Benchmark voor Duurzame Stedelijke Ontwikkeling

16 maart 2011

Opbouw

• introductie

• benchmark– methode – vergelijking steden en cases– conclusies

• Almere– uitdagingen– aanbevelingen

Introductie

• stad is niveau waar problemen samenkomen • luchtvervuiling, afval, energiegebruik,

sociale ongelijkheid, CO2 uitstoot

• stad is ook schaal van oplossing • concentratie mensen, bedrijvigheid, innovatie

• kweekvijver voor oplossingen: tastbaar en behapbaar

• uitdaging: transitie naar duurzame stad

Duurzame stedelijke ontwikkeling

Duurzame stedelijke ontwikkeling

queeste

wat bepaalt de ziel van een stad?

hoe kan ecologische ontwikkeling de economie versterken?

hoe kan energie-infrastructuur ruimtelijke kwaliteit vergroten?

weinig goede voorbeelden

geen receptuur

Transitie naar DSO

van… naar…

korte-termijn winst lange-termijn waarde

wat kost dat? wat levert dat op?

fragmentatie integratie

ingekaderd inspirerend

verbieden ruimte bieden

tekentafel samenleving

DOEPEL STRIJKERS – gebaseerd op Newmans Extended Metabolism Model

Duurzame stedelijke ontwikkeling

nieuw paradigma is nodig

Benchmark

Het onderzoek

• benchmark internationale vergelijking duurzame stedelijke ontwikkeling

• toegepast op 5 koploper-steden en Almere

• kwalitatief én kwantitatief, maar ook “hoe?”

• extra aandacht 4 thema’s door cases

Analyse bestaande studies

• vele ‘rankings’ duurzame steden

• welke steden scoren vaak hoog?

• nieuwe benchmark

– na analyse van indicatoren uit studies

– prominente rol governance

– focus op “planet”

People

Planet

Prosperity

Power

domeinen

People

Planet

Prosperity

Power

Human resources

Evolvement

Social quality

Mobility

Nature & biodiversity

Global impact

Economic vitality

Classical economy

Social equality

Perseverance

Integrated managementParticipation

Resources

voorraden

People

Planet

Prosperity

Power

Mean years of schooling

Avg # hrs of volunteering

% of population exposed to excess concentrations of PM10, NO2, SO2 or O3

# cars / capGreen public area (ha / cap )

CO2 emissions (tonnes / cap)

R&D expenditure in % of GDP

green investments (%)

Assessment of ambitions and strategies

Citizens participation in policy making

% sustainable procurement

voorbeeldenindicatoren

Steden & thema’s

• vijf vinger plan: dichte, leefbare en aantrekkelijke stad• bereikbaarheid: OV, fietsen, lopen• duurzaamheid gekoppeld aan ambities leefkwaliteit• 30% reductie in per capita CO2 emissies dankzij

stadsverwarming, schonere WKK en duurzame energie• lange traditie participatie, plus actieve burgers• flexibiliteit als motor voor levendigheid

Kopenhagen

Freiburg• in Freiburg scoren power and people opvallend hoog

vanwege de succesvolle community-driven planning. • forum Vauban zorgt voor eigenaarschap en inzet van

kennis en kunde. • holistische benadering vanuit menselijk perspectief is

succes: duurzaam én hoge levenskwaliteit.• autoloze buurt: speelplek en veiligheid ipv auto voor de

deur.• focus op duurzame ontwikkeling heeft invloed op de

identiteit van Freiburg en maakt het een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven en nieuwe bewoners.

Portland• sinds de jaren zeventig is Portland koploper, eerst op het

gebied van milieu en later global warming. • prioriteit is vertaald in leidende principes (eg. Urban Green

Boundary) en concrete actie• zeer succesvol beleid maar maar door Amerikaans

consumptiepatroon grote voetafdruk.• resultaat: schone, fijne stad met relatief lage impact, sterke

identiteit.• clean Energy Works Portland project geeft invulling aan

ambities people, prosperity én planet.

Andere steden en thema’s

• New Towns– Canberra: expats, “lokaal duurzaam”– Tampines: top-down, hoogbouw met groen, decentraal

• Thema’s– mobiliteit (Curitiba): scherpe keuzes, “afvalkaartje”– Productief landschap (Detroit): potentie gebruiken, slim

samen – energie (San Fransisco): steun referendum, slim

financieren – water (Chicago):

Comparing Cities

Conclusies benchmark

Kritische succesfactoren

1. holistische benadering vanuit mensen

2. inspirerend en vasthoudend leiderschap

3. duurzaamheids spelregels die richting en ruimte geven

4. slim mobiliseren van menselijk kapitaal

5. radicale benadering voor bevorderen systeeminnovaties

Holistische Aanpak

– perspectief van bewoners ís holistisch

– voorkom optimalisatie per discipline, zie stad als systeem

– koppeling aan kwaliteit van leven en leefomgeving

– versterking identiteit stad

Inspirerend Leiderschap

– rechte rug en enthousiasme nodig tegen bestaande orde

– formeel (Curitiba) of informeel (Freiburg) leiderschap

– nieuwe synergie zoeken (Detroit, Portland)

– zien is geloven (eg. Curitiba)

– korte-termijn acties samen met lange-termijn visie

Leidende Principes

– top down én bottom-up

– lange termijn commitment

– ruimte voor innovatie

– co-productie en co-creatie

– faciliterende overheid

Slim mobiliseren menselijk kapitaal

– wat levert het op? En voor wie?

– nieuwe samenwerkingsvormen (Portland)

– afval voor voedsel of diensten (Tampines, Curitiba)

– Sol Criado (Curitaba)

– GRPC (Detroit): fysiek (land) én sociaal (mensen) kapitaal

Radicale Keuzes

– “goede” ontwikkeling ipv “minder slechte”

– ruimte voor koplopers (Kopenhagen, Freiburg)

– doorbreken ingesleten patronen en belangen

Almere

Almere

• nieuwste stad van Nederland

• suburbaan

• toekomst: Almere principles, Schaalsprong

• voorbeeld voor gebiedsontwikkeling en (collectief) particulier opdrachtgeverschap

Uitdagingen Almere

• werkgelegenheid en innovatie

• eenzijdige bevolkingssamenstelling

• mobiliteit

• beheer groen/blauw

• realiseren ambities [willen / kunnen]

Kansen voor Almere

werkgelegenheid

– holistische benadering voor aantrekkelijk vestigingsklimaat (Freiburg, Copenhagen, Portland)

– onderbenut arbeidspotentieel aanspreken (Detroit, Portland)

– koploperbedrijven betrekken bij toekomst Almere (Portland)

Kansen voor Almere

sociale mix

– duurzame en/of autoluwe buurten trekken andere

bewoners (Freiburg, Kopenhagen)

Kansen voor Almere

duurzame energie

- richt lokale, duurzame energiecoöperatie op

- maak stakeholders aandeelhouder van coöperatie

- betrek andere sectoren erbij

Kansen voor Almere

duurzame mobiliteit

- geef prioriteit aan OV

- push én pull

- stimuleer mobiliteitsdiensten

- optimaliseer regionale schaal (Curitiba)

- verdichting bij (OV)-knooppunten (Kopenhagen)

-

-

Kansen voor Almere

beheer groen/blauw

– productief maken landschap (Detroit)

– collectief beheer

– lokaal Duurzaam Oppervlakte Ontwikkelingsbedrijf

• stadslandbouw, waterzuivering, groenbeheer en lokale productie van duurzame energie

Tot Slot

• opzetten van nieuwe coalities

• slapend kapitaal in kaart brengen en activeren

• stap maken van willen naar doen

• Almere principes vertalen in actie

Stichting Urgenda

Almere Principes

1. koester diversiteit

2. verbind plaats en context

3. combineer stad en natuur

4. anticipeer op verandering

5. blijf innoveren

6. ontwerp gezonde systemen

7. mensen maken de stad

Stichting Urgenda

Almere Principes

stimulerend

inspirerend

wenkend

leidraad

past in historie

Stichting Urgenda

Almere Principeskanttekeningen

abstract

niet begrenzend

niet specifiek voor Almere

fysiek/ruimtelijk eerder dan sociaal-economisch

Stichting Urgenda

Duurzaamheids Spelregels Stadshavens

top 12

1. energieneutraal bouwen

2. klimaatbestendig bouwen

3. ontwikkelen op water

4. hergebruik bestaand materiaal/ producten

5. zo weinig mogelijk vervuiling genereren

6. groen is drager van ontwikkeling

Stichting Urgenda

Duurzaamheids Spelregels Stadshavens

top 12

7. diversiteit als uitgangspunt

8. menselijke maat als uitgangspunt

9. vanuit cultuurhistorisch perspectief

10. duurzame exploitatie en beheer van vastgoed

11. wijk/buurt economie is belangrijke pijler

12. kennis over duurzaamheid economische motor

Stichting Urgenda

Toevoeging aan Almere Principes

8. verbindend leiderschap

9. organisch ontwikkelen

10. mobiliseren van menselijk kapitaal

11. radicale aanpak

12. waarden creëren (niet-economische)

doorvertaling naar verschillende schaalniveaus

Discussie

Lessen en kansen voor DGO in Nederland en Almere 2.0