090213 © de Volkskrant - wm

De insula speelhet waarnemeneigen lichamelizoals een versnhartslag en ‘vlinbuik’. Maar hetbetrokken bij gvan pijn en walwordt extra actverliefde zijn geMaar waarom?

Het ventraal tegmentalegebied ligt onder in hetbrein, in het bovenstedeel van de hersenstam.Het is als het ware demotor die de reacties ingang zet van de hersen-gebiedjes die we hierapart bespreken. Zijnvezels strekken zich uittot in het ventralestriatum, de nucleuscaudatus en de prefron-tale cortex.

De nucleus caudatus maakt deeluit van de basala ganglia. Hij isbetrokken bij leren, her-inneren en waarderen, endaarmee bij aandachtspro-cessen in de hersenen.Hij is het actiefst als jekijkt naar je waardevolstekeuze. Je kunt je voorstel-len dat hij als een dolletekeergaat wanneeriemand zijn geliefde ziet.Het putamenligt ook in de basalaganglia en speelt een rolbij beweging. Het is bijverliefdheid extra actief.

Het ventrale striatum is een ‘pleziergebiedje’dat ligt in de basala ganglia, hersengebiedendie betrokken zijn bij de controle van be-wegingen en bij bepaalde cognitieve enemotionele functies.Het maakt deel uit van een vande acht dopaminerge circuitsin de hersenen. Neuronenin dit gebiedje zijngevoelig voor verslavendemiddelen die zorgen vooreen verhoogde productievan dopamine, endaarmee voor een genots-en geluksgevoel. Ook seksen verliefdheid geven zo’ndopaminepiek.

GEBIEDEN DIE EXTRA ACTIEF ZIJN

‘LOVESPOTS’ IN HET BREINVerliefdheid kun je niet in de hersenen zien. Wel zijn ergebiedjes die extra actief worden wanneer mensen die inde scanner liggen naar een foto kijken van iemand opwie ze verliefd zijn. Maar die extra activiteit zien weook op andere momenten. Vergelijk het met kijken ofluisteren: als je iets opmerkelijks hoort of ziet, let jeextra goed op. Als je smoorverliefd bent, zijn jeogen en oren honderd procent gericht op die Ene.Verliefdheid is bovendien niet alleen rozengeur enmaneschijn; er komt ook een hoop stress bijkijken. Verlatingsangst, onzekerheid,jaloezie en dwanggedachten horen er ookbij. Eigenlijk is euforische verliefdheid eenpsychische aandoening die iemand oplange termijn zou kunnen slopen.Gelukkig houdt deze hysterischetoestand vrijwel altijd na een paarmaanden vanzelf op.

ventraal tegmentalegebied

ventstria

nucleuscaudatus

gyruscingularis

ins

putamen

amygdala

AchterAchter

hersenstam

kleine hersenel i e herkleine hersenennen

NeuropsychologieREPORTAGE HEVIG VERLIEFDEN VERTONEN SOMS GEDRAG ALS BIJ PSYCHISCHE AANDOENING

‘Er wordt nauwelijksgeld beschikbaar ge-steld voor onderzoeknaarverliefdheid.Datis eigenlijk heel gek’,zegt biologisch psy-choloog Sandra Lan-

geslag(UniversityofMaryland), terwijlzehaar ineenpaardenstaartgevatteblonderastahaar schudt. ‘De kans dat iemandooit in zijn leveneenpsychische stoorniskrijgt, is 45 procent. Maar de kans dat jeverliefdwordt, is bijna 100procent! Zo’nverliefdheid kan enorme gevolgen heb-ben, zowel voorhet betreffende individuals voor de samenleving. Verliefdemen-sen zettenhun leven vaak op zijn kop: zegaanzichanderskleden,naaranderemu-ziek luisteren, verhuizen, vertrekkenbijeenanderegeliefde,noemmaarop.’

Langeslag verdiept zich al jaren in ver-liefdheidsonderzoek.Haar conclusie:wewetennogmaar barweinig over debete-kenis vanprocessen in verliefdebreinen.Langeslag: ‘De hersenen van verliefde enniet-verliefdemensen zijnnooit vergele-ken. Er is wel bekeken hoe de hersenenvan verliefden reageren op een foto vandegene op wie ze verliefd zijn en op dievananderen.Dan zie je dat bepaaldeher-sengebiedjesmeer of minder actief wor-den. Maar wat betekent dat? Zijn ze be-trokkenbij het ophalen vanherinnerin-

genaandegeliefde?Of bij het gevoel vanvlinders indebuik?’

Uit andere studies weten we dat defunctiesvandiegebiedjesheelbreedzijn,legt Langeslag uit. Sommige zijn betrok-ken bij zowelmotorische als cognitievefuncties,énbijmotivering.Het isdaaromonduidelijkwelke specifieke rol zo’n ge-biedjevervultophetmomentdatiemandnaarzijngeliefdekijkt.Langeslag: ‘Boven-dien ligt zo’n actieve kern in een gebied

waar allerlei kernen omheen liggen dieookindieactivatievallen.Zohebbenher-senscansdie activatie inhet ventrale teg-mentale gebiedje laten zien niet zo’ngoede resolutie. Jeweet dusniet zeker ofdieactivatiehaaroorzaakvindt indatenekerntjeof in ietswaternetnaast ligt.’Ver-liefdheid, kortom, kun je niet reducerentotmeer of minder activiteit in bepaaldehersengebieden.Het is zeer complex ge-dragwaarbijhethelebreinbetrokken is.

Onderzoek naar liefdesverdriet illu-streert hóé ingewikkeld. Uit de twee stu-diesdiehiernaarzijngedaan,blijktdatbijmensenmet liefdesverdriet het ventraletegmentale gebied enhet ventrale stria-tumheelactief zijn.Datzijnzebijmensendieverliefdzijnook.Eenmogelijkeverkla-ring is dat verliefdheid ookgepaardgaatmet veel negatieve emoties, zegt Lange-slag. ‘Mensenzijnzenuwachtig,bangomiemandkwijt te raken, jaloers. Ook liefde

diewordt beantwoord, genereert niet al-leenmaarpositievegevoelens.’

Intussenvaltwelop,datgedragvanhe-vigverliefdemenseninsommigeopzich-ten lijkt op gedrag vanmensenmet eenpsychische aandoening. Obsessief den-ken aan een geliefde vertoont overeen-komsten met de dwanggedachten diemensenmet een obsessief-compulsievestoornis hebben.Het hunkerennaar eengeliefdelijktophetontembareverlangenvan drugsverslaafden naar hun genots-middel.Langeslag: ‘Dathunkerenuitzichinafsprakenafzeggenof jeagendabewustleeg houden, zodat je altijd beschikbaarbent voor je geliefde.Maar over die over-eenkomsten in hersenactiviteit kunnenwe pas meer zeggen als we verliefde énverslaafdemensen in de scanner leggenenhunhersenactiviteit vergelijken.’

SchizofrenieLangeslag is ook benieuwd naar de her-senactiviteit van verliefdemensenverge-lekenmetdie vanmensenmet schizofre-nie. ‘Mensenmetschizofreniehorenvaakverborgenboodschappen als iemand te-genhenpraat.Verliefdemensendoenietssoortgelijks: ze kennen veel waarde toeaan normale dingen. Bijvoorbeeld: de-geneopwiejeverliefdbent,kijkttoevalligjouwkant op, enmeteendenk je: oef, hijkijkt, zouhijmijook leukvinden?’

Verliefdheidsonderzoekersproberenbetekenis te gevenaanwatwewetenoverhersenprocessen. ‘Te veel of teweinig verliefd zijn, dat kun jemisschienbehandelen.’DoorMalou vanHintum IllustratieWillumMorsch

Wat ruikt je dna lekker!De website ScientificMatch.com werd in 2007 met veel tamtam gelanceerd. Voor het eerst kon een da-tingsite voorspellen hoe prettig kandidaten elkaars geur zouden vinden. Hoe? Door een wattenstaafje

langs de binnenkant van je wang te schrapen, en de laboranten van ScientificMatch.com je dna te latenbepalen. Daarin bevinden zich namelijk genen die belangrijk zijn voor geur. En uit onderzoek was al eens

gebleken dat zowel mannen als vrouwen het meest genoten van de geur van bezwete T-shirts waarinandere ‘geurgenen’ zaten dan in hun eigen dna. Een blik op ScientificMatch.com leert dat de website in-middels niet meer bestaat. Dat zou te maken kunnen hebben met het inschrijfgeld van bijna 2.000 euro,maar ook met recente onderzoeken. Daaruit blijkt dat er geen bewijs is dat echte stelletjes elkaar (deels)

hebben uitgekozen op basis van hun geurgenen.

6 DE VOLKSKRANT WETENSCHAPZATERDAG 9 FEBRUARI 2013

Demeeste kennis over de stofjes diemogelijk een rol spelen bij verliefd-heid, komt voornamelijk uit dieron-derzoek. Op grond van de aannamendie daarworden gedaan, hebben on-derzoekers de volgende hypothesenover de ‘chemie van verliefdheid’ bijmensen.Verliefde vrouwen produceren ex-

tra veel van het ‘knuffelhormoon’oxytocine, terwijl mannen vooral ex-tra vasopressine (antidiuretisch hor-moon) aanmaken. Beide hormonenfungeren als chemische versterkersvan de onderlinge band: ze spelenniet alleen een rol bij verliefdheid,maar ook bij moederliefde en paar-vorming. Vooral oxytocine staat be-

kend als een vertrouwenshormoon,omdat het een belangrijke rol speeltbij het scheppen van een intiemeband tussenmensen.

Verliefdemensenmaken ookmeerendorfine aan, het hormoon dat lan-geafstandlopers een roes bezorgt enverliefden eenmeter boven de grondlaat zweven. Daarnaast gaat de dopa-mineproductie omhoog als we onzegeliefde zien: wat een snuif is vooreen cocaïneverslaafde, is de geliefdevoor de verliefde. Dat verklaartwaaromwe hemof haar telkensweerwillen zien: we hebben sterk de be-hoefte aan een nieuw ‘shot’ als hetvorige is uitgewerkt.

Verliefde breinenmaken ookmeer

noradrenaline aan, waardoor eurfori-sche gevoelens groter worden,maarook gevoelens van gespannenheid enangst. Ook de productie van het‘stresshormoon’ cortisol stijgt: vindthij/zij mij nogwel leuk? Daarnaastgaat het niveau van het ‘vecht ofvlucht’-hormoon adrenaline in ver-liefde breinen omhoog. Adrenalinezet het lichaamop scherp, waardoorde hartslag omhoog gaat, de bloed-druk stijgt, de pupillen groter wor-den, de handen zweterigworden enhet hongergevoel afneemt. Te lang ofte veel adrenaline aanmaken houdthet lichaamvoortdurend in een toe-stand van paniek, wat de gezondheidondermijnt.

DE CHEMIE VAN VERLIEFDHEID

Vlindersin jebrein

De gyrus cingularis wordtactief bij euforischegevoelens, zoals hevigeverliefdheid. Verliefdemensen lijken daarmeeeen beetje opdrugsgebruikers.

lt een rol bijn van jejke reacties,neldenders in deis ookevoelensging. Zetief als eeneliefde ziet.

GEBIEDEN DIE MINDER ACTIEF ZIJNDe prefrontale cortex is een geval apart.De activiteit in de rechter prefrontale cortex(PFC), die betrokken lijkt bij negatieve emotiesals verdriet en depressie, neemt bij verliefdemensen af. De PFC zorgt er normaal gesprokenvoor dat we ons verstand gebruiken, maar kanniet op tegen de hormonale stormen die bijhevige verliefdheid door ons brein razen.Meestal gaan die stormen na een paar maandenliggen. Chemisch gesproken hebben oxytocineen vasopressine (zie ‘chemie van verliefdheid’)dan hun werk gedaan: de verliefden hebben eenliefdesband en kunnen op een wat rustiger,nuchtere manier naar elkaar kijken.

De amygdala, die vroegerook wel het ‘angstcen-trum’ in de hersenen werdgenoemd, codeert vooral‘arousal’, prikkeling. Je zouverwachten dat het bijverliefde mensen juistextra actief is, omdat zijbehalve euforisch ookvaak zenuwachtig enonzeker zijn, maar dat isniet het geval.

PFC

Amygdala

Prefrontalecortex

traalatum

sula

Voor

Zelf zou ze graag onderzoeken of ver-liefdheidsgevoelens zijn te beïnvloeden.‘Mensendenken vaakdat verliefdheid jeoverkomt, dat je er niets aan kunt doen.Dat is een probleem als je ongewild ver-liefdbent,bijvoorbeeldals jealeenrelatiehebt. Ietsanders isdattegenwoordigveelmensen scheidenmet het argument datdeliefde ‘op’ is.’Hetzoumooizijnalsmen-sen in zulke situaties hun liefdesgevoe-lens respectievelijk zouden kunnen ver-minderenof vergroten,zegtze. ‘Wewetenheelgoedmetwelke strategieënweemo-ties kunnenbeïnvloeden. De reappraisal-strategie, waarbij mensen situaties op-nieuwinterpreteren, isdaarbijhetsucces-volst.’ Diezelfde strategie zou ze ook ophevige verliefdheid en kwijnende liefdewillen toepassen.

Een proefpersoon moet dan eerst be-denkenhoe fantastischdegene is opwiehijverliefdis,of – inhetanderegeval–hoe

doodgelopen zijn relatie is. Dehersenac-tiviteitdiedaarbijoptreedt,wordtinkaartgebracht. Vervolgenswordt inhet eerstegeval gevraagd aan vervelende eigen-schappen tedenkenen inhet tweedeompositieveherinneringenoptehalen.Ookdehersenactiviteitdiedaarbijplaatsvindt,wordt inkaartgebracht.

In dienst van de liefdeLangeslag: ‘Steldat jezouziendathetven-tralestriatumenhetventraletegmentalegebiedminderactief wordenalsmensenaan iets negatiefs denken en actiever alszeaanietspositiefsdenken.Diebevindingkan uitmonden in een therapie waarbijmensen aan de hand van zichtbaar ge-maakteactivatiepatronenkunnenuitpro-berenwelkegedachtenhet effectiefstdieactivatiebeïnvloeden,endaarmeehunge-voelens. Natuurlijk zouden we hun ookvragenhoeveel liefde ze ervaren voordatennadat ze hungevoelens hebben gere-guleerd.’

Neurofeedback indienst vande liefde.Ookgeneesmiddelenkunnenhierbijmo-gelijk een rol spelen, denkt Langeslag.‘Dezetweegebiedenbevattenheelveeldo-pamine. Dus misschien kan ‘dopamin-erge medicatie’ helpen. Als mensen opdezemanier hungevoelens zoudenkun-nenbeïnvloeden, zoudat heel veel schei-dingsellendekunnenschelen.’

Hunkeren naar eengeliefdelijktophetontembareverlangen van een

verslaafdenaar drugs