Download - Overwegingen bij de inrichting van burgerparticipatie: een ... · pagina infographic (zie figuur van één van de ontmoetingen, vorige blz) en een leesbaar verslag, en van volgende

Voorwaarden voor de inrichting van burgerparticipatie: raadplegen en meebeslissen

TheoVeltman,concept,december2017

1

Overwegingenbijdeinrichtingvanburgerparticipatie:eensoortchecklist12januari2018“Weinigaanlokkelijkiseensamenlevingwaarinsteedsmeermensenzichterugtrekkenineeneigenkamer,zonderbesefvanhethuisdatwesamendelen”(deMajesteit,dec2017)1. Datdoetafbreukaandekwaliteitvanonzedemocratischesamenlevingenrechtstaat.Hetgebeurt.Hoekomtdat?Zoudenmensenechtongeïnteresseerdzijnalsheteropaankomt(Kierkegaard)ofhebbenweonsallemaal(te)veelteruggetrokkeninkleinekring(‘Cocooning’,FaithPopcorn,1981)en/ofhebbenwehettedrukomnogtijdte(willen)hebbenvooranderezakendandiedirectvooronsvanbelangzijn,ofbeide?Terwijlhetvrijwilligerswerktochnogsteedsveelmensenaantrekt,vanalleleeftijden:minstens50%eensperjaar(CBS,dec2017)2.Zo‘cocooned’zijnwedanookweerniet.Deterugtrekkendebewegingvanburgersineenkleinecirkelisookmerkbaarindepolitiek.Deafstandtotdeburgersneemttoe.Datiseenrisicovoordegeloofwaardigheidvandedemocratischerechtstaat.Hetisvoelbaarbijdelokalepolitiekbestuurlijkeidee-ontwikkelingenbesluitvorming.Eriseenhogeinzetomdeburgerparticipatie3tebevorderen.Hetpastbijdeveranderendestijlvandeoverheid,proactiefinclusief.

‘Een kenmerkend verschil met de traditionele manier van werken is dat de luisterende overheid luistert gedurende het proces. Men maakt dus niet een plan en luistert dan naar de mening van belanghebbenden, maar definieert eerst het gezamenlijke probleem en maakt vervolgens een plan, samen met de belanghebbenden en op basis van data uit diverse bronnen. Of leunt zelfs achterover en laat belanghebbenden het plan maken. De overheid wordt vaker deelnemer en is niet altijd meer leidend’ UIT:‘Overheidmoetluisterennaarhartslagsamenleving’;201604;https://platformoverheid.nl/artikel/luisterendeoverheid;

Movisieonderscheidtdrievormenvanburgerparticipatie4:1. Meedenkenenmeebeslissen:inwonershebbeneenstemindeaanpakenuitvoering.2. Participatieindeuitvoering:inwonershebbeneenbelangrijkerolenstemindedaadwerkelijke

uitvoeringvanactiviteitenofdienstverlening.3. Burgerinitiatieven:inwonerszijnzelfaanzet.Zijbedenkeninitiatievenenvoerenuit.Scopeartikel:Inditartikelwordtingegaanopdeeerstevormvanburgerparticipatie,‘meedenkenenmeebeslissen’.Deaanpakervanisafhankelijkvanhetdoel,detebereikeninwoners(doelgroep),hetvraagstukenvandemogelijkhedenvandebetrokkenenalsgeïllustreerddoordebeslisboomvandegemeenteAmsterdam5.Erzijnmeerderetypen.Eenéénduidigeburgerparticipatiekenteenvraagmetconcreteantwoordenwaaruitgekozenwordt,bveenenquête.Eenmeerduidigeburgerparticipatiekenteenopenvraagdiegaandewegwordtingevuldlangsalternatieveneneenkeuze,bvbijbeleidsontwikkeling.Inditartikelwordto.a.aangegevendateenhybrideinvullingvandetegebruikencommunicatiekanalenbijburgerparticipatie,fysiek(menselijkcontact,post)envirtueel(online,socialemedia),debesteresultatenbiedt.Burgerparticipatievarieert,vaneenenquête6(Amstelveen)111enhetverzamelenvanideeën7(Rhenen,Hoogeveen,Gageldonk)tothetgebruikvaneenonlinediscussieplatform8eneencentraalplatformvoorburgerparticipatie.DeVNGheefteendatabankmetvoorbeelden9.Recentopende

1‘KersttoespraakvanZijneMajesteitdeKoning’,25december2017;https://www.koninklijkhuis.nl/documenten/toespraken/2017/12/25/kersttoespraak-van-zijne-majesteit-de-koning-25-december-20172https://www.cbf.nl/nieuwsbericht/helft-nederlanders-doet-wel-eens-vrijwilligerswerk?gclid=EAIaIQobChMI07rV-rml2AIVFjwbCh0CqgehEAAYASAAEgJxdPD_BwE3Ookwordtgebruikgemaaktvandeterm‘overheidsparticipatie’inplaatsvan‘burgerparticipatie’.Daarmeewilmenuitdrukkendatdeoverheidparticipeertindemaatschappijvanburgersennietandersom.O.a.‘LoslateninvertrouwenNaareennieuweverhoudingtussenoverheid,markténsamenleving’;Rob;december2012,blz714‘Sameninnoveren’;201710;Movisie,blz225https://www.publicspaceinfo.nl/media/uploads/files/AMSTERDAM_2012_0018.pdfenhttps://www.publicspaceinfo.nl/media/uploads/files/AMSTERDAM_2013_0017.pdf6Gemeenteraadbuitenspelbijfietsbrug’;20171110;JohanBos;http://amstelveen.blog.nl/politiek/2017/11/10/fietsbrug-a9-al-10-000-stemmers.7https://www.ikbuurtmee.nl/home/(Rhenen)enhttp://tippanelhoogeveen.nl/enhttps://www.youtube.com/watch?v=P7CfGgrjAgg(Gageldonk)8www.kialo.com9https://praktijkvoorbeelden.vng.nl/databank/burgerparticipatie.aspx



2

Amsterdam‘openstad’10,waarininstrumentenenaanpakvoorburgerparticipatiegetoondvanuitdiversperspectief.Menhelptookactiefbijhetrealiserenvanpassendeinstrumentenvoorburgerparticipatiebijeenvraagstukofproject.Hetillustreerthetzoekennaareeneffectieveinclusieveaanpak.Hetillustreertookdaternietzoietsisalsééngeneriekeaanpakmettoolsvooreensuccesvolleburgerparticipatie.Dezebijdragebiedtdaaromnieteen‘one-size-fits-all’model.Ditartikelbiedteenaantaloverwegingenbijdeinrichtingvanhetprocesvanburgerparticipatie,eensoortchecklist.Terafsluitingvolgteenaantalconclusies,teweten:

1. Burgerparticipatieis‘veeleisend’maatwerk.2. Burgerparticipatiehoeftnietperségrootaangepaktteworden.3. Burgerparticipatiemoetingebedindewerkwijzevangemeentenomhetgrootstmogelijk

democratischeffecttebereiken.4. Decentralevraagiswatu,depolitiekendeburger,ervooroverheeftomeenzodemocratisch

mogelijkeomgevinginuwgemeentete(helpen)realiserenmeteenevenwichtigerepresentatieveinbrengvooroordeelsvormingenbesluitvormingbijlokalevraagstukken.

Datalleswordttoegelichtinhetvolgende,tebeginnenmetdevoorwaardenvoordeinrichting.VoorwaardenburgerparticipatieDebelangrijkstevoorwaardenvoordeinrichtingvanvormenvanburgerparticipatiezijn:

A. Inzetvandefysiekeendevirtuelewereld.B. Duidelijkerolenverantwoordelijkheidvanbetrokkenenenduidelijkespelregels.C. Zichtbarebetrokkenheidvandepolitiekbijdeburgerparticipatie.D. Representatieve(sub)setburgersbijdeburgerparticipatie.E. Eengoedeprocesregisseurmeteenonlineparticipatie-adviesgroepalstoezichthouderopde

spelregels.F. Gebruikverschillendemedia,oa.onlinetools,voorhetinformerenvanburgersoveronderwerp,

vraagendeelnameenvoorhetaantrekkenvanbijdragen.G. Waarborgdeauthenticiteitendevaliditeitvandebijdrageendeonafhankelijkheidinende

transparantievandeverwerkingvanbijdragen.H. Maakheteffectzichtbaarvandebijdragenopdeideeontwikkeling,hetuiteindelijkevoorstel

en/ofbesluit.InhaaronderzoekonderscheidtRathenau11vijfvoorwaarden.Tenopzichtevandehiervoorgenoemde,concretiseertzijdevoorwaarden:(1)verbindhetprocesaaneenconcreteagendaofbesluit;(2)doemeerdanhandtekeningenverzamelen;(3)herhaalenverbeter.Beidelaatstekomenterugindeinhoudenstrekkingvanditartikel.DeeersteligtinhetverlengdevanvoorwaardeB,GenH.Ervaltimmersgeeneffectzichtbaartemakenalsnietduidelijkisoverwelkeconcreteagendaofbesluithetgaat.AdA<>InzetvandefysiekeendevirtuelewereldDefysiekeendevirtuelewereldhebbenbeidevoor-ennadelen.Hetisnuttigomdietecombinerenineenaanpakbijvraagstukkenwaarhetdebedoelingisomsamentoteenidee,alternatieveideeënofeenbesluittekomen.Meteencombinatievandefysiekewereld,elkaarontmoeten,metdevirtuelewereld,socialemedia,kanjezoveelmogelijkmensenbetrekkenopeenmanierdiehenpast.Decombinatiebiedtcomfortengemakaanburgersominbrengteleverendooractiefmeetedoenen/ofinbrengteleverenendeuitwisselingteblijvenvolgen‘uitdeleunstoelthuis’oftijdensdepauzeophetwerk.Hetbiedtookeenbeterekwaliteit.Immers:à discussiesingrotegroepenwordenregelmatigoverheerstdoorenkelen.Tenzijjeerveeltijdvoor

uittrektzodatergestapeldkanworden:inkleinegroepenstarten,gaandewegnaargroteretoterindehelegroepenkeleideeënplenairbesprokenworden.Weesoverigensspeelsindeopzet12.Stemmenbijeendiscussie?GebruikstemtoolszoalsSocrative,MentimeterofGoSoapBox.

10www.Amsterdam.nl/openstad11Gelezennadatditartikelalgeschrevenwas:Korthagen,I.enI.vanKeulen,Onlinemeebeslissen-LessenuitonderzoeknaardigitaleburgerparticipatievoorhetEuropeesParlement.DenHaag,RathenauInstituut,2017.12Ziebvhttp://www.werkvormen.info/homeenhttp://www.snro-instituut.nl/userfiles/activerende-werkvormen_UMCUtrecht.pdf.



3

à nietveelmensenzijnbereidomregelmatigprodeooverdag(werk)of‘savondsenhetweekeinde(privéleven)ideeënteontwikkelenvoorhetgemeenschappelijkbelang.

à onlinediscussieskunnengevoerdwordenuit‘deleunstoel’oftijdenseenpauze,rijdendindetreinofbus.Hetheeftookbeperkingenomdatcommunicatiemeerisdantekst.

à dedynamiekineenbijeenkomstisniettevergelijkenmetdedynamiekinvirtuelegroep,eenchat.Datlaatsteisvergelijkbaarmeteenlandschapsfoto.Dievangtzeldenalleswatjeziet.Ineengroephoujeoverzichtopeendiverseinbreng.Jebenterbij,vangthetop.Ookalshetwatdoorelkaarheengaatenersomsterugwordtgegrepenopinbrengvanenkeleminutengeleden.Datisveelmoeilijkerineenonlinegroep,zekeralsjedaareentijdjeuitbentgeweest.HétvoorbeeldisdeWhatsApp.Datgeeftberichtenachterelkaar,waarvansommigereagerenopeenberichtdatalweertienberichtenterugstaat.Hetisweinigoverzichtelijk.

Decombinatiefysiek<>virtueelis,kortom,vanbelanginallegevallenvanburgerparticipatie,vaneenéénduidige,wantoverzichtelijkevraagmeteenkleinedoelgroeptoteenmeerduidige,wanteenopenvraagmetveelaspecteneneenbreedbereik(grotedoelgroep).Tweevoorbeelden.IndegemeenteAmstelveenisdeburgersviaeenonlineenquêtehunmeninggevraagdoverdeterealiserenfietsburgbijdeA9.Menkreegviermogelijkhedenvoorgelegd,waaruitmenkonkiezen(meebeslissen):“Deuitslagvandestemmingisbindend,zeiRaat(wethouder)endegemeenteraadspeeltdaargeenrolmeerin<.….>.HijverteldedatinhetbelevingscentrumInzichtaanhetStadspleinveelmeermensenkomendanvoorheen,omdatzijhunmeningkunnengevenoveriets”<<20171110,Amstelveen.blog13>>.Meerdan12000bewonershebbengestemd,77%ophetgekozenalternatief.Bewonerszijnuitgenodigdmeteenuniekecode,waardoorgewaarborgdwasdatdebewonerskiezen.Stemmenkonfysiek(post)envirtueel(onlinemedia).

Inditvoorbeeldiseenontmoetingnietpersénodig,hooguitominformatieteverschaffenoverdealternatieveneneventuelevragentebeantwoorden.InditgevalkondenbewonersnaarhetbelevingscentrumronddeA9endeAmstelveenlijnophetStadspleinomhunvragentestellenIndegemeenteAalsmeerzijnerdiverseontmoetingengeorganiseerdmetburgersomtesprekenoverdenabijetoekomst(‘AalsmeerInzicht’).AalsmeerInzichtmaaktveelgebruikvansocialmedia,bijvoorbeelddoorvoorafgaandaandebijeenkomstenstellingentepostenopFBomzoinputoptehalen.Deontmoetingenzijnvoorafonlinegepubliceerdviadiversekanalenmeteencentraaleenoverzichtelijkewebsite(http://www.aalsmeerinzicht.nl/),waarinalleinformatieronddezeburgerparticipatie.Erisvooralbeeldtaalgebruiktvoordecommunicatieoverhetonderwerp,o.a.filmpjesmeteeninleidingdoorpoliticiendeskundigenenstraatinterviewsmetburgersrondhetonderwerp.Alsjeeenkeeropeenbijeenkomstbentgeweest,wordtjeviamailopdehoogtegehoudenvanderesultatendooreenéén-paginainfographic(ziefiguurvanéénvandeontmoetingen,vorigeblz)eneenleesbaarverslag,envanvolgendeontmoetingen.HetresultaatwordtgebruiktvoordeontwikkelingvaneenvisieopdeverdereontwikkelingvanAalsmeer.Hetiseenraadpleging. Beidevoorbeeldenzijnoverzichtelijketrajecten.Heteersteiséénduidigeburgerparticipatie,leidendtoteenbindendresultaat;hettweedeismeerduidigeburgerparticipatiewaarbijonlinetoolsingezetzijnvoordeéénrichtingscommunicatieoverenals‘magazine’vanbijeenkomstenenresultaten.Beidevereiseneengedegenvoorbereiding,eengoedeuitvoeringenvoldoendedeelnamevanburgersom‘credible’tezijn.

13 ‘Gemeenteraad buiten spel bij fietsbrug’; 2017 11 10; Johan Bos; http://amstelveen.blog.nl/politiek/2017/11/10/fietsbrug-a9-al-10-000-stemmers. Zie ook: Rijkswaterstaat: https://bezoekerscentrum.rijkswaterstaat.nl/SchipholAmsterdamAlmere/news/amstelveners-kiezen-vier-ontwerpen-fietsbrug-a9/#.WkI7MVSdWb8

StemrondefietsbrugA9.InwonersvanAmstelveenkondendeeerstehelftvannovember2017kiezenuitvierschetsontwerpenvoordefietsbrugdieoverhetverkeerspleinterhoogtevandeKeizerKarelwegterhoogtevandewestelijketoe-enafritA9komtteliggen.Stemmenkonviawww.fietsbrugamstelveen.nl,ofdoordecouponuithetAmstelveensNieuwsbladoptesturen,ofdoorlangstekomenbijBelevingscentrumAmstelveenInZicht.Eenteamvandeskundigenbeoordeeldevoorafgaandaandestemrondedeingediendeontwerpen.Zijkekennaarcriteriaalsveiligheid,techniek,kostenenfunctionaliteitUIT:'BrugB'isdewinnaaralsfavorietefietsbrugontwerpinAmstelveen;gemeenteAmstelveen;2017



4

AdB<>DuidelijkerollenenverantwoordelijkheidvanbetrokkenenenduidelijkespelregelsErzijndiversedilemma’sbijdeinvullingvanderolenverantwoordelijkheidvandegemeentebijprocessenburgerparticipatie(ziekader).Burgersorganiserenhetbovendiensteedsvakerzelf.Hoekandedatalleshetbestefaciliteren?

Bijdestartvaneenprocesburgerparticipatiemoetendoelenspelregelsburgerparticipatieduidelijkzijnvoordeinbrengendeuitwisseling.Ookmoetduidelijkzijnwatderollenenverantwoordelijkhedenzijnvanbewonersengemeente.Deinvullingervankansamenmeteenkleinegroepburgersgedaanworden(ziestap‘doelenaanpakburgerparticipatie’,blz8).DeparticipatieladdervandeVNG(rollen)endievananderen,waaronderdievanhetCitizenlab (instrumenten)kandaarbijhelpen.Ziedetabel.DeparticipatietrapvandeWRR(2012)pastookinditplaatje.

Voordelokaleoverheidishetsomslastigtebepaleninwelkemateenopwelkewijzezijinitiatievenvaninwonerskunnensturenenondersteunenzonderdeintrinsiekemotivatievaninwonersteverstoren.Initiatievenvaninwonerskunnenkwetsbaarzijn….maarhoedantehandelen?Het(project)leiderschapvanzulkeinitiatievenkanproblematischzijn:projectleiderstrekkentehardoftezacht,nementeveelofteweinigverantwoordelijkheid.Erkunnenspanningenzijntussenprofessionalseninwoners:professionalsdietesnelhetvoortouwnemenofjuisttesnelteveelloslaten,inwonersdiezichoverruledvoelenofsteunmissenenzichvoelenbungelen.Moetdeoverheiddaningrijpen,ondersteunen,adviserenoftochvooralnietsdoen?UIT:SameninnoverenEindverslagevaluatieonderzoekProgrammaKwaliteitvandeSamenleving,Movisie,2017,blz21



5

VNG14 Citizenlab15 Rolburgers(VNG) Rolgemeente(VNG) Mogelijkeinstrumenten--- informeren --- ---- pers,nieuwsbrief,posters,websites,

socialemedia(Facebook,Instagram,YouTube,twitter…)

Raadplegen(meedenken)

consulteren geeftzijnmeningrondeenbeleidsonderwerp.

vraagtdemeningvanburgerswetenenneemtditmeeindebesluitvorming.

Enquêtes(websites,Facebook,Instagram,post),offlinebuurtbijeenkomsten,focusgroepen

Adviseren(meedenken)

betrekken genereertideeënenoplossingenbinneneenbeleidsthema.

neemthetadviesserieusinoverweging.

Adviesradenenworkshops,evtmetenquêtes.‘Informeren’ofeenonlinediscussie-platform(bvwww.kialo.com)

Coproductie(meedenken)

samenwerken werktintensiefmetdegemeentemeeaanplannenofbeleid.

zietdeburgeralspartnerindeplanvorming.Hetresultaatweegtzwaarinbesluitvorming

adviesradenburgers;onlineparticipatieplatform.Gebruikmedia‘Informeren’en‘Consulteren’

meebeslissen versterken ismedeverantwoordelijkvoorbeslissingen.

laat(deel)beslissingenoveraandeburger.

Burgerjury,referendum,gedelegeer-debeslissingen(bewegingsruimte).Gebruikonlineparticipatieplatformenmedia‘Informeren’,‘Consulteren’

zelforganiseren

--- organiseertenvoertzelfprojectenuit.

ondersteuntenfaciliteert. --

Erkangebruiktgemaaktwordenvaneen‘standaard’onlineparticipatieplatformalsbasisvoordeburgerparticipatietrajecten.Ookdanvraagtelkvraagstukeeneigenvoorbereidingenisdeinzetvanmediaalsafhankelijkvandoel(trede),scopedoelgroepenonderwerp,devraag.Hetvoordeelvaneengoedonlineparticipatieplatformisgewenningeneencentrale,bekende,plekvoorburgersmetinformatieovernieuwe,noglopendeenuitgevoerdeparticipatietrajecten.Inallegevallenmoetenderollenduidelijkzijn.Ookmoetergoedwordengeluisterdnaarelkaar,terwijlookdepolitiekparticipeert.AdC<>ZichtbarebetrokkenheidvandepolitiekbijdeburgerparticipatieRecentonderzoek16suggereertdaterveeleffectwordtbereiktviaburgerfora,waarideeënontwikkeldwordenrondvraagstukkenofwensen,mitspoliticiaanwezigzijn,‘lowprofile’.Hetgaatimmersomdeinbrengvanburgers.Politicihebbendaardooractievekennisvanhetwatenwaaromvandeideeënofvoorstellendieuiteindelijkvoorgelegdworden.Nietzoverrassendisookéénvandebevindingendatvoorstellendieveelgeldkosteneenkleinerekanshebbengerealiseerdtewordendandegoedkopeedities.Tenzijhetkostbarevoorstelookfinancieelgesteundwordtdoor–aldannietlokale–ondernemers.Datvergrootdekansvanrealisatie.Eenmooivoorbeeldvan‘samendoen=samenmeer’.Netzobelangrijkisdatdebijdeparticipatiebetrokkengroepburgerseensamenstellingheeftdierepresentatiefisvoordebijhetvraagstukbetrokkengroep.Danheeftdeburgerparticipatieeenkansomeengoedereflectietezijnvan‘waterleeftindesamenleving’.Maarja,hoekrijgenweeengoede,wantrepresentatieveena-selectesubsetvanburgersactiefbetrokken?En,hoehoudenwediebetrokkenheid?AdD<>RepresentatievesubsetvanactieveburgersbijdeburgerparticipatieOmburgersactieftekrijgenentehoudenkunnendevolgendemaatregelenbehulpzaamzijn:

A. Neemdeinbrengserieus.Laatbijelkeburgerparticipatiezienwatjeermeedoetenwaarom(niet)enpubliceerdat.Geef‘debloemen’aanactieveburgersenondernemerswaardatkan.

Inspraak-enparticipatietrajectenkunnenwordenverbeterddooroogtehebbenvoordegenendieniethunstemlatenhorenendooreenstructuurencultuurteontwerpendiederesponsiviteitvandepolitiek-ambtelijkeorganisatieverbeterendooraandachttebestedenaanhetterugkoppelenvanresultatenenwaarderingteuitenvoordeinbrengvanburgers.

14‘NaarBuiten.Eenspoorboekjeburgerparticipatievoorraadencollege’,blz19;2010;VNG;https://vng.nl/files/vng/vng/Documenten/Extranet/Burgerzaken/bestanden_burgerparticipatie/Naar_buiten.pdf15‘Departicipatieladderinhetdigitaletijdperk’;201606;Citizenlab;https://www.citizenlab.co/blog/burgerparticipatie-nl/participatieladder-digitale-tijdperk/?lang=nl16‘Cherry-pickingparticipation:Explainingthefateofproposalsfromparticipatoryprocesses’;JoanFont,GrahamSmith,CarolGalais,PauAlarcon;201710;http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1475-6765.12248/abstract.Samengevatin:‘Luisterenpoliticinaarburgerparticipatie?’;201712;KristofJacobsEN:‘SameninnoverenEindverslagevaluatieonderzoekProgrammaKwaliteitvandeSamenleving’;201710;Movisie;https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Samen-innoveren-eindverslag%20[MOV-13421203-1.0].pdf



6

UIT: Burgerparticipatie en vertrouwen; Jan Schaik; Openbaar Bestuur; 2011

B. Waarborgdekwaliteitvandediscussie(procesregisseurenparticipatie-adviesgroep)engebruikinbreng(duidelijkeafsprakenvooraf).Maximeerdelengtevandeinbrengenbiedthulpaanindevormvanvoorbeeldenvaneffectieveinbreng,wantvooranderenleesbaarenbegrijpelijk.

C. Communiceerregelmatigoverdegangvanzakenviadiversekanalen.Laatbijvoorbeeldeen

inbrengeraanhetwoordineen‘testimonial’overhetmeedoen:waaromdoethijdat,hoeveeltijdkosthetenwatleverthetop.Doekortestraatinterviewsmetburgersenondernemers.EnpubliceerdatopYouTube,Facebook,Instagram,diversewebsite(s)e.d.

D. Zorgvoorgedeeldeigenaarschapvandeburgerparticipatie.

o Zorgvoorafgaandaandestartvanburgerparticipatievooreentijdelijkplatformvanactieveburgersuitdedoelgroep,vanvoorhetvraagstukrelevanteverenigingen(ondernemer,sport)enandererelevantepartijen(vrijwilligersverenigingen)waarmeedoelenaanpakvandeburgerparticipatiewordtafgestemd.Datbevordertactievedeelnameaanhetproceseneeninzetinhetmenselijknetwerk.

o Overweegomdeburgerparticipatiesamenmetandereorganisatiestedoen,bijvoorbeeldeenzorginstellingen/ofsportverenigingalshetgaatomzorg,jeugdenouderen;eenvrijwilligersvereniginge.d.Datkangoedbijéénduidigeburgerparticipatie.§§

E. Voernuendaneenkleinesteekproefuit,bijvoorkeurtelefonisch,onderinbrengersoverhet

gemakominbrengteleveren,dematewaarinzijdieinbrengserieusgenomenvoelttezijnenhunverwachtingenenadviezen.Datvergroothunbetrokkenheidenhetgevoelserieusgenomenteworden.Hetisookeenbehoorlijkeinspanning.Ditisvanbelangvoordemeercomplexeenlangdurigemeerduidigeburgerparticipatie,bijvoorbeelddeonlineburgerplatforms.

AdE<>Procesregisseurentoezichthoudendparticipatie-adviesgroepDemensendienuveelalbetrokkenzijn,de‘usualsuspects’,zijnmeestaleenselectievewantniet-representatievesubsetvandebewoners.Ditiseenwaardevollegroep.Nietalleenomdatmenbereidismeetedoen,maarookomdatheteenbasisisvooreenrepresentatievesubsetvanactievebewoners.Iedervanhenkanbijvoorbeeldgevraagdwordenomenkelemenseninhunomgevingtevragenmeetedoenmeteenspecifiekeburgerparticipatie.Bijeenpersoonlijkeuitnodigingisdekansveelgroterdatiemandeenkeermeedoetenervaartdaterwatmethaarofzijninbrenggebeurt,danviamailingse.d.Ookiservaakeenkleinesubgroepvan‘ultra-actievemeedoeners’,metnameindesocialemedia,diehoogfrequentbetrekkelijkeenzijdigeboodschappenafgeven,meestalweinigonderbouwd.Dezegroepiszeldengevoeligvoorargumenten17.Hetiseengroepdiedediscussiesneloverheerstenanderezienswijzenofinbrengbelemmertenmeerdoordachteparticipatieafschrikt.Heteffectvandeze,vaakkleine,groepiseenredenwaaromdiscussiegroepenenonlineplatformsnietgoedwerkenzondereenbewakingopdekwaliteitvandediscussie,hetproces.Eengoedeprocesregisseurmetslagkrachtophetprocesisnoodzakelijkvooreenprocesmeteenwederzijdsrespectvolle,evenwichtigeinhoudelijkeuitwisselingvanideeënenargumententussenburgersmeteenverantwoordeinbrengalsresultaat.Deprocesregisseur(ook:‘facilitator’genoemd)moetonafhankelijkzijnzodatergeeninvloedwordtuitgeoefendopdeinhoudvandeuitwisseling.Hijmoetin

17Bijv:‘dequerulantendejournalist’;200606;HenkBlanken;http://www.denieuwereporter.nl/2006/01/de-querulant-en-de-journalist/

RealiseerdraagvlakengedeeldeigenaarschapOmdraagvlakengevoelvaneigenaarschaptotstandtebrengen,ishetzaakinwonerstijdigtebetrekkenenmeetenemeninhetproces.Inwonersmoetenzeggenschaphebbenindoeleneninhetplanvanaanpak.Alleendanzullenzijzich(mede)eigenaargaanvoelenvaneentrajectenenthousiastworden.Gedeeldeigenaarschapbeïnvloedtdepersoonlijkebetrokkenheidenhetgevoelvanverantwoordelijkheid.Geefdebetrokkenheidvaninwonerszovormdatdeverantwoordelijkheidnietalleenbijdeprojectleiderofenkeleprofessionalsligtofalleenmaarbijdeinwoners,maardatersprakeisvangedeeldeigenaarschapbijalledeelnemers.UIT:SameninnoverenEindverslagevaluatieonderzoekProgrammaKwaliteitvandeSamenleving;Movisie;2017



7

kunnengrijpenalseeninbrengergaatoverheersenen/ofonfatsoenlijketaalgebruikt.Eersteengesprekmetzonodigeenhelpendehandomeffectiefmeetekunnendoen,daneenwaarschuwing(gelekaart)en,tenslotte,uitsluiting(rodekaart).Datlaatstekanleidentotdebeschuldigingdatbepaaldemeningenuitgeslotenworden.Omdeonafhankelijkheidteonderstrepenisdeinzetvaneentoezichthoudernuttig.Bijvoorbeeldindevormvaneenonlineparticipatie-adviesgroep.Deprocesregisseurtoetstdaarofeenwaarschuwing(gelekaart)ofuitsluiting(rodekaart)passendis.Debemensingbestaatuitburgersenpoliticien,bijvoorkeur,ookeencriticaster,hoelastigook.Datgeefteenlegitimatiedatookdiemeningengehoordworden.Anderzijds,ookdanzullenermensenenpartijenzijndiebijeenvoorhenonwelgevalligeuitkomstzullenbewerendathetprocesvanburgerparticipatiedoorgestokenkaartwas.Jekannietallesvoorkomenofuitsluiten.Dathoeftookniet.Hetdoeliseenparticipatieproceswaareenrepresentatievegroepvanburgersopcomfortabeleengemakkelijkewijzeeeninbrengkanleverenaanlokaleidee-ontwikkelingenbesluitvormingdiehoutsnijdteneffectheeftopwateruiteindelijkgebeurtindegemeente.Deprocesregisseurendeonlineparticipatie-adviesgroepzijninstrumenten.Dedemocratischekwaliteitvandeburgerparticipatiestaatofvaltmeteenrepresentatievea-selectesubsetvanburgersdiemeedoet.Iedereenheefthetdruk,beweegtzichinrelatiefkleinekring.Hoedietebereikenenteactiveren?AdF<>GebruikverschillendemediaBijburgerparticipatieishetgebruikvansocialemediaonmisbaaromvoldoendemensentebereiken,opzijnminstomhenteinformerendatereenraadplegingofadviseringofcoproductieetciswaarzijaanmeekunnendoenalszijdatwillen.En,hetteinformerenoverhetonderwerpzelfzodatzegeïnformeerdmeekunnendoen.Jemoetdemediagebruikenophunsterkepuntenenopdedoelgroep.Bijvoorbeeld:FacebookenInstagramvoorhetinformerenenactiverenopdeelnamevanresp‘(jonge)ouderen’en‘jongeren’,nietvoordefeitelijkediscussie.DevoorafgaandevoorbeeldenuitAalsmeerenAmstelveenenhetoverzichtindetabelillustreertdatallemediaingezetkunnenwordenalsafhankelijkvandoelvanburgerparticipatie.Deverwachtingoverdeimpactvansocialemediaopdekwaliteitvandedemocratiewasgroot.Burgerszoudendaardoordichterbijhetpolitiekeproceskomen,meerdirecteinvloedkunnenhebbene.d.Inmiddelsmagduidelijkzijndatheteffectvansocialemedianietalleenmaarpositiefis.OokdeMajesteitmaaktdaargewagvan:“Twittermaakthetdebatsomsbitter.Steedsmeermensenhoudenhundigitaledeurhetliefstdichtennemenalleennogkennisvanideeëndiehungroepsgevoelenmeningbevestigen”en:“Onzecommunicatieviainternetgeeftfantastischemogelijkheden,maarbiedtnietautomatischeenopenvensteropdewereld.Hetisvaaklastigfeitenenverzinselsvanelkaarteonderscheiden”18.De‘nieuwe,datagedrevenwereld’heeftnietalleenmaarpositieveeffecten.Meerenmeerwordtduidelijkdatonslevenindringendenvaakonbewustbeïnvloedwordtdooronzevoor-enafkeurenafgestemdeboodschappenensuggesties19.OrganisatiesalsFacebookenGooglezijndaarhetmeestinhetoogspringenddebetaan.Nietalleendoordatzijdegrootstetracking-businessterwereldzijn,maarookenvooralvanwegedenietdirectzichtbaretunnelingvanberichtenenselectieswaardoorwijsteedsvakeralleenzienwatalbijonzemeningpastineencirkeldiediemeningookheeftwaardooreenzelfversterkendeffectontstaat:"Eenvandegevarenvaninternetisdatmensentotaalverschillendewerkelijkhedenkunnenhebben.Zezienalleeninformatiediehuneigenvooroordelenbevestigen",aldusObama20.Datstimuleertstandvastigheid,heteigengelijk.Hetstimuleertniethetonderzoek,dereflectieendeuitwisseling.InstagramenSnapchat,veelgebruiktdoorjongeren,enWhatsAppzijnmediawaardeberichtenvluchtigzijnensnelonoverzichtelijk,ookalsjeineenspecifiekegroepzit.Burgerparticipatie,

18‘Kersttoespraak’vanZijneMajesteit,25december2017;https://www.koninklijkhuis.nl/documenten/toespraken/2017/12/25/kersttoespraak-van-zijne-majesteit-de-koning-25-december-201719‘Devrijheidvan(dis)connectiviteit,meningsvormingenbewegen’;https://platformoverheid.nl/artikel/vrijheid-disconnectiviteit-meningsvorming-en-bewegen;201706;TheoVeltman20Trouw;20171228;https://www.topics.nl/obama-ageert-in-gesprek-met-prins-harry-tegen-sociale-media-a9299797trouw/?context=mijn-nieuws/



8

uitsluitendviadezemedia?Ikmoeternietaandenken.Tenzijhetgaatom‘informeren’eneensimpele‘raadpleging’,eenenquêtebijvoorbeeldmeteenkeuzeuitduidelijkealternatieven.Anderzijdsmoetjedezemediaooknietuitsluiten.Jemoetzeophunsterkepuntgebruiken.Ommensentebereikenzijnimmersmeerderecommunicatiekanalennodig.Belangrijkisdatdebronvandeberichtenopdiemediaonverdachtis.Datismakkelijkgezegd,hetislastigterealiseren.WiegelooftimmersnogeentwitteraccountvanprinsesBeatrix,@BeatrixPrinses?Deonzinberichtensluitenhaardirectebetrokkenheiduit,maartoch…….Decognitievedissonantieregeert,aldusBasHeijne21,metnotabeneeenambassadeurvanhetrijkstelandterwereldalsvoorbeeld.Wieenwatkanjedannoggeloven?Enkennelijkkannietiedereendoorde(mogelijke)fake-bronnenprikken,gegevenhetsuccesvansommigepolitici,partijenenbladen.

Kortom:(1)gebruikmeerderemedia,afgestemdopdoel,doelgroepenonderwerpvanburgerparticipatie;(2)zorgvooreenonverdachtebronvanberichtenvangemeenteenburger.Denkbijvoorbeeldaan:

A. Aankondiging(enherinnering)vandeburgerparticipatieviabijvoorbeeldFacebookenInstagramdoorenkelebekendepersonen,lokaalen/ofnationaal,metvoldoendevolgersinhetrelevantegeografischgebiedofderelevantedoelgroep(en),gebruikmakendvanvirtuelemagazinesopeenwebsiteenYouTubewaarhetmateriaaloverzichtelijkwordtgepresenteerd.Ookeenappismogelijk.Alnaargelangdedoelgroepdiejewiltbereikenenhetbereikdatnodigis.

B. Eenjournalistiekartikelen/ofinterview–evteenaankondiging-inhetlokalenieuwsoverhetvraagstuk,fysiekenonline,verspreidviadiverssocialemedia(YouTube,Facebook,Instagram)engoedvindbaar.Waarinnietalleendediscussiegeïntroduceerdwordt,maarookvanuitwelkebrondegemeentedeberichtenstuurt.En,natuurlijk,welkeroldeburgerendegemeentehebben,zodathetdeburgerookduidelijkiswelkeimpacthijkanhebbenopwelkevraagstuk.Tezijnertijdeenvervolgoverdegangvanzakenenhetresultaat.

C. Gebruikvanmenselijkenetwerken.Vraagde‘usualsuspects’meteenrealistischeblikenverenigingenenondernemersomtenminstetienmensenuittenodigenmeetelezeneneventueelmeetedoenENhentevragenom,alszehetdemoeitewaardvinden,vijfandereninhunomgevingactiefuittenodigenEN…….

D. Gebruikdewebsitevanverenigingenenpublieksinstellingenomteinformerenoverdeburgerparticipatie:wat,waaromenhoemeetedoen.En,periodiekoverdestand.

E. Eenopmaatgemaaktevirtuelefaciliteitvooronlineinbreng,zijhetmetgoedevoorafduidelijkgemaakteafsprakenengoedefacilitatorsdie:o bijgeredetwijfeldeidentiteitvanmensenkunnenchecken.o mensenkunnenwijzenopdevoorwaardenen,zonodig,uitsluiten.o regelmatigcheckenofervoldoenderepresentativiteitisindeinbrengers.Dankunnenzijtijdig

aangevenwelkegroepenmissenofonder-aanwezigzijnzodatextraactiekanwordenondernomenomdiegroepenalsnogtebereiken.

Dehiervoorbeschrevenmogelijkhedenzijnnietszondereenproceswaarmeerichtingwordtgegevenaandekwaliteitvandeinbrengendateenwaarborgbiedtvoortransparantievoordeburgerenvooronafhankelijkheidindeverwerkingvandeinbrengnaareenresultaatmetinvloed.AdG<>WaarborgdeauthenticiteitenvaliditeitvandeinbrengEenwaarborgvoordeauthenticiteitenvaliditeitvandeinbrengvandegemeentekanverworvenwordendoortezorgenvoornamenenadressenvoordeberichtgevingendeinbrengvandegemeentedie

21Column‘Leugenaars’;https://www.nrc.nl/nieuws/2017/12/23/leugenaars-a1586115;201712;BasHeijne;NRC

"Peopledemandfreedomofspeechasacompensationforthefreedomofthoughtwhichtheyseldomuse."SorenKierkegaard



9

gecommuniceerdzijn.Alseen‘hack’zichvoordoetdieonzinberichtenplaatst,datmeteenmeldenopdieadressenendeinbrenglangsdieweg(evtvoorlopig)staken.Eenonafhankelijkeprocesregisseureneengoedfunctionerende,zichtbaretoezichthouder(onlineparticipatie-adviesgroep)draagtookbijaandiewaarborg.EenwaarborgvoordeauthenticiteitenvaliditeitvandeinbrengvanburgerskanverworvenwordendoorhentevragengebruiktemakenvanDigiDalszijinloggenominbrengteleveren.Ofweltezorgendatdebewonersvandegemeenteiedereenuitnodigingkrijgenmeteeninlogcode.DigiDheeftdevoorkeuromdatiedereendieheeft.Datzalmensenafschrikken;hetzalookmensenaantrekkenomdatdithetbelangillustreertdatdegemeentehechtaaneengoedegelegitimeerdeinbrengvanburgers.Datmoetaangevuldwordenmeteenprocesregisseur,diebijeendubieuzeinbrengnagaatofdegenediedaarachterzitanderebelangenheeft,daadwerkelijkindegemeentewoonte.d.AdH<>WaarborgdeonafhankelijkheidendezichtbaarheidvanheteffectvandeinbrengDebestewaarborgvooronafhankelijkheidenzichtbaarheidvanheteffectvaninbrengiseengoedingerichtprocesdattransparantisinalleopzichten.Gefaciliteerddooreenonafhankelijkeprocesregisseurmeteentoezichthouderindevormvaneenonlineparticipatie-adviesgroep.Ookeentransparantprocesiseenvereiste:welkestappen,metwelkeresultaatendoorwiebestuurd,onderwelkespelregels?Devolgendestappenkunneninmeerofminderemategebruiktworden.1. Doelenaanpakburgerparticipatie:watishetvraagstuk,welkeparticipatie(raadplegend,adviserend,

meebeslissend)enlangswelkewegdeparticipatievormtegeven?Aanbevolenwordtominditstadiumsamentewerkenmetvertegenwoordigersvanvoorhetvraagstukrelevanteverenigingenvanburgersenondernemers.Workshopstijdenseenbijeenkomstvandeverenigingenkunnengebruiktwordenvooreenverkenningvandetestelleneisenaandoelenaanpakenvooreeneersteverkenningvanhetvraagstuk.Hetleverteengroterebekendheidvandeburgerparticipatiebijbewoners,terwijlhetdeelnamebevordert.Dateffectwordtversterktmetjournalistiekepublicatiesopdiverse(lokale)websitesenindelokalepers,alsdiedatwil.

2. Introductievraagstukvoordeburgerparticipatieendewegwaarlangsgewerktgaatwordenmet

welkeafsprakenoverrol,verantwoordelijkheideninbreng.Gebruikbeelden,infographicsenhumor.Durfzelfkritischenzelfspottendtezijn.Werksamenmetorganisatiesindegemeente,tenzij...

3. Vraagstukhelderkrijgen.Gedurendeeenvoorafafgesprokenperiodeinventariseren:watdevraagisenwelkeaspectendaareenrolbijspelen.Dezefasemagwatchaotischzijndooreenzeerdiverseinbreng.Nuendansamenvattenendiesamenvattingeenkapstokmaarnietbindendlatenzijnvoorverdereinbreng.Ditkanonline;hetkanookviaeenforumofbeide.Dezestaplijktvaakoverbodig.Hetisnodig,alishetalleenmaaromdatiedereenindezestapoveralovermagsprekenenalleskanzeggen,ookalshetideeënzijndiethansnogonhaalbaarzijn(bv‘allevervuilendefabriekenverhuizennaarMars’).Eenalternatiefisdateenonafhankelijkdeskundigbureauviaonderzoekhetvraagstukendebelangrijkeaspectenverhelderdenconcretiseertalskapstokvoordeanalyse.Diedaarnawordtvoorgelegdaanbewoners.Datversnelthetproces,hetverminderthetdemocratischgehalte.

4. Analysenaaralternatievemogelijkheden:Inéénofmeerontmoetingenmetburgers,waaronder

deskundigen,onlineen/offysiek.Hetaantalendeaanpakisafhankelijkvanhetvraagstuk.Voorsommigevraagstukken,bijvoorbeeldhetontwerpvandeopenbareruimterondbesluitendiealgenomenzijn,kunnenmogelijkhedenontworpenwordendoorbureaus(architecten),dievervolgensviaeenenquête(volgendestap)voorgelegdwordenaanbewoners.

Eenvoorbeeldvooreenaanpakomtekomentotalternatievenbijeenmeercomplexvraagstukisdewerkwijzevandeburgertop10000(https://g1000.nu/),waarinstappenideeënontwikkeldengetrechterdwordennaarconcretevoorstellen,gebruikmakendvandefysiekeenvirtuelewereld.“Onzedroomiseensamenlevingwaarinwesamenbepalenwatwebelangrijkvinden.Nietdooréén



10

keerindevierjaarnaardestembustegaan.Maardoorregelmatigsamenhetgesprekaantegaan,totvoorstellentekomenensameneenbesluittenemen.Zonemenwesamenverantwoordelijkheidvooronsland,onzestad,dorpofwijk”.UIT:https://g1000.nu;2017

5. Voorleggenvanconcretealternatievenaanbewoners,zodaniguitgewerktdatereenkeuzemogelijkis

viaeenenquêteofanderszins.Hetspreektvoorzichdatdezestapraadplegendkanzijn,waarnabesprekinginderaaddiedeenquêteresultatenmeeneemt.Dezestapkanechterookmeebeslissendzijn,waarmeehetCollegeendeRaadvoorafakkoordgaanmetdeuitkomstvandeenquête.

6. Afsluitendcommunicerenoverhetproces,dedeelname,detoppers,hetresultaat.Watisergebeurd

met‘mijninbreng’?Wiehebbenermeegedaan?Waarkanikterugvindenlangswelkewegdezekeuzeisgemaakt?Endatsoortvragen.

7. Bloemenblijvengeven.Alszakengerealiseerdzijn,vergeetdannietspecifiekteblijvenrefererenaan

deburgerparticipatiediehiertoeheeftgeleid.Datbevordertparticipatiebijanderevraagstukken.Deinbrengdoeterimmerstoe.

Geenmisverstand:hetkanookallemaalveelkleiner.IndegemeenteLosser(Overijssel,ca22500inwoners)bijvoorbeeldvormdentienburgerseendenktank‘bezuinigingen’.Zijwerkteneenhalfjaarlang,eenavondperweekprodeoaaneenadviesrapport.Vraagisofdezeparticipatievoldoenderepresentatiefis.OfdezeuitZaanstad:‘Eenklankbordgroepvanbewonersenwinkelierswasbetrokkenbijhetopstellenvanrandvoorwaardenvoordeontwerpen.Vervolgenshebbenweeenopenontwerpwedstrijduitgeschreven.Erzijn24voorstelleningediend.Eencommissievanbewonersenambtenarenheeftdaaruitdevijfbestevoorstellengekozen.DiezijnineenreferendumvoorgelegdaanalleinwonersvanRooswijk.’AldusPietKeijzer(wethouder)22.Wespreken2010.Aanhetbeginvan2018kanermeermetdevirtuelewereld.Jekanbijvoorbeeldeenvoorstelontwikkelenmeteengroepmensendiedoorlotingissamengesteldenhetproductviaeenenquêtevoorleggenaanalleinwoners.Hetkanookzonderdigitalemiddelen.InIJslandbijvoorbeeld“..hebben25burgersinviermaandentijdeennieuweGrondwetgeschrevendievervolgensmet70%vandestemmendoordebevolkingisgoedgekeurd”23.Eris,kortom,veeltekiezenenerkanveelominwonerseenmeerdirecteinvloedtegevenopdelokaleoordeelsvormingenbesluitvorming.AanUomhetteproberen,teleren,teproberen,………Concluderend>>1>>Burgerparticipatieis‘veeleisend’maatwerk.Hetmoettransparanteninteger.Hetkostgeldeninzet.Hetvereistsamenwerking,lefenvolhardendheid,vanallebetrokkenen.Hetlevertookinspiratie,kansen,nieuweofverdiepterelatiesen‘fun’.Hetlevertvooraldemocratieinderichtingzoalshetbedoeldis.<<2>>Burgerparticipatiehoeftnietperségrootaangepaktteworden.DevoorbeeldenuitAalsmeerenAmstelveenillustrerendat.Erzijndiversemiddelenomeenonlineburgerplatform(bvCitizenlab)ofeenparticipatieproces(bvOppApp24)optezetten,alnaargelanghetdoelisvanburgerparticipatie.Dekeuzeisondermeerafhankelijkvandoel,doelgroep,vraagstuk(onderwerp,open/gesloten).>>3>>Burgerparticipatiemoetingebedindewerkwijzevangemeentenomhetgrootstmogelijkdemocratischeffecttegaanbereiken.Dantreedtgewenningopinenbuitendegemeentelijkeorganisatieenkanergebouwdwordenaangewenningengeloofwaardigheidvandeburgerparticipatie.Datstimuleertmeedoenvaninwoners:‘mijninbrengdoetertoe’.Daarnaastkunnenerdanstructurele 22‘NaarBuiten.Eenspoorboekjeburgerparticipatievoorraadencollege’,blz19;2010;VNG;https://vng.nl/files/vng/vng/Documenten/Extranet/Burgerzaken/bestanden_burgerparticipatie/Naar_buiten.pdf23https://www.trouw.nl/opinie/-loten-is-democratischer-dan-stemmen-~ab2f91d8/;201610;Welgraven;Trouw24“Natuurlijkbeginnenweeerstmetmensenteonboarden.Deindividueleideeënverzamelenweopeengestructureerdeenveiligemanier.Wecreërencategorieënvanalleindividueleideeën,enkoppelendezealsgroeps-ideeënterug.Zokrijgjealsindividu-dieonderdeelisvandegroep-inzichtinwatdeideeënvanuitdegroepzijn.Wevragendeindividueledeelnemersweermeetedenkenoverdegroeps-ideeëndiezijningebracht.DezecyclusherhalenwewaardoordeLetsOppmethodealseenideeën-generatorwerktendegroepzelfdebesteoplossingenaandraagt”;http://www.letsopp.com/nl/hoe-werkt-letsopp?hsCtaTracking=0948ee9d-fdae-4e05-8771-d9ddd57afe9e%7Cd425c54c-d858-4c2c-9591-1c05a679d853



11

middelengebruiktworden,bijvoorbeeldeenonlineburgerplatform,waarmeediversetypenvraagstukkenondersteundkunnenworden.En,waardeburgeralleinformatiekanvindenoveruitgevoerde,lopendeennoguittevoerentrajectenburgerparticipatie,kleinengroot.Ookdanishetechternoodzakelijkomelkevraagdiedaarmeewordtvoorgelegdaparttepromotenentebegeleidenopdiversemedia.En,omviadezelfdemediapervraagstukterugtegevenwathetresultaatisenhoedithetbeleidendebesluitvormingheeftbeïnvloed.Alsdatstructureelwordtgedaan,wordtheteengewoonteeneenefficiënteactiviteitmeteffectiviteitomdatmenkanziendatparticipatieloont.Burgerskunnendeinformatieimmersmakkelijktoegankelijkvinden,evenalsderesultatenenwatermeeisgedaan.Nuisburgerparticipatienogtevaakteveeleenprojectjehiereneenprojectjedaar,zonderdaterechtwordtgebouwdaanhetontwikkelenvankennisenervaringingemeentenofregionaalvoordegemeenten.Datbetekentdathetzelfdewielvaakopnieuwwordtuitgevondenenkansengemistominwonersactieftebetrekkenwaardatkan,ookmetkleinekortdurendetrajectenvanburgerparticipatie.>>4>>Decentralevraagiswatu,depolitiekendeburger,ervooroverheeftomeenzodemocratischmogelijkeomgevinginuwgemeentete(helpen)realiserenmeteenevenwichtigerepresentatieveinbrengvooroordeelsvormingenbesluitvormingbijlokalevraagstukken.Daarkanjenatuurlijkookeenenquêteoveruitdoenen/ofeenopenvraagoverstellenaanburgers(bijvoorbeeld:watheeftunodigomactiefmeetedoen?)………