hartresonantie als remedie tegen stress
Dirk Laverge
Howest
opleidingstraject wellnesscoaching
Doel
• stress
en HC
Bijsluiter
• deze techniek werkt zowel−midden in stress−als achteraf (neutraliseren)
• HC is ook bruikbaar in andere domeinen−beter leren−bloeddruk−sport
• meteen ook relativeren −HC is niet ‘alleszaligmakend’−het kan je liggen (ok), of niet (ook ok)
Aanleiding…• zelf stressgevoelig
• eigen zoektocht− yoga− t’ai chi− TM− PRH− NLP technieken− meditatie− cursussen (vormingplus)
• zeker van jezelfrust in jezelf !
− mindfulness − stapels boeken…
zeer interessant, maar….
• je moet tijd vrijmaken−yoga 20 min.−meditatie: 2x 20 min−mindfulness: body scan (30 min.)
• als je alles optimaal wil doen….
zou je om 5 uur ‘s morgens
opstaan…
daarom…*
hart-
coherenti
e
4 delen
literatuur
oefeningen
hartcoherentie
hart
1 Ons hart….
in oude culturen
in religie
metaforen
spreuken
feiten
een duik in de geschiedenis
• -4000 BC 2011
• oude spirituele moderne
techno
kennis* (ECG, fmri
scans, ..)
leveren bewijs
• dus: spirituele kennis en wetenschap komen samen
= unieke aan hartcoherentie
1.1 Hart als metafoor in verschillende culturen• India
• China
• Japan
• Egypte
• Griekenland
• Turkije
• Afrika
India
• 4000 BC
• hart = verantwoordelijk
voor emoties en gevoelens
China
• hart = zetel van het verstand
• symbool*
• polsslag **
Japan• hart = 2 woorden
−shinzen (orgaan) −kokoro (verstand v/h hart)
Egypte
• hart = wezen van het menselijk
bewustzijn
• dodenboek: mummificeren hart…*
Griekenland
• hart = zetel van
het verstand
Turkije
• Het oog van het hart
vergist zich niet.
Swahili
De brief van het hart
lees je op het gezicht.
Westerse cultuur
Westerse cultuur:eindeloze lijst van muziek rond thema
hart.• Listen To Your Heart - Roxette
• The Heart's Filthy Lesson - David Bowie
• My Heart will go on - Celine Dion
• Heart Full of Soul - Chris Isaak
• You'll Be In My Heart – Usher
• Winter in my heart – VAST
• Fragile Heart - Westlife
• Unbreak My Heart - Toni Braxton
• Shape of My Heart - Backstreet Boys
• Shape of my heart – Sting
• Change of Heart – Toto
• Here is my heart - Lionel Richie
1.2 Hart en religie
BijbelKabbala
yogaTibet
Bijbel
• OT: zoals een man denkt
in zijn hart, zo is hij (spreuken
23:7)
• NT: wat overweegt ge
toch
in uw harten? (Lucas 5:22)
• symboliek ‘heilig hart’
Kabbala
• hart = centrale sfeer, sleutel tot
geluk
yoga
• hart is de zetel
van het
bewustzijn*
Tibet
• Wie rijkdommen
opstapelt,
kweekt ijzer in zijn hart.
conclusie
• gemeenschappelijke noemer?
• hart = centrum van −intuïtie−verbondenheid met anderen
• oefening: −wijs jezelf even aan?*
1.3 Hart: spreuken
• iets ter harte nemen
• luchthartig zijn
• alles hebben wat je hartje begeert
• in hart en nieren
• test je kennis: …
een hart van goud hebben
iemand een riem onder het hart steken
volg je hart
iemands hart winneniemand in zijn hart sluiten vraag: waar voel je de liefde en, verliefdheid?
iets doen met hart en ziel
het hart op de tong hebbenrecht uit het hart spreken
Happinez 2010, nr. 5
spreuken
• je hart luchten
• zijn hart is aan het bloeden….
• ik laat het niet aan mijn hart komen
• de angst slaat ons om het hart
• Alleen het hart begrijpt de bitterheid
van de ziel.
iemands hart is gebroken (*) …cardiomypathie
uit het oog, uit het hart
van zijn hart een steen maken
1.4 Hart enkele bekende uitspraken….
Happinez nr 2 , 2011
P. Blaise
• “het hart
heeft zijn
redenen die
het verstand
niet kent”.
Victor Hugo
• “De geest wordt
rijk door wat hij
ontvangt, het
hart wordt rijk
door wat het
geeft”.
Rabelais
• “Een glimlach
is als een lamp
aan het
venster van
het gezicht, die
bewijst dat het
hart thuis is”.
Thomas Carlyle
• “It is the heart
that always sees
before the head
can see it.”*
Shakespeare
• “Go into thy bosom,
knock there, and
ask what your heart
doth know.”
Confucius• “To put the world in right order,
• we must first put the nation in order
• to put the nation in order, we must
first put the family in order
• to put the family in order, we must
first cultivate our personal life
• and to cultivate our personal life,
we must first set our hearts right.”
Helen Keller
• “The best and most beautiful things
in the world cannot be seen, or even
touched, they must be felt with the
heart.”
hart versus hoofd…..
• wat is het sterkst?
• wat is het meest betrouwbaar?
volg je hart…
• makkelijker gezegd
dan gedaan….
• we leren ook niet hoe
we dit kunnen doen
• nu wél met hartcoherentie
maar….
• geduld bij oefeningen
• als je terug contact met je hart legt
• want…*
1.5 Hart, enkele ‘facts’
verschillende systemen
• mechanisch systeem−pompen en kleppen
• bloedstroom−bloeddruk
• elektrische impulsen−ECG
• sturing autonoom zenuwstelsel−sympaticus: hartritme −parasympaticus: hartritme
• wat is het eerste vitale orgaan
bij een foetus ? …*
indrukwekkende prestaties
• hart werkt zonder onderbreking−70 tot 80 jaar−meestal zonder ‘onderhoud’ of
‘reservestukken’…
• hoe vaak slaat ons hart?−dag?−jaar? *
het hart is méér dan een pomp• 1°autonoom
netwerk van
neuronen−soort kleine
hersenen*−40 000 neuronen in
en rond het hart
• 2°hormonenfabriekje−eigen voorraad adrenaline−hormoon ANF = regelt bloeddruk−hormoon oxytocyne = liefdeshormoon*−deze hormonen werken rechtstreeks in
op de hersenen.
oxytocine
Bron: DS 13/02/2010
• 3° bij elke hartslag stuurt
het hart
elektromagnetische
signalen naar gans het
lichaam−dit kan aangetoond worden
op op een afstand van enkele meters….*
bron: http://relaxforhealthnow.com/images/C.gif
hart – brein communicatie
• neurologisch
• biochemisch−hormonen −neurotransmitter
s
• fysisch−bloeddruk golf
• energetisch
niet alleen hart heeft neuronen…
• ook ons maag-darm systeem beschikt over autonome neuronen, die communiceren met onze hersenen.
• zie filmpje op www.ted.com (thuis)−Heribert Watzke:
The brain in your gut
• link met emoties−verliefdheid:
vlinders in……
• Happinez
2010, nr. 6
• durf vanuit je
onderbuik leven
• gut-gevoel
• 5000 BC:
taösime
Deel 2
literatuur
oefeningen
hartcoherentie
hart
hart-ritme
hart-ritmevariabiliteit
coherentehart-ritmevariabiliteit
2.1 Hartritme
Hartritme
• kennen we van ECG bij
cardioloog (fietsproef)
• polar hartslagmeter−start to run−….
Hartritme
• iedereen kent wel z’n hartslag −bij rust…−bij sport..
• zone training
• inademen−hartritme
• uitademen−hartritme
• conclusie : ademhaling is
de melodie die
het hartritme moduleert!
Hartritme
• dat cijfer is een wiskundig
gemiddelde….
• maar in realiteit
versnelt en vertraagt
het hart voortdurend*
hart-ritme
hart-ritmevariabiliteit
coherentehart-ritmevariabiliteit
2.2 Hartritmevariabiliteit (HRV)
• pauze tussen 2 hartslagen−ps: ook baroflex *
• die pauze tussen 2 hartslagen is nooit
gelijk!
• reeds veel studies (>10.000 wet. art.)**−die veranderlijkheid is heel gezond−signaal dat de rem en gaspedaal goed
werken
0 1 2-0.5
0
0.5
1
1.5
2
m V
olts
Hartritme variabiliteit
2,5 seconden hartslag data
.859 sec. .793 sec. .726 sec.
70 BPM 76 BPM 83 BPM
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
pubmed
2.2.2 Oorzaken: HRV
• naarmate we ouder worden vermindert
die veranderlijkheid.• bij geboorte = veranderlijkheid het grootst• kind = emotioneel zeer flexibel *• bij naderen van dood = kleinst• indien interval gelijk blijft = probleem (**)
• oorzaak?−omdat we onze fysiologische rem
(parasympaticus) niet goed onderhouden…
−we bedienen ons voortdurend van het gaspedaal (sympaticus)• metafoor: fysionomie = auto *
2.2.3 Gevolgen: HRV
• cfr. problemen die verbonden zijn
met stress en met ouder worden:−hoge bloeddruk−hartproblemen (infarct)−diabetes
citaat D. Servan Schreiber
• onderzoek in gerespecteerde en niet
in twijfel te trekken
wetenschappelijke tijdschriften
(Lancet, Circulation) bevestigen:−“als de veranderlijkheid van het
hartritme is verdwenen, reageert het hart niet meer op emoties, en kan het niet meer ‘remmen’…..
−….dan is de dood nabij…”
hart-ritme
hart-ritmevariabiliteit
coherentehart-ritmevariabiliteit
2.3 hartresonantie
• de mate van regelmaat in de
variatie
• een grote variatie kan −ofwel regelmatig −ofwel chaotisch zijn.
60
70
80
90
HE
AR
T R
AT
E
1 50 100 150 200
60
70
80
90
HE
AR
T R
AT
E
TIME (SECONDS)
FRUSTRATION
APPRECIATION
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
emoties gereflecteerd in hartritme patroon*
hartresonantie
• sleutel tot emotionele intelligentie −wisselwerking tussen het emotionele
brein en de ‘kleine hersenen’ van het hart.
• door het hart te controleren, leren
we ons emotionele brein te
controleren,
en omgekeerd.
• die verbinding tussen
het hart en de
hersenen verloopt
via…
• het autonome
zenuwstelsel −zie verder
• Onze hartslag, hersengolven en ademhaling hebben
allemaal een bepaald ritme….
• Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes
resoneren, daarbij gaan twee of meer trillingen van
(bijna) gelijke snelheid elkaar treffen waardoor een
vibratie ontstaat.
• In dat geval communiceren ons brein, hart,
zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal, het
lichaam verbruikt efficiënt zijn energie.
• Je voelt je prettig en kunt helder denken. *
• dus zekere resonantie tussen
verschillende ritmes−ademhalingsritme−hartritme−bloeddruk−hersenritmes
• hart = centrale ritmische kracht !
• door oproepen van een positieve
emotie
• hartslag = coherentie
• coherentie geeft signalen naar
emotionele brein, dat wint aan
stabiliteit
• en dit versterkt ook omgekeerd de
hartcoherentie.
bron:uw brein als medicijn (D.S.Schreiber)
Biofeedbackapparatuur
• Je kunt direct op een scherm zien hoe jouw
hartritme van moment tot moment varieert.
• Je ziet hoe gedachten, emoties en gevoelens
onmiddellijk je hartritme beïnvloeden.
• Veel mensen denken dat emoties je
“overkomen”.
De stressmeter laat zien dat je
ze kunt sturen.
bron: nuvtiaal.nu , video op: http://www.stresseraser.nu/stresseraser
iPhone applicatie
• gewone hartritme
geen HRV
video: Dr. David Servan Schreiber
−thuis bekijken (google)−http://www.youtube.com/watch?v=Mv1Amf
-zE3c&feature=related
gewoon bezig op pc oproepen hartcoherentie zoontje komt binnen…
pro contra
• levert overtuigend
bewijs
• overstijgt daarmee
‘zweverige new
age’
• duur*
• afhankelijk
apparatuur
• na enkele keren:
niet echt meer
nodig…
Wie past het reeds toe?• managers bedrijven
− Londen: Shell, BP, HP, Unilever, ….− US: Motorolla, video BBC
• ziekenhuizen − daling uitstroom verpleegkundigen (Chicago)
• onderwijs: − betere examenresultaten
• Hogent : start to breath (DS, dec. 2010, vrt nieuws)• US: lager onderwijs
video: http://www.youtube.com/watch?v=-VrNJxJLVnc&NR=1 • UK: universiteiten (Harvard).
− zie filmpje
ABC news: Stanford univ.
Hogent: start to breathe
• vtm journaal:−Hogent−studentenpsycholoog: Vincent
Willemyns*
http://www.brighamandwomens.org/about_bwh/publicaffairs/news/publications/DisplayBulletin.aspx?articleid=4657&issueDate=10/23/2009
sport, dieren, …
• concentratiesporten−golf−boogschieten
• kinderen−kind speelt met hond*−oude mensen met
huisdier leven langer
HC: wat is het niet?• géén
ontspanningstechniek
zoals yoga,
mindfulness, zen…
• wel een actietechniek−kan zowel met een harstslag
van 150 als van 60
+ effecten HC: psychologisch• enquêtes bij managers na 1 maand
training:−minder stress −minder slapeloosheid−efficiënter vergaderen−helderder van geest
+ effecten HC: lichamelijk
• hersenen evenwicht
• AZS evenwicht
• hormonaal evenwicht
• daling bloeddruk *
zijsprong
• want link tussen−3 systemen −stress−hartcoherentie
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
1/3 Hersenen en hartcoherentie
• grofweg 3 lagen van hersenen
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
1°hersenstam
• of reptielenbrein
• oudste deel: 300 000 000 jaar oud
• ook bij: reptielen, vissen
• autonome functies−regeling lichaamstemperatuur−slaapritme, honger, dorst−ademhaling, hartritme−expressie van emoties *
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
2° emotionele brein
• of: limbisch systeem, primitieve hersenen*
• 200 000 000 jaar oud
• ook bij zoogdieren **
• functies−reukzin−reflexen−instincten−evenwicht tussen lichaamsfuncties
(homeostase)
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
3° verstandelijke brein
• of neocortex, hersenschors, cerebrum
• ‘slechts’ 100 000 jaar oud
• functie: −abstract denken−spreken, onthouden
• razendsnel gegroeid, maar …
niet altijd in staat om controle uit te
oefenen op andere delen
gevolg….
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
cfr. evolutie hersenen
• bottom-up circuits *−limbisch systeem neocortex−sterker ‘bedraad’ dan
• top-down circuits −neocortex limbisch systeem
• rol amygdala!!
• gevolg?
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
opgroeien
• eerste 5 à 6 jaar is limbisch systeem en
neocortex in evenwicht*
• dit evenwicht wordt later verstoord door: −ouders (opvoeding)−omgeving (school, vrienden, …)−omstandigheden
• dus kleine en grote trauma’s−kleuren onze blik op wereld
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
gevolg……bij stress
• limbisch systeem neemt de controle
over
(je merkt dat ook niet direct*)
• gevolg−onlogica−impulsiviteit −emotionele instabiliteit ….
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
Mr. Cortex
• één en al verstand
• onderdrukking van limbisch systeem
• gevaar: emoties onderdrukken− tegen zin gaan werken− tegen beter weten in huwelijk in stand houden
• gevolg−stress: emotionele en fysische klachten
• hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit
• dus: je verstand voorrang geven op je hart
maakt ziek!*
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
Mr. Dinosaur
• één en al emotie
• neo-cortex staat op non-actief
• nadeel: impulsief, snel in paniek
• vb. levensbedreigende situatie = nuttig−limbisch systeem (gericht op overleven)
krijgt voorrang op cognitieve denken
• maar: uitsluitend je emoties volgen
maakt ook ziek…
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
ideaal • hoog IQ
• én hoog EQ
= in harmonie
= in flow
conclusie: HC en hersenen
• emoties gestabiliseerd
• frontale kwabben in cortex beter
bevloeid −fmRI scans *
2/3 HC en AZS
• coherentie tussen hart en emotioneel
brein stabiliseert ook het AZS
• voordeel−optimale toegang tot kennis van
cognitieve brein−én tot emotionele brein (intuïtie).
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
autonoom zenuwstelsel (AZS)
• zie vorige week
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
sympathisch stelsel
• metafoor: GAS pedaal
• kenmerken:−hartritme versnelt (vb *)−spijsvertering valt stil−zweten−pupillen groter−glucose (vlugge energie)−productie: adrenaline en noradrenaline−controleert vecht- en vluchtreacties
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
parasympathisch stelsel
• metafoor: REM
• kenmerken:−hartritme vertraagt−spijsvering wordt geactiveerd−pupillen kleiner−neurotransmitter: acetylcholine
• gevolg:−rustgevend effect−energie wordt opgebouwd
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
conclusie
• beide systemen werken dus in
tegenovergestelde richting
• evenwicht tussen ‘rem’ en ‘gaspedaal’ is dus
belangrijk, beide moeten in topconditie zijn.
• zoogdieren: constant in evenwicht
• stress zorgt voor onevenwicht−vb. stresserende werklunch…**−chronisch activeren sympaticus put je energie-
reserves uit.
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
conclusie: HC en AZS
• HC zorgt dat beide systemen terug
in evenwicht zijn−activiteit sympaticus −activiteit para sympaticus
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
3/3 HC en hormonen
• bij stress−1° reactie: adrenaline (snel en kort)−2° anti-stress reactie (veel en lang)
• cortisol• DHEA
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
1°stresshormoon: adrenaline• adrenaline = vlucht-of-vechthormoon
• adrenalinerespons = snel−hartritme −bloeddruk −je verbruikt veel suikers−dopamine *−endorfines **
• vb. bijna botsing***
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
oermens vs. moderne mens
• adrenaline respons
= zeer nuttig
• overlevingsreactie
bij gevaar
• zelden levensgevaar
• maar
adrenalinerespons zit
wel ingebakken in
ons lichaam
• en treed op bij
minste stress
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
conclusie
• gevaar: −we leven van
adrenalinestoot naar adrenalinestoot
−genot van adrenalinerespons = verslavend
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
• maar−antistressreactie
(cortisol, DHEA) kan je niet eindeloos overeind houden *
−metafoor motor 24 u./24u draait*
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
langdurige stress
• bijnierschors = uitgeput
(cortisol )
• je wordt moe, prikkelbaar,
maar adrenaline houdt je
nog overeind
• stadium ‘opgejaagde
konijnen’, adrenalinejunkies
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
• gevaar jarenlang op
adrenalinestoten te
leven = depressie−bijnier maken minder
dopamine
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
conclusie: HC en hormonen
• verbetering hormonaal
evenwicht−DHEA (+100%)− cortisol (-23%)− productie IgA*
• effect gedurende 6 uur na 1 oefening
hersenenautonoomzenuwstels
elhormonen
Deel 3
literatuur
oefeningen
hartcoherentie
stress
DEEL 3: OEFENINGEN
• 3.1 ademfocus
• 3.2 hartfocus
• 3.3 snelle coherentie
• 3.4 hart intuïtie
• 3.5 kracht van je hart
• 3.6 extra oefeningen
per oefeninga)
waarom?
b)hoe?
c)wanneer
?
d)raak-
vlakken?
visie
ademhaling•synchroniseert
hartritme•synchroniseert
hersenritme•synchroniseert
hormonaleritmes• impact
gedrag
in plaats van
externe boosters
• snelle suikers − snacks, cola, ..
• vitaminen
• week-end zee
• massage, sauna,
• joggen (runners high)
• relatie
• job
• geloof
interne bron
• onuitputbare innerlijke
energiebron = hart
3.1 Ademfocus
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a) waarom?
• bewust worden van al je emoties−zowel positieve als negatieve
• loskomen van je automatische piloot−dus niet direct ‘reactief’ of onbewust
handelen als reactie op iets
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
b) hoe?
• stap 1: focus op adem
• stap 2: focus emoties
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
stap 1
• buikademhaling−handen op buik
• let ook op je houding:−rug recht,−voeten plat op grond*−benen niet gekruist
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• inademing−stimuleert sympaticus −versnelt hartritme
• uitademing−stimuleert parasympaticus−vertraagt hartritme
• dus rustige ademhaling
brengt zenuwstelsel in balans
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• adem = anker*
−rust en bewustwording
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
tip
• word je bewust van je ademhaling
• en train op een rustige
ademhaling
• aandachtsoefening:−teken je ademhaling*
• vel papier• 1 min.• potlood gaat mee en
met in en uitademen (beweging borstkas) = golfbeweging
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
conclusie
• kijk en vergelijk….
• tel nu de frequenties−6 keer?−10 keer?−14 keer?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
conclusie
• probleem: doorgaans ademen we te
snel
• oplossing: bewust vertragen
• principe −4 seconden in , 6 seconden uit*−4+6 = 10 sec.−dus 6 x ademen in 1 minuut
• zo vertraag je de frequentie van ademen• en verdiep je de ademhaling
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
resonantiefrequentie
• bloedvaten verwijden en vernauwen
zich bij élke hartslag
• baroreceptoren in grote slagaders
zorgen dat de bloedvaten vernauwen
en verwijderen op juiste moment, en
optimale frequentie = 0,1 Hz.• 1 HZ = 1 trilling/seconde • 0,1 Hz = 1 trilling/10 seconden
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• Als je ademt in die frequentie−dus 6 ademhalingen / minuut−6 trillingen / 60 seconden−dus ademen in 0,1 Hz
• ademhaling resoneert met frequentie van
baroreflexen
• zo kom je spontaan in hartcoherentie
• doe nu de oef. een 2° keer −tel pas achteraf!!
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• in software van heartmath institute
wordt hier ook rekening mee
gehouden−in de trainingsfase−ademen in F6 (5 sec. n 5 sec. uit)
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling.html
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
you tube: adem stress weg
stap 2) ‘voel’ je emoties
• probeer je + of – emoties−a) te voelen (waar voel je ze fysisch)?
−keel−hoofd−maag−…;
−b) te benoemen*−er is spanning−er is onrust−….
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
oefening
• stress triggers in kaart brengen
huiswerkaanleiding? wat gevoeld?
(en waar?)hoe gereageerd?
kritiek van collega ongemak in keeltanden op elkaar
smile (maar inwendig koken)
ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen
…
• is een analyse tool
• dan weet je waarmee je aan de slag
kunt….
c) wanneer?
• acuut: bij stressmomenten
• doel: −AZS in balans brengen−bewust worden van automatische
gedragspatronen
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) raakvlak 1
• vroeger−kind: boos, verdrietig, …−wat zei oma? …*
• trainer−midden basket match….
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) raakvlak 2
• basis: emotionele intelligentie−cfr. Daniel Goleman
• anecdote (kids en snoep)
−ABC van EQ*: • bewust worden van emoties en
stemmingen• verwoorden van “ “• verbanden zien tussen je gevoelens en
gedachten• en die emoties en stemmingen controleren
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) raakvlak 3
• pure mindfulness techniek−SAARA
• stoppen, ademen, aandacht, ruimte, activiteit hervatten (D. Dewulf)
• stoppen, landen, activiteit hervatten (B. Prins)
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
3.2 hartfocus
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a)waarom
?
b)hoe?
c)wanneer
?
d)raak-
vlakken?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a) waarom?
• emoties neutraliseren*
• in neutraal schakelen
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• niet de situatie is de oorzaak van
stress
• maar wél onze perceptie−in moment: HR−achteraf: herkaderen
• cfr. vorige week:is het volgendjaar nog belangrijk?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
b) hoe?stap 1: focus op je hart
• ga met je aandacht naar je
hart of hartstreek
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
stap 2: adem in je hart
• beeld je in dat je door je hart
(of borstreek) ademt−niet letterlijk …−is bij wijze van spreken
• tip: leg je hand op je hart (begin)
• helpt om je energie te focussen
op deze regio
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
c) Wanneer?
• midden in stresssituatie
• af en toe ‘bijtanken’ −pauze (werk)−onderweg (trein, bus, auto)
• maar ook op regelmatige basis−bv. elke uur
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) raakvlakken
• logisch mechanisme−bij stress:
• dit voel je lichamelijk−snelle, oppervlakkige ademhaling−hart klopt sneller
−nu dit proces bewust omkeren• via lichaam (ademhaling en hart)
terug balans ‘mind-body-spirit’ herstellen
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
Huang Di (Gele keizer) 2000 BC• “Als de man rustig is, is zijn
hartenklop soepel, de ene hartslag
sluit aan op de volgende als parels
die elkaar raken in een ketting van
rode jade.
Dan kunnen we spreken van
een gezond hart.”
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
3.3 snelle resonantie
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a)waarom
?
b)hoe?
c)wanneer
?
d)raak-
vlakken?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a) waarom?
• in hartresonantie zijn−resonantie opbouwen
• in ‘flow’ geraken−endorfines −oxytocines
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
HC = flow = in de ‘zone’ zijn
bore-out burn-out
in de zone
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
b) hoe?
• stap 1: focus op je hart
• stap 2: adem in je hart (neutraal)
• stap 3: roep een warm gevoel op
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
warm gevoel oproepen?
• roep een gevoel van warmte op in je
hart of borstkas−roep een leuke herinnering op
(levendig)−denk aan een kind waarvan je houdt−of een huisdier (*)−afdaling met ski−zeilboot, … indien spontane glimlach = OK
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
oefening
• 2 minuutjes
• zoek even een beeld dat een warm
gevoel oproept (zie foto’s)
• probeer het zo helder en scherp
mogelijk voor ogen te brengen
• en gebruik dit bij de oef. straks
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• niet aan dat beeld denken
• maar dat beeld voelen, herbeleven
• idee: met warme gevoelens kan je
je HRV sturen!!
• metafoor*
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
dus 3 stappen
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
oefening
• pas dit opnieuw toe−gedurende 1 minuut−mag zonder potlood
• wat voel je?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
c) wanneer?
• éérst inoefenen−rustige omgeving−3 x 3 minuten/dag*−dus: ‘automatisme kweken’
(conditioneren)
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• eenmaal onder de knie:−vlak vóór meeting, onderhandeling, ….−toepasbaar midden in een onverwachte
stress-situatie!−‘ s morgens na
opstaan !!
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
vergeet niet….
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• als je het dan echt nodig hebt, kan
je er spontaan gebruik van maken
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
WITI
d) raakvlakken
• denk aan de spreuken en metaforen
i.v.m. het hart−‘play from the heart’
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
3.4 Hartintuïtie
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a)waarom
?
b)hoe?
c)wanneer
?
d)raak-
vlakken?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a) waarom?
• tappen uit je diepste intuïtie
• helderder nadenken
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
b) hoe?
• 1+2+3 van daarnet
• 4° stap: −vraag aan je hart wat een goede
oplossing kan zijn in de gegeven situatie
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
• verwacht géén tekstballon
met ‘de oplossing’
of een ondertiteling
• maar word je bewust van
kleine signalen, een ander
gevoel, of perceptie
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
c) wanneer?
• knopen doorhakken−eerst bij kleine twijfels−dan moeilijke keuzes
• veranderen
gedragspatroon
• bv. vlak vóór je gaat
eten
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) raakvlakken?
• NLP technieken
• alfatraining*
• boedhisme−Lama Lobsang
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
http://www.tulkulamalobsang.be/
hartresonantie= hartintelligentie
IQ EQ
SQ
HQ
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
3.5 Kracht van je hart
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a)waarom
?
b)hoe?
c)wanneer
?
d)raak-
vlakken?
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
a) Waarom?
• herprogrammeren van slechte
gewoontes/herinneringen−emotionele geheugenpaden
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
b) Hoe?
• 1) bewust worden van een
specifieke emotie
• 2) focus op je hart én solar plexus−adem in je hart−en adem uit in je solar plexus
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
Negatieve emoties herbeleven• 3) dompel het gevoel nu onder in de
warmte van je hart−metafoor wasmachine
• 4) vraag om nieuwe inzichten en kracht
om beter met het probleem om te gaan
en je gedrag te veranderen
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
c) Wanneer?
• dingen die je wil veranderen
• ‘s avonds (vóór slapengaan)
• na meditatie (verdiepen ervan)
• afgeraken van piekergedachtes
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
d) Raakvlakken?
• EMDR
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
meer lezen: http://www.skepsis.nl/emdr.html
d) Raakvlakken?
• gebed−vaak vraagt men om iets….*
adem-focus
hart-focus
snellecoherenti
e
hart-intuïtie
krachthart
3.6 Extra oefeningen (ev.)
• meditatie en hartcoherentie
• metta
• wie ben ik?
3.6.1 Meditatie en HC
• klassieke meditatie−focus op ademhaling, 3° oog, ….
• hartmeditatie−focus op je hart−alternatief
• IN: hart• UIT: solar plexus
3.6.2 Metta
metta• oefening die meer spiritueel van aard is
• liefdevolle vriendelijkheidsmeditatie
• waarom?− sterkere verbondenheid met je diepste zelf
• hoe?− snelle coherentie− in verschillende stappen, positieve gevoelens
(liefde) uitstralen naar:• jezelf • familie• vrienden• collega’s• rest van de wereld*
metta
• boeken, cd’s…−De beoefening van metta helpt ons milder
en meer accepterend te zijn naar onszelf en naar anderen.
−Het brengt ons in contact met een wezenlijk gevoel van openheid en verbondenheid, in plaats van het gevoel van isolement en vervreemding.
−Metta is een vriendelijkheid die verdraagzaam, welwillend en onbegrensd is.*
meer weten?
• google even: metta
(of loving kindfulness)
3.6.3 Chakra’s
• 7 chakra’s
• middenste = −hartchakra−zonnevlechtchakra
• oefening
• aanvaard en apprecieer−jezelf (tegengif tegen innerlijke
criticus)−de anderen−de situatie
literatuur
oefeningen
hartcoherentie
stress
DEEL 4: LITERATUUR
Kees Blase
• Slanker met je
hartritme
• David O’ Hare
en Kees blase
• http://www.hartfocus.nl
Luc Swinnen
• Stress is geen
probleem
• Luc Swinnen
• www.stressmanagement.be
Peter Aelbrecht
• Homo Energeticus
• Oefenboek
• receptenboek
• http://www.homo-energeticus.be
Doc Childre
• Transforming
stress
• Doc Childre
• www.heartmath.com
• www.heartmath.org
tijdschrift
Qi gong: hartklank (hao)
• de warmte van
he hoofd en je
hart, gaat in je
buik.− http://www.happinez.nl/insp
iratie/do-it-yourself/buikoefeningen/buikoefening/aflevering-1-de-onderbuik/
gratis e-books• op site van
heartmath
http://endless-satsang.com/free-spiritual-ebooks.htm
websites
• heartmath.com ….org
• hartfocus.nnl
• nu vitaal
• wibo van gennip
• universe of possibilities
http://www.heartmathbenelux.com/
http://www.heartmath.org/
http://www.hartfocus.nl/
http://www.nuvitaal.nu
http://www.wibovangennip.nl/
http://www.ca.uky.edu/HES/fcs/possibilities/index.htm
“take home message”
• luisteren naar de stem van je hart
is het meest betrouwbare
kompas/GPS !!
tot slot
• nog eens alle woorden van deze
presentatie in één dia…..
Top Related