SITUATIEWAARNEMINGOf:
Hoe gedrag en cognitie gekoppeld zijnHoe gedrag en cognitie gekoppeld zijn
Emotie
• Aard: Psychologisch proces dat zich in tijd uitstrekt
• Functie: Organisme voorbereiden op gedrag
• Opgewekt door: Combinatie van– Persoonlijke factoren: Wensen, Doelen, Belangen.– Situationele factoren: Mogelijkheden, Aanwijzingen,
Normen
Wisselwerking Persoon-Situatie• Wat situatie met persoon doet:
Gedragswaarschijnlijkheid veranderen door:
– Verschaffen gedrags- (On-)Mogelijkheden
– Activeren c.q. onderdrukken vaste gedragspatronen (FAPs)
– Persoon op idee brengen (‘Priming’)
– Persoon ‘besmetten’
• Wat persoon met situatie doet:– Situatie beinvloeden door bestendigen c.q. veranderen ervan
– Andere situatie opzoeken
– Situatie ontkennen of fout waarnemen.
Oorzaken gedragsverandering
• Vanuit Persoon:– Opdoemende behoeften– Verveling/gewenning aan huidig gedrag– Angst voor consequenties huidig gedrag
• Vanuit Situatie:– Opdoemende cues– Voorbeeld anderen– Uitputting ‘hulpbronnen’ situatie
} bein-}vloeden} emotie} en} worden} erdoor} bein-} vloed
Appraisal 1 Hoofdsoorten
• Arnold (1960) Inhoudelijk
• Drie dimensies: Gunstig vs. Schadelijk
Aan- of Afwezigheid object
Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar
• Lazarus (1966) Procesgericht
• Toegepast op stress.• Twee soorten: Primary (Wat biedt de situatie?)
en Secundair (Wat kan ik met die situatie?)
Appraisal 2 Inhoudelijke systemen
• Arnold (1960) : Gunstig vs. Schadelijk
Aan- vs. Afwezigheid object
Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar
• Roseman (1984): Begeerlijk vs. Ongewenst
Aan- vs. Afwezigheid object
Zekere vs. Onzekere uitkomst
Wie is agent? (Zelf vs. Omstandigheden)
Verdiend vs. Onverdiend
• De Rivera (1977): Toenadering vs. Verwijdering
Object ‘Ik’ vs. Object ‘Het’
Soort relatie (Bv Toebehoren,Erkenning, Zijn)
• Solomon (1976): 13 Beoordelingscategorieen (richting, eval. etc)
Appraisal 3 Inhoudelijke systemen
• Scherer (1984): Prettig vs. Onprettig
Verwacht vs. Onverwacht
Equity/Relevance
Hanteerbaar vs. Niet hanteerbaar
Normconsistentie
Zelfconststentie
Appraisal 4 Inhoudelijke systemen
• Frijda (1986): – Kerncomponenten (spreekt het me aan? {Pr.App.})
• Objectiviteit, Relevantie, Realiteitsniveau, Moeilijkheid, Urgentie, Ernst, Valentie, Aanspraak, Helderheid, Meervoudigheid.
– Contextcomponenten (wat kan ik doen? {Sec.App.})• Aanwezigheid, Zekerheid, Verandering, Openheid,
Intentionaliteit, Beheersbaarheid, Veranderbaarheid, Object vs. gebeurtenis-evaluatie, Focaliteit vs. globaliteit, Bekendheid
– Objectcomponenten (wat heeft het veroorzaakt?)• Betekenis voor Ik, Gerichtheid op Ik, Object vs. subject-lot,
Waarderelevantie
Appraisal 5 Review vdSande
• SOORT INTERACTIEPROCESSEN [32] • Werk(Taak)-Omgang(SE) 10
• Werk-Ontspanning 1
• Werk-Werkomstandigh. 1
• Vriendelijk-Vijandig 8
• Fysiek-Verbaal 3
• Fysiek-Sociaal 1
• Passief-Actief 4
• Intiem-Niet intiem 2
• Focus zelf-Ander 1
• Direct-Indirect 1
Appraisal 6 Review vdSande
• NORMERING IN SITUATIE [24]• Zakelijk-Emotioneel 5
• Formeel-Informeel 4
• Gepland-Spontaan 4
• Structuur-Onzekerheid 2
• Waarsch-Onwaarsch 2
• Aangepastheid(Contr) 2
• Bekend-Onbekend 4
• Rechtvaardigbaar 1
Appraisal 7 Review vdSande
– MACHTSASPECTEN VAN SITUATIE [11]• Lotscontr-Gedr.contr 5 • Cooperatief-Comp. 2 • Winnen-Compromis 1 • Onth.belon-Geven straf 1 • Machtsafstand 1 • Vertrouwen-Geen Vertr. 1
– INVOLVERENDHEID VAN SITUATIE [11]• Involvering 6 • Belangrijk-Onbelangr. 5
– WAARDERING VAN SITUATIE [9]• Evaluatie 7 • Gespannenheid 2
Appraisal 8 Review vdSande (27 studies)
0
2
4
6
8
10
12
Werk(Taak)-Omgang(SE) Involvering
Zakelijk-Emotioneel
Vriendelijk-Vijandig
Evaluatie
Lotscontr-Gedr.contr
Reversal Theory (Apter, 1980)
telisch
paratelisch
rustig sensatie
onaangenaam
aangenaam
VRIEND VIJAND
GEDRAGSCONTROLE
LOTSCONTROLE
DOELGERICHT
SPEELS
drie dimensies waarop massaverschijnselen geordend kunnen worden
Gedragspatronen• Agonistisch (Vecht/vlucht, Jagen, Doden, Dreigen)
• Voortplanting (Hofmaken, Paring)
• Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid)
• Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Verteren)
• Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam)
• Verkennen (Omgeving, Wacht houden, Vijanden)
• Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien)
• Afwachten (Pauzeren,Wachten op, Uitrusten, Zonnen)
• Migratie (Trek, Nomadisme)
• Spel (Sociaal, Prooi, Vecht/vlucht, Paring)
Van Heck’s taxonomie van situaties• Interpersoonlijk conflict, rampen, gevechten
• Samenwerking, ideeenuitwisseling
• Intimiteit, relaties en sexuele activiteit
• Recreatie, amusement, feest
• Reizen
• Rituelen, religie, begrafenissen
• Sport en competitie
• Excessen (sex en drank), gokken, hypnose
• Huishouden, bedienen
• Kopen, verkopen, handeldrijven
Van Heck’s taxonomie en de gedragspatronen
• Conflict, rampen• Relaties en sex• Recreatie, feest• Sport en competitie• Samenwerking• Reizen
– Rituelen
– Excessen
– Bedienen
– Handeldrijven
• Agonistisch• Voortplanting en kinderzorg• Spel• Spel• Bouwen• Migratie
– Fourageren
– Verkennen
– Lichaamsverzorging
– Afwachten
VRIEND VIJAND
GEDRAGSCONTROLE
LOTSCONTROLE
DOELGERICHT
SPEELS
Acht gedragspatronen geordend op drie dimensies
Top Related