Download - WERK IN UITVOERING BIJ PENSIOENFONDSEN …...2013/10/01 · LCP Netherlands Werk in uitvoering bij pensioenfondsen 20131. Management samenvatting 6 1.1 Pensioenwereld in beweging

Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Pension Fund Consulting ALM Consulting Actuarial Services Corporate Consulting Training Communication www.lcpnl.com

Inzicht in de uitvoeringskosten en vermogensbeheerkosten van Nederlandse pensioenfondsen.

LCP NETHERLANDS WERK IN UITVOERING BIJ PENSIOENFONDSEN 2013

2

Insight Clarity Advice

Actuarieel adviesbureau Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. adviseert

pensioenfondsen, (internationale) ondernemingen, ondernemingsraden

en verzekeraars. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. is onderdeel

van Lane Clark & Peacock LLP (LCP). LCP heeft eigen kantoren in

Nederland (Utrecht), België (Brussel), Engeland (Londen en Winchester),

Ierland (Dublin), Zwitserland (Zürich en Basel) en de Verenigde Arabische

Emiraten (Abu Dhabi).

Wij bedanken de mensen van LCP die dit rapport mogelijk hebben

gemaakt:

Tom van Beek

Sarah Gunn

Linda van Houten

Balvinder Jheeta

Jeroen Koopmans

Evert van Ling

Johan van Soest

Alex Waite

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jeroen Koopmans,

Evert van Ling of Johan van Soest van ons kantoor te Utrecht.

Dit rapport mag gereproduceerd worden in zijn geheel of in delen,

zonder toestemming vooraf, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Bekijk een volledige lijst van onze diensten op www.lcpnl.com.

Utrecht, oktober 2013

© Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

2

LCP Netherlands Werk in uitvoering bij pensioenfondsen 2013

p4 Voorwoord

p6 1. Management samenvattingp6 1.1 Pensioenwereld in beweging

p6 1.2 Pensioenuitvoeringskosten

p7 1.3 Vermogensbeheerkosten en rendement

p7 1.4 Aanbevelingen

p10 2. Inleiding

p12 3. Opzet van het onderzoekp12 3.1 Algemene gegevens geanalyseerde pensioenfondsen

p14 3.2 Kostensoorten

p16 4. Pensioenuitvoeringskostenp17 4.1 Totale uitvoeringskosten

p21 4.2 Administratiekosten

p22 4.3 Controle- en advieskosten

p22 4.4 Accountantskosten en overige kosten

p24 5. Kosten van vermogensbeheer en rendement

p25 5.1 Vermogensbeheerkosten en transactiekosten

p27 5.2 Beleggingsrendement

p30 6. Tot slot

3


Voorwoord4

In oktober 2012 hebben wij een uitgebreid rapport uitgebracht met betrekking tot de door Nederlandse pensioenfondsen gemaakte uitvoeringskosten in de jaren 2009 tot en met 2011. In de zomermaanden van 2013 hebben wij het onderzoek herhaald op basis van de gepubliceerde jaarverslagen over 2012. Het vorige onderzoek betrof 219 pensioenfondsen, voor deze editie zijn 280 jaarverslagen geanalyseerd. De resultaten hiervan vindt u in dit rapport.

De ontwikkelingen bij pensioenfondsen staan sterk in de publieke

belangstelling. Bijna dagelijks wordt er aandacht aan gegeven in de

media. Niet zo vreemd, indien we bedenken dat bijna iedere werknemer

wel pensioen opbouwt of heeft opgebouwd bij een pensioenfonds.

Het vermogen dat door de fondsen wordt beheerd heeft inmiddels het

bijna onvoorstelbare bedrag van één biljoen euro overschreden.

Meer en meer wordt de vraag gesteld of de fondsen dat vermogen

wel efficiënt beheren. En hoe kunnen de stakeholders dat controleren?

Jaarverslagen zijn niet echt gemakkelijk te lezen en de wijze waarop door

de pensioenfondsen de resultaten gepresenteerd worden is niet uniform.

Dat maakt vergelijken niet eenvoudig.

Eind 2011 heeft de Pensioenfederatie haar “Aanbevelingen

uitvoeringskosten” gepubliceerd, waarin zij aanbevelingen doet aan de bij

haar aangesloten pensioenfondsen over de wijze waarop uitvoeringskosten

gerapporteerd zouden moeten worden. Uit ons onderzoek blijkt dat in

2012 de pensioenfondsen daar in hoge mate gehoor aan hebben gegeven.

Niettemin zijn wij tijdens ons onderzoek punten tegengekomen die

verbetering behoeven en waarvoor wij suggesties doen.

Dit rapport is bedoeld om op hoofdlijnen inzicht te geven in de kosten

die door pensioenfondsen gemaakt worden. Uiteraard komen niet alle

aspecten in detail aan de orde. Bent u als pensioenfondsbestuurder

geïnteresseerd om meer inzicht op detailniveau te krijgen, dan helpen

wij u graag met een benchmark.

Utrecht, oktober 2013

Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

Vo

orw

oo

d

Pensioenfondsen hebben in 2012 een flinke slag gemaakt om inzicht te geven in de kosten die zij maken. Er bestaan nog grote kostenverschillen tussen in omvang vergelijkbare pensioenfondsen. Als volgende stap dienen de fondsen dan ook te beoordelen of het beschikbare pensioengeld op de meest efficiënte wijze wordt aangewend.

Jeroen Koopmans

Partner LCP Netherlands


1. Management samenvatting6

1.1 Pensioenwereld in bewegingHet is de pensioenfondsen over het algemeen nog niet gelukt om,

ruim vijf jaar na het uitbreken van de kredietcrisis, de dekkingsgraad

op het vereiste niveau te krijgen. Ook op andere fronten staat de

Nederlandse pensioensector onder grote druk.

De inmiddels doorgevoerde wetgeving heeft zijn weerslag op de

werkzaamheden van pensioenfondsen. De fiscale pensioenversoberingen

per 1 januari 2014 maken voor nagenoeg alle pensioenfondsen aanpassing

van de pensioenregeling nodig, wat leidt tot aanpassingen in de

pensioenadministratie en tot extra communicatie met deelnemers.

Van pensioenfondsen wordt bovendien verwacht dat zij al volop aan

de slag gaan met voorgenomen wetgeving waarvan de definitieve inhoud

nog niet duidelijk is.

Alle bewegingen die pensioenfondsen maken, worden door veel

belanghebbenden minutieus onder de loep genomen. Het betreft immers

“ons geld” dat “zij” beheren, en daarover dient verantwoording afgelegd

te worden.

In dit licht is het dan ook goed om te kunnen constateren dat het

grootste deel van de pensioenfondsen inzicht geeft in de kosten van de

pensioenuitvoering en het vermogensbeheer. Het merendeel geeft ook

inzicht in de transactiekosten.

Een grote stap naar kostentransparantie is hiermee gezet. Met dit

verkregen inzicht kan nu geanalyseerd worden of de voor pensioen

bestemde middelen efficiënt worden beheerd. Het gaat uiteindelijk

om de balans tussen kosten en de daarvoor geleverde prestaties in

termen van risicobeheer, beleggingsrendementen, communicatie en

administratieve dienstverlening.

1.2 PensioenuitvoeringskostenDe 280 door ons geanalyseerde pensioenfondsen beslaan 97% van de

Nederlandse pensioenfondsenmarkt. Ongeveer 86% van deze fondsen

heeft in het jaarverslag 2012 de uitvoeringskosten als bedrag per

deelnemer gepubliceerd.

Jaarlijks spenderen de pensioenfondsen circa € 1,0 miljard aan

pensioenuitvoeringskosten. Dit komt neer op € 125 per deelnemer.

Zonder het ABP en PFZW bedragen de kosten per deelnemer € 155 per

jaar. De variatie in het niveau van de uitvoeringskosten is bijzonder groot.

€ 125De 3-jaarsgemiddelde

uitvoeringskosten bedragen

€ 125 per deelnemer.

Man

agem

ent

sam

enva

ttin

g

7LCP Netherlands Werk in uitvoering bij pensioenfondsen 2013

1. Management samenvatting

Ongeveer 2/3e deel van de pensioenuitvoeringskosten wordt besteed

aan administratie. Een andere grote kostenpost betreft de controle- en

advieskosten (exclusief de kosten voor de accountantscontrole).

Deze zijn nauwelijks afhankelijk van de omvang van het pensioenfonds.

In hoofdstuk 4 wordt in meer detail ingegaan op de

pensioenuitvoeringskosten.

1.3 Vermogensbeheerkosten en rendementCirca 86% van de pensioenfondsen rapporteerde de

vermogensbeheerkosten en 65% de transactiekosten.

De gewogen gemiddelde vermogensbeheerkosten bedroegen in 2012

0,53% van het gemiddelde pensioenvermogen. De gerapporteerde

transactiekosten in 2012 waren gemiddeld 0,10% van het

pensioenvermogen. De grootste fondsen gaven relatief meer

uit aan beheerkosten en minder aan transactiekosten.

Van de onderzochte pensioenfondsen was het gemiddelde

beleggingsrendement in 2012 gelijk aan 13,6%.

De kosten die verband houden met vermogensbeheer en de behaalde

beleggingsrendementen worden behandeld in hoofdstuk 5.

1.4 AanbevelingenIn dit rapport hebben wij enkele aanbevelingen en overwegingen

opgenomen. Hierna volgen de hoofdlijnen hiervan. Wij nodigen u graag

uit de onderbouwing ervan in hoofdstukken 4 en 5 te lezen.

1.4.1 Gebruik uniforme deelnemerdefinitie PensioenfederatieTer bevordering van de vergelijkbaarheid dienen de pensioenfondsen

dezelfde deelnemerdefinitie te hanteren, bij voorkeur die van de

Pensioenfederatie. Een afwijkende kostenberekening per deelnemer

kan desgewenst aanvullend gepubliceerd worden.

1.4.2 Rapporteer totale uitvoeringskosten en maak toerekening aan vermogensbeheer inzichtelijkNaar onze mening dienen alle verschuldigde pensioenuitvoeringskosten

per jaar meegenomen te worden, inclusief kosten die separaat door de

werkgever worden betaald. Vrijval uit een kostenvoorziening behoort

niet in mindering gebracht te worden op de gerapporteerde kosten.

Indien een deel van de totale uitvoeringskosten wordt aangemerkt als

kosten vermogensbeheer, dan dienen de pensioenfondsen dat cijfermatig

inzichtelijk te maken, inclusief onderbouwing.

0,63%De vermogensbeheer- en

transactiekosten bedragen

samen gemiddeld 0,63%

van het pensioenvermogen.


1. Management samenvatting8

1.4.3 Uniformeer het inzicht in behaalde beleggingsrendementenWij geven pensioenfondsen in overweging de wijze waarop

beleggingsrendementen gepresenteerd worden in het jaarverslag

te uniformeren. Het geniet daarbij de voorkeur om het bruto

beleggingsrendement inclusief renteafdekking en de totale

beleggingskosten te rapporteren, zodat ook het netto rendement

eenvoudig vastgesteld kan worden.

1.4.4 Rapporteer de kosten in de kerncijfers van het jaarverslagOm gegevens beter toegankelijk te maken voor belanghebbenden,

geven wij pensioenfondsen in overweging om de uitvoeringskosten

per deelnemer, de vermogensbeheerkosten en de transactiekosten

(beide als percentage van het gemiddelde pensioenvermogen)

als onderdeel van de kerncijfers in het jaarverslag te rapporteren.

Man

agem

ent

sam

enva

ttin

g


2. Inleiding10

De pensioensector staat onder grote druk om het pensioensysteem

aan te passen aan de eisen van de tijd. Door de vergrijzing verslechtert

de verhouding tussen het aantal actieve deelnemers en niet- actieve

deelnemers. Dit wordt nog versterkt door de toenemende

levensverwachting. Dat alles resulteert in stijgende premies en

oplaaiende discussies over de houdbaarheid van solidariteit binnen

de pensioenfondsen.

De discussies nemen toe doordat veel pensioenfondsen ook vijf jaar na

aanvang van de kredietcrisis nog niet uit de financiële problemen zijn.

Dit ondanks pensioenkortingen die dit jaar door 68 pensioenfondsen

doorgevoerd zijn, ondanks de invoering van de Ultimate Forward Rate en

ondanks het gegeven dat de afgelopen jaren niet of nauwelijks indexaties

zijn toegekend. De gemiddelde dekkingsgraad ligt op het moment van

schrijven van dit rapport rond 104%.

Het is tegen deze achtergrond dat er toenemende aandacht wordt

gegeven aan de wijze waarop de pensioenfondsen hun taak uitvoeren

en tegen welke kosten. Pensioenfondsen zullen aan hun achterban

duidelijk moeten maken dat zij efficiënte organisaties zijn, en dat de

gemaakte kosten in verhouding staan tot de daarmee bereikte resultaten,

dat wil zeggen:

� kwaliteit van administratieve dienstverlening;

� kwaliteit van communicatie;

� kwaliteit van vermogensbeheer;

� kwaliteit van risicomanagement.

Veel pensioenfondsen hebben een groot deel van de werkzaamheden

uitbesteed aan externe pensioenuitvoerders of dienstverleners. Het zou

goed zijn als pensioenfondsen hun beleid daarin kenbaar maken aan de

belanghebbenden bij hun fonds: wat zijn hun criteria, wordt periodiek

getoetst of de contracten marktconform zijn etc. Een deelnemer wil er

immers van overtuigd zijn dat iedere euro pensioenpremie juist besteed

wordt, zeker omdat hij verplicht meedoet aan de pensioenregeling en

verplicht is aangesloten bij “zijn” pensioenfonds.

Pensioenfondsen zijn zich dit ook steeds meer bewust.

De Pensioenfederatie heeft eind 2011 en begin 2012 aanbevelingen

gedaan om te komen tot een betere rapportage door de

pensioenfondsen van de uitvoeringskosten en de kosten van

vermogensbeheer. Daar wordt steeds meer gehoor aan gegeven

door de fondsen. Toch merken we dat er nog pensioenfondsen zijn die

bewust of onbewust niet rapporteren in lijn met de aanbevelingen en

daardoor lastig te vergelijken zijn met andere pensioenfondsen.

Inle

idin

g


2. Inleiding

De komende hervormingen van het pensioenstelsel zullen extra

kosten met zich meebrengen. De overgang naar een reëel stelsel zal

veel communicatie vergen, zowel in de fase van besluitvorming als na

de invoering.

Ook de door het kabinet voorgestelde fiscale versobering per

1 januari 2015 zal extra communicatie vergen en dus geld kosten.

Indien het plan doorgaat om de pensioenregeling te splitsen in een

fiscaal aftrekbaar deel en een netto “box 3” deel, dan zal dat opnieuw

tot kostenverhoging leiden. Kabinet en parlement dienen naar onze

mening bij hun besluitvorming evenwicht te vinden tussen politieke

wenselijkheid en praktische uitvoerbaarheid.


3. Opzet van het onderzoek12

3.1 Algemene gegevens geanalyseerde pensioenfondsen De Nederlandsche Bank (DNB) publiceert op haar website regelmatig

statistische gegevens over alle pensioenfondsen die onder haar toezicht

staan. Per 31 december 2012 stonden er in totaal nog 414 pensioenfondsen

onder toezicht van DNB. Dat is ruim 60% minder dan 15 jaar daarvoor

(1.060), en nog steeds neemt het aantal pensioenfondsen snel af. In de

eerste zes maanden van 2013 hebben alweer 20 pensioenfondsen het licht

uit gedaan.

Van de 414 pensioenfondsen per 31 december 2012 hebben, volgens

de gegevens van DNB, nog 305 fondsen eigen pensioenverplichtingen.

Met andere woorden, 109 pensioenfondsen hebben geen eigen

pensioenverplichtingen, bijvoorbeeld omdat zij volledig verzekerd zijn,

alleen verplichtingen voor risico deelnemer hebben, of de verplichtingen

al hebben overgedragen aan een andere uitvoerder in verband met de

liquidatie van het pensioenfonds.

Ons onderzoek is gebaseerd op de jaarverslagen van 280 pensioenfondsen.

Hierbij zitten ook (volledig) verzekerde pensioenfondsen. Wij hebben

pensioenfondsen die per 31 december 2012 in liquidatie zijn, maar waarvoor

de verplichtingen nog niet zijn overgedragen, zoveel mogelijk buiten ons

onderzoek gehouden. De karakteristieken van de pensioenfondsen worden

getoond in onderstaande figuren.

205

63

12Ondernemingspensioenfonds (OPF)

Bedrijfstakpensioenfonds (BPF)

Beroepspensioenfonds (BRF)

Verdeling naar soort pensioenfonds

280Ons onderzoek is gebaseerd

op de jaarverslagen van 280

pensioenfondsen.

Op

zet

van

het

ond

erzo

ek


3. Opzet van het onderzoek

De representativiteit van de pensioenfondsen in ons onderzoek blijkt uit

onderstaande grafiek. De 280 door ons geanalyseerde pensioenfondsen

hebben betrekking op circa 97% van de totale pensioenfondsenmarkt.

In de grafiek wordt de verdeling naar pensioenvermogen getoond, wat

gedefinieerd is als de totale activa van alle pensioenfondsen onder aftrek

van de kortlopende schulden. Gemeten naar aantal deelnemers is de

representativiteit overigens 93%.

In ons rapport van vorig jaar hadden wij als zijstapje genoemd dat het

opvallend was om te constateren dat de (rekenkundig) gemiddelde

dekkingsgraad van bedrijfstakpensioenfondsen afneemt naarmate

het aantal deelnemers stijgt, terwijl het omgekeerde geldt voor

ondernemingspensioenfondsen. Een jaar later is dit niet anders, al liggen

alle dekkingsgraden wel op een hoger niveau. Zie ook de volgende tabel.

67

151

51

9 2

kleiner dan 1.000

1.000 - 10.000

10.000 - 100.000

100.000 - 1.000.000

groter dan 1.000.000

Verdeling naar aantal deelnemers (actief + pensioengerechtigd)

1.000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

LCP

DNB

Aandeel onderzochte pensioenfondsen, als % van pensioenvermogen (x € miljard)

OPF BPF BRF Totaal

99%

96%

99%

97%

97%De geanalyseerde

jaarverslagen hebben

betrekking op 97% van de

pensioenfondsenmarkt.


3. Opzet van het onderzoek14

Overigens merken wij op dat het in de markt gebruikelijk is geworden

om voor het totaal van de pensioenfondsen een gewogen dekkingsgraad

te publiceren, waarbij het totale pensioenvermogen gedeeld wordt door

de totale pensioenverplichtingen. De drie grootste pensioenfondsen

van Nederland bepalen daarmee al ongeveer de helft van de gewogen

gemiddelde dekkingsgraad. Deze komt daardoor uit op 103% in plaats

van de in de tabel genoemde 106%.

3.2 KostensoortenOns onderzoek is gericht op de uitvoeringskosten en

vermogensbeheerkosten zoals die door pensioenuitvoerders

in hun jaarverslagen 2010 tot en met 2012 zijn gepubliceerd.

3.2.1 PensioenuitvoeringskostenMet betrekking tot de uitvoeringskosten hebben wij ervoor gekozen

om een driejaarsgemiddelde te hanteren, zodat eventuele eenmalige

kosten bij een pensioenfonds het algemene beeld niet onnodig vertekenen.

Daar waar kosten gerelateerd worden aan aantallen deelnemers, is in dit

onderzoek de deelnemerdefinitie uit de “Aanbevelingen uitvoeringskosten”

van de Pensioenfederatie toegepast. Het aantal deelnemers is daarbij gelijk

aan het aantal actieve deelnemers plus het aantal pensioengerechtigden.

In deze definitie worden gewezen deelnemers derhalve niet meegenomen.

Het detail waarin deze uitvoeringskosten inzichtelijk gemaakt worden

in de jaarverslagen, varieert aanzienlijk tussen de pensioenfondsen.

Waar diverse fondsen uitgebreid inzicht geven in de verschillende

kosten die gemaakt zijn, gebeurt dat bij een aantal andere

pensioenfondsen in het geheel niet. Om de totale kosten toch enigszins

te verbijzonderen, hebben wij in ons onderzoek de diverse kosten

zoveel mogelijk gerubriceerd naar de volgende kostensoorten:

� Administratiekosten

Dit betreft in ons onderzoek een ruim begrip, waaronder

ook personeelskosten en huisvesting van een eventueel

pensioenbureau vallen.

Omvang OPF BPF BRF Totaal

Kleiner dan 1.000 105% n.v.t. 123% 105%

1.000 - 10.000 107% 107% 105% 107%

10.000 - 100.000 112% 106% 115% 109%

100.000 - 1.000.000 n.v.t. 104% n.v.t. 104%

Groter dan 1.000.000 n.v.t. 99% n.v.t. 99%

Totaal 107% 106% 109% 106%

Op

zet

van

het

ond

erzo

ek


3. Opzet van het onderzoek

� Controle- en advieskosten Deze kosten betreffen voornamelijk actuarieel en juridisch advies.

Hieronder vallen ook de controlekosten van de waarmerkend actuaris,

aangezien deze vaak niet separaat inzichtelijk zijn. De advieskosten met

betrekking tot de beleggingen zijn zoveel mogelijk buiten beschouwing

gelaten bij deze rubriek.

� Accountantskosten

Dit betreft voornamelijk de accountantskosten die betrekking hebben

op de controle van de jaarrekening. De advieskosten van de accountant

worden, voor zover dit inzichtelijk is gemaakt door de pensioenfondsen,

geschaard onder de rubriek “Controle- en advieskosten”.

� Overige kosten Onder overige kosten vallen bijvoorbeeld de bestuurskosten,

de kosten voor intern toezicht en de verschuldigde kosten aan

toezichthouders DNB en AFM. Ook indien een pensioenfonds de

pensioenuitvoeringskosten niet nader heeft gespecificeerd, zijn deze

verwerkt onder overige kosten.

In hoofdstuk 4 wordt cijfermatig ingegaan op de uitvoeringskosten van

pensioenfondsen in de jaren 2010, 2011 en 2012.

3.2.2 Kosten van vermogensbeheerIn de “Aanbevelingen uitvoeringskosten” uit november 2011 en

de “Aanbevelingen uitvoeringskosten Nadere uitwerking kosten

vermogensbeheer” uit maart 2012, beide gepubliceerd door de

Pensioenfederatie, worden met betrekking tot de kosten van

vermogensbeheer op hoofdlijnen de volgende kosten onderscheiden:

� vaste beheerkosten van beleggingen;

� prestatieafhankelijke vergoedingen;

� kosten bewaarloon;

� belastingen;

� overige kosten;

� transactiekosten.

In verband met de beperkte historische data hebben wij ervoor gekozen

om met betrekking tot de kosten van vermogensbeheer alleen de

gepubliceerde gegevens over 2012 te hanteren. Hiervan is derhalve

geen driejaarsgemiddelde vastgesteld.

In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de kosten van vermogensbeheer

bij de pensioenfondsen in 2012. Tevens besteden wij aandacht aan de

behaalde beleggingsrendementen.


4. Pensioenuitvoeringskosten16

4. PensioenuitvoeringskostenDe totale pensioenuitvoeringskosten worden door ons onderverdeeld

in administratiekosten, controle- en advieskosten, accountantskosten

en overige kosten. In onderstaande figuren wordt globaal inzicht gegeven

in de verdeling van de totale uitvoeringskosten in deze kostensoorten.

Hierbij maken wij onderscheid in pensioenfondsen tot 1.000 deelnemers,

van 1.000 tot 10.000 deelnemers en van 10.000 tot 100.000 deelnemers.

Dit betreft 269 van de 280 geanalyseerde pensioenfondsen.

50%

32%

7%

11%Administratie

Controle en advies

Accountant

Overig

Uitvoeringskosten per kostensoort, tot 1.000 deelnemers (67x)

63%19%

4%

14%Administratie

Controle en advies

Accountant

Overig

Uitvoeringskosten per kostensoort, 1.000 tot 10.000 deelnemers (151x)

75%

6%

2%

17% Administratie

Controle en advies

Accountant

Overig

Uitvoeringskosten per kostensoort, 10.000 tot 100.000 deelnemers (51x)

Pen

sio

enui

tvo

erin

gsk

ost

en


4. Pensioenuitvoeringskosten

Duidelijk is te zien dat het aandeel administratiekosten toeneemt naarmate

een fonds groter is. De omvang van de administratieve werkzaamheden

hangt voor een groot deel nauw samen met het aantal deelnemers.

De andere werkzaamheden hebben veel meer het karakter van vaste lasten

en drukken dus veel zwaarder op de kleine pensioenfondsen (50% van de

totale uitvoeringskosten) dan op de grotere pensioenfondsen (25% van de

totale uitvoeringskosten).

Hierna wordt eerst in detail ingegaan op de omvang van de totale

uitvoeringskosten. In hoofdstukken 4.2 tot en met 4.4 gaan wij nader

in op de diverse kostensoorten.

4.1 Totale uitvoeringskostenDe 280 geanalyseerde pensioenfondsen hebben in de jaren 2010,

2011 en 2012 in totaal gemiddeld circa € 1,0 miljard per jaar betaald aan

uitvoeringskosten. Dit bedrag is exclusief vermogensbeheerkosten,

die in hoofdstuk 5 aan de orde komen.

Gemiddeld ontvingen de 280 pensioenfondsen circa € 28,7 miljard per

jaar aan bijdragen. De uitvoeringskosten ten behoeve van pensioenbeheer

zijn dus ongeveer 3,5% van de verschuldigde premie.

Met de deelnemerdefinitie van de Pensioenfederatie zijn de

3-jaarsgemiddelde totale uitvoeringskosten van de onderzochte

pensioenfondsen gelijk aan € 125 per deelnemer. Dit betreft een met

aantallen gewogen gemiddelde, zodat de kosten van de twee grootste

fondsen, ABP en PFZW, een grote invloed op het gemiddelde hebben.

De gemiddelde uitvoeringskosten van deze twee pensioenfondsen zijn

gelijk aan € 84 per deelnemer, terwijl de kosten voor de 278 overige

fondsen gelijk zijn aan € 155 per deelnemer.

De totale uitvoeringskosten nemen toe naarmate een pensioenfonds meer

deelnemers heeft, maar de gemiddelde uitvoeringskosten per deelnemer

dalen in dat geval. Van de 151 pensioenfondsen met 1.000 tot 10.000

deelnemers bedragen de gemiddelde uitvoeringskosten per deelnemer

€ 326 per jaar. De onderlinge variatie is echter groot, zoals uit de volgende

grafiek blijkt.

€ 1,0mrdDe kosten van pensioenbeheer

bedragen gemiddeld

€ 1,0 miljard per jaar.

€ 125De 3-jaarsgemiddelde

uitvoeringskosten zijn

€ 125 per deelnemer.



De 3-jaarsgemiddelde kosten liggen voor deze pensioenfondsen tussen

€ 84 en € 1.061 per deelnemer. De dalende lijn geeft de lineaire trend weer.

Onmiskenbaar blijkt hieruit dat schaalgrootte van belang is voor

het verkleinen van de gemiddelde uitvoeringskosten per deelnemer.

In de grafiek is ook te zien dat bij pensioenfondsen met vergelijkbare

aantallen deelnemers soms zeer grote verschillen bestaan tussen de

gemiddelde kosten per deelnemer. Het is belangrijk dat besturen,

deelnemersraden en verantwoordingsorganen van de pensioenfondsen

met relatief hogere kosten zich bewust zijn van deze verschillen en zich

een oordeel vormen over de vraag of deze gerechtvaardigd zijn.

TransparantieDe Pensioenfederatie had tot doel gesteld om 90% van de

pensioenfondsen te bewegen om de uitvoeringskosten per deelnemer

inzichtelijk te maken in het jaarverslag over boekjaar 2012. Dit percentage

betrof een weging naar pensioenvermogen, waardoor dit doel makkelijker

gehaald wordt indien de grootste fondsen hieraan zouden voldoen.

Uit ons onderzoek blijkt dat ruim 86% van de 280 geanalyseerde

pensioenfondsen de kosten per deelnemer in het jaarverslag 2012 hebben

gepubliceerd, waaronder overigens alle bedrijfstakpensioenfondsen.

Wanneer wij een met het pensioenvermogen gewogen percentage

berekenen, dan komt dit uit op bijna 99%.

In de volgende grafiek wordt inzichtelijk gemaakt dat de mate van

transparantie mede afhankelijk is van de omvang van een pensioenfonds.

Uitvoeringskosten per deelnemer, fondsgrootte 1.000 – 10.000 deelnemers

1.200

1.000

800

600

400

200

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000

Aantal deelnemers

pensioenfondsengemiddelde: € 326

Ko

sten

(€

)

86%Over 2012 rapporteerde 86%

van de pensioenfondsen de

kosten per deelnemer.

Pen

sio

enui

tvo

erin

gsk

ost

en



Los van het cijfermatige aspect hebben wij in de meeste jaarverslagen

2012 kunnen merken dat het onderwerp kosten hoog op de agenda staat

bij pensioenfondsen. In een groot aantal van de bestuursverslagen wordt

uitgebreid aandacht besteed hieraan, en in een aantal gevallen geeft het

bestuur ook zijn mening over het kostenniveau, inclusief onderbouwing.

Belanghebbenden hoeven het natuurlijk niet altijd eens te zijn met

deze mening, maar duidelijk is wel dat partijen daarover nu een meer

gefundeerd overleg kunnen hebben.

Dalende trendDe genoemde gemiddelde kosten ad € 125 per deelnemer laten een daling

zien ten opzichte van ons rapport uit 2012, toen de 3-jaarsgemiddelde

kosten nog € 134 per deelnemer bedroegen. Deze daling kent twee

belangrijke oorzaken.

De belangrijkste daling wordt veroorzaakt door een herrubricering van de

kosten door de pensioenfondsen zelf. Bij een groot aantal fondsen wordt

een deel van de kosten die eerder onder pensioenuitvoeringskosten vielen,

nu gerubriceerd als kosten met betrekking tot het vermogensbeheer. In de

jaarverslagen zijn dan meestal ook de vergelijkende cijfers aangepast door

de pensioenfondsen.

Los hiervan is ook een dalende trend van de kosten waarneembaar,

van € 127 in 2010 naar € 122 per deelnemer in 2012. De dalende trend

wordt vooral veroorzaakt doordat de grotere pensioenfondsen een

kostendaling laten zien. Bij de helft van de 280 pensioenfondsen waren

de kosten per deelnemer in 2012 echter hoger dan het 3-jaarsgemiddelde.

Bijzonderheden met betrekking tot kosten 2012De door ons berekende kosten per deelnemer in 2012 zijn gelijk aan

€ 122. Hierbij worden de totaal door de pensioenfondsen gepubliceerde

uitvoeringskosten gedeeld door de som van het totaal aantal actieve

deelnemers en pensioengerechtigden. Wanneer wij de gemiddelde kosten

per deelnemer 2012 berekenen aan de hand van de kosten per deelnemer

die de pensioenfondsen zelf hebben gepubliceerd in het jaarverslag,

dan komen de kosten per deelnemer bijna 10% lager uit. Dit verschil kent

meerdere oorzaken, waarvan wij hierna de meest voorkomende toelichten:

groter dan 1.000.000

100.000 - 1.000.000

10.000 - 100.000

1.000 - 10.000

kleiner dan 1.000

Publicatie van uitvoeringskosten per deelnemer, verdeling naar aantal deelnemers

0 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

100%

100%

98%

89%

70%



� Andere deelnemerdefinitie Circa 15% van de 280 pensioenfondsen hanteert een andere definitie

ter bepaling van het aantal deelnemers. Het grootste deel hiervan

berekent de kosten per deelnemer over het totaal aantal deelnemers,

inclusief de slapers. De overige pensioenfondsen hebben gekozen voor

een “normdeelnemer”, die echter per pensioenfonds verschilt.

� Saldering uitvoeringskosten met baten

Een aantal pensioenfondsen heeft ervoor gekozen om de kosten per

deelnemer te baseren op met baten gecorrigeerde uitvoeringskosten.

Vaak betreft dit dan de vrijval uit de kostenvoorziening, maar het komt

ook voor dat een deel van de uitvoeringskosten niet wordt meegenomen

omdat die “voor rekening van de werkgever komen”.

� Toerekening vermogensbeheerkosten

Hiervoor meldden wij al dat pensioenfondsen een deel van de

uitvoeringskosten toerekenen aan vermogensbeheer. In een beperkt

aantal gevallen is echter niet inzichtelijk gemaakt welk deel van de

uitvoeringskosten als vermogensbeheerkosten aangemerkt zijn.

� Onvolledige kosten Meerdere pensioenfondsen komen zelf op lagere kosten per

deelnemer doordat zij, bewust of onbewust, niet alle uitvoeringskosten

meetellen bij de berekening. Diverse malen zijn wij tegen gekomen dat

“eenmalige projectkosten” niet verwerkt worden in de kostenberekening,

maar het komt ook voor dat een pensioenfonds bijvoorbeeld alleen de

administratiekosten meeneemt.

AanbevelingenOm de vergelijkbaarheid van (de kosten van) pensioenfondsen

verder te vergroten, is het wenselijk dat de richtlijnen van de

Pensioenfederatie beter nagevolgd dan wel inhoudelijk aangescherpt

worden. Naar aanleiding van de hiervoor genoemde constateringen,

doen wij graag de volgende aanbevelingen.

1. Hanteer in ieder geval de deelnemerdefinitie van de Pensioenfederatie,

waarbij het aantal deelnemers gelijk is aan de som van de

actieve deelnemers en de pensioengerechtigden. Een afwijkende

kostenberekening per deelnemer, bijvoorbeeld op basis van het totaal

aantal deelnemers inclusief slapers, kan desgewenst aanvullend

gerapporteerd worden.

2. Gebruik als uitgangspunt alle verschuldigde pensioenuitvoeringskosten

per jaar, inclusief kosten die (separaat) door de werkgever worden

betaald. Verwar een financieringsbron, zoals vrijval uit een

kostenvoorziening, niet met een verlaging van de kosten. Indien een deel

van de totale uitvoeringskosten is toe te rekenen aan vermogensbeheer,

maak dat dan cijfermatig inzichtelijk, inclusief onderbouwing.

Gebruik uniforme

deelnemerdefinitie

Pensioenfederatie.

Rapporteer totale

uitvoeringskosten en maak

toerekening aan kosten

vermogensbeheer inzichtelijk.

Pen

sio

enui

tvo

erin

gsk

ost

en



4.2 AdministratiekostenHet spreekt voor zich dat de administratiekosten de grootste

uitvoeringskostenpost voor pensioenfondsen vormen, al is in de inleiding

van dit hoofdstuk al inzichtelijk gemaakt dat dit niet altijd geldt voor de

kleinere pensioenfondsen. Gemiddeld werd in de jaren 2010 tot en met

2012 ongeveer 2/3e van de totale uitvoeringskosten hieraan besteed.

In totaal gaat het om een bedrag van meer dan € 650 miljoen.

In werkelijkheid zal met de administratiekosten overigens een

aanmerkelijk groter bedrag gemoeid zijn. Het grootste pensioenfonds

heeft namelijk nagenoeg alle uitvoeringskosten als “overige kosten”

gerubriceerd in het jaarverslag, zodat deze in ons onderzoek ook bij

de “overige kosten” zijn opgenomen.

Door pensioenfondsen met deelnemersaantallen tussen de 10.000 en

100.000 wordt gemiddeld circa € 4 miljoen per jaar aan administratie

uitgegeven, wat neerkomt op € 124 per deelnemer. De kleinere

pensioenfondsen, met deelnemersaantallen tussen 1.000 en 10.000,

zijn gemiddeld € 209 per deelnemer kwijt aan administratie.

Voor pensioenfondsen met minder dan 1.000 deelnemers lopen de

3-jaarsgemiddelde administratiekosten per deelnemer op tot € 383 per

deelnemer, waarbij deze variëren tussen € 67 en ruim € 1.000, met twee

uitschieters van € 1.500 en € 2.400. Dit wordt inzichtelijk gemaakt in

de volgende figuur, waarbij opgemerkt wordt dat de getoonde dalende

trendlijn geen rekening houdt met de genoemde twee uitschieters.

Conclusies dienen met enige voorzichtigheid getrokken te worden.

Gemiddeld genomen geldt dat de administratiekosten per deelnemer

afnemen naarmate het aantal deelnemers toeneemt. Het is echter

ook duidelijk dat grotere pensioenfondsen lang niet altijd lagere

administratiekosten per deelnemer hebben dan de kleinere fondsen.

Administratiekosten per deelnemer, fondsgrootte tot 1.000 deelnemers

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000

Aantal deelnemers


Ko

sten

(€

)



4.3 Controle- en advieskostenDe controle- en advieskosten vormen een tweede belangrijke kostenpost

voor een pensioenfonds. Gemiddeld besteden de pensioenfondsen hier

ongeveer € 220.000 per jaar aan, maar ook hier is de variëteit groot.

Zo is voor de pensioenfondsen met deelnemersaantallen tussen 10.000

en 100.000 het 3-jaarsgemiddelde € 327.000, waarbij deze gemiddelde

controle- en advieskosten uiteen lopen tussen € 6.000 en € 1,8 miljoen

per jaar. Zie ook de volgende figuur. Het mag duidelijk zijn dat een

aantal pensioenfondsen nog kan werken aan een betere rubricering van

de diverse uitvoeringskosten, omdat vooral de getoonde controle- en

advieskosten aan de onderkant van de range niet erg waarschijnlijk ogen.

Bovendien merken wij op dat ongeveer 20% van de 51 pensioenfondsen

in deze categorie helemaal geen uitsplitsing heeft gemaakt naar deze

controle- en advieskosten.

In de figuur is verder te zien dat de trendlijn licht stijgend is, maar dicht

tegen het gemiddelde aan zit. Hetzelfde is ook waarneembaar bij de

pensioenfondsen met minder dan 10.000 deelnemers. Dit betekent dat de

controle- en advieskosten nauwelijks afhankelijk zijn van de grootte van

het pensioenfonds.

4.4 Accountantskosten en overige kostenDe gemiddeld gerapporteerde accountantskosten bedragen € 63.000

per jaar. De 151 pensioenfondsen met deelnemersaantallen tussen 1.000

en 10.000 zijn circa 4% van de totale uitvoeringskosten kwijt aan de

accountantscontrole, met een 3-jaarsgemiddelde van circa € 50.000.

Ook hier zijn grote verschillen tussen de fondsen te constateren.

Totale controle- en advieskosten, fondsgrootte 10.000 tot 100.000 deelnemers

1.800

1.600

1.400

1.200

1.000

800

600

400

200

0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 90.000 100.000

Aantal deelnemers


Ko

sten

(x€

1.0

00

)

Pen

sio

enui

tvo

erin

gsk

ost

en



Van de 151 fondsen hebben er 3 geen accountantskosten gepubliceerd

in de jaarverslagen. Van de overige 148 worden de accountantskosten

getoond in de volgende figuur.

De hoogte van de accountantskosten zal voornamelijk afhankelijk

zijn van de complexiteit van de pensioenregelingen en het pensioenfonds,

en in mindere mate van de grootte van een fonds. Dat is in de figuur ook

te zien aan de trendlijn, die nagenoeg op het gemiddelde blijft.

Een opvallende constatering die wij tijdens ons onderzoek deden,

is dat bedrijfstakpensioenfondsen gemiddeld aanmerkelijk

lagere accountantskosten hebben dan de ondernemings- en

beroepspensioenfondsen. Gemiddeld zijn de bpf’en ongeveer

20% minder kwijt voor de accountantscontrole.

Overige kostenDe overige kosten bedragen gemiddeld 25% van de totale

uitvoeringskosten. Dit betreffen onder andere contributies aan de

toezichthouders en bestuurskosten, maar regelmatig zijn deze kosten niet

nader gespecificeerd in de jaarverslagen. Ook indien een pensioenfonds

niet of nauwelijks een uitsplitsing heeft gemaakt van de uitvoeringskosten,

hebben wij de kosten gerubriceerd onder “overige kosten”. Hierin zullen

dan ook gegarandeerd administratiekosten en advieskosten zitten.

Het relatief hoge percentage van 25% wordt mede veroorzaakt

doordat het grootste pensioenfonds nagenoeg alle uitvoeringskosten

als “overige kosten” heeft gerubriceerd. Zonder dit fonds is het totale

aandeel van de overige kosten minder dan 15%.

Totale accountantskosten, fondsgrootte 1.000 tot 10.000 deelnemers

250

200

150

100

50

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000

Aantal deelnemers


Ko

sten

(x€

1.0

00

)


5. Kosten van vermogensbeheer en rendement24

In vervolg op de aanbevelingen in november 2011 kwam de

Pensioenfederatie in maart 2012 met de “Nadere uitwerking

kosten vermogensbeheer”.

De kosten van vermogensbeheer wil de Pensioenfederatie graag

als percentage van het gemiddeld belegde vermogen zien.

Tevens wordt dringend verzocht om inzicht te geven in de

transactiekosten, eveneens als percentage van het gemiddeld

belegde vermogen. Onder transactiekosten worden onder andere

de kosten van aan- en verkoop van beleggingstitels gezien.

Vermogensbeheerders waren tot 2012 niet gewend om deze kosten

inzichtelijk te maken. De pensioenfondsen en hun vermogensbeheerders

hebben in 2012 een enorme slag gemaakt. In 2011 had ongeveer 2/3e

van de pensioenfondsen inzicht gegeven in de vermogensbeheerkosten.

Ruim 25% had zich toen gewaagd aan een inschatting van de

transactiekosten. In 2012 heeft maar liefst 86% van de pensioenfondsen

een opgave gedaan van de vermogensbeheerkosten, en 65% van de

fondsen heeft ook een inschatting gegeven van de transactiekosten.

Gewogen naar het pensioenvermogen, zoals de Pensioenfederatie

toetst, zijn deze percentages zelfs bijna 99% respectievelijk 93%. In de

volgende figuur geven wij inzicht in de mate waarin pensioenfondsen

de vermogensbeheerkosten hebben gepubliceerd in 2012, onderverdeeld

naar vermogensklassen.

In de figuur is te zien dat de kosten van vermogensbeheer meer

gepubliceerd worden naarmate het pensioenfonds een groter

pensioenvermogen heeft. Bij de fondsen tot € 100 miljoen maakt

circa 2/3e de kosten van vermogensbeheer inzichtelijk, terwijl nagenoeg

alle pensioenfondsen met een pensioenvermogen van meer dan

€ 1 miljard dat doen.

groter dan € 100 miljard

€ 10 miljard - € 100 miljard

€ 1 miljard - € 10 miljard

€ 100 miljoen - € 1 miljard

kleiner dan € 100 miljoen

Publicatie van kosten vermogensbeheer, verdeling naar vermogen

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Vermogensbeheerkosten Transactiekosten

100%100%

100%92%

95%80%

87%62%

68%50%

86%/65%Van de 280 pensioenfondsen

rapporteert 86% de

vermogensbeheerkosten.

65% geeft ook inzicht in

transactiekosten.

Ko

sten

van

ver

mo

gen

sbeh

eer

en

ren

dem

ent


5. Kosten van vermogensbeheer en rendement

5.1 Vermogensbeheerkosten en transactiekostenVan de 242 pensioenfondsen die de vermogensbeheerkosten hebben

gepubliceerd, komen de met het vermogen gewogen kosten uit op circa

0,53% van het gemiddelde pensioenvermogen in 2012. De gerapporteerde

kosten variëren tussen 0,03% en 1,18%. Opvallend is dat de twee

grootste pensioenfondsen van Nederland het totale kostenpercentage

significant doen stijgen. Deze fondsen rapporteren gemiddeld 0,68% aan

vermogensbeheerkosten, terwijl dit voor de overige fondsen 0,40% van

het gemiddelde pensioenvermogen is.

Het gewogen gemiddelde van de gepubliceerde transactiekosten komt

neer op 0,10% van het gemiddelde pensioenvermogen in 2012. Ook hier is

de variatie enorm, waarbij een pensioenfonds transactiekosten publiceert

van 0,001% en een ander fonds aangeeft 1,21% van het vermogen hieraan

besteed te hebben. Bij de transactiekosten geldt dat de twee grootste

fondsen van Nederland het gemiddelde juist verlagen. Daar waar

de “kleinere” pensioenfondsen (tot € 10 miljard pensioenvermogen)

gemiddeld ruim 0,15% transactiekosten publiceren, komen de twee

grootste fondsen uit op gemiddeld 0,07%.

Indien wij aannemen dat de gepubliceerde vermogensbeheer- en

transactiekosten over 2012 maatgevend zijn voor 2013, dan schatten

wij in dat de totale kosten gerelateerd aan vermogensbeheer in 2013

neerkomen op € 5,7 miljard. Hiervan gaat dan circa € 4,8 miljard op aan

vermogensbeheer en € 0,9 miljard aan transactiekosten.

In hoofdstuk 3 schreven wij al dat de Pensioenfederatie graag zou

zien dat de pensioenfondsen de totale vermogensbeheerkosten nader

onderverdelen in vaste beheerkosten, prestatieafhankelijke vergoedingen,

bewaarloon, belastingen en overige kosten. Wij hebben geanalyseerd

in hoeverre de pensioenfondsen hieraan gehoor hebben gegeven.

De categorieën “bewaarloon” en “belastingen” werden bijna nergens

gepubliceerd, en waar dit wel gebeurde betrof dit een niet-materieel

percentage. Wij hebben in ons onderzoek daarom het bewaarloon

gerubriceerd onder de “vaste beheerkosten” (hetgeen ook door diverse

pensioenfondsen is gedaan), en de belastingen onder “overige kosten”.

Na deze herrubricering blijkt dat in 2012 gemiddeld circa 72% van

de vermogensbeheerkosten (exclusief transactiekosten) is besteed

aan de vaste beheer- en bewaarkosten. Circa 24% werd besteed aan

prestatieafhankelijke vergoedingen. Hierbij zijn duidelijke verschillen

waarneembaar tussen de verschillende soorten pensioenfondsen,

zoals in de volgende figuren te zien is.

0,53%De gewogen gemiddelde

vermogensbeheerkosten

bedragen 0,53%

van het gemiddelde

pensioenvermogen.

0,10%De gewogen gemiddelde

transactiekosten bedragen

0,10% van het gemiddelde

pensioenvermogen.

€ 5,7mrdOp basis van de

gepubliceerde cijfers over

2012 komen de in 2013

verwachte kosten van

vermogensbeheer uit

op € 5,7 miljard.



Het totale gewogen gemiddelde percentage aan prestatieafhankelijke

vergoedingen bij alle pensioenfondsen, voor zover gespecificeerd,

was 24%. In de figuren is te zien dat vooral bij bedrijfstakpensioenfondsen

een relatief groot deel van vermogensbeheerkosten gerelateerd is aan de

geleverde prestaties (27%). Dergelijke vergoedingen lijken vooral voor te

komen bij de 14 grootste fondsen, met een pensioenvermogen van meer

dan € 10 miljard. Deze 14 fondsen zijn goed voor circa 97% van de totaal

gerapporteerde prestatieafhankelijke vergoedingen.

88%

10%2%

Beheer- en bewaarkosten

Prestatieafhankelijke vergoedingen

Overig

Verdeling vermogensbeheerkosten bij Ondernemingspensioenfondsen

68%

27%

5%Beheer- en bewaarkosten


Overig

Verdeling vermogensbeheerkosten bij Bedrijfstakpensioenfondsen

93%

6% 1%

Beheer- en bewaarkosten


Overig

Verdeling vermogensbeheerkosten bij Beroepspensioenfondsen

Ko

sten

van

ver

mo

gen

sbeh

eer

en

ren

dem

ent



5.2 BeleggingsrendementHet beheren van geld kost geld, waarbij grote variatie zichtbaar

is tussen de fondsen. Soms is daarvoor een goede reden aan te

wijzen. Bovengemiddelde vermogensbeheerkosten kunnen

bijvoorbeeld gerechtvaardigd worden indien hiervoor, op de lange

termijn, ook bovengemiddelde beleggingsrendementen behaald

worden. Hieraan worden immers ook prestatieafhankelijke

vergoedingen gekoppeld.

Wij hebben tijdens ons onderzoek getracht om inzicht te krijgen

in de kosten van vermogensbeheer enerzijds en de behaalde

beleggingsrendementen anderzijds. Dit is een gewaagde exercitie

gebleken, waarbij de nodige kanttekeningen gezet kunnen worden.

De eerste kanttekening is dat wij alleen hebben gekeken naar de kosten

en beleggingsrendementen in 2012. Wij onderkennen meteen dat

hiermee het lange termijn karakter van de door pensioenfondsen gekozen

beleggingsstrategieën niet meegenomen wordt. Gezien het gebrek aan

kostengegevens in het verleden, hebben wij desondanks hiervoor gekozen.

Om vervolgens een eerlijke vergelijking tussen behaalde

beleggingsrendementen te kunnen maken, is het essentieel

dat de gepubliceerde beleggingsrendementen vergelijkbaar zijn.

Helaas hebben wij moeten constateren dat dit niet het geval is.

RenteafdekkingHet beleggingsrendement van een pensioenfonds wordt bepaald door

strategische en tactische beleggingskeuzes. Onderdeel hiervan is de

keuze om een deel van het renterisico af te dekken. Het resultaat dat

behaald wordt op deze renteafdekking is dan ook onderdeel van het

totale beleggingsrendement van een pensioenfonds.

Tijdens onze analyse hebben wij geconstateerd dat een groot deel

van de pensioenfondsen niet inzichtelijk heeft gemaakt of het

gerapporteerde beleggingsrendement inclusief of exclusief renteafdekking

is. Wij vermoeden dat in de meeste gevallen het totale rendement

(inclusief renteafdekking) getoond wordt. Wij hebben echter gezien dat

dit niet altijd gebeurt.

Bruto versus nettoVervolgens blijkt bij de meeste pensioenfondsen niet duidelijk of het

getoonde beleggingsrendement vóór of ná aftrek van de beleggingskosten

is. Pensioenfondsen die dit wel inzichtelijk maken in het jaarverslag,

zitten niet op één lijn, zodat het ene pensioenfonds bruto rendementen

publiceert en het andere pensioenfonds netto rendementen.



AanbevelingenAan het vermogensbeheer zijn pensioenfondsen verreweg de meeste

kosten kwijt. Bij het ene pensioenfonds kunnen deze kosten wel vier

keer zo hoog zijn als bij het andere pensioenfonds. Op voorhand

kan daarover geen oordeel gegeven worden, want wellicht behaalt

het laatste pensioenfonds wel stelselmatig aanzienlijk hogere

beleggingsrendementen. Om dit goed te kunnen beoordelen,

is enerzijds inzicht nodig in die behaalde resultaten en anderzijds

dienen die resultaten beoordeeld te kunnen worden aan de hand

van een benchmark. Dit leidt tot onze derde aanbeveling.

3. Uniformeer de wijze waarop beleggingsrendementen

gepresenteerd worden in het jaarverslag. Toon bij voorkeur het

bruto beleggingsrendement inclusief renteafdekking en de totale

beleggingskosten, zodat ook het netto rendement eenvoudig

vastgesteld kan worden.

Onze laatste aanbeveling is van algemene aard. Wij hebben

geconstateerd dat pensioenfondsen veel tijd en aandacht hebben

besteed aan het inzichtelijk maken van de uitvoeringskosten en

de vermogensbeheerkosten. Het zou de toegankelijkheid verbeteren

en de transparantie verhogen wanneer deze kosten ook worden

opgenomen in de kerncijfers van het jaarverslag.

4. Rapporteer de uitvoeringskosten per deelnemer,

de vermogensbeheerkosten en de transactiekosten

(beide als percentage van het gemiddeld belegde vermogen)

als onderdeel van de kerncijfers in het jaarverslag, zodat deze

gegevens beter toegankelijk worden voor belanghebbenden.

BeleggingsrendementenIn de volgende figuur worden de door de pensioenfondsen in 2012

gepubliceerde beleggingsrendementen afgezet tegen de in 2012

verschuldigde kosten van vermogensbeheer (inclusief transactiekosten).

Hierbij hebben wij onderscheid gemaakt tussen de drie soorten

pensioenfondsen. Van de pensioenfondsen die inzicht hebben gegeven

in de rendementen met en zonder renteafdekking, hebben wij de

beleggingsrendementen inclusief de renteafdekking meegenomen.

Uniformeer het

inzicht in behaalde

beleggingsrendementen.

Rapporteer de kosten in de

kerncijfers van het jaarverslag.

Ko

sten

van

ver

mo

gen

sbeh

eer

en

ren

dem

ent



In verband met de eerder genoemde kanttekeningen is het lastig om

conclusies te trekken uit deze figuur. Op basis van de gepubliceerde

gegevens lijkt er nauwelijks tot geen verband te zijn tussen de gemaakte

vermogensbeheerkosten en gerealiseerde beleggingsrendementen, al lijkt

dit verband er in 2012 voor de beroepspensioenfondsen wel te zijn.

Van de 280 geanalyseerde pensioenfondsen heeft 96% een

beleggingsrendement gepubliceerd. Gewogen met het

pensioenvermogen is dit zelfs 99%. Het totaal behaalde

beleggingsrendement in 2012 bedraagt 13,6%. Dit gemiddelde is

nauwelijks afhankelijk van de omvang van het pensioenvermogen.

Pensioenfondsen met een vermogen tot € 100 miljoen hebben een

(gewogen) beleggingsrendement van 14,0% gepubliceerd, en de

fondsen met een vermogen van € 100 miljoen tot € 1 miljard zaten op

13,3%. De drie categorieën pensioenfondsen met pensioenvermogens

van meer dan € 1 miljard kwamen op ongeveer 13,6% uit.

Opvallend is dat geen van de pensioenfondsen in 2012 een negatief

beleggingsrendement heeft behaald. Het laagste gepubliceerde

rendement bedraagt 0,8% en het hoogste 22,7%.

In verband met de genoemde kanttekeningen zullen wij verder

vooralsnog geen conclusies trekken uit de getoonde kosten en

rendementen. Vanzelfsprekend raden wij pensioenfondsen wel aan

om de beleggingskosten op te nemen als vast onderdeel van de

managementrapportage, deze kritisch te blijven beoordelen en ze

zoveel als mogelijk te beperken. Met een daling van de beleggingskosten

met 1 basispunt is immers al meer dan € 90 miljoen gemoeid.

Vermogensbeheerkosten (inclusief transactiekosten) versus beleggingsrendement 2012

25%

20%

15%

10%

5%

0% 0,0% 0,2% 0,4% 0,6% 0,8% 1,0% 1,2% 1,4% 1,6% 1,8%

Vermogensbeheerkosten

OndememingspensioenfondsBedrijfstakpensioenfondsBeroepspensioenfonds

Bel

egg

ing

sren

dem

ent

13,6%Het gemiddelde

beleggingsrendement

in 2012 bedraagt 13,6%.


6. Tot slot30

De informatie in dit rapport en de daaruit getrokken conclusies zijn

gebaseerd op wat een geïnformeerde lezer kan halen uit de jaarverslagen

van de pensioenfondsen. Geen van de pensioenfondsen is benaderd voor

extra uitleg of om nadere gegevens te verstrekken.

Hoewel alles in het werk is gesteld om ervoor te zorgen dat de informatie

in dit rapport nauwkeurig is, aanvaardt LCP geen enkele aansprakelijkheid

voor eventuele fouten of voor handelingen van derden.

Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Pension Fund Consulting ALM Consulting Actuarial Services Corporate Consulting Training Communication www.lcpnl.com

Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

Utrecht, the Netherlands

Tel: +31 (0)30 256 76 30

[email protected]

LCP Libera AG

Zürich, Switzerland

Tel: +41 (0)43 817 73 00

[email protected]

Lane Clark & Peacock LLP

London, UK

Tel: +44 (0)20 7439 2266

[email protected]

LCP Libera AG

Basel, Switzerland

Tel: +41 (0)61 205 74 00

[email protected]

Lane Clark & Peacock LLP

Winchester, UK

Tel: +44 (0)1962 870060

[email protected]

LCP Asalis AG

Zürich, Switzerland

Tel: +41 (0)43 344 42 10

[email protected]

Lane Clark & Peacock Belgium CVBA

Brussels, Belgium

Tel: +32 (0)2 761 45 45

[email protected]

Lane Clark & Peacock UAE

Abu Dhabi, UAE

Tel: +971 (0)2 658 7671

[email protected]

Lane Clark & Peacock Ireland Limited

Dublin, Ireland

Tel: +353 (0)1 614 43 93

[email protected]

NL

c09

13/0

913

Lane Clark & Peacock (LCP) is een Europees actuarieel adviesbureau. LCP heeft vestigingen in Utrecht,

Londen, Winchester, Dublin, Zürich, Basel en Brussel.


Jeroen Koopmans

[email protected]

+31 (0)6 5099 9120

Evert van Ling

[email protected]

+31 (0)6 2453 3001

Johan van Soest

Senior [email protected]

+31 (0)6 5373 3998

mailto:jeroen.koopmans%40lcpnl.com?subject=

mailto:johan.vansoest%40lcpnl.com?subject=