Meteorologie

Indeling van de atmosfeerIndeling van de atmosfeer

• Algemene indeling:Algemene indeling:

– Homosfeer (tot 85-100 km)Homosfeer (tot 85-100 km)– Heterosfeer (tot 2000 km)Heterosfeer (tot 2000 km)

• Verdere indeling:Verdere indeling:

ISAISA

• Luchtdruk: 1013 hPa of mbLuchtdruk: 1013 hPa of mb

• Temperatuur: 15°CTemperatuur: 15°C

• Soortelijke massa of dichtheid: 1,225 kg/m3Soortelijke massa of dichtheid: 1,225 kg/m3

• T° afname: 2°C/1000ftT° afname: 2°C/1000ft

Temperatuurverloop in de homosfeerTemperatuurverloop in de homosfeer

Enkele vragen blz 8Enkele vragen blz 8

Warmte en temperatuurWarmte en temperatuur

• Warmte = energieWarmte = energie

• Temperatuur = aanduiding van de Temperatuur = aanduiding van de hoeveelheid warmtehoeveelheid warmte– °C°C– K (0 K = -273 °C)K (0 K = -273 °C)– °F °F berekenen alsberekenen als °F=°C x 9/5 +32 of navigatieschijf °F=°C x 9/5 +32 of navigatieschijf

Voortplanting van warmteVoortplanting van warmte

• Straling (Albedo aarde = 34 %)Straling (Albedo aarde = 34 %)

• Geleiding (contact nodig)Geleiding (contact nodig)

• Convectie (Vertikale verplaatsing)Convectie (Vertikale verplaatsing)

• Advectie (Horizontale verplaatsing)Advectie (Horizontale verplaatsing)

Temperatuur van de aardeTemperatuur van de aarde

• Aarde ontvangt van de zon:Aarde ontvangt van de zon:

– 2 cal / cm2 / min MAAR…2 cal / cm2 / min MAAR…

– veel hangt af van de invalshoek op veel hangt af van de invalshoek op aardoppervlakaardoppervlak

Dagelijkse schommelingenDagelijkse schommelingen

• DAG: aarde ontvangt en straalt uitDAG: aarde ontvangt en straalt uit– Max. t° middag + 2uMax. t° middag + 2u

• NACHT: aarde ontvangt niet maar straalt NACHT: aarde ontvangt niet maar straalt wel uit = t° daaltwel uit = t° daalt– Min. zonsopgang + 1uMin. zonsopgang + 1u

Afhankelijk van bewolking en ondergrond !Afhankelijk van bewolking en ondergrond !

Temperatuurafname in de troposfeerTemperatuurafname in de troposfeer

• Onderaan opwarming door geleiding en Onderaan opwarming door geleiding en uitstraling van aardoppervlakuitstraling van aardoppervlak

• Hoger = afname door expansie + geen Hoger = afname door expansie + geen geleiding en minder stralinggeleiding en minder straling

• AFNAME = 2°C/1000 ft of 0,65°C/100m !AFNAME = 2°C/1000 ft of 0,65°C/100m !

Afwijkingen van ISA …Afwijkingen van ISA …

• GrondinversieGrondinversie

• Frontale inversieFrontale inversie

• Subsidentie inversieSubsidentie inversie

• Tropopauze inversieTropopauze inversie

Soorten thermometers: blz 14Soorten thermometers: blz 14

Enkele vragen blz. 18Enkele vragen blz. 18

Atmosferische drukAtmosferische druk::Druk van de luchtkolom van 1 m2 = 1 hPaDruk van de luchtkolom van 1 m2 = 1 hPa

• 1 hPa=1 mb=100N/m2 1 hPa=1 mb=100N/m2

• ISA= ISA= – 760 mm/kwik760 mm/kwik– 29,92 inch/mercury29,92 inch/mercury– 1013,25 hPa1013,25 hPa– 1013,25 mb1013,25 mb

Hoogtemeting met aneroïde capsules Hoogtemeting met aneroïde capsules

Drukafname met de hoogteDrukafname met de hoogte

• ISA: afname met 1hPa per 30 ftISA: afname met 1hPa per 30 ft

1. Druk op MSL is 1010 hPa. Druk op vliegveld met elevatie 360 ft ?1. Druk op MSL is 1010 hPa. Druk op vliegveld met elevatie 360 ft ?1010 hPa – 12 hPa= 998 hPa1010 hPa – 12 hPa= 998 hPa

2. Druk op MSL 1020 hPa. Waar ik vlieg is er een druk van 900 hPa. Op 2. Druk op MSL 1020 hPa. Waar ik vlieg is er een druk van 900 hPa. Op welke hoogte vlieg ik ?welke hoogte vlieg ik ?

1020 hPa - 900 hPa=120 hPa1020 hPa - 900 hPa=120 hPa120 hPa x 30ft = 3600 ft120 hPa x 30ft = 3600 ft

3. Druk is ISA op MSL. Wat is de druk als ik op 4000ft vlieg ?3. Druk is ISA op MSL. Wat is de druk als ik op 4000ft vlieg ?4000 ft : 30 = 133 hPa verschil4000 ft : 30 = 133 hPa verschil1013 hPa – 133 hPa = 880 hPa1013 hPa – 133 hPa = 880 hPa

Luchtcirculatie in de troposfeerLuchtcirculatie in de troposfeer

• Convergentie = toelopenConvergentie = toelopen

• Convectie = stijgendConvectie = stijgend

• Divergentie = wijkendDivergentie = wijkend

• Subsidentie = dalendSubsidentie = dalend

• GEVOLG = advectie = horizontaalGEVOLG = advectie = horizontaal

Isobaren en drukveldenIsobaren en drukvelden

• Depressie = lagedrukgebiedDepressie = lagedrukgebied

• Anticycloon = hogedrukgebiedAnticycloon = hogedrukgebied

• Vore of trog = uitloper LVore of trog = uitloper L

• Wig of rug = uitloper HWig of rug = uitloper H

• Zadel = tussengebied Zadel = tussengebied

• Isobarenkaart = drukveldIsobarenkaart = drukveld

Nog enkele vragen blz 24Nog enkele vragen blz 24

Standaardatmosfeer (ISA)Standaardatmosfeer (ISA)

• Droge luchtDroge lucht

• Luchtdruk 1013,25 hPaLuchtdruk 1013,25 hPa

• 15°C15°C

• T° afname 2°C per 1000 ftT° afname 2°C per 1000 ft

• Soortelijke massa 1,225 kg/m3Soortelijke massa 1,225 kg/m3

• Drukafname 1 hPa per 30 ftDrukafname 1 hPa per 30 ft

Enkele vragen blz 25Enkele vragen blz 25

Water, vocht en atmosfeerWater, vocht en atmosfeer

Verdampen en smelten heeft warmte nodig

Condenseren en stollen geeft warmte af !

(= latente warmte)Vast

Gas

Vloeistof

DefinitiesDefinities• Totale druk = druk van droge lucht + dampdrukTotale druk = druk van droge lucht + dampdruk

• Partiele druk = druk van 1 bestanddeel (vb. zuurstofdruk is 21%)Partiele druk = druk van 1 bestanddeel (vb. zuurstofdruk is 21%)

• Dampdruk of dampspanning = druk van de waterdamp in vochtige Dampdruk of dampspanning = druk van de waterdamp in vochtige luchtlucht

• Verzadigde dampspanning of verzadigingsdampdruk = maximum Verzadigde dampspanning of verzadigingsdampdruk = maximum druk van de waterdamp in vochtige lucht alvorens te beginnen druk van de waterdamp in vochtige lucht alvorens te beginnen condenseren. Afhankelijk van de temperatuur! (warme lucht kan condenseren. Afhankelijk van de temperatuur! (warme lucht kan meer vocht bevatten)meer vocht bevatten)

• Mengverhouding = hoeveel gr waterdamp per kg droge luchtMengverhouding = hoeveel gr waterdamp per kg droge lucht

• Verzadigde mengverhouding = maximum gr per kg droge luchtVerzadigde mengverhouding = maximum gr per kg droge lucht

• Relatieve vochtigheid = verhouding tussen mengverhouding en Relatieve vochtigheid = verhouding tussen mengverhouding en verzadigde mengverhouding in %verzadigde mengverhouding in %

• Dauwpunttemperatuur = tot welke t° de lucht moet afkoelen om te Dauwpunttemperatuur = tot welke t° de lucht moet afkoelen om te condenseren (verzadigen door afkoeling)condenseren (verzadigen door afkoeling)

• Psychrometer = combinatie van droge- en natteboltermometerPsychrometer = combinatie van droge- en natteboltermometer

De verzadigingscurveDe verzadigingscurve

temperatuur

Gram vocht per kg droge lucht

0°C

onverzadigd

Oververzadigd = condenseren

Ond

erko

eld

of

bevr

oren

Enkele vragen blz. 30Enkele vragen blz. 30

ToestandskrommeToestandskrommeAltitude

Temperatuur

ISA

Toestandskromme

Stabiliteit en onstabiliteitStabiliteit en onstabiliteitAltitude

Temperatuur

Droge adiabaat = 3°C per 1000 ft

Verzadigde adiabaat = 1,5 °C per 1000 ft

0°C 10 °C 20 °C

Toestandskromme

ONSTABIEL

STABIEL

VOORWAARDELIJK

STABIEL

Verzadiging van de luchtVerzadiging van de lucht

• Hoe kan lucht verzadigen ?Hoe kan lucht verzadigen ?– Waterdamp toevoegen (neerslag, zee, …)Waterdamp toevoegen (neerslag, zee, …)– AfkoelingAfkoeling

• Stijging door convectieStijging door convectie• OrografischOrografisch• Frontale optillingFrontale optilling• Advectie (warme zeelucht over koud land)Advectie (warme zeelucht over koud land)• Uitstraling (bevroren ondergrond)Uitstraling (bevroren ondergrond)• Menging van luchtlagen (zelden)Menging van luchtlagen (zelden)

Enkele vragen blz. 38Enkele vragen blz. 38

WindWind

• Overheersende winden (globaal niveau)Overheersende winden (globaal niveau)

• Lokale winden door drukgradiëntLokale winden door drukgradiënt

HL

De Coriolis-krachtDe Coriolis-kracht

• In het N-halfrond buigt alles naar rechtsIn het N-halfrond buigt alles naar rechts

• Wind LANGS de isobarenWind LANGS de isobaren

• Wet Buys-BallotWet Buys-Ballot

• Wind in de wrijvingslaag = combinatie van Wind in de wrijvingslaag = combinatie van de tweede twee

• RESULTAAT: wind op hoogte ruimt en RESULTAAT: wind op hoogte ruimt en trekt aan…trekt aan…

Enkele speciale gevallen …Enkele speciale gevallen …

• Land- en zeebriesLand- en zeebries

• Berg- en dalwindBerg- en dalwind

• WindscheringWindschering

• turbulentieturbulentie

Windinfo of “de meteo”Windinfo of “de meteo”

50 kts

10 kts

5 kts

De pijl vliegt mee met de wind !

Enkele vragen blz. 43Enkele vragen blz. 43

WolkenWolken

7000 ft

20000 ft

Lage wolken

Middelhoge wolken

Hoge wolken CIRRO…

ALTO…

STRATO…

CIRRO…

ALTO…

CIRRO…

STRATO…

ALTO…

CIRRO…

ALTO…

CIRRO…

STRATO…

ALTO…

CIRRO…Cirrus Ci

Cirrocumulus Cc

Cirrostratus Cs

Altocumulus Ac

Altostratus As

Stratus St

Stratocumulus Sc

Speciale gevallenSpeciale gevallen

• Nimbostratus Ns (nimbo = regendragend)Nimbostratus Ns (nimbo = regendragend)

• Cumulonimbus CbCumulonimbus Cb

Cirrus Ci

Cirrocumulus Cc

Cirrostratus Cs

Altocumulus Ac

Altostratus As

Nimbostratus Ns

Stratocumulus Sc

Cumulus Cu

Cumulonimbus Cb

Cirrus fibratus

Cumulus castelanus

Cumulus congestus

Cumulus mamatus

Lenticularis

Noctilucent

Contrails

WolkeninformatieWolkeninformatie

• 0/80/8 Sky clearSky clear SKCSKC

• 1/8 – 2/81/8 – 2/8 FewFew FEWFEW

• 3/8 – 4/83/8 – 4/8 ScatteredScattered SCTSCT

• 5/8 – 7/85/8 – 7/8 BrokenBroken BKNBKN

• 8/88/8 OvercastOvercast OVCOVC

Enkele vragen blz. 48Enkele vragen blz. 48

Blz 49 – 73: bordschema’sBlz 49 – 73: bordschema’s

OnwedersOnweders

Risico’s van onweer ?Risico’s van onweer ?

• WindstotenWindstoten

• TurbulentieTurbulentie

• BlikseminslagBlikseminslag

Voorwaarden voor het ontstaanVoorwaarden voor het ontstaan

• Voorwaardelijke stabiliteit + vochtige Voorwaardelijke stabiliteit + vochtige atmosfeeratmosfeer

• ONSTABILITEIT breekt los …ONSTABILITEIT breekt los …

• Opwarming onderaanOpwarming onderaan

• OptillingOptilling

• OPWARMING OPWARMING onderaanonderaan

– Convectie van de zon= Convectie van de zon= convectieve onwedersconvectieve onweders

– Advectie van koude Advectie van koude lucht over warm lucht over warm oppervlak= oppervlak= advectieve advectieve onwedersonweders

• OPTILLINGOPTILLING

– Door een front= Door een front= frontale onwedersfrontale onweders

– Bergen en reliëf= Bergen en reliëf= orografische onwedersorografische onweders

Stadia van een onweerStadia van een onweer

CUMULUSSTADIUM

MATURITEIT-STADIUM

OPLOSSINGSSTADIUM

Vliegcondities in een onweer…Vliegcondities in een onweer…• Hevige turbulentie en Hevige turbulentie en

windshear…windshear…

• Hevige ijsafzetting op vleugels, romp en Hevige ijsafzetting op vleugels, romp en propellers.propellers.

• Hagelinslag …Hagelinslag …

• Beperkt zicht …Beperkt zicht …

• Blikseminslag en statische elektriciteit Blikseminslag en statische elektriciteit op radio’s en navigatie apparatuur.op radio’s en navigatie apparatuur.

Vragen blz 76.Vragen blz 76.

WeerkaartenWeerkaarten

• Meteo-info kan je verkrijgen via:Meteo-info kan je verkrijgen via:

Weerkaarten

Weerberichten (KMI, METAR, TAF, …)

Volmet in de vlucht via VHF

De grondkaartDe grondkaart

L

L

L

L

L

LLL

Significant weather chartSignificant weather chart

Hoogtekaart of standaarddrukkaartHoogtekaart of standaarddrukkaart

Symbolen van Symbolen van weersverschijnselenweersverschijnselen

Zie blz. 79 …Zie blz. 79 …

Vragen blz. 92Vragen blz. 92

WeerberichtenWeerberichten

METARMETAR

EBBR 281150Z 24010G25KT 190V260 3400 EBBR 281150Z 24010G25KT 190V260 3400 SCT 023 BKN 040 19/15 Q1007 SCT 023 BKN 040 19/15 Q1007

TEMPO SHRA BKN 020CBTEMPO SHRA BKN 020CB

TAF TAF (of TAFOR)(of TAFOR)

EBBR 281130Z 281322 05010KT EBBR 281130Z 281322 05010KT 8000 BKN015 TEMPO 1416 4000 8000 BKN015 TEMPO 1416 4000

PROB30 TEMPO 1416 PROB30 TEMPO 1416 05015G30KT TSRA BECMG FM16 05015G30KT TSRA BECMG FM16

33008KT 9999 CAVOK =33008KT 9999 CAVOK =

CAVOK = 9999, plafond +5000ft, geen Cb neerslag of mist

SIGMETSIGMET

• Enkel indien een waarschuwing voor Enkel indien een waarschuwing voor gevaarlijk weer (Cb, windshear, icing, …)gevaarlijk weer (Cb, windshear, icing, …)

• BRUSSELS SIGMET VALID BETWEEN 0300 AND BRUSSELS SIGMET VALID BETWEEN 0300 AND 0900 FORECAST MODERATE TO SEVERE AIR 0900 FORECAST MODERATE TO SEVERE AIR TURBULENCE NORTH OF 30°N BETWEEN TURBULENCE NORTH OF 30°N BETWEEN FLIGHT LEVEL 340 AND FLIGHT LEVEL 420FLIGHT LEVEL 340 AND FLIGHT LEVEL 420

GAFOR GAFOR (General Aviation FORcast)(General Aviation FORcast)

• 4 weer-categorieën 4 weer-categorieën (met bijhorende vliegcondities)(met bijhorende vliegcondities)::– OO OpenOpen OscarOscar– DD DifficultDifficult Delta Delta – MM MarginalMarginal MikeMike– XXClosedClosed X-rayX-ray

• België verdeeld in 7 gafor-gebieden.België verdeeld in 7 gafor-gebieden.• Voorspellingen om de 3 uur voor telkens 3x2uurVoorspellingen om de 3 uur voor telkens 3x2uur

(voorbeeld blz. 107)(voorbeeld blz. 107)

Wordt niet meer gebruikt in België, doch niet officieel Wordt niet meer gebruikt in België, doch niet officieel afgeschaft …afgeschaft …

Nog enkele laatste vragen blz. 107Nog enkele laatste vragen blz. 107