartikolaril-im˙abbabejnra©elumara,fejn

©isemuru˙jing˙aqdub’modinseparabbliufejnukollil-weg˙data’l-henalikif

jidhermatistaxti©imiç˙uda,tinfeta˙g˙all-bnedmin.Dintista’tidherb˙alax-

xbiehal-aktarperfettata’l-im˙abba,liquddiemhama’l-ewweldaqqata’g˙ajn,

l-g˙amlietkollhata’l-im˙abbajitilfulewnhom.Minndanto˙ro©il-mistoqsija:

jaqaw fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar dawn is-suriet kollha ta’ l-im˙abba jing˙aqdu, u

dik l-im˙abba wkoll fid-dehriet kollha tag˙ha, hija wa˙da u l-istess, jew bil-

maqluba˙naqeg˙dinnuƒawl-istesskelmabiexinfissrug˙emejjelg˙alkollox

differenti?

l-EwwEl taqsImal-G˙aqda ta’ l-Im˙abba fil-Óolqien u fl-Istorja tas-salvazzjoni

�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

b˙alata˙sirtal-qimareli©juƒa.B’danakollut-Testmentil-Qadimmaça˙adxl-

im˙abba-eros fihannifishaiƒdaaktariddikjaragwerrakontral-iƒviluppqerriedi

tag˙ha,g˙aliexdinil-preƒentazzjonifalzata’l-eros b˙ala˙a©adivina,lisse˙˙

f’dan il-kult, i©©ib fix-xejn id-dinjità tieg˙u u tbaxxi l-aspett uman tieg˙u.

G˙aliex fit-tempji pagani, il-prostituti, li kellhom joffru s-sakra divina, ma

kenux stmati b˙ala ˙lejjaq umani u persuni, imma kienu biss b˙ala g˙odda

biex iqajmu“s-sa˙nadivina”;ƒgur limakenuxallatnisa, iƒdakienupersuni

umaniabbuƒatiminno˙rajn.G˙aldinir-ra©unil-im˙abba-erosfis-sakraubla

l©iemmhixirfig˙,”estasi”lejnin-naturadivina,iƒdawaqg˙a,degradazzjonitad-

dinjitàtal-bniedem.Hekkhija˙a©açaralil-im˙abba-eroste˙tie©raƒanutisfija

biexlill-bniedemtag˙tihmhuxpjaçirta’mument,iƒdaçertugostminnqabel

tal-quççatatal-˙ajja,ji©ifierita’dakil-henalin-naturakollhatag˙natixxennaq

g˙alih.

5. Minn din il-˙arsa ˙afifa fuq l-ideat ta’ l-im˙abba-eros, jo˙or©u ƒew© ˙wejje©

fl-istorjaufiƒ-ƒmienta’llum.Qabelxejnhemmb˙alrelazzjonibejnl-im˙abba

ud-Divin:g˙aliex l-im˙abbatwieg˙edl-infinitu l-eternità– ji©ifierixirealtà

akbarug˙alkolloxdifferentimill-eƒistenzatag˙nata’kull jum.Iƒdafl-istess

˙in jidher li t-triqg˙aldanil-g˙anmhixfil-mod˙afif libihwie˙edi˙alli lilu

nnifsujin˙akemmill-istint.Humame˙tie©at-tisfijaul-maturitàlijikbruwkoll

permezztaç-ça˙da.Danmhuxir-rifjutta’l-im˙abba-eros jew“l-avvelenament”

tag˙ha,iƒdahul-fejqang˙all-verukobortag˙ha.

Danqabelxejnjiddependimill-fattlil-bniedemhuwamag˙mulminn©isem

uru˙.Il-bniedemisiblihutassewbniedemfihinnifsumeta©ismuuru˙uhuma

mag˙qudaf’relazzjoniintimabejniethom;dinl-isfidata’l-erostintreba˙tassew,

meta sse˙˙ din il-g˙aqda. Barra dan jekk il-bniedem jit˙abat biex ikun spirtu

biss u jixtieq jiskarta l-©isem b˙ala wirt biex ng˙idu hekk ta’ l-annimali biss,

imbag˙adsew l-ispirtu sew il-©isem jitilfud-dinjità tag˙hom. Iƒdamin-na˙a l-

o˙rajekkil-bniedemiwarrabl-ispirtuujwa˙˙alf’rasuli l-materja, il-©isem,hu

r-realtà wa˙danija, huwa (il-bniedem) xorta wa˙da jitlef il-kobor tieg˙u. Biex

jiççajta,l-epikurewGassendikienisellemlilKartesju“X’hemmru˙!”uKartesju

kieniwie©bu:“X’hemm©isem!”[�].B’danakollumhuxl-ispirtuwa˙duul-anqas

il-©isemwa˙duhulij˙obb;g˙aliexhuwal-bniedem,ji©ifieril-persuna,lij˙obb

b˙ala lejqas˙i˙amag˙quda,litag˙hahumasewil-©isemsewir-ru˙.Fl-a˙˙arnett,

metaƒ-ƒew©komponentijsirutassew˙a©awa˙da,il-bniedemisirbniedems˙i˙

fihinnifsu.B’danil-modbissl-im˙abba-eros tista’til˙aqil-verukobortag˙ha.

“Eros” u “agape” - differenza u g˙aqda �. Il-Greçjal-antikatatl-isemeros lill-im˙abbabejnra©elumara,lilatitwieledmill-

˙siebulanqasmir-riedaiƒdab’ximodta˙kemil-bniedem.Ng˙iduminnqabel

li t-Testment il-Qadim bil-Grieg juƒa l-kelma eros darbtejn biss, u min-na˙a

l-o˙rat-Testmentil-Ìdidqattmajuƒaha:mit-tlietkelmietGriegilig˙andhom

x’jaqsmuma’l-im˙abba–eros, philia (l-im˙abbata’˙biberija)uagape–il-

kittieba tat-Testment il-Ìdid jippreferu l-a˙˙ar nom, li fl-ilsien Grieg aktarx

kienu jwarrbuh fil-©enb. Dak li g˙andu x’jaqsam ma’ l-im˙abba ta’ ˙biberija

huwamtenniujie˙utifsiraiƒjedg˙oljafl-Evan©elju ta’ Ìwanni,biexifisserir-

relazzjonibejnÌesu`ud-dixxiplitieg˙u.

Dan it-twarrib tal-kelma eros kif ukoll fl-istess waqt il-vizjoni ©dida ta’ l-

im˙abba mfissra bil-kelma agape s’issa kwaƒi m˙ollija barra, juri bla dubju

xi˙a©ag˙alkolloxme˙tie©abiexnifhmu l-im˙abbafir-realtà©dida tal-˙ajja

nisranija.Fil-kritikadwaril-kristjaneƒmuliminnƒmienl-illuminiƒmubdietu

ƒviluppatb’modaktarradikali,danl-element©did©iestmatb’modg˙alkollox

negattiv.Skondil-˙siebta’FriedrichNietzsche, ir-reli©jonnisranijaavvelenat

l-eros li, g˙alkemm ma mietx b’dan il-velenu, ˙a spinta minnu biex jit˙assar

f’vizzju. [�] Hawnhekk il-filosfu Ìermaniƒ kien qieg˙ed jixhed dwar idea

mxerrda˙afna:jaqawbil-kmandamentiubil-projbizzjonijiettag˙ha,il-Knisja

mhixqieg˙datni©©esg˙alinal-isba˙˙a©atal-˙ajja?Forsimhixil-Knisjalib˙al

issaffaris-suffaraeƒattfejnil-fer˙im˙ejjig˙alinamill-Óallieqjag˙tinadakil-

henalij˙allinanduquxi˙a©aminnqabelta’daklihuDivin?

4. Iƒdadanminnu?Ir-reli©jonnisranijaqerdettassewl-im˙abba–eros?In˙arsu

lejnid-dinjaqabell-epokanisranija.Il-Griegi–b˙alkulturil-o˙ra–f’dikl-

im˙abba–erosqabelxejnrawb˙alsakra,ji©ifierirawir-ra©uninnifishama˙kuma

minn“sa˙nadivina”litkaxkaril-bniedemsatarfl-eƒistenzatieg˙u,uf’danl-istat

milqutminnqawwadivina,huwaseta’j©arrabhenamill-aqwa.Hekkil-qawwiet

kollhabejnis-semaul-artjidhruinqasimportanti.“L-im˙abbakolloxtirba˙”

jg˙idVir©iljufil-Bukoliçiujƒid:“u˙ançedua˙nawkollg˙all-im˙abba”.[�]Fir-

reli©jonijiet din id-drawwa waslet g˙all-kulti tal-fertilita’ li mag˙hom kienet

marbutal-prostituzzjoni“sagra”, likotrotf’˙afnatempjipagani.B’danil-mod

kienet iççelebrata l-im˙abba-eros b˙ala çerta qawwa divina, b˙ala relazzjoni

man-naturadivina.

It-Testmentil-Qadim˙adhab’qawwakbirakontradinil-g˙amlata’reli©jon,

lib˙alatentazzjoniqawwijamataqbilxmal-fidif’Allawie˙ed,utissieletmag˙ha

�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

Illum mhix ˙a©a rari li lill-insara ta’ l-img˙oddi jikkritikawhom li kienu

kontrar-realtàtal-©isem;fil-fattdejjemkienhemmtendenzilejndinix-xe˙ta.

Iƒdal-modlibihjg˙ollul-©isem,ua˙nallumxhudta’dan,huwaqarrieq.Metal-

im˙abba-erostitbaxxaussirsessbiss,dintitqiesb˙alao©©etttal-kummerç, a©a

komuni li tinbieg˙u tinxtara, anzi, il-bniedemstess isiro©©ett tal-kummerç.

Tabil˙aqq b’dan, il-bniedem ma jkunx jistqarr il-valur tassew kbir ta’ ©ismu.

Anzi,bil-maqlub, issahu jistma©ismuus-sesswalità tieg˙ubissb˙ala l-parti

materjalitieg˙unnifsubiexjuƒahaujie˙uminnhadaklijog˙©bu.Dinil-˙a©a

lanqasjarahab˙alaqasamg˙at-ta˙ri©tal-libertàtieg˙u,iƒdabissb˙alasempliçi

o©©ettliiktarskondil-kapriççjistàjag˙mlupjaçevoliublakonsegwenzi.Fil-fatt

hawnhekkwasalnaquddiemid-degradazzjonital-©isemuman;danmag˙adux

meqjus g˙al kollox parti mil-libertà ta’ l-eƒistenza tag˙na; dan ma g˙adux

tifsira˙ajjatal-persunakollhatag˙na,iƒdahuwabejnwie˙eduie˙ormitfug˙

`lisfelg˙all-qasampuramentbijolo©iku.Daklijidherta’©ie˙g˙all-©isemtal-

bniedemmalajrjista’jinbidelf’mibeg˙dag˙an-naturatal-©isem.Bil-maqlub,il-

fidikristjanadejjemqiesetil-bniedemb˙alarealta’wa˙dab’ƒew©komponenti

lifiha l-ispirtuu l-materja jit˙alltuma’xulxin,waqt lib’hekkkullparti issib

tassewid-dinjitàtag˙ha.Hekkhu: l-im˙abba-eros tfittexlitg˙ollina”f’estasi”

lejnid-divin,twassalna‘lfuqminnanfusna;iƒda,sewwasewmin˙abbadinil-

˙a©a,titlobmixjata’axxeƒi,ça˙diet,tisfijaufejqan.

6. Kifnistg˙unfasslut-twettiqta’dinil-mixjata’axxeƒiuta’tisfija?B’liemamod

wie˙edjista’jg˙ixl-im˙abbabiexil-weg˙daumanaudivinasse˙˙g˙alkollox?

A˙nanistg˙unsibul-ewwel jielimportantifl-G˙anja ta’ l-G˙anjiet,wie˙edmill-

kotbatat-Testmentil-Qadim,mag˙rufsewfostil-mistiçi.Skondit-tifsirl-aktar

miƒmum fi ƒmienna, l-g˙anjiet mi©bura f’dan il-Ktieb kienu fil-bidu g˙anjiet

ta’m˙abba,forsidedikatig˙alxifestata’tie©Lhudi,lifihakellhatitfa˙˙arl-

im˙abbakonjugali.F’danl-isfondhuwata’tag˙limkbiril-fatt,li,ma’tulil-ktieb

jidhruƒew©kelmietdifferentilijurul-“im˙abba”.Qabelkolloxg˙andnal-kelma

dodim,formafil-plurallitfisserl-im˙abbalig˙adhamhixƒgurabiƒƒejjed,ji©ifieri

f’qag˙data’wie˙edlig˙aduja˙sibhaujist˙arre©.Iƒdawara,dinil-kelmanbidlet

fil-kelmaahabàlifit-traduzzjoniGriegatat-Testmentil-Qadiminqalbetf’agape,

kelmab’˙osslijixba˙ha,likifdi©a’rajnasaretl-espressjoniproprjag˙all-˙sieb

biblikuta’l-im˙abba.Bil-maqlubg˙all-im˙abbaindeçiƒaulig˙adhaqieg˙da

tifttex,dinil-kelmatfisserl-esperjenzata’l-im˙abbaliissassirtassewg˙arfien

Dan qabel xejn jiddependi mill-

fatt li l-bniedem huwa mag˙mul

minn ©isem u ru˙. Il-bniedem

isib li hu tassew bniedem fih

innifsumeta©ismuuru˙uhuma

mag˙quda f’relazzjoni intima

bejniethom;din l-isfida ta’ l-eros

tintreba˙tassew,metasse˙˙din

il-g˙aqda.

�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5

ta’bniedemie˙or,billitirba˙in-naturalpersonaliegoistaliqabelkienja˙kem

bid-dieher. Issa l-im˙abbassir˙siebu˙erqag˙al˙addie˙or.Matfittixxaktar

lilhannifisha,mhixtelfaf’sakrag˙at-tgawdija;flokdan,l-im˙abbatfittexil-©id

tal-bniedemma˙bub:hekkissirça˙da,lihilestag˙as-sagrifiççju,anzitfittxu.

Lil-im˙abbatfittexlitkunstabblihuwapartimill-iƒvilupptag˙halejngradi

aktarg˙olja, lejnit-tisfija l-iƒjedintima,udantag˙mluf’ƒew©modi:sewbil-

fehmalitwarrabo˙rajn–“dinbissil-persunawa˙danija”ubil-fehmalitkun

“g˙aldejjem”.G˙axl-im˙abbat˙addanfihal-eƒistenzakollhakemmhi,f’kull

dimensjoni tag˙ha, ukoll iƒ-ƒmien. Ma jistax ikun mod ie˙or, billi l-weg˙da

tag˙hat˙aresdrittlejng˙anpreçiƒ:l-im˙abbat˙areslejnl-eternita’.Hekkhu,

l-im˙abbahija“estasi”,iƒdaestasilimatfissirx˙inta’sakra,immaestasib˙ala

mixja, b˙ala ˙ar©a dejjiema mill-egoiƒmu mag˙luq fih innifsu lejn il-˙elsien

minnufl-g˙otjata’daklijkun,usewwasew˙ar©alejnl-g˙arfientieg˙unnifsu,

anzilejnl-g˙arfienta’Alla:“Minifittexlijsalva˙ajtu,jitlifha;iƒdaminjitlifha,

isalvaha” (Lq��:��),qalÌesu` -din l-istqarrija tieg˙u tinsab f’diversibnadi

ta’ l-Evan©elju (ara: Mt �0:�9; �6:�5; Mk 8:�5; Lq 9:�4; Ìw ��:�5). B’dan,

Ìesu`jpin©il-mixjatieg˙unnifsulipermezztas-salibwasslitug˙all-qawmien;

il-proçess tal-˙abba tal-qam˙ li taqà fl-art u tmut u hekk tag˙ti ˙afna frott.

Mill-istessqalbatas-sagrifiççjupersonalitieg˙uuta’l-im˙abbalifihla˙qetil-

perfezzjoni,b’dawnil-kelmiethuwafisserukollil-qofolta’l-im˙abbausewwa

sewil-qofoltal-˙ajjaumanafihannifisha.

�. Bil-lo©ikainternatag˙hom,dawnir-riflessjonijiettag˙nadwarl-essenzata’ l-

im˙abba,aktarxfilosofiçig˙all-bidu, issawasslunasal-g˙atba tal-fidibiblika.

Fil-bidu tqieg˙det il-mistoqsija jekk it-tifsiriet diversi, jew ukoll opposti tal-

kelmam˙abbajurux jielta’xig˙aqdaaktarg˙olja,jewbil-maqlubg˙andhomx

jibqg˙u bla ebda rabta, wa˙da ˙dejn l-o˙ra. Iƒda qabel kollox spikkat il-

mistoqsija jekk il-messa©© ta’ l-im˙abba mxandar lilna mill-Bibbja u mit-

Tradizzjoni tal-Knisja g˙andux x’jaqsam ma’ l-esperjenza umana komuni ta’

l-im˙abba,jewhuxkontradikl-esperjenza.G˙aldinir-ra©unia˙narriflettejna

dwarƒew©kelmietewlenin lihuma:eros, b˙alakelma li tfisser l-im˙abbakif

tifhimhad-dinja,uagapeb˙alaespressjonig˙all-im˙abbamibnijafuqil-fidiu

himfasslafuqha.Dawniƒ-ƒew©ideathumasikwitkontrastantib˙alam˙abbali

tog˙la‘lfuqum˙abbalit˙ares‘lisfel.Hemmukollkategorijio˙rata’tifsirietli

jixb˙uhom,ng˙idua˙nad-differenzabejnim˙abbalitie˙uum˙abbalitag˙ti

(im˙abba mqanqla mill-©ibda ˙aƒina u m˙abba mqanqla g˙all-©id ta’ ˙addie˙or),

limag˙homkultantng˙odduwkolll-im˙abbalitfittexdaklijaqblilha.

Fid-dibattitufilosofikukifukoll teolo©iku,dawnid-divrenzji˙afnadrabi

la˙quqasmaradikali,sakemm aduhakontraxulxin:kienujg˙idulil-im˙abba

tassew Kristjana t˙ares ’l isfel u toffri lilha nnifisha, u din tissejja˙ agape;

min-na˙al-o˙ra,il-kulturalimhixnisranija,l-aktarGriega,kienetmag˙rufa

g˙all-im˙abba li tog˙la ’l fuq, im˙abbaegoista, im˙abba li ta˙kem;dinhija

l-im˙abba-eros. Iƒda jekk xi ˙add ikun irid i©ebbed din l-oppoƒizzjoni sat-

tarfnett, l-essenza tal-kristjaneƒmu tinfatam mir-relazzjonijiet ewlenin ta’

l-istess eƒistenza umana u twaqqaf dinja maqtug˙a g˙aliha, forsi ta’ min

jammiraha, iƒda mifruda g˙al kollox mill-qofol innifsu tal-˙ajja umana.

Tabil˙aqql-im˙abba-erosul-im˙abba-agape – im˙abbalitog˙laul-im˙abbali

t˙ares‘lisfel–qattmajistg˙ujkunumifruding˙alkolloxminnxulxin.Aktar

mat-tnejn,g˙alkemmf’aspettidifferenti,isibug˙aqdarettaf’realtàwa˙data’

m˙abba,aktarisse˙˙il-veranaturata’l-im˙abba.G˙alkemml-im˙abba-eros

g˙all-bidutixxennaq,tog˙la‘lfuq–se˙erliji©imill-kilbag˙all-weg˙data’

l-hena,–metatoqroblejnil-persunal-o˙ra,issirinqasuinqasegoista,tfittex

dejjemaktarl-henata’l-o˙ra,ta˙sebdejjemaktarfil-persunama˙buba,tag˙ti

lilhannifishautixtieqlitkunprontag˙all-persunal-o˙ra.Hekkil-waqtta’l-

im˙abba-agapejid˙olfih:g˙aliexinkellal-im˙abba-erostiftaqarkifukolltitlef

in-naturatag˙ha.Min-na˙al-o˙ra,il-bniedemmajistaxjg˙ixbissfl-im˙abba

litoffrililhannifisha,lit˙aresbisslejnil-persunal-o˙ra.Il-bniedemmajistax

jag˙tibissdejjem,iridukolljirçievi.Miniridjag˙til-im˙abbag˙andujirçeviha

b’rigalhuwkoll.Ûgur,kif jg˙idilna l-Mulej – il-bniedem jista’ jsir g˙ajn li

minnhajo˙or©uxmajjarta’ilma˙aj(araÌw�:��-�8).Iƒdabiexwie˙edisir

g˙ajnb˙aldin,hunnifsug˙andujixrob – udejjemjer©a’ jixrob,minndik

l-ewwelg˙ajntal-bidulihiÌesu`Kristu, limill-qalbminfudatieg˙utgelgel

l-im˙abbata’Alla(araÌw�9:�4).

Fir-rakkonttas-sellumta’Ìakobb,missirijietil-Knisjarawb’modidiversi

xbiehatar-rabtalimatin˙allxbejnl-im˙abbalitog˙laudiklit˙ares‘lisfel,bejn

l-im˙abba-eroslitfittex‘lAllaul-im˙abba-agapelitnewwelid-donlirçeviet.

F’dikil-kitbabiblikajing˙adlil-patrijarkaÌakobbraf’˙olmasellum,liminn

fuq©eblaliservietub˙alam˙adda,kienjil˙aqsas-sema,mieg˙ukienuneƒlin

utelg˙inl-an©lita’Alla,(AraÌen�8:��;Ìw�:5�).Tolqotnabil-bostat-tifsira

lil-PapaGirgorl-Kbirjag˙tita’dinid-dehrafir-Regola Pastoralitieg˙u.Huwa

�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

jg˙idilna:ir-rag˙ajtajjebg˙andujsibil-qofoltieg˙ufil-kontemplazzjoni.B’dan

il-mod biss huwa jkollu l-˙ila jitg˙abba bil-˙ti©iet ta’ l-o˙rajn u jag˙milhom

tieg˙u:“per pietatis viscera in se infirmitates caeterorum transferat”.[4]

F’dinil-kitbaSanGirgorjitkellemdwarSanPawl,likienmerfug˙‘ilfuqlejn

il-misterjil-aktarg˙oljata’Alla(ara�Kor��:�-4;�Kor9:��).Barradanhuwa

weral-eƒempjuta’Mose`li jid˙olujer©a’ jid˙olfit-tindatal-laqg˙aujaqbad

djaloguma’Alla,biexhekkmetajo˙ro©minnquddiemAllahuwajkung˙as-

servizztal-poplutieg˙u.“Fit-tindamerfug˙‘ilfuqkienikunfil-kontemplazzjoni,

waqt li barra huwa kien ikun im˙abbat bit-tag˙bija ta’ l-im©arrbin: Intus in

contemplationem rapitur, foris infirmantium negotiis urgetur”.[5]

8. Uhekkdi©à sibna l-ewwel twe©iba,g˙alkemmg˙adha ftit jewwisq©enerali,

g˙aƒ-ƒew©mistoqsijietlig˙amilnaaktar‘ilfuq:essenzjalment“l-im˙abba”hija

realtàwa˙dag˙alkemmb’xejrietdifferenti;kultantxejrajewo˙ratistàtispikka

aktar.Iƒdametaƒ-ƒew©xejriethumamifruding˙alkolloxminnxulxin,to˙ro©

dehrab˙alkarikaturajewformafqirata’m˙abba.Ua˙narajnawkoll,fil-qosor,

lil-fidibiblikamatibnixdinjaparallelajewdinjaoppostag˙aldakil-fenomenu

uman ewlieni li hu l-im˙abba, iƒda aktar t˙addan il-bniedem s˙i˙; tinda˙al

fit-tfittxija ta’ l-im˙abbabiex issaffiha,fl-istesswaqttifta˙luorizzonti©odda.

Qabelkolloxdan it-ti©did tal-fidibiblika jidher f’ƒew©elementi, li˙aqqhom

ikunuppreƒentatib’tif˙ir:ji©ifierix-xbiehata’Allaux-xbiehatal-bniedem.

9. X’hemm ©did fil-fidi biblika

Qabelxejnhemmix-xbieha©didata’Alla.Fil-kulturilikienujg˙ixumadwarid-

dinjatal-Bibbja,ix-xbihatta’Allauta’l-allatfl-a˙˙armill-a˙˙arbaqg˙umhux

çariuwa˙dakontral-o˙ra.Iƒdafil-mixjatal-fidibiblika,sardejjemaktarçar

ukellu tifsirawa˙da,dak li l-aqwa talba ta’ Israel, ix-Shema, ©abretfil-qosor

b’dan il-kliem: “Ismà, Iƒrael: Alla tag˙na l-Mulej, il-Mulej wa˙du” (Dt 6:4).

HemmAllawie˙ed,il-Óallieqtas-semaul-art,ug˙alhekkhuwawkollAllatal-

bnedminkollha.Hemmƒew©fattisinifikantif’dinid-dikjarazzjoni:l-allatl-o˙ra

kollhamhumiexAlla,ul-universkollulifihng˙ixu©ejminnAlla,huwama˙luq

minnu.Ûgurlil-ideatal-˙olqientinsabukollfimkejjeno˙ra,iƒdahawnhekk

bisshuwaassolutamentçarlimhuxxiallafostl-o˙rajn,iƒdaAllalihuwie˙ed

uveru,huwal-g˙ajnta’dakkollu li jeƒisti;dawn©ejjinmis-setg˙atal-Kelma

kreattivatieg˙u.Danifisserlidanil-˙olqientieg˙uhuwag˙aƒiƒg˙alih,g˙aliex

proprju Hu nnifsu riedu, Hu stess g˙amlu. Issa jispikka t-tieni element: dan

Essenzjalment “l-im˙abba” hija

realtàwa˙dag˙alkemmb’xejriet

differenti;kultantxejra jewo˙ra

tistà tispikkaaktar. Iƒdametaƒ-

ƒew©xejriethumamifruding˙al

kolloxminnxulxin,to˙ro©dehra

b˙al karikatura jew forma fqira

ta’m˙abba.

�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9

Alla j˙obb il-bniedem. Il-qawwa divina li, fil-quççata mil˙uqa mill-filosofija

Griega,Aristotlistinkabiexjifhempermezztar-riflessjoni,hijatassewfattta’

minjixtiequuj˙obbug˙all-bnedminkollha – b˙alarealtàma˙bubadinid-

divinitàtmexxid-dinja[6]-,iƒdahimajonqoshaxejnfihanfishaumat˙obbx;

hijabissma˙buba.Min-na˙al-o˙ra,Allal-wa˙dienilifihjemmenIƒrael,i˙obb

b’im˙abbapersonali.Barradan,l-im˙abbatieg˙uhijam˙abbalitag˙ƒel:fost

il-©nuskollhahuwag˙aƒellilIƒraelu˙abbu–iƒdadanjag˙mlusewwasewbil-

g˙anlititfejjaql-umanitàkollha.Allaj˙obb,udinl-im˙abbatieg˙ubladubju

tista’tissejja˙im˙abba-eros,b’danakolluhijawkollug˙alkolloxim˙abba-agape

[�].

Il-profeti,l-aktarHoseg˙auEƒekjel,fissrudinil-©ibdakbirata’Allag˙all-

poplutieg˙ubilliuƒawxbihatamoruƒiqawwija.Ir-relazzjonita’Allama’Iƒrael

titfisser bl-uƒu tal-metafori b˙al g˙erusija u ƒwie©; g˙alhekk l-idolatrija hi

adulterju u prostituzzjoni. Hawnhekk, b˙alma wrejna qabel, insibu riferenza

çarag˙all-kultital-fertilitàul-abbuƒita’l-im˙abba-eros,iƒdafl-istess˙inhemm

imfissrawkollir-rabtata’fedeltàbejnIƒraeluAllatieg˙u.L-istorjata’l-im˙abba

bejnAllau Iƒraelfl-a˙˙armill-a˙˙ar tissawwar fuq il-©rajja liAlla ta t-Torah

(Li©i),ubihafeta˙g˙ajnejnIƒraeldwarin-naturaveratal-bniedemuwriehit-

triqta’l-umaneƒmuveru.Dinl-istorjatikkonsistifil-fattlil-bniedem,b’˙ajjata’

fedeltàlejnAllal-wa˙dieni,i˙ossfihinnifsulihuwama˙bubminnAllaujsib

il-henafil-veritàul-©ustizzja–l-henaf’Allalissiril-fer˙essenzjalitieg˙u.“Lil

ming˙andifis-sema˙liefek?Umetag˙andililek,x’jonqosnifuql-art…jiena

l-henatieg˙ilinkunqribAlla”(Salm��[��]:�5,�8).

�0. Rajnalil-im˙abba-erosliAllag˙andug˙all-bniedemhijawkollim˙abba-agape

kollhakemmhi.Mhuxbissg˙aliexting˙atag˙alkolloxb’xejn,ming˙ajrebda

mertuminnqabel,iƒdawkollg˙aliexhijam˙abbalita˙fer.HuÓoseg˙al-aktar

li jurina l-kobor ta’ l-im˙abba-agape ta’ Alla lejn il-bniedem; din l-im˙abba

tisboqbil-kbirid-dehrata’donmog˙tib’xejn.Iƒraelwettaq“adulterju”,kiser

il-Patt;Alla jmissu ji©©udikahu jistmellu. Iƒdaproprjuhawnhekk li g˙andna

r-rivelazzjoni liAllahuwaAllaumhuxbniedem:“Kif! Jienasenwarrab lilek

minni, Efrajm? Iƒrael se ner˙ik?….. Daret g˙alija qalbi, tqanqlet bil-bosta

˙nienti. Le, ma n˙addimx il-korla m˙e©©a tieg˙i, ma ner©ax in©ib fix-xejn ‘l

Efrajm,g˙axAlla jien,umhuxbniedem; jienf’nofskomil-Qaddis” (Óoseg˙a

��:8-9).L-im˙abbat’Allamitlufwaral-poplutieg˙u–g˙all-bniedem–hi

fl-istess˙in im˙abba li ta˙fer.Hijadaqshekkkbira liddawwar ’lAllakontra

tieg˙unnifsu,im˙abbtukontral-©ustizzjatieg˙u.F’dankollun-nisranijarata˙t

veluminnqabelabbozztal-misterutas-salib;l-im˙abbata’Allag˙all-bniedem

hihekkkbirali,billisarbniedemhuwannifsu,isegwihsa˙ansitrasal-mewtu

b’danil-modi˙abbebil-©ustizzjaul-im˙abba.

F’dinil-viƒjonital-Bibbjata’minjinnotalil-aspettfilosofikuustoriku-reli©juƒ

jinsabfil-fattliminnna˙aninsabuquddiemxbiehakollhakemmhimetafiƒika

ta’Alla:Allahuwab’modassolutil-biduewlienita’kull˙a©ama˙luqa;iƒdadin

il-kawƒaewlenijaukreattivata’kollox–imsej˙aLogos,ra©uniprimarja–hi

fl-istess˙inwie˙edli j˙obbbil-©ibdakollhata’veram˙abba.B’danil-modl-

im˙abba-eros issirnobblifl-og˙lagrad,iƒdafl-istesswaqthitanttissaffalissir

˙a©awa˙dama’l-im˙abba-agape.Minndannistg˙unifhmukifl-G˙anja ta’ l-

G˙anjiet©ietmda˙˙lafil-listatal-KotbaMqaddsa;f’qasirƒmienkienetspjegata

fis-sens li dawk l-g˙anjiet ta’ m˙abba fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ifissru r-relazzjoni

ta’ Alla mal-bniedem u r-relazzjoni tal-bniedem ma’ Alla. U hekk l-G˙anja

ta’ l-G˙anjiet,fil-letteraturasewKristjanasewLhudija,saretg˙ajnta’ tag˙lim

u esperjenza mistika, li biha tintwera l-essenza tal-fidi biblika: iva, li hemm

g˙aqdabejnil-bniedemuAlla – il-˙olmaewlenijatal-bniedem-iƒdadinl-

g˙aqdamhixta˙litaflimkien,g˙arqafl-oçejanblaisemtad-Divin;hijag˙aqda

lito˙loql-im˙abba,g˙aqdalifihasewAllasewil-bniedemjibqg˙ulihumau

b’danakollujsirug˙alkollox˙a©awa˙da.SanPawljg˙id:“Minjing˙aqadmal-

Mulejhuru˙wa˙damieg˙u”(�Kor6:��).

��. L-ewwel ˙a©a ©dida tal-fidi biblika, b˙alma rajna, hija x-xbieha ta’ Alla; it-

tieni˙a©a,mag˙qudaessenzjalmentmag˙ha,insibuhafix-xbiehatal-bniedem.

Ir-rakkont bibbliku tal-˙olqien jitkellem fuq is-solitudni ta’ Adam, l-ewwel

bniedem,uAllaried iqeg˙edlug˙ajnunamieg˙u.Fost il-˙lejjaqkollha,ebda

wa˙damatista’tkundikl-g˙ajnuname˙tie©ag˙alih,g˙alkemmhuwa(Adam)

kienta isemlill-bhejjemselva©©ikollhau lit-tajrkollu,u lib’dang˙amilhom

parti s˙i˙aminn˙ajtu.G˙alhekk,Allab’kustilja tal-bniedem ifforma l-mara.

IssaAdamisibl-g˙ajnuname˙tie©a.“Dind-darbadinhig˙admaminng˙admiu

la˙amminnla˙mi”(Ìen�:��).Fuql-isfondta’danir-rakkontwie˙edjista’jara

ideatb˙alma jidhruwkollng˙idua˙na,fil-˙rafamitolo©ika li jsemmiPlatun;

skondhufil-bidul-bniedemkientond,g˙aliexkiens˙i˙fihinnifsuumajonqsu

xejn.Iƒdamin˙abbas-suppervjatieg˙u(il-bniedem)©iemaqsumfitnejnminn

Ûews;b’hekkissahuwajixxennaqg˙an-nofsl-ie˙ortieg˙u,ulejhjistinkafil-

©irjabiexisiblilunnifsus˙i˙[8](kifkien).Fir-rakkonttal-KotbaMqaddsama

�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

tissemmiex piena; iƒda billi l-bniedem b’xi mod huwa nieqes minn xi ˙a©a,

min-naturatieg˙ustesshuwami©budbiexifittexil-partil-o˙ralitag˙mlus˙i˙,

ji©ifierihemmdikl-idealibissfl-g˙aqdamas-sessl-ie˙orhuwajista’jsir‘s˙i˙’.

Uhekkir-rakkontbiblikujag˙laqbiprofezijadwarAdam:“G˙alhekkir-ra©el

i˙allililmissieruulilommuujing˙aqadma’martuujsiru©isemwie˙ed”(Ìen

�:�4).

Hawnhekkjinsabuƒew©aspettita’importanzakbira:l-im˙abba-erosb’ximod

g˙andhal-g˙eruqfl-istessnaturatal-bniedem;Adamqedifittexxi˙a©au“j˙alli

lilmissieruu lilommu”,biex isib il-mara;bissfl-g˙aqdawa˙data’ l-umanità

tag˙hom huma jifformaw is-s˙u˙ija ta’ l-umanita’; isiru “©isem wie˙ed”. Mhi

xejninqasimportantit-tieniidea:f’orjentamentmibnifil-˙olqien,l-im˙abba-

eros tmexxi l-bniedem lejn iƒ-ƒwie©, ji©ifieri lejn çerta rabta li hi mmarkata

b’modwa˙dieniudefinit.Hekk,uhekkbiss,ise˙˙l-g˙anintimutal-bniedem.

Iƒ-ƒwie©bejnra©elwie˙edumarawa˙dajaqbelmax-xbiehata’Allawie˙ed.

Iƒ-ƒwie©imsejjesfuql-im˙abbaesklussivaudefinitajsirix-xbieha(ikona)tar-

relazzjonita’Allamal-poplutieg˙uutal-popluma’Alla;il-modkifAllaj˙obb

isiril-kejltal-im˙abbaumana.Dinir-rabtastrettabejnl-im˙abba–erosuƒ-ƒwie©

fil-KotbaMqaddsakwaƒimassibxejn jixbahhafil-letteratura lim’g˙andhiex

x’taqsammal-Bibbja.

Ìesù kristu – l-im˙abba ta’ alla saret bniedem��. G˙alkemm s’issa tkellimna l-aktar fuq it-Testment il-Qadim, b’danakollu t-

ta˙litatal-˙sibijiettaƒ-ƒew©Pattib˙alaSkritturawa˙datal-fidinisranijadi©a’

bdiettidher.L-element©didtat-Testmentil-Ìdidmhuxqieg˙edf’ideat©odda,

iƒdafil-persunata’Kristunnifsu,lita©isemudemmlildawkl-ideat–realiƒmu

liqattmanstema’b˙alu.Fit-Testmentil-Qadim,l-element©didtal-Bibbjama

kienx jeƒistibissfi˙sibijietastratti, iƒdakien©ejmill-˙idma ta’Alla li˙add

majobsorhaub’ximodliqattmanstemg˙et.Issadanl-g˙emilta’Allajie˙u

s-suradrammatikatieg˙ubilli,f’ÌesùKristu,Allannifsujsuswara“n-nag˙©a

l-mitlufa”,ji©ifieriwaral-umanita’mwe©©g˙akifukollmitlufa.MetaÌesùfil-

parabbolitieg˙ujitkellemfuqir-rag˙ajlijmurwaran-nag˙©al-mitlufa,fuqil-

maralitfittexid-drakma,fuqil-missierlijo˙ro©jilqa’lilibnul-˙aliujg˙annqu,

dawnmhuxbisshumakliem, iƒdafihomit-tifsirata’ l-istesseƒistenzatieg˙u

u tal-g˙emil tieg˙u. Fil-mewt tieg˙u (ta’ Ìesù) fuq is-salib jitwettaq il-fatt li

Alladarkontratieg˙unnifsu;f’danHujag˙tililunnifsubiexjerfa’l-bniedemu

Fil-mewt tieg˙u (ta’ Ìesù) fuq

is-salib jitwettaq il-fatt li Alla

dar kontra tieg˙u nnifsu; f’dan

Hu jag˙ti lilu nnifsu biex jerfa’

l-bniedemu jsalvah – dinhi l-

im˙abbafil-g˙amlatag˙hal-aktar

radikali. Il-˙arsa msammra fuq

il-©enbmidrubta’Kristu,tifhem

daklitabidug˙aldinl-Ençiklika:

“Allahuwam˙abba”

�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

jsalvah–dinhil-im˙abbafil-g˙amlatag˙hal-aktarradikali.Il-˙arsamsammra

fuqil-©enbmidrubta’Kristu,litissemmafiÌwanni(ara�9:��)tifhemdakli

tabidug˙aldin l-Ençiklika: “Allahuwam˙abba” (�Ìw4:8).Proprjuhemm

wie˙ed jista’ jikkontempladin il-verita’.Proprjuminnhemmwie˙edg˙andu

jibda biex ifisser x’inhi l-im˙abba. Meta jibda b’din il-kontemplazzjoni, in-

nisranijsibit-triqg˙all-g˙ajxienug˙all-im˙abbatieg˙u.

��.Lildanl-g˙emilta’offertaÌesùtahpreƒenzalitibqa’permezzta’l-Ewkaristija

liHuwaqqaffl-A˙˙arÇena.Huwaantiçipal-mewtul-qawmientieg˙uwaqtli

lid-dixxiplitahomlilunnifsu, il-©isemud-demmtieg˙ub˙alal-manna©dida

(araÌw6:��-��).Jekkid-dinjatal-qedemkienetto˙lomlifl-a˙˙armill-a˙˙ar

l-ikeltassewtal-bniedem– daklibihjg˙ixb˙alabniedem– kienil-Logos,

l-G˙erfta’dejjem,issadanil-Logossartassewikelg˙alina–b˙alam˙abba.L-

Ewkaristijati©bidnafl-g˙emiltal-offertata’Ìesù.A˙namanirçevuxbissb’mod

statikul-Logos lisarbniedem, iƒdani©uinvolutifil-qawwata’ l-offertatieg˙u

nnifsu.Ix-xbiehataƒ-ƒwie©bejnAllauIƒraelissirrealta’b’modliqabel˙add

makienjobsru:dakliqabelkienifissertoqg˙odfil-preƒenzata’Alla,issasar

g˙aqda(ma’Alla)bis-sehemlitanaÌesùfl-offertatieg˙unnifsu.Il-“mistika”ta’

danis-Sagramentmibnijafuql-umiljazzjonita’Allasa˙dejnahijag˙alkollox

differentiutwassal˙afnaaktar‘ilfuqminnkullirfig˙mistikulil-bniedemjista’

jil˙aq.

�4.Iƒdaissata’miniqisaspettie˙or:in-naturamistikatas-Sagramenthita’karattru

soçjali,g˙aliexfit-tqarbinasagramentalifil-waqtlijienaning˙aqadmal-Mulej

ning˙aqad flimkien ma’ l-o˙rajn kollha li jitqarbnu. B˙alma jg˙id San Pawl:

“G˙axlal-˙obƒahiwa˙da,a˙nalia˙na˙afna,a˙na©isemwie˙ed;ilkollkemm

a˙nanie˙dusehemminn˙obƒawa˙da” (�Kor�0:��).L-g˙aqdama’Kristu

hifl-istess˙ing˙aqdama’l-o˙rajnkollhali(Ìesù)jag˙tihomlilunnifsu.Jiena

manistaxikollililKristug˙alijawa˙di.Jienanista’nkuntieg˙ubissbillinkun

mag˙qudma’dawkkollhalisarujewlijsirutieg˙u.It-tqarbinato˙ro©nibarra

minninnifsilejh,uhekkukolltmexxinilejnl-g˙aqdama’l-insarakollha.Insiru

“©isemwie˙ed”mag˙qudinflimkienf’eƒistenzawa˙da.L-im˙abbalejnAllau

l-im˙abbalejnil-proxxmuissatassewjing˙aqduflimkien:LilnalkollAllalisar

bniedemji©bidnalejh.Minndanwie˙edjifhemkifagapeissasaretukollisem

g˙all-Ewkaristija:fihal-im˙abba-agapeta’Allatersaqlejnaf’©isembiexikompli

l-˙idmatieg˙ufinaubina.Huwabissmetanibdewminndanis-sieskristolo©iku

usagramentaliliwie˙edjista’jifhemsewwat-tag˙limta’Ìesùfuql-im˙abba.

Il-bidla li Huwa g˙amel mil-Li©i u l-Profeti g˙all-kmandament doppju ta’ l-

im˙abba lejn Alla u lejn il-proxxmu, ji©ifieri r-realta’ kollha tal-fidi li to˙ro©

minndanil-kmand,lihul-qofoltag˙ha,mhixsempliçimentmoralilimbag˙ad

tista’toqg˙odg˙alihawa˙edhama’©enbil-fidifiKristuuma’©enbit-twettiq

attwalitag˙ha:il-fidi,il-qimaul-ethos(spirtudistintiv)qishomjit˙alltuflimkien

b˙alarealta’wa˙da,litie˙ul-formametatiltaqa’ma’l-im˙abba-agapeta’Alla.

L-oppoƒizzjoni tas-soltu tal-qima u l-etika hawnhekk tisfa fix-xejn. Fl-istess

“qima” (kult), fit-tqarbina Ewkaristika hemm il-fatt reali li a˙na ma˙bubin u

lig˙andnan˙obbuwkoll lill-o˙rajn.Ewkaristija limatg˙addixg˙al im˙abba

mwettqafil-prattikahijamfarrkafihannifisha.Sewminnna˙asewmill-o˙ra

–b˙almag˙adnarawb’modaktardettaljat–“il-kmandament”ta’l-im˙abba

jsirpossibblibissg˙aliexhumhuxbiss˙tie©a,immaiktar:l-im˙abbatista’tkun

“ikkmandata”g˙aliexl-ewwelting˙atab˙aladon.

�5. Danil-prinçipjujag˙til-bidubiexnifhmul-parabbolil-kbarta’Ìesù.L-g˙ani

xalatur(araLq�6:�9-��)mill-posttat-turmentitieg˙utalabbiex˙utujkunu

jafudwardakliji©rililminblamist˙ijamajag˙tixkastal-fqirfil-bƒonn.Ìesù

jaqbad din il-karba g˙all-g˙ajnuna b˙ala twissija biex induru lejn it-triq it-

tajba.Il-parabbolatas-Samaritanit-Tajjeb(araLq�0:�5-��)tiççaraƒew©punti

partikolari importanti.Sadak iƒ-ƒmien, l-idea ta’ “proxxmu”kienu jifhmuha

li tirreferi g˙an-nies tal-pajjiƒ, u g˙all-barranin li kienu ©ew joqog˙du fl-art

ta’Iƒrael;fikliemie˙or,(tirreferi)g˙all-komunita’mag˙qudasewwata’pajjiƒ

wie˙eduta’popluwie˙ed;issadawnil-fruntieritwarrbu.Jekkxi˙addg˙andu

bƒonni, u jien nista’ ng˙inu, huwa proxxmu tieg˙i. Issa fl-idea ta’ proxxmu

jid˙olkul˙add,ub’danakollutibqa’reali.Minkejjalitwessg˙etg˙all-bnedmin

kollha,ma©ietxlimitatag˙altifsirata’xim˙abbainçertauastrattamill-inqas

impenjata, iƒda tistenna l-˙idma tieg˙i, li jien g˙andi nag˙ti hawnhekk, issa.

Jibqa’ dmir tal-Knisja li tfisser mill-©did din ir-rabta bejn il-qrib u l-bog˙od

metatqisil-˙ajjaattwalita’kuljumtal-membritag˙ha.Fl-a˙˙ar,a˙nag˙andna

nsemmub’modspeçjalil-parabbolakbirata’l-A˙˙arÌudizzju(araMt�5:��-

�6), lifiha l-im˙abbadwar it-tajjeb jew in-nuqqas tieg˙ufil-˙ajjaumanassir

l-g˙aƒla g˙al deçiƒjoni finali. Ìesù sar ˙a©a wa˙da ma’ dawk fil-˙tie©a, ma’

minhubil-©u˙,bil-g˙atx,barrani, g˙eri,maridufil-˙abs. “Kullmag˙amiltu

�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5

ma’wie˙edmill-iƒg˙arfostdawn˙uti,g˙amiltuhmieg˙i”(araMt�5,40).L-

im˙abbata’Allakifukolltal-proxxmusarum˙abbawa˙da;fiƒ-ƒg˙arnettinsibu

lilÌesùnnifsu,uf’Ìesùnsibu‘lAlla.

�6. L-im˙abba ta’ Alla u l-im˙abba tal-proxxmu

Warali˙sibnafuql-essenzata’l-im˙abbaut-tifsiratag˙hafil-fidibiblika,baqa’

mistoqsijadoppjadwarl-im©ibatag˙na:nistg˙uforsin˙obbu‘lAlla,g˙alkemm

Humajidhirx?Ukoll:tista’l-im˙abbatkunikkmandata?Dawnil-mistoqsijiet

iqajmuobbjezzjonidoppjakontra l-kmandamentdoppju ta’ l-im˙abba.Qatt

˙add ma ra ‘l Alla, g˙alhekk kif nistg˙u n˙obbuh? Barra dan, l-im˙abba ma

tistaxti©ikkmandata;fl-a˙˙armill-a˙˙arhi©ibdatal-qalblitista’tkunjewma

tkunxhemm,ulanqastista’ti©imir-rieda.Jidherlil-IskritturaMqaddsassa˙˙a˙

l-ewwelobbjezzjoni, meta tg˙id: “Jekkxi ˙add jg˙id: ‘Jienan˙obb ’lAlla’, u

jobg˙odlil˙uh,danikungiddieb;g˙axminmaj˙obbxlil˙uhlijara,kifjista’

j˙obb lilAlla, li huqattma rah?” (�Ìw4:�0). Iƒdadin is-sentenzabl-ebda

modmatwarrabl-im˙abbata’Allab˙alaxi˙a©aimpossibbli;bil-maqlub,f’dak

kollulinkitebfl-Ewwel Ittra ta’ Ìwannilisemmejna,dinl-im˙abbahijame˙tie©a

b’modçar.Ir-rabtalimatistaxtin˙allbejnl-im˙abbata’Allaul-im˙abbatal-

proxxmuting˙ataiktarsa˙˙a.Wa˙dahihekkmarbutafil-qribma’l-o˙ralissir

gidbaliwie˙edjg˙idlij˙obb‘lAlla,jekkjag˙laqqalbug˙all-proxxmujewukoll

jobog˙du. Il-vers ta’Ìwannig˙anduaktar jiftiehemfis-sens li l-im˙abbatal-

proxxmuhijatriqbiexniltaqg˙uwkollma’Allaulig˙eluql-g˙ajnejnquddiem

il-proxxmujag˙milnawkollg˙omjaquddiemAlla.

��. Tabil˙aqq,˙addqattmara ‘lAllakif inhu.B’danakolluAllamhuxtotalment

inviƒibblig˙alina,mabaqaxhekkfil-bog˙odg˙alina limanistg˙uxnil˙quh.

Allakienli˙abbnal-ewwel,tg˙idl-Ittra ta’ Ìwannilisemmejnaqabel(ara4:�0),

udinl-im˙abbata’Allawrietru˙halilna.Huwasarviƒibblibilli“Allabag˙atlil

Ibnul-wa˙dienifid-dinja,biexng˙ixubih”(�Ìw4:9).Allasarviƒibbli:f’Ìesù

a˙nanistg˙unarawil-Missier(araÌw�4:9).Tabil˙aqq,Allajidherf’g˙addta’

modi.Fl-istorjata’m˙abbalil-BibbjatirrakkontaHunnifsu©iejiltaqa’mag˙na,

huwajfittexlijiksibnag˙alih–sal-A˙˙arÇena,sakemmQalbutniffdetfuq

is-salib,sad-dehriettieg˙umqajjemmill-mewt,sal-g˙emejjelkbarlibihomHu,

bil-˙idmata’l-Appostliqabbadit-triqlill-Knisjafitwelidha.Hekkukollfis-snin

ta’warafl-istorjatal-Knisja,il-Mulejmansibuhxnieqes:Huwajiltaqa’mag˙na

Tabil˙aqq,˙addqattmara‘lAlla

kif inhu. B’danakollu Alla mhux

totalment inviƒibbli g˙alina, ma

baqaxhekk fil-bog˙od g˙alina li

ma nistg˙ux nil˙quh. Alla kien

li ˙abbna l-ewwel … u din l-

im˙abbata’Allawrietru˙halilna.

Huwasarviƒibblibilli“Allabag˙at

lilIbnul-wa˙dienifid-dinja,biex

ng˙ixubih”

�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

mill-©did–fil-bnedminlifihomjidher;fil-Kelmatieg˙u,fis-Sagramenti,ubl-

aqwamodfl-Ewkaristija.Fil-litur©ijatal-Knisja,fit-talbtag˙ha,fil-komunita’ta’

dawklijemmnu,a˙nan©arrbul-im˙abbata’Alla,nilm˙ul-preƒenzatieg˙uu

hekkukollnitg˙allmunag˙rfuhafil-˙ajjata’kuljum.Kienhul-ewwelli˙abbna

ujibqa’l-ewwellij˙obbna;g˙alhekka˙nawkollnistg˙unwe©buhbl-im˙abba.

Allama jordnalniexxi sentiment tal-qalb li a˙namanistg˙ux inqanqlufina.

Huwa j˙obbna, jg˙innanarawun˙ossum˙abbtu,ubillikienHu“l-ewwel li

˙abbna”,l-im˙abbatista’wkolltiƒharfinab˙alatwe©iba.

Fit-tkattirta’dinil-laqg˙ajidherçarlil-im˙abbamhixbiss©ibdatal-qalb.Il-

©ibdiettal-qalbji©uujmorru.Ìibdatista’tkunl-ewwelxrarameraviljuƒa,iƒda

mati©borxfihal-im˙abbakollha.Fil-bidutkellimnadwaril-proçessta’ tisfija

u maturità li bih l-im˙abba-eros til˙aq g˙al kollox dak li g˙andha tkun, issir

im˙abba skond it-tifsira s˙i˙a tal-kelma.Huwa sinjal ta’maturitàfl-im˙abba

lit˙addanudda˙˙alil-˙ilietkollhatal-bniedem,biexng˙iduhekk,tinvolvil-

bniedemkollukemmhu.Il-kuntattmad-dehrietviƒibblita’l-im˙abbata’Alla

jistg˙ujqajmufinasensta’fer˙, li ji©imill-fatt lia˙nama˙bubin.Iƒdadinil-

laqg˙atinvolviwkollir-riedaud-dehentag˙na.L-g˙arfienta’Alla˙ajhuwatriq

wa˙dalejnl-im˙abba,ul-ivatar-riedatag˙nalir-riedatieg˙utg˙aqqadid-dehen,

ir-riedaul-g˙oƒƒaf’attta’m˙abbaliji©borkolloxfih.Iƒdadanil-proçessjibqa’

sejjerblawaqfien:l-im˙abbaqattmatintemmutkunperfetta;tinbidelma’tul

il-˙ajja,tikberug˙alhekktibqa’fidilalejhanfisha.Idem velle atque idem nolle[9]

–tkuntridl-istess˙a©autwarrabl-istess˙a©a;b’danil-kliemin-niestal-qedem

g˙arfut-tifsira©enwinata’l-im˙abba:wie˙edisirjixbahlill-ie˙or,daniwassal

g˙al g˙aqdafir-riedau l-˙sieb.L-istorja ta’ l-im˙abbabejnAllau l-bniedem

tin©abarfil-fattinnifsulidinl-g˙aqdata’volontajiettikberf’g˙aqdata’˙sieb

uta’sentimentu,hekk,ir-riedatag˙naur-riedata’Allajkunujaqbludejjem

iƒjed;ir-riedata’Allaissamatkunxaktarriedabarranijag˙alija,xi a©aimposta

fuqiminnbarrabil-kmandamenti,iƒdaissahil-istessriedatieg˙i,mibnijafuq

l-esperjenzali,tabil˙aqq,Allahuaktarpreƒenti©ewwafijamillijienfijannifsi.

[�0]Imbag˙adtikber l-g˙otjapersonali lilAlla,uAlla jsir il-fer˙tag˙na(ara

Salm��[��]:��-�8).

�8. Hekk l-im˙abba tal-proxxmu, kif imxandra mill-Iskrittura Mqaddsa, minn

Ìesù, tidher possibbli. Hija tinsab proprju fil-fatt li, f’Alla u ma’ Alla, jiena

n˙obb ukoll il-persuna li ma tog˙©obnix u lanqas naf. Dan jista’ jse˙˙ biss

billinduru fuq il-g˙aqda intima tag˙nama’Alla, fejndin il-laqg˙asaretqbil

fir-rieda u waslet ukoll sa l-g˙oƒƒa mill-qalb. F’dan il-kaƒ jiena nitg˙allem

in˙areslejnpersunao˙ramhuxaktarb’g˙ajnejjaubis-sentimentitieg˙i,iƒda

skondil-kejlta’ÌesùKristu.Il-˙abibtieg˙uhu˙abibtieg˙i.‘Ilfuqmid-dehra

ta’ barra, jiena nilma˙ fl-o˙rajn stennija ©o qalbhom g˙al att ta’ m˙abba, ta’

attenzjoni.Nista’nurihomunoffrilhomdanmhuxbisspermezz ta’g˙aqdiet

dedikatig˙aldakil-g˙an,waqtli forsi jaççettawhb˙alabƒonnpolitiku.Jiena

n˙aresbil-g˙ajnejnta’Kristuunista’nag˙tilil˙addie˙oraktarminndakkollu

li hu ta’ ˙tie©a esterna; nista’ nag˙tih ˙arsa ta’ m˙abba li hu tant imxennaq

g˙alija.Hawnhekktidher il-˙tie©a ta’azzjoniminnna˙auminno˙rabejn l-

im˙abbata’Allaul-im˙abbata’g˙ajrna,litissemmab’insistenzafl-Ewwel Ittra

ta’ Ìwanni.Jekkil-kuntatttieg˙ima’Allahuwanieqesg˙alkolloxf’˙ajti,nista’

bissdejjemnara f’˙addie˙or lildak li jkunbiss, iƒdamanasalxbiexnag˙raf

fih ix-xbieha ta’ Alla. Iƒda jekk f’˙ajti niskarta g˙al kollox li nag˙ti kas ta’

˙addie˙or, waqt li nixtieq inkun “devot” wa˙di u nkun nixtieq inwettaq “id-

dmirijiet reli©juƒi” tieg˙i, imbag˙adƒgur li r-relazzjonima’Alla tinxefukoll.

Danil-kuntattikunbiss“˙a©asewwa”,iƒdanieqesmill-im˙abba.Il-˙effabissli

bihanersaqlejng˙ajri,biexnurihl-im˙abba,tag˙milniwkollbniedemlij˙oss

’lAlla.Huwabiss jekknaqdi lilg˙ajri lig˙ajnejja jistg˙u jinfet˙ug˙aldak li

Allajag˙melmieg˙iug˙alkemmi˙obbni.Il-Qaddisin–na˙sbupereƒempju

fil-BeataTereƒata’Kalkutta–xorbublawaqfienil-qawwam©eddalij˙obbul-

proxxmumill-kuntattmal-Mulejfl-Ewkaristija,umin-na˙al-o˙radanil-kuntatt

©abfihomit-twettiqtal-virtùuta’ l-g˙olipersonalitag˙homfis-servizzlitaw

lill-o˙rajn. L-im˙abba ta’ Alla u l-im˙abba tal-proxxmu ma jistg˙ux jinfirdu;

humakmandamentwie˙ed.Iƒdat-tnejnjg˙ixubl-im˙abbali©ejjaminnAllali

˙abbnal-ewwel.G˙alhekkmhixaktarkwistjonita’“kmandament”impostminn

barra,ulijordnalnal-impossibbli,iƒdaesperjenzata’im˙abba,mog˙tijaminn

©ewwa,kifukollim˙abbalimin-naturatag˙hag˙andhatinqasambil-qalbma’

l-o˙rajn.L-im˙abbatikberbl-im˙abba.L-im˙abbahija“divina”,g˙aliexto˙ro©

minnAlla,udintg˙aqqadlilnama’Alla;f’danil-proçessta’g˙aqdaqisujibdilna

“f’A˙na”;danjisboqil-firdiettag˙naujag˙milna˙a©awa˙dasakemmfl-a˙˙ar

Allajkun“kolloxf’kul˙add”(�Kor�5:�8).

�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9

Il-˙idma ta’ karità tal-knisja b˙ala wirja ta’ l-im˙abba fit-trinità�9. “Jekktaral-karità,intitarat-Trinità”,kitebSantuWistin[��].Fil-˙sibijietta’

qabelstajnansammru˙arsitnafuqÌesùMsallab(araÌw�9:��;Ûak��:�0)

waqt li nag˙rfu l-pjan tal-Missier li mqanqal mill-im˙abba (ara Ìw �:�6)

bag˙at lil Ibnu l-wa˙dienifid-dinjabiex jifdi l-bniedem.Metakienqed imut

fuqis-Salib–kifjg˙idilnaSanÌwann–Ìesù“raddru˙u”(Ìw�9:�0);dan

weraminnqabeldik l-g˙otja ta’ l-Ispirtus-Santu liHukellu jag˙melwara l-

Qawmien(Ìw�0:��).Dankellujwettaqil-weg˙da“ta’xmajjarta’ilma˙aj”,li

kellhomjo˙or©uminnqlubdawklijemmnumin˙abbal-Ispirtumsawwabfihom

bil-kotra(Ìw�:�8-�9).G˙axl-Ispirtuhuwadikil-qawwainternalitlaqqa’l-

qlubtag˙hommal-qalbta’Kristuutqanqalhombiexi˙obbulill-a˙wab˙alma

˙abbhomKristu,metatbaxxabiexja˙selri©lejnid-dixxipli(araÌw��:�-��)u

fuqkolloxmetata˙ajtug˙alkul˙add(ara��:�;�5:��).

Hija wkoll il-qawwa ta’ l-Ispirtu li tbiddel il-qalb tal-komunità ekkleƒjali,

biextkunfid-dinjaxhiedata’l-im˙abbatal-Missier;f’IbnuHuwajixtieqjag˙mel

familja wa˙da minn nisel il-bniedem. Kull ˙idma tal-Knisja hija stqarrija ta’

m˙abbalitfittexil-©idtotalital-bniedem:hijatfittexlitevan©elizzah bil-Kelma

ubis-Sagramenti,biççaxog˙olkultanterojkafil-modkif titwettaqfil-©rajjiet

storiçi; u tfittex il-progress tal-bniedem fl-oqsma tal-˙ajja u l-˙idma umana.

G˙alhekkl-im˙abbahis-servizzli l-Knisjatwettaqbiextg˙inblawaqfienil-

bniedemfit-tbatijaul-bƒonnijiet,ankifil-materjali.Ufuqdanl-aspett,fuqdan

is-servizz ta’ Karità,jienanixtieqniffokaf’dinit-tienitaqsimatal-Ençiklika.

It-tIEnI taqsImal-Im˙abba – Caritas

It-ta˙ri© ta’ l-Im˙abba mill-knisja b˙ala “komunità ta’ m˙abba”

�0 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

Il-karità dmir tal-knisja�0. L-im˙abba tal-proxxmubl-g˙eruq tag˙hafl-im˙abba ta’Allahiqabelkollox

dmirg˙alkullminjemmen,iƒdahijawkolldmirf’kulllivelltal-komunitàkollha

tal-Knisja: mill-komunità lokali g˙all-Knisja partikolari u sal-Knisja kollha

universali.B˙alakomunità,il-Knisjag˙andhatwettaql-im˙abba.Minndanji©i

lil-im˙abbag˙andhawkoll˙tie©ata’organizzazzjoni,biextkunservizzordinat

g˙all-komunità.L-g˙arfienta’danid-dmirkelluimportanzaessenzjalifil-Knisja

samill-bidutag˙ha:“Dawkkollhalikienujemmnukienu˙a©awa˙da,ukienu

jaqsmukolloxbejniethom,ibig˙u©idhomujqassmud-d˙ulbejnkul˙addskond

il-˙tie©a ta’ kull wie˙ed” (ara Atti �:44-45). Meta Luqa jirrakkontalna dan,

huwajag˙tinadefinizzjonital-Knisja,lifostl-elementiessenzjalitag˙hahemm

ir-rabtas˙i˙a“fit-tag˙limta’l-appostli”,“fl-g˙aqdata’bejniethom”(koinonia),

“fil-qsimtal-˙obƒ”u“fit-talb”(araAtti�:4�).Hawnhekkl-element“ta’l-g˙aqda

ta’ bejniethom” (koinonia) mhux çar g˙all-bidu, imma jidher reali mill-versi

msemmijaiƒjed‘ilfuq;tidhersewwafil-fattlidawkliemmnug˙andhomkollox

flimkienufosthommhemmxaktarid-differenzabejng˙onjaufoqra(araAtti

4:��-��).Tassewlimetal-Knisjabdiettikberdinil-g˙amlaradikalita’g˙aqda

materjalibejniethommasetg˙etxtinƒammaktar.Iƒdal-qofoltag˙habaqa’:fil-

komunità ta’ dawk li jemmnu ma g˙andu jkun hemm ebda g˙amla ta’ faqar

b’modliji©umça˙˙dalilxi˙adddawkil-˙ti©ijietbiexjg˙addi˙ajjaxierqa.

��. Fit-tiftixdiffiçlig˙alsoluzzjonibiexjitwettaqdanil-prinçipjufil-Knisja,deher

passdeçiƒivf’dikil-g˙aƒlatas-sebatir©iellikienil-bidug˙as-servizztad-djakni

(ara Atti 6: 5-6). Fil-fatt, fil-Knisja bikrija fit-tqassim ta’ kull jum lir-romol,

in˙oloqnuqqasta’qbilbejndawklijitkellmubil-Lhudiudawklijitkellmubil-

Grieg.L-appostli,liqabelkolloxkien©ieafdatlilhom“it-talb”(L-Ewkaristijau

l-Litur©ija)u“l-ministerutal-kelma”,˙assewhommg˙obbijinwisq“bil-qadifl-

imwejjed”;g˙alhekkhumastessqatg˙uhalijƒommug˙alihomil-˙idmatag˙hom

ewlenija, u jwaqqfu grupp ta’ sebat ir©iel g˙as-servizz l-ie˙or, me˙tie© ukoll

fil-Knisja.B’danakolludanil-gruppmakelluxbissiwettaqservizzim˙arre©ta’

tqassim:kellhomikunur©iel“mimlijinbl-Ispirtuubl-g˙erf”(araAtti6:�6).Dan

ifisser li s-servizzsoçjali likellhomiwettqukieng˙alkolloxreali;g˙alkemm

bladubjul-˙idmatag˙homkienetfl-istess˙intassewspiritwaliwkoll;g˙aliex

kienettkomplil-˙idmatal-Knisja,ji©ifieris-servizzta’m˙abbamag˙mulsewwa

lill-proxxmu.Bit-trawwimta’danil-grupptas-Sebg˙a, id-djakonija – ji©ifieri

servizzta’m˙abbalill-proxxmumag˙mulfil-komunitàub’modordinat–issa

di©a’kienetsaretpartimill-istrutturafondamentalital-Knisjannifisha.

��. Mal-mog˙dija tas-snin u l-firxa dejjem tikber tal-Knisja, it-twettiq tal-

karità ssa˙˙a˙ b˙ala wie˙ed mill-oqsma essenzjali tag˙ha, flimkien ma’ l-

amministrazzjonitas-Sagramentiux-xandirtal-Kelma:il-˙idmatal-karitàlir-

romolul-orfni,lill-pri©unieri,lill-mordaulildawkkollhafil-˙tie©ata’g˙ajnuna,

hihekkessenzjalig˙all-Knisjadaqsis-servizztas-Sagramentiux-xandirta’l-

Evan©elju.Il-Knisjamatistaxtiç˙adit-twettiqtal-karitàb˙almamatistaxtitlaq

is-Sagramenti u l-Kelma. Biƒƒejjed ftit eƒempji biex nuru dan. San Ìustinu

Martri(mietg˙all-˙abtatas-sena�55)metajitkellemdwariç-çelebrazzjonital-

Óaddfostl-insara,isemmiwkollil-˙idmakaritattivatag˙hom,marbutama’l-

istessEwkaristija.Kullminseta’,kienjoffriskondil-mezzitieg˙u,kullwie˙ed

kemmirid;imbag˙adl-Isqofkienjuƒadanbiexjg˙inl-orfni,ir-romol,udawkli

mg˙obbijinbil-mardjewg˙alra©unijieto˙ra,kienufil-˙tie©a,b˙all-pri©unieri

kif ukoll il-barranin [��]. Tertulljanu, kittieb kbir nisrani (miet wara s-sena

��0)jirrakkontakiflill-paganikienettolqothomil-˙e©©ata’l-insarag˙alkull

tipta’niesfil-bƒonn[��].UmetaSant’Injazjuta’Antijoka(miet˙abtatas-sena

�0�)ifisserlil-KnisjaRumanahidik“litippresjiedifil-karità(agape)”[�4]b’din

it-tifsirawie˙edjista’jqislihukelluf’mo˙˙ulib’ximodjitkellemfuqil-˙idma

karitattivarealitag˙ha.

��. Hawnhekk jista’ jkun ta’ siwi li nsemmu l-istrutturi legali bikrija li kellhom

x’jaqsmumal-˙idmata’karitàfil-Knisja.Madwarnofsis-sekluerbg˙afl-E©ittu

bdietdiklijsej˙ulhadiakonia:dinhijaistituzzjonif’kullmonasteru,responsabbli

g˙alkull˙idmata’g˙ajnuna,ji©ifierig˙as-servizztal-karità.Sas-seklusittadin

l-istituzzjoniƒviluppat f’korporazzjonimog˙nijab’setg˙a©uridika s˙i˙a,u l-

awtorità çivili nnifisha afdat lilha parti mill-qam˙ g˙at-tqassim pubbliku. Fl-

E©ittumhuxbisskullmonasteru immawkollkulldjoçesiwaslet li jkollhad-

diakoniatag˙ha;wara,dinl-istituzzjoniƒviluppatsewfil-Lvantsewfil-Punent.

Il-PapaGregorjul-Kbir(mietfis-sena604)isemmid-diakoniata’Napli.F’Ruma

nsibudokumentidwarid-diakonijimis-seklisebg˙autmienja.Iƒdaqabel,ufil-

fattsamill-bidu,is-servizzta’g˙ajnunalill-foqraul-batutikienpartiessenzjali

tal-Knisja Rumana, skond il-prinçipji tal-˙ajja nisranija li nsibu fl-Atti ta’ l-

Appostli. Id-djaknu Lawrenz innifsu (miet fis-sena �58) wettaq dan id-dmir

�� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

b’˙e©©a l-aktar kbira. Ix-xena drammatika tal-martirju tieg˙u kien jaf biha

Sant’ Ambro© (miet fis-sena �9�) u fil-qalba tag˙ha turina tassew ix-xbieha

awtentikatal-Qaddis.Waral-arresttal-Papautad-djaknis˙abLawrenz,lildan

b˙alaresponsabblibiex jie˙u˙sieb il-foqrata’Ruma, tawhçertuƒmienbiex

ji©borit-teƒorital-Knisjaujag˙tihomlill-awtoritàçivili.Huwaqassamlill-foqra

l-©birkollulisablestuwaralill-awtoritajietressqilhomil-foqranfushomb˙ala

l-veruteƒortal-Knisja[�5].Hix’inhil-opinjonidwaril-probabbiltàstorikata’

dinil-©rajjaliemab˙alha,Lawrenzbaqa’dejjempreƒentifil-memorjatal-Knisja

b˙alapromuturkbirtal-karitàekkleƒjali.

�4. Mit-tifkirietta’l-ImperaturÌuljanul-Apostata(mietfis-sena�6�)wie˙edjista’

jsemmiwkollkemmil-karitàm˙addmasewwakienetessenzjalig˙all-Knisjata’

l-ewwelsekli.Metakieng˙adutifel ta’ sittsninÌuljanukienpreƒentig˙all-

qtilta’missieru,ta’˙uhuo˙rajntal-familja,imwettqamill-gwardjanital-palazz

imperjali; sewwa jew le, g˙al dan l-g˙emil brutali huwa wa˙˙al fl-Imperatur

Konstanzju,likienjidhirlulihunisranimill-kbar.G˙alhekkhu(Ìuljanu)kien

iqislil-fidinisranijamhixta’minjemminhaaktar.Metala˙aqimperatur,g˙amel

f’rasulijer©a’jda˙˙alil-paganiƒmu,ir-reli©jonqadimata’Ruma,iƒdafl-istess

˙ini©eddubiexdanjista’jsirtassewil-qawwalitmexxil-imperu.F’danil-pro©ett

huwakienimnebba˙bil-bostamir-reli©jonnisranija.Huwawaqqaf©erarkijata’

metropolitiuqassisin. Il-qassisinkellhomjie˙du˙siebikattrul-im˙abbalejn

Allaulejnil-proxxmu.F’wa˙damill-ittritieg˙u[�6],kiteblil-g˙emilwa˙dieni

lilaqtu˙afnafir-Reli©jonnisranijakienil-˙idmata’karitàfil-Knisja.G˙alhekk

kellu jkun aspett importanti g˙all-kult pagan ©did tieg˙u li jibni sistema fir-

reli©jontieg˙ulitkuntixbahil-˙idmata’karitàfil-Knisja.“Il-Galilin”–hukien

jistqarr–kienb’danil-modlikisbuisem.G˙aldinir-ra©unihumamhuxbiss

ta’min jixbahhom, iƒdawkoll ta’min jg˙addihom.G˙alhekkb’dan il-mod l-

imperaturtennalil-karitàhijasinjaldeçizivtal-komunitànisranija,tal-Knisja.

�5. S’issamill-˙sibijiettag˙najo˙or©uƒew©fattiessenzjali:

a)Il-qalbatan-naturatal-Knisjatidherfitlietdmirijiet:ix-xandirtal-Kelmata’Alla

(kerygma – martyria), iç-çelebrazzjoni tas-sagramenti (leitourgia) u s-servizz

tal-karità(diakonia).Humadmirijietlijinvolvulilxulxinumajistg˙uxjinfirdu.

G˙all-Knisja, il-karità mhix g˙amla ta’ ˙idma soçjali li tista’ tit˙alla f’idejn

o˙rajn,iƒdahimin-naturastesstag˙ha,hiespressjoniindispensabblita’l-istess

naturatag˙ha.[��]

b) Il-Knisjahija l-familja ta’Allafid-dinja.F’din il-familjam’g˙andu jkunhemm

˙add li jbati min˙abba l-g˙aks. Iƒda fl-istess ˙in l-im˙abba-agape taqbeƒ il-

fruntieri tal-Knisja. Il-parabbola tas-Samaritan it-Tajjeb tibqa’ b˙ala riga li

tordna m˙abba universali li til˙aq il-bniedem fil-bƒonn li niltaqg˙u mieg˙u

“b’kumbinazzjoni”(araLq�0:��),huminhu.Ming˙ajrmatnaqqasxejnminndan

il-kmandamentta’l-im˙abbauniversali,il-Knisjag˙andhawkollresponsabbiltà

preçiƒa–ji©ifieridiklifihab˙alafamiljaekkleƒjaliebdamembrum’g˙andu

jbatimin˙abbal-g˙aks.F’danis-senstiswa˙afnat-tag˙limata’l-Ittra lill-Galatin:

“Mela dment li g˙andna ƒ-ƒmien ˙a nag˙mlu l-©id ma’ kul˙add, l-aktar ma’

qrabatnafil-fidi”(6:�0).

Il-Ìustizzja u l-karità�6. Mis-seklu dsatax ‘l hawn, tqajmet obbjezzjoni kontra l-g˙emejjel tal-karità

tal-Knisja; wara, din l-obbjezzjoni ƒviluppat b’insistenza l-aktar min˙abba l-

prinçipjimarxistilifuqhomtistrie˙.Kienujg˙idulil-foqram’g˙andhomxbƒonn

ta’oprita’karitàiƒdata’©ustizzja.Fil-fatt,l-g˙emejjelta’karità–l-g˙otita’flus

–humamodg˙all-g˙onjabiexjiskartawdmirhomlija˙dmug˙all-©ustizzjau

jserr˙ul-kuxjenza,waqtlijƒommul-qag˙datag˙homujiksrujeddijietil-foqra.

Kienuja˙sbuliaktarmilliwie˙edjg˙infil-qag˙datal-˙ajjata’llumpermezzta’

g˙emejjelindividwalita’karità,je˙tie©jinbenaordnisoçjali©did,lifihkul˙add

jie˙usehmumill-©idtad-dinjabiex(˙add)majkollu˙tie©aaktarta’l-g˙emejjel

ta’karità.F’danl-argument,je˙tie©ng˙iduha,hemmdaklihuminnu,iƒdawkoll

dak li mhux minnu. Huwa minnu li t-t˙abrik g˙all-©ustizzja g˙andu jkun ir-

regolafundamentalita’l-Istatul-g˙anta’ordnisoçjali©usthulijassiguralilkull

wie˙edis-sehemlijmissumill-©idkomuni,skondil-prinçipjutas-sussidjarjeta’.

Dankiendejjemrikmandatmit-tag˙limnisranifuql-Istatumit-tag˙limsoçjali

tal-Knisja.Storikamentil-kwistjonita’l-ordni©usttal-komunitàsoçjalida˙let

f’sitwazzjoni©didawaral-formazzjonitas-soçjeta’industrijalifis-sekludsatax.

Id-d˙ulta’l-industrijamodernaqeredl-istrutturisoçjalil-qodmaubil-kotratal-

˙addiemabil-paga˙olqotbidlaradikalifit-tiswirtas-soçjetà,lifihar-relazzjoni

bejn il-kapitalux-xog˙olsaret il-kwistjonideçiƒiva – kwistjoni liqabelma

kinuxjafubihata˙tdinis-sura.L-istrutturita’produzzjoniukapitalissasaru

s-setg˙al-©dida,li,afdataf’idejnil-ftit,©abetiç-ça˙datad-drittijietlill-©mieg˙i

ta’˙addiema;kienjaqbeliqumukontriha.

�4 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �5

��. Huwa sewwa li nammettu li l-mexxejja tal-Knisja fehmu biss bil-qajla li l-

problema ta’ struttura ©usta tas-soçjetà kellha tkun proposta b’mod ©did.

B’dankollumanaqsuxxipijunierilifosthom,pereƒempju,kienhemml-Isqof

Ketteler ta’ Mainz (miet fl-�8��). B˙ala twe©iba g˙all-˙ti©ijiet reali qamu

wkollgruppi,g˙aqdiet,unjonijiet,federazzjonijietul-aktarkongregazzjonijiet

reli©juƒi©odda,lifis-sekludsataxinda˙lug˙ax-xog˙olkontral-faqar,il-mard

ul-kondizzjonijietlibaqg˙ulurafil-qasamta’l-edukazzjoni.Fis-sena�89�l-

ma©isterjupontifiçjuda˙alf’dinix-xenapermezzta’l-EnçiklikaRerum Novarum

ta’LjunXIII.Warajhafl-�9��©iet l-EnçiklikaQuadragesimo Anno ta’PijuXI.

Fl-�96� il-BeatuÌwanniXXIII˙are© l-EnçiklikaMater et Magistra;wara,fis-

sena�96�,PawluVIfl-EnçiklikaPopulorum Progressio,ufis-sena�9��fl-Ittra

AppostolikaOctogesima Adveniens˙adhabil-qawwakontral-kwistjonisoçjali,

lisadakiƒ-ƒmienkienet˙raxetfl-AmerikaLatina.Il-kbirpredeçessurtag˙na

ÌwanniPawluII˙allielnatrilo©ijata’Ençiklikisoçjali:Laborem Exercens(�98�),

Sollicitudo Rei Socialis (�98�) u fl-a˙˙ar, Centesimus Annus (�99�). Hekk

quddiem qag˙diet u kwistjonijiet dejjem ©odda, it-tag˙lim soçjali kattoliku

ƒviluppa bla waqfien, u fis-sena �004 kien spjegat b’mod organiku fil-Ìabra

tat-Tag˙lim Soçjali tal-Knisjamill-KunsillPontifiçjuIustitia et Pax.Il-Marxiƒmu,

sewfir-rivoluzzjonidinjijasewfit-t˙ejjijatag˙hakienta˙jieltas-soluzzjonital-

problemasoçjali:permezztar-rivoluzzjoniuwarab’©abrawa˙datal-mezzita’

produzzjoni – kifkienmistqarr f’dan it-tag˙lim–kolloxkellu jinbidelg˙al

sistemao˙raua˙jar.Dinil-˙olmasfatfix-xejn.Fil-qag˙dadiffiçlilifihaninsabu

llumukollmin˙abba l-globalizzazzjoni ta’ l-ekonomija, it-tag˙limsoçjali tal-

Knisjasar©abrata’tag˙limfundamentali,lijoffridirezzjonisodaanki’lbarra

minnha:quddieml-iƒvilupptas-sitwazzjoni,dinid-direzzjonig˙adhadiskussa

fidjaloguma’kullminjit˙assebserjamentdwaril-bniedemud-dinjali jg˙ix

fiha.

�8. Biexinfissruaktarçarir-relazzjonibejnl-impennme˙tie©g˙all-©ustizzjaus-

servizztal-karita’, je˙tie© liwie˙ed iqisƒew©kondizzjonijiet importanti f’din

il-˙a©a:

a) L-ordni©ust tas-soçjeta’u ta’ l-Istathuwadmirçentrali tal-politika.L-Istat li

mhux imexxi bil-©ustizzja ma jkunx g˙ajr qabda ˙allelin, b˙alma darba qal

SantuWistin:“Remota itaque iustitia quid sunt regna nisi magna latrocinia?”[�8]

Id-distinzjonibejndaklihuta’Çesriudaklihuta’Alla(araMt��:��),fikliem

ie˙orid-distinzjonibejnKnisjauStat,jewkifjg˙idilhal-KonçiljuVatikanII,l-

Fil-qag˙da diffiçli li fiha

ninsabu llum ukoll min˙abba l-

globalizzazzjonita’l-ekonomija,

it-tag˙lim soçjali tal-Knisja sar

©abra ta’ tag˙lim fundamentali,

li joffri direzzjoni soda anki ’l

barraminnha.

�6 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est ��

awtonomijafil-qasamtemporali,hijafundamentalig˙all-Kristjaneƒmu.L-Istat

majistaxjimponir-reli©jon,iƒdag˙andujassigural-liberta’tag˙hakifukollil-

paçibejnis-segwaçita’reli©jonijietdifferenti.Min-na˙atag˙ha,il-Knisja,b˙ala

xhud soçjali tal-fidi nisranija, g˙andha l-indipendenza tag˙ha, u mibnija fuq

il-fiditg˙ixis-sistematag˙hab˙alakomunità,lig˙andhatkunmag˙rufamill-

Istat.Iƒ-ƒew©oqsmahumamag˙ƒuling˙alihom,b’danakolludejjemf’relazzjoni

ma’xulxin.

Il-©ustizzjahijasewl-g˙an,sewil-qiesessenzjalita’kullpolitika.Il-politika

hiaktarminnmekkaniƒmusempliçibiextfisserir-regolipubbliçi:l-g˙ajnul-

g˙an tag˙ha jinsabu sewwa sew fil-©ustizzja, u din hi ta’ natura etika. Hekk

l-Istattabil˙aqqmajistaxje˙lesmill-mistoqsija:kiftista’titwettaqil-©ustizzja

hawnhekk,uissa?Iƒdadikil-mistoqsijaturilihemmo˙raqabilhaaktarradikali:

x’inhil-©ustizzja?Dinhijaproblemata’ra©uniprattika;iƒdabiexta˙demsewwa,

ir-ra©unig˙andhadejjemtissaffamill-©did,g˙aliexl-g˙amatag˙hag˙all-etika,

li©ejmill-˙akmatal-qlig˙us-setg˙ali jg˙ammxuha,huwaperikluliqattma

jitwarrabg˙alkollox.

Hawnhekkil-politikaul-fidijiltaqg˙u.Bladubju,il-fidig˙andhan-natura

mag˙ƒula tag˙ha, b˙ala laqg˙a ma’ Alla l-˙aj – laqg˙a li tift˙ilna orizzonti

©oddalilhemmmill-˙ilatar-ra©uni.Iƒdafl-istess˙inhiqawwalissaffil-istess

ra©uni. Billi hi ©ejja mill-˙sieb ta’ Alla, il-fidi te˙les ir-ra©uni mid-difetti ta’

l-g˙ama tag˙ha, u g˙alhekk tg˙inha tkun a˙jar. Il-fidi tag˙ti lir-ra©uni l-˙ila

biextwettaqa˙jaril-˙idmatag˙haulitaraa˙jardaklihuproprjutag˙ha.Hu

hawnhekklijid˙olit-tag˙limsoçjalikattoliku:danmajridxjag˙tilill-Knisjaxi

setg˙afuql-Istat.Lanqasiridjimponifuqdawklimag˙andhomxil-fidiideatu

m©ibalihumatal-fidi.Tridsempliçimenttag˙tisehembiexir-ra©unitissaffau

twassall-g˙ajnunatag˙ha˙allidaklihu©ust,hawnuissajkunmilqug˙uwara

mwettaq.

It-tag˙lim soçjali tal-Knisja jargumenta billi jibda mir-ra©uni u mid-dritt

naturali, ji©ifieri minn dak li jaqbel man-natura ta’ kull bniedem. Hu jag˙raf

sewwa li mhix responsabbilta’ tal-Knisja li hija stess tag˙ti sa˙˙a lit-tag˙lim

tag˙ha b’mod politiku: hija trid tg˙in il-formazzjoni tal-kuxjenza fil-politika

u tag˙ti sehemha u tistinka biex jikbru sew l-g˙arfien ta’ l-esi©enzi veri tal-

©ustizzja kif ukoll il-˙effa biex dawn jitwettqu, anki meta dan imur kontra

interessipersonali.Danifisser li t-twaqqifta’ordnisoçjaliuçivili©ust, libih

jing˙ata lil kull wie˙ed dak li jmissu, huwa l-aqwa dmir li kull ©enerazzjoni

g˙andujaqbadmill-©did.Billidanhuwaresponsabbilta’politika,danmajistax

ikuninkariguimmedjattal-Knisja.Iƒda,billifl-istess˙inhuwaresponsabbilta’

primarjatal-bniedem,il-Knisjag˙andhad-dmirtoffris-sehempartikolaritag˙ha

permezztat-tisfijatar-ra©uniul-formazzjonietikabiexl-eƒi©enzital-©ustizzja

jkunumag˙rufaujistg˙ujsirufil-qasampolitiku.

Il-Knisjamatistaxum’g˙andhiextie˙uf’idejhal-©liedapolitikabiexto˙loq

soçjeta’kemmjista’jkun©usta.Latista’ulanqasg˙andhatie˙upostl-Istat.Iƒda

hilatista’ulanqasg˙andhatwarrabfil-©enbmit-t˙abrikbiexikollnal-©ustizzja.

Hija g˙andha tid˙ol f’dan permezz ta’ argumenti skond ir-ra©uni u g˙andha

tqajjem qawwiet spiritwali, li ming˙ajrhom il-©ustizzja, li dejjem titlob ukoll

sagrifiççju, ma g˙andhiex il-˙ila tirba˙ u tirnexxi. Is-soçjeta’ ©usta ma tistax

tkunix-xog˙oltal-Knisja,iƒdading˙andhatinkisebmill-politika.B’dankollu

hijag˙andha˙erqakbira li ta˙demg˙all-©ustizzjabiexjinfet˙ud-dehenur-

riedag˙all-eƒi©enzital-©idkomuni.

b) L-im˙abba–caritas–satibqa’dejjemme˙tie©a,ukollfl-iktarsoçjeta’©usta.

M’hemmebdaordniçivilita’l-Istatdaqshekk©ustlijasaljaraƒejjedis-servizz

ta’l-im˙abba.Miniridje˙lesmill-im˙abbaqieg˙edi˙ejjiru˙ubiexje˙lesmill-

bniedem b˙ala bniedem. Dejjem tibqa’ t-tbatija li te˙tie© fara© u g˙ajnuna.

Dejjemissibil-bniedemwa˙dufil-˙ajja.Dejjemikunhemmukollçirkustanzi

ta’˙tie©amaterjalilifihomhuwame˙tie©liwie˙edjag˙tig˙ajnunaf’g˙amlata’

m˙abbarealilejnil-proxxmu[�0].L-Istatlijridja˙sebg˙alkolloxhu,lija˙taf

kolloxf’idejh,fl-a˙˙ar,majsirx˙liefburokrazija limatistaxtassiguradik il-

˙a©apartikolarilil-bniedem–kullbniedem–fit-tbatijajkunje˙tie©:ji©ifierid-

dedikazzjonipersonalimimlijam˙abba.Mag˙andniexbƒonnta’Statlijmexxi

u ja˙kem kollox hu, iƒda, aktar ta’ Stat li bil-©eneroƒita’ jag˙raf u j˙e©©e©,

skondil-prinçipjutas-sussidjarjetà, l-inizjattivi li jqumuminnqawwietsoçjali

varji lifihomjing˙aqdur-rieda˙ielsaut-tqarriblejnil-bniedemfil-bƒonnta’

g˙ajnuna.Il-Knisjahijawa˙daminndawnil-forzi˙ajjin:fihat˙abbatil-qawwa

ta’ l-im˙abba m˙e©©a mill-Ispirtu ta’ Kristu. Din l-im˙abba toffri mhux biss

g˙ajnunamaterjali lill-bnedmin, iƒdawkoll fara©ukura tar-ru˙,g˙ajnunata’

sikwitaktarme˙tie©aminnassistenzamaterjali.Fil-fattid-dikjarazzjonilitg˙id

li l-istrutturi©usti jirrenduƒejdal-oprita’karita’ta˙bifiha˙siebmaterjalista

dwaril-bniedem:ji©ifieril-fehmaƒbaljatalitg˙idlil-bniedemjista’jg˙ix“bil-

˙obƒbiss”(Mt4:4;araDt8:�)–konvinzjonilitbaxxil-bniedemufil-fatttiskarta

daklihuumanb’modpartikolari.

�8 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est �9

�9. B’hekk issanistg˙unaslubiex inqisu sewwa,fil-˙ajja tal-Knisja, ir-relazzjoni

bejn id-dmir g˙al ordni ©ust ta’ l-Istat u tas-soçjeta’, minn na˙a, u l-˙idma

organizzatata’karita’,min-na˙al-o˙ra.Di©a’rajnalil-formazzjonita’strutturi

©ustimhixdirettament˙idmatal-Knisja,iƒdahita’l-ordnipolitiku,ji©ifierital-

qasam tar-ra©uni responsabbliminnhannifisha.F’dankollu l-Knisjag˙andha

dmirindirett,billijmisshatikkoperag˙at-tisfijatar-ra©uniug˙all-qawmiental-

forzimorali,liming˙ajrhomlajitwaqqfustrutturi©usti,ulanqasjistg˙ujkomplu

ja˙dmu.

Id-dmirdirettbiexwie˙edja˙demg˙alordni©ustfis-soçjeta’huwa,min-na˙a

l-o˙ra,proprjutal-lajçilijg˙ixul-fidi.B˙alaçittadinita’l-istat,humamsej˙in

biexpersonalmentjie˙dusehemminnta’quddiemfil-˙ajjapubblika.G˙alhekk

majistg˙uxjiç˙dusehemhom“mill-˙afnaattivita’differentiekonomika,soçjali,

le©islattiva, amministrattiva u kulturali, ma˙suba biex b’mod organizzat u

b’li©ijietstabbilitijkattrul-©id komuni”[��].G˙aldinir-ra©unil-lajçilijg˙ixu

l-fidi g˙andhom ifasslu sewwa l-˙ajja soçjali, jistmaw l-awtonomija le©ittima

tag˙ha,u jikkoperawmaç-çittadini l-o˙raskondis-setg˙atrispettivitag˙hom

waqtlijwettqur-responsabbilta’tag˙hom.[��]G˙alkemml-isforziproprjital-

karita’fil-Knisjaqattmajistg˙ujit˙alltumal-˙idmata’l-Istat,b’danakollujibqa’

verulil-karita’g˙andhatqanqalil-˙ajjakollhata’dawklijg˙ixul-fidiug˙alhekk

ukollil-˙idmapolitikatag˙hommag˙mulab˙ala“karita’soçjali”[��].

Min-na˙al-o˙ral-g˙aqdiettal-Knisjaorganizzatig˙all-karita’jifformawopus

proprium tag˙ha,xog˙ol li jaqbelg˙alkolloxmag˙ha, lifihhimatikkoperax

b’mod mill-qrib, iƒda ta˙dem b˙ala su©©ett b’responsabbilta’ diretta, waqt li

tag˙meldaklijixraqlin-naturatag˙ha.Il-Knisjaqattmatista’te˙lesmit-ta˙ri©

tal-karita’b˙ala˙idmaorganizzatata’dawklijemmnu,umin-na˙al-o˙raqatt

ma jista’ jkun hemm sitwazzjoni li fiha ma tkunx me˙tie©a l-karita’ ta’ kull

nisranig˙aliexil-bniedem,minbarral-©ustizzja,g˙anduujkolludejjembƒonn

ta’l-im˙abba.

l-istrutturi kotrana ta’ servizz karitattiv fil-qag˙da soçjali ta’ llum�0. Qabelmanipprovawinfissrul-istampapartikolarital-˙idmiettal-Knisjafil-qadi

tal-bniedem, issa nixtieq nag˙ti ˙arsa lill-qag˙da ©enerali tat-taqbida g˙all-

©ustizzjaul-karita’fid-dinjata’llum.

a) Il-mezzita’komunikazzjonisoçjalillumçekknud-dinjatag˙na,billiressqubil-

˙effaub’modlijin˙assbnedminukulturig˙alkolloxdifferenti.Jekkdanil-fatt

li “noqog˙du flimkien” kultant jo˙loq ukoll nuqqas ta’ ftehim u tensjonijiet,

madankollul-˙ilalinsirunafukwaƒidakil-˙instessil-˙ti©ijiettal-bnedmin,

qabelkolloxjisfidanabiexnaqsmul-qag˙daul-problemitag˙hom.G˙alkemm

fil-qasamtax-xjenziufit-teknolo©ijasaruprogressikbar,a˙nakuljuminsiru

nafu kemm ibatu l-bnedmin fid-dinja, min˙abba l-faqar sew materjali sew

spiritwali ta’ kull xorta. G˙alhekk dan iƒ-ƒmien tag˙na jitlob ˙e©©a ©dida

biexting˙atag˙ajnunalill-proxxmufil-bƒonn.Il-KonçiljuEkumenikuVatikan

II di©a’ qieg˙ed dan quddiemna bi kliem l-aktar çar: “Illum li l-mezzi tal-

komunikazzjoni soçjali saru e˙fef [u] id-distanzi bejn il-bnedmin kwaƒi

spiççawg˙alkollox…il-˙idmakaritattivatista’ug˙andhat˙addanil-bnedmin

ul-˙ti©ijietkollha”[�4].

Min-na˙al-o˙ra–udanhuelementtal-proçessinnifsutal-globalizzazzjoni

li jisfidana iƒda wkoll li j˙e©©i©na – iƒ-ƒmien ta’ llum joffrilna g˙add kbir

ta’mezzibiexnuƒawhomunag˙tug˙ajnunaumanitarjalil˙utnafil-bƒonn,u

fostdawnhemmis-sistemimodernig˙at-tqassimta’l-ikelul-ilbies,kifukoll

liwie˙ed ja˙sbilhomfejn joqog˙duu jilqag˙hom. Il-˙erqa favur il-proxxmu

taqbeƒit-truftal-komunitajietnazzjonaliuhekkwessg˙etdejjemaktaril-firxa

tag˙hamad-dinjakollha.Bir-ra©un,il-KonçiljuVatikanIIg˙arrafna:“Fostis-

sinjalita’ƒminijietnata’minisemmib’modspeçjalidakis-sensta’solidarjetà

fostil-popliliqieg˙edkullmajmurjikberuaktarmajikbermajistaxjitwaqqaf”

[�5].L-istituzzjonijietta’l-Istatul-g˙aqdietumanitarjijirrikmandaw˙idmiet

mog˙tijag˙aldanil-g˙an,l-aktarpermezzta’sussidjijewtnaqqismit-taxxilil

xiw˙ud, lildawnta’ l-a˙˙arbilli jiddedikawlhomfluskotranabiex jinqdew.

B’dan il-mod is-solidarjetàmag˙mulamis-soçjetàçivili tisboq il-˙idmata’ l-

individwiutfisser˙afna(g˙alihom).

b) F’dinis-sitwazzjonifostl-istituzzjonijietçiviliuekkleƒjali,nibtuukibrug˙add

ta’forom©oddata’koperazzjonilisarumag˙rufag˙all-©idlig˙amlu.Il-˙idmiet

tal-Knisjamag˙rufasewwafix-xog˙oltag˙homtrasparentiug˙all-fedeltàlejn

id-dmirli jixhdul-im˙abbajistg˙uwkolliqanqlub’modnisranil-˙idmietta’

a©enzijiçivili,waqtlij˙e©©uarran©amentkomunibejniethomlimajistaxma

jg˙inxis-siwital-ministerutal-karità[�6].F’dawniç-çirkostanzitwaqqfetukoll

kotrata’g˙aqdietbiskopijietta’karitàjewta’umanitàlijimpenjawru˙hom

biex quddiem il-problemi soçjali u politiçi ta’ llum jaslu g˙al soluzzjonijiet

xierqa skond l-aspett umanitarju. Huma ta’ importanza kbira fi ƒmienna l-

qawmienu t-tixrid tal-foromdiversi ta’ volontarjat li jinda˙lug˙alkotra ta’

servizzi[��].Hawnhekkiridng˙idkelmaspeçjalita’apprezzamentu˙ajrlil

dawkkollha li jie˙dusehemb’diversimodi f’dawn il-˙idmiet.Dan l-impenn

40 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�

lidi©a’xteredjo˙loqg˙aƒ-ƒg˙aƒag˙skolatal-˙ajjalitedukag˙as-solidarjeta’,

g˙all-˙effalijoffrumhuxbissxi˙a©a,immalilhominfushom.Kontral-kultura

tal-mewt li per eƒempju tinfexx fid-droga, qed titqieg˙ed l-im˙abba li ma

tfittixxlilhannifisha–kulturatal-˙ajjalituriru˙hag˙alkolloxfit-tendenzali

“titleflilhannifisha”(Lq��,��)g˙all-proxxmu.

Fil-KnisjaKattolikawkollufil-Knejjesl-o˙raufil-Komunitajietekkleƒjali

nibtuforom©oddata’˙idmakaritattiva,ure©g˙udehrudawkqodmab’sa˙˙a

m©edda. Huma forom li fihom spiss tista’ titwaqqaf rabta hienja bejn l-

evan©elizzazzjoni u l-opri ta’ karita’. Hawn nixtiequ nsa˙˙u çar u tond dak

li l-Predeçessur kbir tag˙na Ìwanni Pawlu II kiteb fl-Ençiklika Sollicitudo

Rei Socialis [�8]meta stqarr il-˙siebu r-riedam˙ejjija tal-KnisjaKattolika li

tikkopera ma’ Organizzazzjonijiet karitattivi komuni ta’ dawn il-Knejjes u

Komunitajiet, g˙aliex a˙na lkoll nitqanqlu skond l-istess kawƒa ewlenija u

g˙andnal-istessg˙anquddiemg˙ajnejna:umaniƒmuveru,lijag˙rafix-xbieha

ta’Allafil-bniedemujridjg˙inubiexjil˙aq˙ajjalitaqbelma’dinid-dinjita’.

L-Ençikilika Ut Unum Sint sa˙qet g˙al darba o˙ra li g˙all-progress ta’ dinja

a˙jar, je˙tie© le˙enwie˙ed fost l-insara, l-impenn tag˙homg˙ar-“rispett tad-

drittijietutal-˙ti©ijietta’kul˙add,l-aktartal-foqra,tan-niesbaxxiuta’dawkli

majaqbeƒ addg˙alihom.”[�9]Hawnhekknixtieqinfisseril-fer˙tieg˙ig˙aliex

dinix-xewqadwietmad-dinjakollhaf’g˙addkbirta’˙idmiet.

Il-Forma proprja tal-˙idma karitattiva tal-knisja��. Iƒ-ƒjiedata’˙afnag˙aqdietlija˙dmufavuril-bniedemfil-˙ti©ietdiversitieg˙u,

fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar ©ejja mill-fatt li l-ordni g˙all-im˙abba tal-proxxmu hu

miktubmill-Óallieqfl-istessnaturatal-bniedem.Iƒda,danit-tkattirhuwawkoll

ir-riƒultattal-preƒenzatar-reli©jonnisranijafid-dinja,lidejjemqajmetmill-©did

ug˙amleteffettivdanil-kmandlisikwitda˙alfidlamkbirfil-©irjata’l-istorja.

It-ti©didtal-paganiƒmulipprovajag˙mell-ImperaturÌuljanul-Apostata,huwa

bisseƒempjutal-biduta’dan l-effett; f’dan is-sens il-qawwatal-Kristjaneƒmu

tinfirex aktar ‘il bog˙od mill-fruntieri tal-fidi nisranija. G˙alhekk huwa ta’

importanzakbiralil-˙idmatal-Knisjaƒƒommid-dijakollhatag˙haumassirx

bissformao˙rata’assistenzasoçjali.

Iƒda,issaliemahumal-elementiessenzjalital-karitànisranijauekkleƒjali?

a) Skond l-eƒempju li hemm fil-parabbola tas-Samaritan it-Tajjeb, il-karità

nisranijahil-ewwelnettit-twe©ibasempliçig˙aldakli,f’kaƒimmedjat,jo˙loq

˙tie©adiretta:dawkbil-©u˙g˙andhomjieklu,dawkg˙erjag˙andhomjitlibbsu,

G˙all-progress ta’ dinja a˙jar,

je˙tie©le˙enwie˙edfostl-insara,l-

impenntag˙homg˙ar-“rispetttad-

drittijietutal-˙ti©ijietta’kul˙add,l-

aktartal-foqra,tan-niesbaxxiuta’

dawklimajaqbeƒ˙addg˙alihom.

Hawnhekk nixtieq infisser l-fer˙

tieg˙i g˙aliex din ix-xewqa dwiet

mad-dinja kollha f’g˙add kbir ta’

˙idmiet.

4� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�

lildawkmordag˙andhating˙atakurabit-tamatal-fejqan,lildawkmiƒmumin

il-˙abs ta’ min iƒurhom, u l-bqija. Je˙tie© li l-g˙aqdiet karitattivi tal-Knisja,

nibdewminndawktal-Caritas(djoçesana,nazzjonali,internazzjonali)jag˙mlu

daklijistg˙u,biexjipprovdul-mezzi,uaktarir©ielunisalijid˙lug˙aldanix-

xog˙ol.Fejnjid˙olis-servizzlijsirlildawkmu©ug˙a,qabelkolloxje˙tie©t˙ejjija

professjonali:je˙tie©lil-helpersikunum˙arr©ab’modlijwettqusewwasewdak

li g˙andhom jag˙mlu u wara jimpenjaw ru˙hom li jkomplu jikkurawhom. Il-

kapaçità professjonali hija l-ewwel ˙tie©a fundamentali, iƒda wa˙edha mhix

biƒƒejjed. Fil-fatt, qeg˙din nag˙mluha ma’ persuni umani u dawn il-persuni

umani dejjem je˙tie©u xi ˙a©a iƒjed minn kura teknikament mag˙mula kif

imiss. Je˙tie©uumanità, je˙tie©uattenzjonimill-qalb.Dawkkollha li ja˙dmu

fl-organizzazzjonijietkaritattivital-Knisjag˙andhomjispikkawmhuxbissfit-

twettiqsewwata’daklijaqbelisirdakil-˙in,iƒda ajag˙tulilhominfushomlill-

proxxmub’attenzjoni˙ier©amill-qalb,biexhekkdaklijkuni©arrabil-miljata’

l-umanità tag˙hom.G˙alhekk,barra t-t˙ejjijaprofessjonali,dawn l-operaturi

je˙tie©u qabel kollox “il-formazzjoni tal-qalb”: je˙tie© li dawn jitmexxew

g˙aldikil-laqg˙ama’AllafiKristulitqajjemfihoml-im˙abbautifta˙il-qalb

tag˙homlejnl-o˙rajn,biexhekkl-im˙abbamatkunxg˙alihomkmandament

impost, biex ng˙idu hekk, minn barra, iƒda konsegwenza ˙ier©a mill-fidi li

ta˙dembl-im˙abba(araGal5:6).

b) Il-˙idmakaritattivaKristjanaje˙tie©tkunindipendentiminnpartitiuideolo©iji.

Himhixmezzbiexibiddelid-dinjaskondxiideolo©ija,lanqashig˙as-servizz

ta’xipjanitad-dinja,iƒdahit-twettiqta’l-im˙abbalil-bniedemje˙tie©fil-post

ufil-˙in.Iƒ-ƒmienta’llum,l-aktarmis-sekludsatax‘lhawn,huwama˙kumminn

diversi verƒjonijiet ta’filosofija tal-progress, li l-aktar g˙amla radikali tag˙ha

hijal-Marxiƒmu.Partimill-pjanmarxistahit-teorijadwarxijwassalg˙all-faqar:

diniƒƒommliminf’sitwazzjonita’setg˙ain©ustajg˙inil-bniedemb’g˙emejjel

ta’ karità, fil-fatt ikun qieg˙ed hu stess g˙as-servizz ta’ dik is-sistema ta’

in©ustizzja, li g˙allinqas sa çertupuntqed jag˙milha tidher aççettabli.B’dan

il-mod il-qawwa tar-rivoluzzjoni titraƒƒan u hekk ting˙alaq it-triq lejn dinja

a˙jar.G˙alhekk, il-karitàssibreƒistenza,kifukollhiattakkatab˙alasistema

li ƒƒomm l-istatus quo. Tabil˙aqq, din hi filosofija li tmur kontra l-bniedem.

Il-bniedem li jg˙ix illum huwa ssagrifikat lil Moloch tal-©ejjieni – ©ejjieni li

g˙alinqas huwa dubjuƒ jekk jistax ise˙˙. Tabil˙aqq, il-bidla g˙al dinja aktar

umanamatistaxtg˙addi ‘lquddiembilliwie˙edjiç˙ad,g˙alxiƒmien,li j©ib

ru˙ub’moduman.G˙aldinjaa˙jarwie˙edjag˙tisehmubissjekka˙nanag˙mlu

l-©idissapersonalment,b’impenns˙i˙ukullfejnnistg˙u,ming˙ajrrabtama’

xipjanjewprogrammta’partiti.Il-programmtan-nisrani,ji©ifieril-programm

tas-Samaritanit-Tajjeb,il-programmta’Ìesù–huwa“qalblitara”.Dinil-qalb

tarafejnhemmbƒonnta’l-im˙abbautie˙uazzjoniskondil-kaƒ.Çertament,

g˙ar-rieda pronta ta’ kull bniedem, ta’ min iƒid l-ippjanar, il-previƒjoni u l-

koperazzjonima’istituzzjonijietlijixxiebhu,kemm-ildarbal-˙idmatal-karità

tal-Knisjatittie˙edb˙alainizjattivakomunitarja.

c) Barradan,il-karitàmag˙andhiextkunximezzlijwassallejndaklilluminqisuh

proselitiƒmu.L-im˙abbahija˙ielsa;matitwettaqxbiexnil˙qug˙anijieto˙ra

[�0]. Iƒda dan ma jfissirx li l-˙idma karitattiva g˙andha, biex ng˙idu hekk,

twarrab‘lAllau‘lKristu.Dejjemg˙andhax’taqsammal-bniedems˙i˙:sikwit

l-akbarkawƒatat-tbatijati©imin-nuqqastal-preƒenzata’Alla.Miniwettaqil-

karitàf’isemil-Knisjaqattmag˙andujipprovajimponil-fidital-Knisjafuql-

o˙rajn.Huwajaflil-im˙abbasafjau©eneruƒahijal-aqwaxhiedalilAllalifih

nemmnuuliminnua˙nanitqanqlug˙all-im˙abba.In-nisranijafmetajkunil-

waqtlijitkellemdwarAllaumetajkuna˙jarlimajg˙idxejnuj˙allil-im˙abba

titkellemhi.Huwajaf liAllahuwam˙abba(ara�Ìw4:8)u li jkunpreƒenti

proprjuf’dawkil-˙inijietlifihommajkunhemmxejniƒjed liefim˙abba.Hujaf

–biexnaqbdul-problemita’qabel–lit-tkasbirta’l-im˙abbahuwat-tkasbir

ta’Allautal-bniedem;huwawkollit-tentattivliwie˙edjg˙addiming˙ajrAlla.

G˙alhekkl-a˙jardifiƒata’Allautal-bniedemqieg˙dakollhafl-im˙abba.Hija

r-responsabbiltà ta’ l-organizzazzjonijietkaritattivi tal-Knisja li jsa˙˙udin il-

fehmafil-membri,biexbil-˙idmatag˙hom–kifukollbil-kliem,bis-skiet,bl-

eƒempjutag˙hom–isiruxhiedakredibblita’Kristu.

dawk li huma responsabbli g˙all-˙idma karitattiva tal-knisja��. Fl-a˙˙ar,a˙nag˙andnaner©g˙unitfg˙u siebnalejndawklidi©a’semmejnab˙ala

responsabblital-karitàtal-Knisja.Fir-riflessjonijietta’qabela˙nawrejnalil-veru

su©©ettta’l-istituzzjonijietkattoliçidiversi,lijwettqus-servizztal-karità,hijal-

Knisjannifisha–udinfil-gradikollha,ibdamill-parroççi,g˙all-Knejjespartikolari,

sal-Knisjauniversali.G˙alhekkkieng˙alkolloxme˙tie©lil-PredeçessurVenerabbli

tag˙naPawluVI jwaqqaf il-KunsillPontifiçjuCor Unum b˙alauffiççju tas-Santa

Sederesponsabblig˙ad-direzzjoniul-g˙aqdata’l-organizzazzjonijietul-˙idmiet

tal-karita’m˙e©©inmill-KnisjaKattolika.Imbag˙adjaqbelmal-binjatal-Knisjafuq

l-isqfijiet il-fatt lib˙alasuççessuri ta’ l-Appostli l-Isqfijietfil-Knejjespartikolari

j©orrul-ewwelresponsabbilta’lijwettquwkollfiƒmiennadakil-programmmuri

44 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 45

fl-Atti ta’ l-Appostli (ara�:4�-44): illumb˙alfl-img˙oddi, il-Knisjab˙alafamilja

ta’Allag˙andhassirpostfejnwie˙edjag˙tiujirçievil-g˙ajnuna,ufl-istesswaqt,

post fejn in-nies jit˙ejjewbiex jaqduwkoll lildawkbarraning˙aliha li je˙tie©u

l-g˙ajnuna.Waqtiç-çerimonjata’l-Ordinazzjonita’l-Isqfijiet,l-attveruuproprju

ta’l-istesskonsagrazzjonijit˙ejjab’mistoqsijietlill-Isqofkandidatlifihomhemm

imfissral-elementiessenzjalita’l-istessresponsabbilta’tieg˙u,uji©umfakkralilu

d-dmirijietta’l-istessministeru©ejjienitieg˙u.F’dinin-nis©atal-fattil-Isqoflise

jkunordnatiwieg˙edbikliemçarlif’isemil-Mulejsejkunjilqa’uj˙enng˙all-

foqraug˙aldawkkollhalije˙tie©ul-fara©ul-g˙ajnuna[��].

Il-Kodiçi tad-Dritt Kanoniku, fil-kanoni (li©ijiet) li g˙andhom x’jaqsmu mas-

servizzta’l-isqof,majsemmixb’moddirettil-karitàb˙alaqasampartikolarig˙all-

˙idma episkopali, iƒda jitkellem biss b’mod ©enerali dwar id-dmir ta’ l-Isqof li

jg˙aqqad il-˙idmiet differenti kollha ta’ l-appostolat waqt li jirrispetta x-xejra

proprjatag˙hom[��].B’dankollu,ftitilud-Direttorju Pastorali tal-Ministeru ta’ l-

Isqfijietstudjaaktarfil-fondubir-reqqas-servizztal-karitàb˙ala˙idmaessenzjali

tal-Knisjakollhaudikproprjata’l-Isqoffid-djoçesitieg˙u[��]uinsistalit-twettiq

tal-karitàhuwa˙idmatal-Knisjab˙alaKnisjauli,b˙all-ministerutal-Kelmautas-

Sagramenti,huwapartiwkollmill-essenzatal-missjonitag˙hatal-bidu[�4].

��. F’dak li g˙andu x’jaqsam mal-imsie˙ba li jwettqu fil-prattika l-˙idma tal-karità

fil-Knisja, di©a’ ssemma dak li hu essenzjali: huma ma g˙andhomx ikunu

mqanqlin skond l-ideolo©ija dwar it-titjib ta’ dinja a˙jar, iƒda g˙andhom i˙allu

tmexxihomil-fidilita˙dempermezztal-karità(araGal5:6).Je˙tie©qabelkollox

lijkunupersunimqanqlinsewwamill-im˙abbata’Kristu,persuniliKristureba˙

qalbhombl-im˙abbatieg˙u,uqajjemfihomim˙abbag˙all-proxxmu.Ir-regolali

tnebba˙homil-modta’g˙emilhomg˙andhatkunid-dikjarazzjonilihemmfit-Tieni

Ittra lill-Korintin:“L-im˙abbata’Kristu©©eg˙elnana˙sbudan”(5:�4).L-g˙arfien

lifiKristu,Allatalilunnifsusal-mewtg˙alina,g˙andujmexxinabiexmang˙ixux

g˙alinanfusna,iƒdag˙alihumieg˙ug˙all-o˙rajn.Mini˙obblilKristu,i˙obblill-

Knisjaujixtieqlidejjemiktarissirxbiehaustrumentta’l-im˙abbalito˙ro©minn

Kristu.L-imsie˙ebta’kullorganizzazzjonikaritattivaKattolikajridja˙demmal-

Knisjau,g˙alhekk,ma’l-Isqof,biexl-im˙abbata’Allatista’tixteredmad-dinja.

Bis-sehemtieg˙ufit-twettiqtal-karitàtal-Knisja,huwajridikunxhudta’Allauta’

Kristu,umin˙abbadinir-ra©uni,jixtieqjag˙melil-©idlill-bnedminblaebda˙las.

In-Nisrani jaf li l-im˙abba safja

u ©eneruƒa hija l-aqwa xhieda

lilAllalifihnemmnuuliminnu

a˙na nitqanqlu g˙all-im˙abba.

In-nisranijafmetajkunil-waqtli

jitkellem dwar Alla u meta jkun

a˙jar li ma jg˙id xejn u j˙alli l-

im˙abbatitkellemhi.

46 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 4�

�4. Il-ftu˙ tal-qalb g˙all-pro©ett Kattoliku tal-Knisja g˙andu j˙ejji lill-imse˙bin fil-

˙idmabiexja˙dmuf’armonijama’organizzazzjonijieto˙rafis-servizztal-forom

diversita’˙tie©a:iƒdadang˙andujse˙˙b’rispettlejnl-istessg˙amlapartikolari

ta’dakis-servizzliKristujitlobmid-dixxiplitieg˙u.SanPawl,fl-innutieg˙ulill-

karità(ara�Kor,��),jg˙allimnalil-karitàhijadejjemaqwaminnsempliçig˙emil:

“Ukiekukellinqassam©idikollug˙all-˙ruqblamajkollim˙abba,xejnmajkun

jiswielita’©id”(v.�).Danl-innujmissujkunil-Magna Cartatas-servizzekkleƒjali

kollu;fihjin©abrufil-qosoril-˙sibijietkollhalia˙nafissirnadwaril-karitàf’dinl-

Ençiklika.Il-˙idmaprattikamhixbiƒƒejjedjekkfihastessmating˙ataxim˙abba

lill-bniedem,im˙abbalititg˙ajjexbil-laqg˙ama’Kristu.Is-sehemintimupersonali

fil-˙ti©ijietut-tbatijiettal-proxxmujsirb’modlijienanag˙tihsehemminninnifsi:

biexl-g˙otjamatumiljaxlill-proxxmu,g˙andinag˙tihmhuxxi˙a©aminntieg˙i,

immalilinnifsi;jieng˙andinkunpreƒentifl-g˙otjab˙alapersuna.

�5. Dan il-mod tajjeb biex naqdu (lill-o˙rajn) jirrendi umli lil min jg˙in. Huwa

ma jippretendix li hu aqwa minn dawk li jirçievu l-g˙ajnuna, tkun kemm tkun

imsejknal-qag˙datag˙hom.Kristu˙al-aktarpostbaxxfid-dinja–is-Salib–u

b’dinl-umiltàradikalililnafdienakifukolljg˙innablawaqfien.Minjista’jag˙ti

l-g˙ajnuna,jag˙raflib’danil-modqedjg˙inlilunnifsu;il-fattlihujista’jg˙inma

ng˙odduhxb˙alamertutieg˙ujewra©unig˙all-fta˙ir.Danid-dmirhuwagrazzja.

Aktarmawie˙edjag˙tihag˙all-˙idmafost l-o˙rajn,aktarjifhema˙jaril-Kelma

ta’Kristuuaktarjag˙milhapartiminnunnifsu:“A˙naqaddejjalimaniswewg˙al

xejn”(araLq��:�0).Fil-fatthuwajag˙raflihuqedjag˙tisehmumhuxmin˙abba

xi kwalità superjuri jew xi ˙ila akbar, iƒda g˙aliex il-Mulej tah dan b˙ala don.

Kultant iƒ-ƒjiedatal-bƒonnijietu l-limiti ta’ l-istess˙idma jistg˙u j©arrbuhbiex

jaqta’qalbu.Iƒdaproprjuf’danil-waqtlijista’jsibl-g˙ajnuna,billifl-a˙˙arjag˙rafli

hubissstrumentf’idejnil-Mulej;hekkje˙lesmill-preƒunzjonilihupersonalment

wa˙dug˙andur-responsabbiltàli jwettaql-iƒviluppme˙tie©tad-dinja.Bispirtu

ta’umiltà,huwajag˙meldaklijista’jag˙mel,ubl-umiltàkollhajafdafil-Mulejg˙al

daklijonqos.Allajmexxid-dinja,mhuxa˙na.Lilua˙nanoffrulubissis-servizz

linistg˙unag˙tuh,sakemmHujkomplijag˙tinas-sa˙˙a.B’dankollu,linag˙mlu

daklinistg˙ubis-sa˙˙alig˙andna,huwal-inkarigulijƒommil-qaddejtajjebta’

ÌesùKristudejjem˙abrieki:“L-im˙abbata’Kristu©©eg˙elnana˙sbudan”(�Kor

5:�4).

�6. Meta nikkonsidraw il-kobor bla qies tal-˙ti©ijiet (ta’ l-o˙rajn), a˙na minn na˙a

nistg˙unin©ibdulejnxiideolo©ijalitippretendiliissahitag˙meldaklit-tmexxija

tad-dinjamin-na˙a ta’Alla, skondma jidher,ma tasalxg˙alih, ji©ifieri li ssolvi

l-problemikollha.Min-na˙al-o˙ra,dintista’tinbidelf’tentazzjonita’g˙aƒƒ,billi

jid˙olil-˙sieblitassewmajista’jsirxejn.F’dawniç-çirkostanzi,ir-relazzjoni˙ajja

ma’ Kristu hija l-g˙ajnuna deçisiva biex nibqg˙u fit-triq id-dritta, ming˙ajr ma

naqg˙ufis-suppervja li tmaqdar il-bniedemufil-fattmato˙loqxejn, iƒdaaktar

teqred; lanqas g˙andna nintelqu g˙al rassenjazzjoni li tfixkilna milli n˙allu l-

im˙abbatmexxinaunaqdu‘l-bniedem.It-talbb˙alamezzlibihdejjemner©g˙u

nie˙dul-qawwaminnKristu,hawnhekkisirg˙alkollox˙tie©arealiuur©enti.Min

jitlobmajkunxja˙liƒ-ƒmientieg˙u,g˙alkemmis-sitwazzjonitkunkerha˙afnau

tidherliqedtitlobbissazzjoni.It-tjiebareli©juƒamaddg˙ajjifxil-©liedakontra

l-faqaruxejninqasdikkontral-g˙akstal-proxxmu.Il-BeataTereƒata’Kalkutta

turinaeƒempjul-aktarçar,liƒ-ƒmiendedikatlilAllafit-talbmhuxbissmajnaqqas

xejnminnservizzeffettivumimlim˙abba lilg˙ajrna, iƒdabil-maqlub, (it-talb)

huwa l-g˙ajn tieg˙u li ma taqtax. Fl-ittra tag˙ha g˙al ƒmien ir-Randan, �996,

il-Beatahekkkitbet lis-soçji lajçi tag˙ha: “A˙nag˙andnabƒonnta’din ir-rabta

intimama’Allafil-˙ajjatag˙nata’kuljum.Ukifnistg˙uniksbuha?Bit-talb”.

��. Wasal il-waqt li nikkonfermaw l-importanza tat-talb quddiem l-attiviƒmu u s-

sekulariƒmuliqedjikberta’ afnansaramog˙tijag˙all-˙idmata’karità.Çertament,

in-nisranilijitlobmajippretendixlijbiddelil-pjanita’AllajewisewwidakliAllara

minnqabel.Huwaaktarifittexlijiltaqa’mal-Missierta’ÌesùKristuujitolbubiex

bil-fara©ta’l-Ispirtutieg˙ujkun©ewwafihufil-˙idmatieg˙u.Relazzjonipersonali

ma’Allaul-g˙otjalir-riedatieg˙ubissjistg˙ujƒommul-bniedemmillijbaxxililu

nnifsu,ujwarrbuhminnfehmietta’fanatiƒmuuterroriƒmu.Atte©©jamenttassew

reli©juƒ je˙les il-bniedem milli j©ib ru˙u ta’ m˙allef ta’ Alla, waqt li jakkuƒah

li qieg˙ed i˙alli l-g˙aks ming˙ajr ma juri ˙asra lill-˙lejjaq tieg˙u. Imma min

jippretendilije˙odhakontraAllabillijiddefendil-interessital-bnedmin,fuqmin

jista’jserra˙metal-˙idmaumanassirbla˙ila?

�8. ÛgurliÌobbjista’jgergerquddiemAllag˙at-tbatijietlihawnfid-dinja;dawnkif

wie˙edjara,majistg˙uxjinftiehmuulanqasjidhru©usti.HekktkellemÌobbfl-

u©ig˙tieg˙u:“Mhuxlikontnaffejninsibu,jewxitriqnie˙ulejnit-trontieg˙u!

48 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 49

…Unkunnafxitwe©ibg˙andug˙alija,unifhemdaklijridjg˙idli.Jaqawb’wiri

ta’ sa˙˙a jitlewwem mieg˙i? … G˙alhekk nitkexkex quddiemu u mqar na˙seb

bissnibƒa’minnu.Allamewwitliqalbi,Xaddajwerwirni”(��:�.5-6.�5-�6).Sikwit

a˙nam’g˙andniex˙ilanifhmur-ra©unilig˙alihaAllajƒommdrieg˙uminflokli

jinda˙al.IƒdalanqasHumajƒommnaling˙ajtub˙alÌesùfuqis-salib:“Allatieg˙i,

Alla tieg˙i, g˙aliex tlaqtni?” (Mt ��:46). A˙na g˙andna nibqg˙u nsaqsu din il-

mistoqsijaquddiemuwaqtlinit˙addtumieg˙ufit-talb:“SidQaddisuVeru,kemm

seddumta˙sibha?”(Apok6:�0).HuwaSantuWistinlijag˙tinat-twe©ibatal-fidi

g˙aldanl-u©ig˙tag˙na:“Jekk inti tifhem lilu, hu mhuwiex Alla”[�5].Bil-protesta

tag˙namarriduxnisfidaw‘lAlla, jewnag˙tu˙jiellihemmxiƒball,xidg˙ufija,

jewindifferenzafih.Minjemmenmajistaxja˙sebliHubla˙ila,jewrieqed(ara

�Slat�8:��).Anzihuwaaktarverulil-g˙ajtatag˙nawkoll,b˙almakienetfuqil-

fommta’Ìesùmsallab,hijal-a˙˙armodudikl-aktarradikalilibihansa˙˙ul-fidi

tag˙nafis-setg˙aassolutatieg˙u.Fil-fattl-insarajkomplujemmnug˙alkemmma

jifhmuxg˙alkolloxujit˙awdufid-dinjata’madwarhomdwar“it-tjiebata’Allau

l-im˙abbatieg˙u”lejnil-bnedmin(araTit�:4).G˙alkemm,b˙all-bnedminl-o˙ra

humamaqbudinfiç-çirkustanzim˙awdin ta’madwarhom, l-insara jibqg˙us˙a˙

f’dikiç-çertezzaliAllahumissieruj˙obbna,minkejjalia˙namanasluxlinifhmu

s-skiettieg˙u.

�9. Il-fidi,it-tamaul-im˙abbajing˙aqduflimkien.It-tamatit˙arre©permezztal-virtù

tas-sabar,litibqa’tag˙melil-©idankiquddiemid-dehrata’nuqqasta’suççess,u

permezztal-virtùta’l-umiltà,litilqa’l-misteruta’Allautafdafihukollfiƒmienta’

dlam.Il-fiditurina‘lAllalita‘lIbnug˙alinaujsa˙˙a˙finaç-çertezzarebbie˙ali

danhuwakollukemmhuminnu:Allahuwam˙abba!Bladubju,g˙aldinir-ra©uni,

il-fiditbiddelin-nuqqasta’sabarud-dubjitag˙naf’tamaƒguraliAllaqediƒomm

id-dinjaf’idejh,uminkejjakulldlam,Huwajirba˙,b˙almab’xenidrammatiçijuri

fl-a˙˙ar f’dawl qawwi l-ktieb ta’ l-Apokalissi. Il-fidi li tag˙raf l-im˙abba ta’ Alla

rrivelatasafil-qalbta’Ìesùminfudafuqis-salib,tqanqall-im˙abba.L-im˙abba

hijadawl – ud-dawlwa˙dieni – li jdawwalmill-©diddinjamdallmau jag˙ti

l-kura©©biexwie˙ed jg˙ixu jkompli ja˙dem.L-im˙abbahijapossibbli,ua˙na

nistg˙u nwettquha, g˙aliex a˙na ma˙luqin fuq ix-xbieha ta’ Alla. Li tg˙ixu l-

im˙abbajfisserlita˙dmub’modlid-dawlta’Allajid˙olfid-dinja–hekkhudakli

g˙alihnixtieqnistedinkomb’dinl-Ençiklika.

Il-fidi, it-tama u l-im˙abba

jing˙aqdu flimkien. It-tama

tit˙arre© permezz tal-virtù tas-

sabar,litibqa’tag˙melil-©idanki

quddiemid-dehra ta’nuqqas ta’

suççess,upermezztal-virtùta’l-

umiltà,litilqa’l-misteruta’Allau

tafdafihukollfiƒmienta’dlam.

50 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5�

40. Fl-a˙˙ar ejjew in˙arsu lejn il-qaddisin, u lejn dawk kollha li wettqu l-karità

b’modeƒemplari.ÓsibijietnajduruspeçjalmentlejnMartinta’Tours(miet�9�),

likiensuldat,imbag˙adra˙ebuisqof:hub˙alikonalituril-valurlimhemmx

b˙alutax-xhiedapersonalital-karità.Ódejnil-bibiental-beltta’Amiens,Martin

tanofsil-mantelltieg˙ulilwie˙edfqir.Iƒdabil-lejlÌesùnnifsudeherluf’˙olma

liebes dak il-mantell, biex isa˙˙a˙ is-siwi dejjiemi tal-kelma ta’ l-Evan©elju:

“Kont… g˙eri u libbistuni… kull ma g˙amiltu ma’ wie˙ed mill-iƒg˙ar fost

dawn ˙uti, g˙amiltuh mieg˙i” (Mt �5:�6.40) [�6]. Iƒda fl-istorja tal-Knisja,

kemmxhidieto˙rata’karità jistg˙ujin©iebu!B’modpartikolari, il-moviment

monastikukollu,samill-bidutieg˙uminnSant’AntonAbbati(miet�56),juri

servizz bla qies ta’ karità lejn il-proxxmu. Fil-laqg˙a tieg˙u “wiçç imb’wiçç”

ma’Allalihum˙abba,ir-ra˙ebjifhemil-˙tie©aur©entilijbiddel˙ajtukollha

f’servizzlill-proxxmu,minbarralihuwawkollfis-servizzta’Alla.Hekkjitfissru

l-istrutturikbarta’akkoljenza,kifukollta’kennuta’kuralitwaqqfuqribil-

monasteri.Hekkukolljitfissrul-inizjattivikbar afnag˙all-promozzjoniumana

u l-formazzjoniKristjana, likienuqabelkul˙addg˙all-aktar fqar, li tag˙hom

˙adu l-inkarigu l-ewwel l-Ordnijiet monastiçi u mendikanti, u wara l-Istituti

reli©juƒi ta’ r©ielunisa,matul l-istorjakollha tal-Knisja. Il-figuri ta’qaddisin

b˙al:Fran©iskuta’Assisi,Injazjuta’Loyola,Ìwannita’Alla,KamilludeLellis,

VinçenzdePaul,LouisedeMarillac,ÌuƒeppiB.Cottolengo,ÌwanniBosco,

Lwi©iOrione,Tereƒata’Kalkutta–biexinsemmuxiftitminnhom–dawn

jibqg˙umudellimag˙rufa˙afnata’karitàsoçjali lill-bnedminkollhata’rieda

tajba.Il-qaddisinhumadawkil-messa©©ieraveritad-dawlfil-qalbata’l-istorja,

g˙aliexhumar©ielunisata’fidi,ta’tamauta’m˙abba.

GÓEluq

5� Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 5�

4�. Fost il-qaddisin tispikka Marija, Omm il-Mulej, u mera ta’ kull qdusija. Fl-

Evan©elju ta’ Luqa a˙na nsibuha impenjata f’servizz ta’ karità lill-ku©ina

Elizabetta,u tibqa’mag˙ha“g˙al tlietxhur” (�:56)biextg˙inhafl-a˙˙ar faƒi

tat-tqala tag˙ha. “Ru˙i tfa˙˙ar il-kobor tal-Mulej”, hija tg˙id f’din l-okkaƒjoni

taƒ-ƒjaratag˙ha,ub’danil-kliemhijatiddikjaral-programmta’˙ajjithakollha:

ji©ifierimaqeg˙ditxlilhannifishafin-nofs,iƒda˙allietil-postlilAllaliltaqg˙et

mieg˙ufit-talbkifukollfil-qadital-proxxmu–huwabissf’dakil-˙inlid-dinja

sarettajba.Marijahikbiraproprjug˙aliexmatridxtkabbarlilhanfisha,iƒda

‘l Alla. Hija umli u ma tridx tkun ˙a©a o˙ra ˙lief qaddejja tal-Mulej (ara Lq

�:�8,48).Hijataflitista’tag˙tisehemhag˙as-salvazzjonitad-dinjamhuxbilli

twettaqxi˙idmatag˙ha, iƒdabissbilliproprjutiddedikalilhannifishag˙all-

inizjattivi ta’Alla.Hijamara ta’ tama:bissbilli temmenfil-weg˙diet ta’Alla,

u tistenna s-salvazzjoni ta’ Iƒrael, l-an©lu jista’ ji©i g˙andha u jsej˙ilha g˙as-

servizzdeçiƒivta’dawnil-weg˙diet.Hijamarata’fidi:“Hienjadikliemmnet”

(Lq�:45)qaltilhaEliƒabetta.Dakil-Magnificat–biexng˙iduhekk,ritrattta’

ru˙ha–huwakolluminsu©bi˙jutmill-KotbaMqaddsa,bi˙jutmill-Kelmata’

Alla.Hekkhijatidherkemmtassewkienetmid˙latal-Kelmata’Alla,to˙ro©u

tid˙olfihabil-˙effa.Hijatitkellemuta˙sebbil-Kelmata’Alla;il-Kelmata’Alla

ssir il-kelma tag˙ha, u l-kelma tag˙ha to˙ro© mill-Kelma ta’ Alla. Barra dan

jidher li˙sibijietha jixbhu l-˙sibijiet ta’Alla, ir-rieda tag˙hahija˙a©awa˙da

mar-riedata’Alla.Billihijakienetmimlijag˙alkolloxbil-Kelmata’Allahija

tista’ssirOmmil-Kelmalisaretbniedem.Fl-a˙˙arMarijahijamaralit˙obb.Kif

jista’jkunmodie˙or?Çertamenthijalitemmenkifukollta˙sebbil-fidiskond

il-˙sibijietta’Allautridskondir-riedata’Alla,hijamatistaxtkun˙liefmara

lit˙obb.A˙nanag˙rfudanfl-im©ibasiektalijsemmulnar-rakkontievan©eliçi

tat-tfulija.Dannarawhfil-˙lewwalibihaf’Kana˙assetil-˙tie©alifihakienul-

g˙arajjesuwriethalilÌesù.Dannarawhfl-umiltàlibihatilqa’t-tbatijalitkun

imwarrbamill-˙ajjapubblikata’Ìesù,billikienettafliissaBinhakellujwaqqaf

familja©didaus-sieg˙atag˙hata’Ommtasalbissfil-˙intas-Salib,litkunis-

sieg˙a vera ta’ Ìesù (Ìw �:4; ��:�). Imbag˙ad meta ja˙arbu d-dixxipli, hija

tibqa’wieqfa dejnis-salib(Ìw�9,�5-��)uwara,fis-sieg˙ata’G˙idil-Óamsin,

ikunuhumalijin©abrumadwarhajistennewl-Ispirtus-Santu(araAtti�:�4).

4�. Ir-rakkonti ta’˙ajjet il-Qaddisinfid-dinjag˙andhomx’jaqsmumhuxbissma’

g˙omorhom,iƒdawkollma’l-g˙ajxienul-˙idmatag˙homf’Allawaramewthom.

Hija a©ag˙alkolloxçarafil-Qaddisin:minqabadit-triqlejnAllamajitbig˙edx

mill-bnedmin,iƒdajoqrobaktarlejhomtassew.F’˙addminnhommanarawdan

aktar çar daqs f’Marija. Il-kelma ta’ Ìesù msallab lid-dixxiplu – ji©ifieri lil

Ìwanniupermezz tieg˙u lid-dixxiplikollha: “Hawnhiommok” (Ìw�9:��)

isse˙˙g˙alkolloxmill-©didminnniselg˙alnisel.Marijasarettabil˙aqqOmm

dawk kollha li jemmnu. Il-bnedmin ta’ kull ƒmien u ta’ kull pajjiƒ tad-dinja

jduru lejn it-tjiebamaterna tag˙ha,kifukoll lejn is-safau s-sbu˙ijaver©inali

tag˙ha,fil-˙ti©ijietut-tamiet,f’waqtietta’fer˙uniket,ta’solitudnikifukollta’

wens.Uj©arrbuwkollid-dontat-tjiebatag˙ha,i©arrbul-im˙abbalimataqta’

qatt,lihijastessixxerredminnqieg˙qalbha.Ix-xhidietta’gratitudnidedikati

lilhafil-kontinentikollhaufil-kulturikollhahumal-g˙arfienta’dikl-im˙abba

safja limatfittixxlilhanfisha, iƒdasempliçimenttridtag˙mel il-©id.Fl-istess

˙in,id-devozzjonital-fidilituril-fehmaimmedjatauçertakifim˙abbab˙aldin

tista’tkunpossibbli:hijassirhekkmin˙abbal-g˙aqdal-aktarintimama’Alla:

bihar-ru˙hijamimlijag˙alkolloxbih-kundizzjonilit˙allililminxorobmill-

fawwarata’l-im˙abbata’Allalijsirhuwawkollnixxieg˙ali“minnhajo˙or©u

xmajjarta’ilma˙aj”(Ìw�,�8).Marija,Ver©niuOmm,turinax’inhil-im˙abba

uminnfejntie˙ul-bidutag˙ha,il-qawwatag˙haliti©©eddedblawaqfien.Lilha

nafdawil-Knisjaul-Missjonitag˙hafis-servizzta’l-im˙abba:

“QaddisaMarija,OmmAlla,

intitajtlid-dinjad-dawlveru,

Ìesù,Ibnek–IbenAlla.

Intitajtlilekinnifseklil

Allalisejja˙lek

uhekksirtg˙ajn

ta’tjiebalito˙ro©minnu.

Urina‘lÌesù.Mexxinalejh.

G˙allimnansirunafuhun˙obbuh,

biexa˙nawkollikollnal-˙ila

nimtlewbim˙abbavera

kifukollinsirug˙ejunta’ilma˙aj

f’nofsdinjabil-g˙atx.

Mog˙tija f’Ruma f’San Pietru, fil-25 ta’ Diçembru, Solennità tat-Twelid tal-Mulej, fis-sena 2005,

l-ewwel wa˙da tal-Pontifikat tieg˙i.

Benedittu PP. XVI

54 Alla huwa M˙abba Deus Caritas Est 55

[�] AraJenseits von Gut und Böse,IV,�68.

[�] X,69.

[�] AraR.Descartes,Œuvres,edizzjoniV.Cousin,vol.��,Paris�8�4,95ff.

[4] II,5:SCh�8�,�96.

[5] Ibid.,�98.

[6] AraMetaphysica,XII,�.

[�] AraPsewdo-Djonisjul-Arjopagita,lifit-trattattieg˙uDe divinis nominibus,IV,��-

�4:PG�,�09-���isejja˙‘lAllafl-istess˙in eros uagape.

[8] Platun,Symposium,XIV-XV,�89c-�9�d.

[9] Sallustju,De coniuratione Catilinae,XX,4.

[�0] AraSantuWistin, Stqarrijiet,III,6,��:CCL��,��.

[��] De Trinitate,VIII,8,��:CCL50,�8�.

[��] Ara I Apologia, 6�:PG6,4�9.

[��] Ara Apologeticum, �9,�:PL�,468.

[�4] Ep. ad Rom., Inscr: PG5,80�.

[�5] AraSantAmbro©,De officiis ministrorum,II,�8,�40:PL�6,�4�.

[�6] Ara Ep. 8�: J.Bidez, L’Empereur Julien. Œuvres complètes,Paris�960�, v. I,�a,p.

�45.

[��] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet

Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�94,CittàdelVaticano�004,�a,�05-

�06.

[�8] De Civitate Dei,IV,4:CCL4�,�0�.

[�9] AraKostituzzjoniPastoralifuqil-Knisjafid-dinjata’llumGaudium et Spes,�6.

rEFErEnZI

56 Alla huwa M˙abba

[�0] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet

Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�9�,CittàdelVaticano�004,�a,�09.

[��] ÌwanniPawluII,Eƒortazzjoniappostolikapost-sinodaliChristifideles Laici (�0ta’

Diçembru�988),4�:AAS8�(�989),4��.

[��] Ara Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi, Nota dottrinali fuq xi kwistjonijiet li

g˙andhom x’jaqsmu ma’ l-impenn u l-im©iba tal-kattoliçi fil-˙ajja politika (�4 ta’

Novembru�00�),�:L’Osservatore Romano,��ta’Jannar�00�,6.

[��] Katekiƒmu tal-Knisja Kattolika,�9�9.

[�4] KonçlijuVatikanII,Digrietfuql-appostolattal-lajçiApostolicam Actuositatem,8.

[�5] Ibid.,�4.

[�6] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet

Apostolorum Successores (�� ta’ Frar �004), �95, Città del Vaticano �004, ��4-

��6.

[��] Ara Ìwanni Pawlu II, Eƒortazzjoni Appostolika post-sinodali Christifideles Laici

(�0ta’Diçembru�988),4�:AAS8�(�989),4�0-4��.

[�8] Aranum.��:AAS80(�988),556.

[�9] Num.4�:AAS8�(�995),946.

[�0] AraKongregazzjonig˙all-Isqfijiet,Direttorjug˙all-ministerupastoralita’l-Isqfijiet

Apostolorum Successores(��ta’Frar�004),�96,CittàdelVaticano�004,��6.

[��] AraPontificaleRomanum,De ordinatione episcopi,4�.

[��] Arakan.�94;Kodiçi tal-Kanoni tal-Knejjes Orjentali; kan. �0�.

[��] Arann.�9�-�98:pp.�04-��0.

[�4] Ibid.,�94:pp.�05-�06.

[�5] Sermo 5�,�6:PL�8,�60.

[�6] AraSulplizjuSeveru, Vita Sancti Martini,�,�-�:SCh���,�56-�58.