Slaapproblemen bij kinderen Griet Lucas en Annik Simons
Dia 2
Stelling 1 De slaap van kinderen, de slaap van volwassenen
Eigenlijk is er niet zoveel verschil. Juist Fout
Dia 3
Stelling 2 Een baby krijgt bij zijn geboorte een dag-
nachtritme mee van moeder natuur. Juist Fout
Dia 4
Stelling 3 Men heeft minstens 8 uur slaap per nacht nodig.
Juist Fout
Dia 5
Slapen Verschillende fasen Lichamelijk herstel Psychisch
herstel Slaap van een pasgeboren kind verschilt sterk van het
slaappatroon van een volwassene Vele korte slaapcycli gemakkelijk
verstoord Geleidelijk aan meer diepe slaapfase Moe wordt men
vanzelf, slapen moet men leren
Dia 6
Dag- en nachtritme 3 maanden 7/10 babys hebben een dag-
nachtritme verworven 6 maanden 8/10 1 jaar 9/10 1/10 nog geen vast
dag-nachtritme Onregelmatige wisselingen van omgeving of verzorgers
Lawaaierige omgeving/ lang verlicht (cf. slaaphygine)
Dia 7
Stelling 4 Als een kind regelmatig wakker wordt s nachts, ga ik
best langs bij de dokter om te kijken of er niets aan de hand is.
Juist Fout
Dia 8
Stelling 5 Als een kind niet kan/ wil inslapen s avonds, gaat
het vaak niet om een medisch probleem. Juist Fout
Dia 9
Uitdagingen 5/10 regelmatig s nachts wakker Doch zonder hulp
van ouders opnieuw inslapen Belangrijk: prikkelarm (rustig en
donker) Het kind wordt steeds mobieler Kruipen, stappen, lopen,
ontdekken! Gaan slapen betekent stoppen met leuke activiteiten
Zelfstandigheid, neen zeggen (protestfase) Sommige kinderen willen
zich niet overgeven aan het controleverlies tijdens de slaap
(angst)
Dia 10
Wanneer een slaapprobleem? Signalen overdag Vermoeidheid
overdag Prikkelbaarheid Concentratieproblemen op school 4 op 5
slaapproblemen bij kinderen geen medische oorzaak Meeste
slaapproblemen lossen zich spontaan op met de jaren
Dia 11
Soorten slaapproblemen Stoornissen bij het in- en doorslapen
Overgangsstoornissen tussen waken en slapen Ontwaakstoornissen
Dia 12
Stoornissen bij het in- en doorslapen
Dia 13
Stoornissen bij in- en doorslapen 30% van de kinderen Niet naar
bed willen gaan Moeilijk in slaap vallen Zich angstig voelen bij
het inslapen 1/ 5 kleuters Soms vergroot door andere facetten van
de opvoeding, bijvoorbeeld een te strenge zindelijkheidstraining s
Nachts wakker worden Moeilijk inslapen na s nachts wakker
worden
Dia 14
Wat doen bij problemen? Er geen probleem van maken... Kalmeer
het kind. Vertel dat het wel spontaan zal overgaan, dat u zelf ook
wel eens wakker wordt, leg uit wat u doet, Knuffel het kind, maak
een grapje, zeg wat het kan en mag doen als het toch nog wakker zou
blijven,
Dia 15
Stelling 6 Als mijn kind bang is dat er monsters onder bed of
in de kast wonen, kan ik best even samen met het kind controleren
dat er geen monsters zijn, opdat het gemakkelijk in slaap zou
kunnen vallen. Juist Fout
Dia 16
Stelling 7 Sommige kinderen proberen het slapengaan uit te
stellen: nog eens naar toilet, nog een glaasje water, broer nog
slaapwel zeggen, nog 5 minuutjes spelen, nog even in het
prentenboek kijken, Een duidelijke, korte aanpak werkt uiteindelijk
nog het best. Juist Fout
Dia 17
Moeilijk naar bed Meestel rond 2 3 jaar Niet voldoende stellen
van grenzen Bliksemafleider bij relatieproblemen kind is nog niet
moe kind is bang Aandacht en interactie Leer luisteren naar het
soort huilen van je kind
Dia 18
Slaaphygine Vermijd wilde spelletjes (computerspelletjes) kort
voor het slapengaan Geen opwekkende dranken voor het slapen gaan
Zorg voor een vaste routine (cf. slaapritueel) Temperatuur
slaapkamer, verluchting, dekbed, licht, geluid, Zorg voor een
rustige en voldoende duistere omgeving Opmerking: nachtlampje
Vertel kort, beslist en rustig dat het tijd is om te gaan slapen en
wat er gaat gebeuren Slaapkamer = slaapkamer Verwijder zoveel als
mogelijk stimulerende prikkels zodat het kind niet uitgenodigd
wordt tot spelen
Dia 19
Aanpak 4-minuten methode en korte aandacht slaapritueel Begin
in het weekend en waarschuw de buren Kinderen niet slapend in bed
leggen Werk in alles samen als ouders Huilen niet belonen door
extra aandacht of flesje geven Beloon je kind als het heeft
doorgeslapen Gezag Opmerking: ga niet naar je kind als je je boos
voelt
Dia 20
De dag afronden Rituelen Vergemakkelijken de overgang naar het
slapen Verminderen mogelijke angsten Vermijd lange slaaprituelen,
waaraan geen einde lijkt te komen en die het kind steeds opnieuw de
gelegenheid geven iets te vinden om de aandacht te trekken Een vast
patroon is belangrijk, bewust de dag afronden en tijd maken voor de
nacht Pyjama, tanden poetsen, verhaaltje voorlezen, nog even
vertellen, een knuffel en een kus, Soms zorgen angsten, problemen
of onzekerheden (cf. nieuwe sociale uitdagingen) voor
inslaapproblemen Actief luisteren naar je kind!
Dia 21
Principes bij omgaan met angst om te slapen geleidelijke
benadering van de angstsituatie beloning blokkering van
angstgedachten probleemoplossend denken
Dia 22
geleidelijke benadering: stap-voor- stap methode vb als je kind
wil dat je bij hem op de kamer blijft bij kind op bed naast bed
zitten lezen, afwezige-aanwezige steeds verder van bed lezen, tot
in de deuropening buiten de kamer lezen of iets doen in de buurt vd
kinderkamer. Pas de stappen aan aan je kind Je kan enkele nachten
een stap op de plaats maken
Dia 23
geleidelijke benadering vb kind komt altijd bij ouders op de
kamer kinderen in hun slaapkamer bezoeken kind moet in zijn kamer
blijven ouders belooft kind elke 10 of 15 te komen bezoeken en
houden zich aan deze belofte korte bezoekjes bezoekjes geleidelijk
afbouwen
Dia 24
blokkeren van angstgedachten en angstgevoelens op andere
gedachten en gevoelens brengen ontspanningsoefeningen doen
Dia 25
Probleemoplossend denken Kinderen aanmoedigen om over hun
angsten te praten praten en denken over problemen kritisch denken
over denken
Dia 26
Overgangsstoornissen tussen waken en slapen
Dia 27
Slaapstuipen of slaapschokken Ongecontroleerde schokkende
spierbewegingen die bijna iedereen wel eens ervaart Soms ook
beelden (een lichtflits bijvoorbeeld), geluid of een pijnlijk
gevoel Onschuldig, goede slaaphygine
Dia 28
Periodieke beenbewegingen Ritmische samentrekkingen in beide
benen, zelden in armen Niet alleen bij het inslapen, maar ook
gedurende stadium 2 van de rustige slaap Meestal wordt
doorgeslapen, maar minder diepe slaap zorgt voor minder uitgerust
gevoel overdag Laten nakijken bij de arts (cf. onderliggende
oorzaken), bezoek slaap-waakcentrum
Dia 29
Rusteloze benen en kuitkrampen Rusteloze benen Prikkelend
gevoel in de benen, gevolgd door drang de benen te bewegen Meestal
s avonds als je rustig in de zetel zit of als je net in bed ligt
Resulteert ook in een vermindering van de hoeveelheid diepe slaap
laten nakijken door de arts Kuitkrampen Onschuldig, veroorzaakt
door verhoogde elektrische prikkelbaarheid van de kuitspier of door
een verstoorde stofwisseling
Dia 30
Hoofdbonken Slaan met het hoofd tegen kussen, matras, muur of
hoofdeinde Heeft niets te maken met een kind dat kwaad of
gefrustreerd is Kind niet echt bereikbaar, geen pijn (erg in
zichzelf gekeerd) 2/3 van alle babys rond 9 maanden Treden op voor
het inslapen en blijven doorgaan tot de lichte slaap Oorzaak:
spanning ontladen (ritmische beweging geeft rust en ontspanning) en
rijping van de hersenen; vaak voor nieuwe stap in de ontwikkeling
Tips Heeft het kind andere manieren om spanning af te reageren?
Zorgen dat het kind minder hard kan bonken (bedrand bekleden, ) De
dag heel rustig afbouwen (cf. rituelen) Niet teveel aandacht naar
hoofdbonken (kan het mee in stand houden) Niets doen is het
beste
Dia 31
Slaapgebonden hallucinaties en tandenknarsen Slaapgebonden
hallucinaties Hoewel beangstigend, onschuldig Tandenknarsen Bij 14
tot 20% van de kinderen Oorzaak: stressgebonden Tandarts op de
hoogte brengen Opbeetplaat beschermt tanden en kaakspieren
(controle, niet afleren) In geval van ernstig tandenknarsen
psychotherapie (gedragstherapie): zelfregistratie (frequentie,
sterkte, omstandigheden, ), ontspanningstechnieken, omgaan met
stress
Dia 32
Ontwaakstoornissen
Dia 33
Pavor Nocturnus Nachtelijke paniekaanval: plots gedeeltelijk
ontwaken uit diepe slaap (hooguit enkele minuten, bijna altijd
tijdens de eerste 3 uur van de slaap) Heeft niets te maken met
dromen of een nachtmerrie (REM-slaap) Ongeveer 4% van de jonge
kinderen, tussen 18 maanden en 6 jaar Uitlokkende factoren: angst
of spanning, koorts, trauma, medicatie (soms erfelijk);
overstimulatie van het zenuwstelsel tijdens de diepe slaap Kind
geruststelling bieden, goede slaaphygine en slaapritueel,
ontspanningsoefeningen Onderzoek bij de specialist, naar een
regelmatig slaap- waakpatroon
Dia 34
Nachtmerrie REM-slaap, tijdens het laatste gedeelte van de
nacht (kind is gemakkelijk wakker te maken, lichtere slaap)
Dia 35
Slaapwandelen Brein heeft het moeilijk om diepe slaap normaal
af te ronden en tracht hen voortdurend te wekken Tijdens de diepe
slaap (fase 3 en 4, tijdens de droomslaap kunnen we onze spieren
niet bewegen) Uitlokkers: medicatie, koorts, spanningen en angst
(soms erfelijk), epilepsie Niet proberen wekken, maar rustig naar
bed begeleiden, slaaptekort vermijden (!)
Dia 36
Te onthouden kind jonger dan 6 maanden: troosten zo vaak je
wil, accepteer hulp van anderen en probeer zelf te ontspannen
moeite om in slaap te vallen: vaste bedtijd, slaapritueel,
stap-voor-stapmethode moeite met doorslapen: negeren, korte
aandacht geven, stap-voor-stap methode kind vroeg wakker: donkere
gordijnen, afspraken maken, beloningen nachtmerries: serieus nemen,
enge dingen verwijderen, ander eind verzinnen slaapwandelen: niet
wakker maken, omgeving veilig maken.
Dia 37
CASUS Mieke, 9 jaar, bang voor inbrekers krijgt het benauwd
tegen slaaptijd en probeert dit uit te stellen ze zegt tegen haar
ouders dat ze bang is en niet wil gaan slapen wat doen de
ouders?
Dia 38
CASUS ouders proberen haar gerust te stellen en lachen haar
angst weg Mieke blijft angstig, ze hoort s nachts een geluid en
begint te gillen ouders stellen haar gerust op school hoort Mieke
een verhaal van homejacking s nachts wordt ze heel bang, hoort
allerlei geluiden, roept haar ouders en moeder overgeven van de
spanning
Dia 39
CASUS ouders proberen haar weer gerust te stellen, dit helpt
niet Mieke mag nog opblijven samen met haar ouders als ze hierna
naar de kamer moet durft ze niet en wil ze dat mama meegaat mama
gaat ook slapen zodat Mieke gerust is dat ze ook al boven is
Dia 40
CASUS Mieke gaat logeren, ze mag bij twee vriendinnetjes in bed
slapen ze vertellen griezelverhalen, wel eng, maar Mieke voelt zich
veilig bij hen de avond erna thuis in bed denkt Mieke terug aan
griezelverhalen, ze wordt heel bang ze spurt haar bed uit en gaat
naar beneden, naar haar ouders ze mag mee in de zetel, maar moet
weer overgeven van de spanning
Dia 41
CASUS mama vindt dat het te ver gegaan is en stelt voor dat ze
bij Mieke op de kamer blijft Mieke voelt zich heel veilig met mama
op haar bed en slaapt snel in de volgende avond huilt Mieke al als
het bedtijd is,ze is niet te troosten en gaat alsmaar harder huilen
papa wordt kwaad en zegt dat ze direct naar bed moet Mieke gaat
naar haar kamer
Dia 42
CASUS Mieke krijst er zit iemand in mijn kamer papa blijft bij
haar tot ze slaapt Mieke heeft een nachtmerrie en wordt helemaal
overstuur wakker kleine broer wordt wakker en komt zien wat er aan
de hand is mama neemt Mieke bij hen in bed wat doen de ouders?
Dia 43
CASUS de ouders discussiren over de juiste aanpak het alleen
slapen wordt steeds moeilijker mama of papa blijven in haar kamer
tot ze slaapt, soms slaapt ze dan rustig soms heeft ze een
nachtmerrie en wordt ze opnieuw wakker troosten helpt dan niet en
uiteindelijk slaapt ze in het bed vaan haar ouders Mieke durft niet
meer alleen naar haar kamer te gaan, de ouders laten haar beneden
op de bank in slaap vallen
Dia 44
CASUS het gaat steeds slechter, Mieke is heel bang voor
inbrekers en heeft veel nachtmerries ze slaapt elke nacht in het
bed van haar ouders papa praat met een collega en krijgt het advies
er met de huisarts over te praten de dokter begrijpt Mieke dat ze
echt wel heel angstig is en verwijst ze naar een psycholoog
Dia 45
CASUS na 2 maanden kunnen ze bij de psycholoog terecht alles
wordt op een rijtje gezet en de psycholoog stelt 4 hulpmiddelen
voor: 1. als je bang voor iets bent, kan die angst slechts overgaan
als je in aanraking komt met het gene waar je bang voor bent, dit
gebeurt in kleine stapjes 2. een beloning helpt voor elke keer als
je iets gedurfd hebt, er wordt een beloningslijstje gemaakt
Dia 46
CASUS 3. leren op andere gedachten en gevoelens te komen,
eventueel ontspannings- oefeningen 4. bevorderen van
probleemoplossend denken
Dia 47
CASUS Stap 1: geleidelijk terug in eigen bed: Mieke valt niet
meer in slaap in de living, maar haar bed wordt in de kamer van de
ouders gezet, en daar moet ze inslapen. De ouders komen alle 10
minuten kijken. Als Mieke in die 10 minuten niet op haar ouders
roept, verdient ze een sticker voor de beloningslijst Stap 2: de
tijd tussen de bezoekjes van de ouders wordt langer
Dia 48
CASUS stap 3: bij de psycholoog wordt besproken hoe Mieke zich
voelt als ze alleen in bed ligt en er wordt gezocht hoe Mieke
zichzelf op andere gedachten kan brengen als ze bang is. Mieke
leert te fantaseren over leuke dingen als ze bang is en past dit in
bed toe. De ontspanningoefeningen lijken niet meer nodig
Dia 49
CASUS Mieke heeft opnieuw een nachtmerrie, ze schiet wakker en
schreeuwt de ouders troosten Mieke in haar eigen bed de nachtmerrie
wordt bij de psycholoog besproken, Mieke leert er zelf een ander,
minder beangstigend einde voor te bedenken het gaat goed, Mieke is
steeds minder bang en verdient veel stickers, eigenlijk vindt ze
die stickers niet meer zo nodig, ze is gewoon blij dat ze minder
bang is
Dia 50
CASUS na enkele maanden stelt de psycholoog voor dat Mieke
terug naar haar eigen kamer verhuist ze gaat eerst overdag al terug
meer op haar kamer zitten, en haar kamer wordt opnieuw ingericht
bij de psycholoog leert Mieke verder om problemen op te lossen:
waarom zullen er geen inbrekers komen?
Dia 51
CASUS Mieke verhuist terug naar haar eigen kamer, mama en papa
komen heel vaak kijken, wel 15 keer op een avond het is moeilijk,
Mieke gaat zelfs huilend naar haar ouders, maar ze sturen haar
terug naar haar kamer met de belofte dat ze elke tien minuten komen
kijken ze kan nu stickers verdienen voor niet roepen op haar ouders
en niet opstaan na een tijd slaapt Mieke weer goed in haar eigen
bed en zijn de stickers niet meer nodig