Duurzaamheid als motor voor Nederlandse economie

HVC, Dordrecht

31 mei 2011

www.twitter.com/jan_rotmans

Duurzaamheid 2.0

oude duurzaamheid nieuwe duurzaamheid

streng, sober leuk, inspirerend

compensatie waarden creatie

politiek samenleving

bewustwording actiebereidheid

uitleggen vertalen naar actie

sturen faciliteren

ontstaat nieuwe economie

rondom duurzaamheid

ontstaat mondiale economie rondom schone energie

duurzame energie: wind, zon, biomassa, warmte

snelst groeiende industrie ter wereld

2010: 243 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009)

China 55 miljard Duitsland 42 miljardAmerika 35 miljardItalië 17 miljard

Nederland 1-2 miljard miljard?

Schone Energie Economie

Mondiale economische machtsstrijd

Obama

“ Het land dat de duurzame energie-economie

domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie

domineert en Amerika moet dat land zijn ”

Nieuwe, duurzame economie huidige omzet van duurzaamheids sector is 1400 miljard dollar

omzet verdubbelt de komende 10 jaar, levert ca. 100 miljoen ‘groene’ banen op: duurzame energie, chemie afvalverwerking, waterhuishouding, landbouw, diensten

duurzame energie: 20 miljoen nieuwe banen duurzame biomassa: 15 miljoen nieuwe banen duurzame bouw: 10 miljoen nieuwe banen

sectorenelectrisch vervoer

duurzaam bouwen

klimaatadaptief ontwikkelen

duurzame energie

groene chemische industrie

zilte landbouw

duurzame diensten

duurzame kennis

Duurzame economische sectoren

Nieuwe schone maakindustrie

nieuwe maakindustrie in Nederland

water, energie, klimaat, ruimte, C2C

we gaan weer dingen maken, maar dan

schoon, milieuvriendelijk en natuur gericht

‘leren-werken-ondernemen’ innovatiecampussen

decentraal duurzaam wordt dé trend

gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren

energie maar ook voeding, water, afval, zorg

bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten

ca. 400 plannen voor lokale energiecoöperaties

provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers

combinatie van zon/wind/warmte en smart grid

Glocalisering

Burgers

ca 2 miljoen mensen propageert duurzame leefstijl

groep mist een concreet handelingsperspectief

omzet duurzame producten groeit heel snel

biologische voeding, groene stroom, hybride auto’s

zonneboilers, wasmachines, duurzame aandelen

groep ‘prosumenten’ wil bediend worden

Bedrijven

“ wie niet aan duurzaamheid werkt heeft als

bedrijf over 15 jaar geen bestaansrecht meer ”

Paul Polman, Unilever

Bedrijven

veel bedrijven zijn al volop aan het verduurzamen

kleine bedrijven: ZZP-ers en start-ups

grote bedrijven: Unilever, DSM, Philips

visie, strategie, missie

bedrijfsvoering en businessmodel

Groene Zaak

Overheden

Rijksoverheid tot stilstand gekomen

Lagere overheden heel actief

veel initiatieven bij provincies en gemeentes

nog te weinig samenwerking tussen gemeentes

gemeentes moeite met nieuwe, faciliterende rol

grondtoon samleving wordt

steeds duurzamer

Vraagt om schaalsprong in denken

“je gaat het pas zien als je het doorhebt”

Johan Cruijff

Denkomslag Nodig

water als ontwikkelingsruimte

huis is energiecentrale

auto is accu

dak als ontwikkelingsgebied

ondergrond is bouwgrond

biomassa is grondstof

elk huis is energiecentrale

‘Powerhouse’ in Leusden

energieleverende woning

woning zonder aansluiting op elektriciteit of aardgasnet

levert energie op via wind, zon en aardwarmte

slimme combinaties van techniek en computergestuurd

geen kachel, alleen vloerverwarming

levert elektriciteit op voor 5000 km met elektrische auto

elk dak is ontwikkelingsgebied

elke gevel is ontwikkelingsgebied

Stichting Urgenda

elk sportveld is zonnecentrale

groen is een drager van de ruimte

water is een drager van de ruimte

Dutch Research Institute For Transitions

drijvende wijk/stad

Dutch Research Institute For Transitions

Floating City

water recreation

ecology:wetlands

technology: floating foundation

energy: decentral heat/cold storage

mobility: floating highway, water taxi

living / working units

elke auto is een accu

biomassa is grondstof

klimaatverandering is kans

Doorbraakplan

gebouwde omgeving energieneutraal in 2025

alle bestaande woningen, kantoren, scholen energieneutraal

inspiratie

transitie van kolen naar gas van 1955 tot 1965 vrijwel gehele Nederlandse woningvoorraad werd voorzien van gasaansluiting voor

ruimteverwarming en koken

Gebouwde omgevingenergieneutraal door:

1. gebouwschil zo energiezuinig mogelijkgoed isoleren en zuinige installaties

2. duurzame energie opwekkenzonne-PV, zonneboilers, wind, omgevingswarmte

multifunctioneel spoor:

3. oppervlakte ontwikkelingenergie, water, fijn stof/NOx

Verduurzaming = Waardencreatie

het verduurzamen van de woningvoorraad is gunstig voor:

- economie [werkgelegenheid]

- bouwsector

- waarde van vastgoed

- milieu

- samenleving

- burgers en woningcorporaties

Conclusie

technisch kan het in 15 jaar

financieel is het haalbaar

maatschappelijk is het voordelig

hoe krijgen we het georganiseerd?

Transitie Aanpak: wijk voor wijk

• beginnen met wijken in koplopergemeentes

• bepalende partijen mobiliseren: gemeentes, corporatiesenergiebedrijven, investeerders

• drie sporen: energiebesparing, duurzame energie enoppervlakte ontwikkeling

• in elke koplopergemeente coalitie met investeerder

• slimme strategie van verleiden, belonen en voorlichten

nieuwe rol van overheid

Faciliterende Overheid

faciliteren betekent:

niet zelf organiseren maar mogelijk maken

dat anderen het kunnen organiseren

• knelpunten en belemmeringen wegnemen

• ontwikkelen van slimme, financiële arrangementen

• bevorderen van nieuwe coalities en netwerken

Nieuwe rol gemeentes / provinciesvan:

• regisseur

• organiseren

• verbieden

• plannen

• portfolio

naar:

• facilitator

• anderen laten organiseren

• ruimte bieden

• praktijkprojecten

• doorbraakprojecten

Nieuwe Instrumenten

• regelluwe of regelvrije ruimte

• fiscale vergroening

• aanbestedingsprocedures

• energieprestatiecontract

niet alleen meer op de laagste prijs

duurzaamheid wordt expliciet onderdeel

CO2-uitstoot bij productie

CO2-uitstoot bij transport

waterverbruik

materialen

Aanbestedingsprocedures

Nieuwe rol Waterschappenvan:

• verdediger

• beschermer

• reactief

• waterbeheer

• waterschap

naar:

• aanvaller

• ontwikkelaar

• pro-actief

• gebiedsontwikkeling

• gebiedsschap

13 waterschappen: de Energiefabriek

- energie halen uit afvalwater

- afvalwater schoon maken in rioolwaterzuiveringen

- groene energie opwekken

waterschappen worden energieleveranciers

waterschap stapt uit zijn traditionele rol

Groene Parel

Waterschappen

wat kunnen gemeentes doen?

stimuleren

- oplaadpalen

- parkeerplaatsen

- inkopen

- gemeentelijk autopark

- stadion / winkelcentrum

speerpunt mobiliteitsbeleid

Elektrisch Vervoer

verduurzamen

- maak koploperwijk energieneutraal

- iconen: scholen, zwembaden, sporthallen

- maak groene daken aantrekkelijk (Rotterdamse regeling)

- kleur wijk blauw met zonnepanelen (Wij Willen Zon)

- organiseer het buurt voor buurt

gebouwde omgeving energieneutraal

Gebouwde Omgeving

organisch ontwikkelen

- bedrijventerreinen verduurzamen

- afwijken van structuurvisies / bestemmingsplannen

- geef ruimte aan pioniers en koplopers

- durf gebied vrij te laten en stap-voor-stap te ontwikkelen

- afspraken over nieuwbouw / bestaande bouw

duurzaamheidskader voor gebiedsontwikkeling

Gebiedsontwikkeling

regionale kringlopen

- stadsboerderij

- regionale voedselketen

- scholen, sportverenigingen

- streekproducten promoten

Voeding

Drechtsteden

Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht, Zwijndrecht,

Hendrik-Ido Ambacht, Alblasserdam

6 gemeenten met 6 duurzaamheidsplannen

tijd voor overkoepelende duurzaamheidsagenda!

1 regionaal energiebedrijf?

ga niet het wiel opnieuw uitvinden!

Regionale Samenwerking

economie en samenleving verduurzamen snel

enorme opgaven voor bedrijven en gemeentes

nieuwe rol is faciliteren en niet regisseren

er kan al heel veel, maar ruimte wordt niet benut

realiseer snel icoonprojecten met uitstraling

koplopergemeentes worden beloond

Conclusies