1

Informele zorg in de wijk

Lilian LindersFontys Hogeschool Sociale Studies06 50242166

27 november 2012

Platform Samenwerkende Ouderenorganisaties Brabant

L.linders@fontys.nl

2

Waar ga ik het over hebben?

• De zorgzaamheid in onze samenleving

• Drie vooronderstellingen beleidsmakers

• Mijn bevindingen

• Wat betekenen deze voor de vooronderstellingen?

• Wat betekenen deze voor professionals, vrijwilligers, mantelzorgers etc.

3

Het zit wel snor met de zorgzaamheid

4

Bezuinigen op mantelzorg?

• Toch denkt de overheid dat er nog iets te halen valt bij mantelzorg

• Niet de beschikbaarheid maar de belastbaarheid van de mantelzorger is het probleem

• Maatschappelijke veranderingen maken de omstandigheden waarop mensen voor elkaar zorgen moeilijker

5

Drie vooronderstellingen beleidsmakers

• Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp

• Er is een (dreigend) tekort aan informele zorg

• Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen

6

Geïndividualiseerd buurschap

• Sociale afstand ten aanzien van ‘de buurt’ is wat mensen willen

• Toch helpen mensen: één op één• Op basis van een persoonlijke relatie• Veel mensen geven zonder er direct iets voor terug

te willen: ‘compensatiedrang’ kan leiden tot irritatie• Slecht zichtbaar voor anderen• Geïndividualiseerd buurschap is nadeel voor

kwetsbare bewoners, w.o zwaar belaste mantelzorgers

7

Latent buurschap

• Handelingsverlegenheid

• Vraagverlegenheid: vooral bij mantelzorgers speelt vraagverlegenheid een grote rol

• Acceptatieschroom

8

Oorzaken vraagverlegenheid

• Angst voor afhankelijkheid: mensen voelen zich onafhankelijker als ze professionele steun ontvangen i.p.v. informele zorg

• Het is gemakkelijker te geven dan te ontvangen

• In controle willen blijven

• Het accent op eigen kracht

• Negatief beeld van de samenleving: onderschatting hulpbereidheid van anderen

9

De lamme helpt de blinde

• Soort zoekt soort en dat geldt ook voor mensen die elkaar helpen

• Informele helpers zijn vaak mensen die zelf fysieke en/of psychische problemen hebben

10

Conclusies t.a.v. de vooronderstellingen

• Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp: Buurtcohesie is geen voorwaarde voor burenhulp

• Er is of dreigt een tekort aan informele zorg: Vraagverlegenheid is een groter probleem voor het tot stand komen van informele zorg dan onvoldoende aanbod

• Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen De ‘lamme helpt de blinde’

11

Hoe verder met het stimuleren en ondersteunen van informele zorg?

• Latente hulpbereidheid in samenleving manifest maken

• Rekening houden met de constatering dat mensen minder vraagverlegen zijn bij mensen die zijn zoals zijzelf

• In plaats van werken aan buurtcohesie en buurtparticipatie meer gericht informele zorg stimuleren

12

Hoe kun je informele zorg organiseren?

• Een professional mag niet accepteren dat hij/zij het enige contact in iemands leven is

• Altijd kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving

13

Versterken sociale netwerken

• Niet alleen outreachend werken maar daarna ook verbindend werken (Prinsejagt)

• Met aandacht voor wederkerigheid: het is vaak gemakkelijker te geven dan te ontvangen: kijk dus ook naar wat iemand te bieden heeft.

• Vergeet de (expertise van) de mantelzorger niet- Familie als bondgenoot- Methode familiezorg

14

Hulpbereidheid zichtbaar maken

• Negatieve beeldvorming werkt als een selffulfilling prophecy

• Overheden e.a. organisaties hebben de taak de hulpbereidheid in de samenleving zichtbaar te maken- positieve campagnes

• Ook specifieke interventies zoals huiskamergesprekken kunnen de hulpbereidheid in een straat of buurt zichtbaar maken

15

Minder accent op zelfredzaamheid, autonomie

• We moeten mensen leren te vragen (en ‘nee’ leren incasseren)

• Ideaal van autonomie nuanceren: Niet alleen spierballentaal over eigen kracht maar ook ruimte bieden voor kwetsbaarheid in onze samenleving

• Individualisering is mooi, maar mensen zijn sociale wezens

• Ook communiceren naar burgers dat de verzorgingsstaat niet alles op kan lossen

16

Versterken sociale netwerken

• Professionals moeten ‘tussen de oren krijgen’ dat ze kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving- EKC’s, Netwerkcoach (Mezzo)

• Bij elkaar brengen van vraag en aanbod met aandacht voor wederkerigheid- TijdvoorElkaar ( ‘roosjes’ bleken niet te werken)

• Gemeenten kunnen faciliteren dat kwetsbare mensen dichter bij hun sociale netwerk wonen

17

Versterken sociale netwerken

• Outreachend èn verbindend werken- Bijv. ‘Achter de voordeur’ GGZ i.s.m. woningcorporatie

• Wmo werkplaats:

• Ook mantelzorgconsulenten en indiceerders kunnen waar nodig aanschuiven aan de ‘keukentafel’ en ondersteuningsbehoefte mantelzorger meenemen

18

Oog voor inschakelen vrijwilligers

• Als er geen sociaal netwerk is dan kunnen professionals zich richten op het organiseren van een steunend netwerk, bijv. m.b.v.: vrijwilligers- Bijv. Homestart- Humanitas- Zonnebloem- Maatjes, Buddy’s, vriendendiensten- via actieve buurtbewoners- Zelfhulpgroepen, lotgenotencontacten

19

Vragen?