Reconstructie Wat ging er mis in de zaak-Tristan van der V. De wapenvergunning die er niet had mogen komen

Onderzoek aan de Mercedes vanTristan van der V. op het parkeerterreinvan winkelcentrum de Ridderhof inAlphen aan den Rijn, na de schietpartijop 9 april 2011. Rechts de wapens dieVan der V. gebruikte.Foto Koen van Weel / ANP

Tristan van der V. kampt al vanafzijn 14de met psychischeproblemen. Die zijn bekend, ook bijde politie. Maar de man die zijn

aanvraag voor eenwapenvergunning moetbeoordelen, ziet die crucialeinformatie over het hoofd. Een foutmet dodelijke gevolgen.

ELSBETH STOKER; WIL THIJSSEN

Het is november 2008 alspolitiemedewerker Jan een verzoekvan Tristan van der V. op zijnbureau krijgt. De twintiger uitAlphen aan den Rijn wil eenwapenvergunning. Jan werkt op deafdeling Bijzondere Wetten, hij enzijn collega zijn verantwoordelijkvoor het verstrekken van dezeverloven.

Een wapenvergunning krijg je nietzomaar: het is een gunst voorwapenhobbyisten, geen recht. Zomoet worden gekeken of deaanvrager geen misdrijven op zijnnaam heeft staan, of er een kans isdat hij misbruik van het wapen zalmaken en of er gegevens bekendzijn over eventuele psychischeproblemen, drugs- ofalcoholmisbruik.

Het is een drukke periode, zal Janlater over die tijd verklaren. Kortdaarvoor was de afdelinggekrompen van vijf naar tweemedewerkers. Ze hadden geenuniforme werkwijze en er lag 'eenbulk aan werk'. Bovendien was hijdestijds vaak ziek.

Jan vraagt aan zijn collega van deDienst Informatie om een dossiersamen te stellen over Tristan vander V.. Het is een lijvig pak - zoblijkt uit een reconstructie achteraf -van zeventig pagina's. Er staatbijvoorbeeld informatie in over eensnelheidsovertreding. Overjeugdzondes van Tristan, zoals hetafsteken van vuurwerk terwijl hetgeen Oud en Nieuw was. En ookincidenten uit 2003 met eenluchtbuks worden genoemd. Hetzijn geen redenen om het verzoekaf te wijzen, oordeelt ambtenaarJan. De incidenten met de

luchtbuks zijn geseponeerd, en alweer lang geleden bovendien.

En dus, vindt hij, kan Tristan besteen wapenvergunning krijgen.Want, zo stelt de politie later, depolitieambtenaar had onmogelijkkunnen weten wat Tristan van derV. met Jans vergunning in de handzou gaan doen, dat hij drie wapenszou aanschaffen om daarmee op 9april 2011 een bloedbad aan terichten in het plaatselijkewinkelcentrum.

Is dat zo? Ruim vijftignabestaanden en slachtoffersdenken daar anders over. Haddenhij, en de politiemedewerkers die in2009 en 2010 het wapenverlofhebben verlengd, hun werk goedgedaan, dan zou de vergunningnooit zijn verstrekt en dan zou hetdrama in Alphen aan den Rijn nooitzijn gebeurd, stellen zij. Jan betrokimmers cruciale informatie overVan der V.'s psychische problemenniet bij zijn besluit.

Als Jan die informatie wel hadgezien, verklaarde hij achteraf bijde Rijksrecherche, 'dan had ikanders gehandeld'.

Twee jaar geleden begonnen denabestaanden en slachtoffers vanNederlands eerste spree shootingdaarom een langlopendebodemprocedure. Dinsdag is deeerste openbare zitting. Met eentouringcar zullen ze naar hetgerechtsgebouw in Den Haagafreizen in de hoop dat de rechterin hun redenering meegaat. Wathen betreft is de politieaansprakelijk voor het dramawaarbij zeventien gewonden vielenen zeven mensen, inclusief deschutter, stierven.

***

Het is iets voor twaalf uur 'smiddags op 9 april 2011 als demoeder van Tristan van der V.hoort dat haar zoon de buitendeurstilletjes dichtdoet. Hij draagt een

© De Morgen maandag 08 december 2014 Pagina 7 (1)

camouflagebroek en een donkerejas, en stapt in zijn zwarteMercedes. De inmiddels 24-jarigeTristan heeft een Colt-pistool, eenTaurus-revolver en eenSmith&Wesson-geweer bij zich.

Zijn ouders zijn verbaasd als hij in2008 de wapenvergunning van depolitie krijgt. Maar na een zoektochtop internet concluderen ze dat hetwaarschijnlijk legaal is. Bovendienhadden ze de ggz, waar Tristanonder behandeling was, al op dehoogte gesteld. 'Zij kunnen hempeilen. Als zij hem daarover vragenzouden stellen, zouden zij bepalenof het gevaarlijk was. We haddende afspraak met hem dat hij zijnwapens moest inleveren als hijdepressief zou worden. Daarvertrouwden we hem in', zal zijnmoeder in 2013 bij de rechterverklaren.

Haar zoon kampt al vanaf zijn 14demet psychische problemen. Dechristelijk opgevoede jongen haatGod. Hij hoort bovendien stemmenvan geesten en van God. WatTristan betreft is Godverantwoordelijk voor al het leed inde wereld. Om te bewijzen dat Godslecht is, schrijft hij zelfs een boek:Het Tegenwoord - Het woord tegenGod en Godsdienst. Mensen zijn inzijn optiek slechts 'willoze wezensdie gestuurd worden door God'.

Veel vrienden heeft hij niet. Endegenen die hij wel heeft,behandelen hem niet altijd goed.Zo wordt in 2006 de politie gebeldom de ggz te assisteren bij eengedwongen opname. Aanleiding iseen verontruste melding vanTristans ouders: zij hebben brievenen een schrift gevonden waarinstaat dat hun zoon zelfmoord wilplegen. Hij heeft de code van zijnbankpas opgeschreven en hungeschreven hoe hij zijn begrafeniswil hebben. Zijn vader is bang dathij aanstaande dinsdag zelfmoordzal plegen, noteert de betrokkenagent later in het politiesysteemBPS. Want op die dag zou Tristanmeegaan naar de schietverenigingals introducé. Uit het gesprek metde ouders leidt de agent bovendienaf dat twee vrienden Tristan onderdruk zetten. Hij moet wiet voor hen

halen en hun geld lenen.

Zo'n twee weken verblijft Tristangedwongen in een psychiatrischekliniek en ook in de jaren erna blijftde 'matige gemotiveerde' jongenonder behandeling. Hij kan hetcombineren met zijn werk bij eendistributiecentrum voor eensupermarkt. Daar begint hijaanvankelijk als orderpikker, maardat loopt mis als er een systeemwordt geïntroduceerd waarbijTristan via een koptelefoonopdrachten krijgt. Dit botst met destemmen die hij hoort in zijn hoofd.Van zijn werkgever mag hij gaanschoonmaken. Uiteindelijk verliesthij in augustus 2009 toch zijn baan:nadat hij een collega met eenaardappelschilmes had bedreigd,zijn broek liet zakken voor decamera, tegen de stellingen praatteen met zeeppakken gooide, was demaat vol, vertelde zijnleidinggevende begin dit jaar in deHaagse rechtbank.

Op de dag dat Tristan stilletjes zijnouderlijk huis uit sluipt, zit hij in deziektewet. Over hoe het op datmoment met hem gaat, lopen deverklaringen achteraf uiteen. Uit hetpost-mortemonderzoek van hetNederlands Instituut voorForensische Psychiatrie (NIFP)blijkt dat hij lijdt aan schizofrenievan het paranoïde type. Zijn oudersstellen later juist dat hun zoon indie jaren in rustiger vaarwater isterechtgekomen.

Om iets na het middaguur parkeertTristan zijn zwarte Mercedes bij denooduitgang van drogisterijKruidvat. Hij heeft afgelopen tijdveel gezocht op internet naar spreeshootings, vooral het bloedbad opColumbine High School uit 1999heeft zijn aandacht. Als hij uit deauto stapt, loopt hij direct naar zijnkofferbak. Daar ligt zijn geweer. Hijricht op een voorbijganger en haaltde trekker over. Het slachtoffer zaktineen. Al schietend vervolgt Tristanzijn weg naar het winkelcentrum.Kogels vliegen richtingkledingwinkel Hans Textiel, eenechtpaar overlijdt. Bij de viswinkelkan een man in een scootmobielniet meer wegvluchten. Een vrouwdie wegrent wordt in haar rug

geschoten, ze wordt de AKO-boekhandel ingetrokken dooromstanders.

In nog geen vier minuten tijdvliegen de kogels in het rond,mensen rennen in paniek weg ofproberen zich te verstoppen. Om12:11:11 klinkt het laatste schot, bijde kassa van Albert Heijn. Daarschiet Tristan zichzelf door hethoofd.

Thuis vinden zijn ouders eenafscheidsbrief, en een apparaatje.Dit zogenoemde EVP-apparaat hadhij in september 2010 gekocht, omte praten met overleden personen.Dat deed hij vaak 's nachts, maarsoms verstoorde de stem van Godzijn gesprekken met 'entiteiten'. Hijhoopte, schreef hij aan zijn ouders,dat ze na zijn dood via hetapparaatje contact konden houden.

***

'Het spijt me, dit had nooit mogengebeuren', zegt Jan Stikvoort, detoenmalige hoofdcommissaris vanhet regiokorps Hollands-Midden.Het is drie maanden na deschietpartij, 11 juli 2011. Deonderzoeksresultaten van hetbloedbad in Alphen aan den Rijnworden gepresenteerd.

De politie heeft onderzoek gedaannaar het leven van Tristan,psychiaters van het NIFP hebbenzich in zijn psyche verdiept en deRijksrecherche heeft het werk vanJan en zijn collega's onder de loepgenomen. Justitie deelt desamenvattingen met het publiek.Tot onvrede van de slachtoffers ende nabestaanden: zij hebben hetgevoel dat cruciale informatie overde schuldvraag onder de pet wordtgehouden. Want de vraag: hoe kanhet dat iemand met duidelijkepsychische problemen, die bij depolitie bekend waren, eenwapenvergunning heeft gekregen?,wordt in hun ogen niet beantwoord.

Zo blijkt uit het onderzoek van deRijksrecherche dat áls demedewerkster van de DienstInformatie een volledigezoekopdracht heeft uitgevoerd ophet moment dat Tristan van der V.

© De Morgen maandag 08 december 2014 Pagina 7 (2)

een wapenvergunning aanvroeg,de informatie over de gedwongenopname uit 2006 gewoon in hetdossier had gezeten. Onder hetkopje 'Hulpverlening overigeinstanties'. En áls Jan dieinformatie had gezien, was de kansgroot geweest dan Tristan nooit zijnvergunning had gekregen.

De betrokken medewerkster heeftverklaard dat ze ervan uit gaat datze alle informatie naar Jan heeftgestuurd. Of de medewerkstergelijk heeft, is niet meer tebewijzen: het bewuste pdf-bestandis verdwenen. Zowel op haarcomputer als op die van Jan.

Jan zegt niet meer precies te wetenof de informatie is aangeleverd.Zeker is wel dat hij het niet heeftgezien, vertelde hij tegen deRijksrecherche: 'Ik moet erkennen',zei hij tijdens een van de verhoren,'dat ik nu denk dat ik toen niet eenmutatie met dergelijk opschrift'Hulpverlening overige instanties'zal hebben geopend. (...) Er waseen bulk aan werk en dat had zijnweerslag op de werkzaamheden.'

Jan is een gefingeerde naam.

PARTIJEN DIE ZICH MOETENVERANTWOORDEN

De politiebeambten die dewapenvergunning van Tristan vander V. verstrekten en verlengden.De politie is partij in een civielezaak waarin slachtoffers ennabestaanden financiëlegenoegdoening eisen. De hoogtevan hun claim is nog onbekend.

Tristan van der V.'s behandelendartsen en hulpverleners. DeInspectie voor de Gezondheidszorgoordeelde in 2011 dat zijverwijtbaar gedrag vertoonden doorniet alert te reageren op Tristansbelangstelling voor vuurwapens. Ditleidde niet tot een tuchtzaak omdater geen rechtstreeks verband zoubestaan tussen de behandeling ende schietpartij.

De ouders van de schutter. Zijmoesten beiden afzonderlijk inopenbare getuigenverhoren vragenbeantwoorden van slachtoffers en

nabestaanden over Tristanspsychische gesteldheid, zijn liefdevoor wapens en of ze op de hoogtewaren van zijn plannen voor deschietpartij. Er zijn verschillendemensen uit zijn omgeving gehoordin deze procedure.

Een vriend van Tristan, die zouhebben geweten van demoordplannen. Na twee jaar zaghet Openbaar Ministerie af vanvervolging omdat deze kennis nietaantoonbaar was.

MAATREGELEN ALS GEVOLGVAN HET ALPHENSE DRAMA

Minister Opstelten (Justitie enVeiligheid) ging na de Alphenseschietpartij de bewijslast voor eenschietvergunning omdraaien:aanvragers moeten voortaan zelfaantonen dat ze lid zijn van eenschietvereniging en dat ze geschiktzijn om een wapen te beheren. Depolitie heeft na het incident alle 70duizend Nederlandsewapenvergunningen opnieuwbeoordeeld en er 25 ingetrokken.De Koninklijke NederlandseSchutters Associatie (KNSA)ontwikkelde een speciale opleidingvoor bestuurders vanschietverenigingen, om afwijkend,mogelijk problematisch gedrag vanleden te herkennen.

De Geestelijke Gezondheids Zorg(GGZ) heeft in de meldcode voorhuiselijk geweld enkindermishandeling drie passagesopgenomen wanneer hetdoorbreken van degeheimhoudingsplicht ten aanzienvan een patiënt is gerechtvaardigd,ook als daarvoor geentoestemming van de patiënt isverkregen. Dat geldt onder meerwanneer de patiënt een gevaarvormt voor zichzelf of zijnomgeving.

© De Morgen maandag 08 december 2014 Pagina 7 (3)