Huidige en toekomstige Huidige en toekomstige wetgeving ter bescherming wetgeving ter bescherming van varkensvan varkens
Dr. ir. Dr. ir. Bart SonckBart Sonck (1) (1) Ir.Ir.SuzySuzy Van Van Gansbeke Gansbeke (2)(2)Dr. Frank Dr. Frank TuyttensTuyttens (1)(1)
(1) DvL(1) DvL--CLOCLO(2) Dienst Ontwikkeling Dierlijke Productie(2) Dienst Ontwikkeling Dierlijke Productie
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
INHOUDINHOUD
� Inleiding� Wat is dierenwelzijn en hoe meten ?� Varkensstallen: historiek - toekomst ?� Situering wetgeving� Advies van Wet.Vet.Comité� Huidige richtlijn versus nieuw voorstel� Punten ter discussie� Punten van aandacht voor toekomstig onderzoek� Besluiten
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Dierenwelzijn ?Dierenwelzijn ?
� Individu slaagt erin zijn omgeving te beheersen: welzijn goed
� Meetbaar ? -> Welzijnsindicatoren– GEZONDHEID
– PRODUCTIVITEIT
– FYSIOLOGISCHE INDICATOREN
– ETHOLOGISCH ONDERZOEK
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Dierenwelzijn (vervolg)Dierenwelzijn (vervolg)
� Gezondheid– vrij van ziekten en kwetsuren– grens gezondheid en ziekte: vaag– pijn– stressoren
� Productiviteit– eigenschap van een individu– voorzichtigheid
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Dierenwelzijn (vervolg)Dierenwelzijn (vervolg)
� Ethologische onderzoek– gedrag in omgeving bestuderen– voorkeurtests en motivatie
� Combinatie van welzijnsindicatoren� Evaluatiesystemen: ‘TGI’ /model-Bracke
� Fysiologische indicatoren– reactie op stress en activiteit van de as
hypothalamus-hypofyse-bijnierschors– gehalte aan adrenaline, noradrenaline en
corticosteron– goede maatstaf
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
TOT
1960
kleine stapelspolyvalente hokkengeen isolatiegeen ventilatiegeen verwarmingvolledig op stro
invoering kraamkooikraamkooi kraamstalgespecialiseerde roostervloereninvoering betonroostervloerenisolatieventilatieverwarming stal + b. nestmeer dieren per bedrijfvervroegd spenen
nog vroeger spenengrotere stapelsbiggenhok tot 35 kgverbeterde uitrustingverbeterd stalklimaat
nog grotere stapelsverbeterde uitrustingverbeterd stalklimaatautomatie robotisatieelectronische veebewakingburgerkritiek-dierenwelzijn-milieubelasting
1960
-
1975
1975
-2000
TOE-
KOMST
HistoriekHistoriekVarkensstallenVarkensstallen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
VarkensstallenVarkensstallen� Zijn gespecialiseerd dwz aangepast aan
de levenscyclus� Stallen:
– kraamstallen– biggenstallen voor gespeende biggen– dekstal voor guste zeugen + berenhokken– stallen voor drachtige zeugen– vleesvarkensstallen
� KB 23 juni 1994: bescherming van varkens in varkenshouderijen
� Nekaanbinden zeugen van 1.1.2001, elk aanbinden vanaf 1.1.2006 verboden
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
SitueringSituering
� Wetgeving op 3 niveaus:– Raad van Europa : conventies– Europese Unie
• bevoegd voor dierenwelzijn van landbouwhuisdieren
– op de bedrijven– bij slachten– gedurende transport
• economische belangen !
– Nationale wetgeving : omzetting Europese richtlijnen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
SitueringSituering
� Algemeen : landbouwhuisdieren
– richtlijn 98/58/EG, KB 1/03/2000
– weinig concreet, principieel vermijden van lijden en pijn
� Soortspecifiek : varkens / leghennen / kalveren
– varkens: richtlijn 91/630/EG, KB 23/06/1994
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� Personeel� Controle� Register� Bewegingsvrijheid� Gebouwen en behuizing� Niet in gebouwen gehouden
dieren� Automatische of mechanische
apparatuur� Voeder, water en andere
stoffen� fokmethoden
� Voldoende, bekwaam� dagelijks, voldoende, verlichting� medische zorg en sterfgevallen� voldoende� materialen, onderhoud, klimaat,
licht� beschutting� dagelijkse controle,
noodsysteem, alarm� voldoende, gezond,…
� geen oorzaak van pijn, lijden,….
AlgemeenAlgemeen: : landbouwhuisdierenlandbouwhuisdieren
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� 16/1/2001 : Voorstel nieuwe Europese richtlijn
– belangrijkste inhoud: groepshuisvesting drachtige zeugen
� 19/11/1991 : Richtlijn 91/630/EEG
– aanbinden zeugen in stappen verboden
– minimumnormen voor ruimte gebruiksvarkens
– andere eisen meestal aspecten van goed vakmanschap (waar welzijn evenredig is met productiviteit, bvb controle op gezondheid, vermijden van letsels en verwondingen,….)
Onder druk Onder druk -- nieuwe wetgeving nieuwe wetgeving
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
MinimumnormenMinimumnormen
� Gemiddeld gewicht� tot 10 kg� 10-20 kg� 20-30 kg� 30-50 kg� 50-85 kg� 85-110 kg� meer dan 110 kg
� Min. vrije vloeropp/dier (m²)� 0,15� 0,20� 0,30� 0,40� 0,55� 0,65� 1,00
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� welzijn zeugen in individuele boxen onvoldoende
� alle zeugen dienen bulkvoeder of vezelrijk voeder (voorraad) naast energierijk voeder (dagelijks) te krijgen
� zo stabiel mogelijke groepen
30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comit30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comitéé
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� nood aan ontwikkeling van systemen om kraamzeugen meer bewegingsvrijheid te geven zonder neg. invloed op overleving biggen
� huisvestingssystemen : bij voorkeur indeling in functionele ruimtes (voedering, rusten, mesten), moeten beantwoorden aan nood om te zoeken en te manipuleren
30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comit30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comitéé
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comit30/9/1997: verslag Wetenschappelijk Veterinair Comitéé
� ruimte: aanbevolen = 0,047 * gewicht 0,67
• = nodige ruimte om tegelijk te kunnen liggen• huidige richtlijn : ongeveer 0,03 * gewicht 0,67
• geen neg. effecten bij ruimte in huidige richtlijn
� tandenvijlen krijgt voorkeur boven knippen, nood aan systemen om beide onnodig te maken
� staartbijten vermijden door management ipv couperen
� castratie alleen aanvaardbaar indien geen oorzaak van pijn of lijden
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Knelpunt: groepshuisvesting zeugenKnelpunt: groepshuisvesting zeugen
� “Bij groepshuisvesting moeten maatregelen genomen worden om van het normale gedrag afwijkende gevechten te voorkomen. Varkens die zich voordurend agressief gedragen ten opzichte van andere dieren , of slachtoffer zijn van dat agressief gedrag moeten uit de groep worden verwijderd.”
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
� inrichting en uitrusting
� Ruimte gebruiksvarkens : zie eerder getoonde tabel (bvb 0,65 m² voor 85-110 kg), geen verhoging in voorstel
� zeugen : in groep, aandeel dichte vloer (= vloer met maximaal 15% afvoergaten)– minimaal 1,64 m² per gelt, met 0,95 m² dicht– minimaal 2,25 m² per zeug, met 1,3 m² dicht
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� inrichting en uitrusting
� Elk varken kan ongehinderd liggen, opstaan, rusten
� Elk varken beschikt over reine rustplaats� Elk varken kan andere varkens zien� Bouwmaterialen mogen varkens niet schaden of
kwetsen, zijn reinig- en ontsmetbaar� Vloer is stevig, stabiel en stroef zonder
uitsteeksels en aangepast aan gewicht en grootte
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� inrichting en uitrusting� Drachtige zeugen : geen volrooster !� Betonroosters varkens in groep:
min balk (mm) max gleuf (mm)biggen 50 11gesp varkens 50 14gebr varkens 80 18zeugen 80 20
� Droge, zindelijke comfortabele ligruimte� Eventueel strooisel onschadelijk
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� inrichting en uitrusting
� Aanbinden zeugen aan de nek verboden
� Installeren van bindsystemen verboden
� Alle vormen van aanbinden verboden vanaf 2006
� Passend licht (geen continu donker)
� In buitenbeloop: beschutting
� Diverse vereisten i.v.m. voeder en drinkinstallaties, isolatie, verwarming, ventilatie, inspectie van apparatuur, ……...
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� verzorging
� Personeel : voldoende, bekwaam, dagelijkse controle,…...
� Voeding : geschikt, voldoende, tegelijk tenzij ad lib of automatisch…..
� Groeperen: zo stabiel mogelijk, agressie door maatregelen zoveel mogelijk vermijden (voldoende ruimte, vluchtwegen, afleiding,…)
� Hygiëne reinigen, ontsmetten, mest, urine en resten verwijderen, gasconcentraties vermijden,...
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� bijzondere voorschriften voor beren en biggen� Beren: horen/zien/ruiken andere varkens, min 6
m², (meer en geen rooster wanneer hok gebruikt voor dekken)
� Biggen: niet spenen voor 3 weken (uitz. indien nodig voor welzijn), NIET routinematig couperen staarten en knippen tanden (voor 1 week ouderdom), castratie voor 4 weken ouderdom (tenzij verdoofd en door dierenarts), eventueel warmtebron, droge ligruimte beschermd tegen zeug
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� bijzondere voorschriften zeugen– proper in kraamhok, vrij van parasieten
– schone comfortabele ligruimte
– voldoende ruimte achteraan voor werpen
– bescherming van biggen in kraamhok
– biggen moeten ongehinderd kunnen zuigen
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� bijzondere voorschriften zeugen– groepshuisvesting 4 weken na dekken
tot 1 week voor werpen– 2,25 (1,64) m² per zeug (gelt) waarvan
1,3 m² (0,95 m²) dicht– dus individuele huisvesting
• in kraamhok• spenen tot 4 weken na dekken• uitzonderlijk en tijdelijk wegens ziekte,
verwondingen, agressie
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� bijzondere voorschriften zeugen– in die gevallen (uitz. kraamhok) moet
zeug zich kunnen draaien !– kortste zijde hokken > 2,8 m– permanent los materiaal ter beschikking– naast energierijk ook bulk of vezelrijk
voeder– voedingssysteem zo dat alle dieren
voldoende kunnen opnemen
Huidige Wet versus Huidige Wet versus nieuw voorstelnieuw voorstel
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Punten ter discussiePunten ter discussie
� consensus over verplichte groepshuisvesting !
� Overgangstermijn–gaat in vanaf 2003–bepalingen die structurele
aanpassingen vergen: vanaf 2003 voor nieuwbouw, verbouwingen, 2013 voor alle bedrijven
–sommige lidstaten (plus sommige belangengroepen) willen vroeger !
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
� Periode groepshuisvesting–4 weken na dekken - 1 week voor werpen–sommige lidstaten willen vanaf 1 week na
dekken� Oppervlaktenormen gebruiksvarkens
–vorige normen behouden–sommige lidstaten willen verhoging met
30%
Punten ter discussiePunten ter discussie
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
• aandeel dichte vloer
– alleen voor zeugen, gelten
– sommige lidstaten willen volrooster voor alle categorieën verbieden
– zeugen/gelten resp 1,3 en 0,95 m²
– sommige lidstaten vinden 1,1 en 0,8 m²voldoende
– dichte vloer = max 15 % afvoergaten
– sommige lidstaten vinden 10% het maximale
Punten ter discussiePunten ter discussie
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
– in 2004:ruimte voor gebruiksvarkens plus castratie !
– in 2008: couperen staartenvloerenbezettingsgraadkraamhokkenhokken voor fokberennieuwe groepshuisvestings-systemen
Punten ter evaluatie in toekomstPunten ter evaluatie in toekomst
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Groepshuisvesting van guste en drachtige zeugen
zonder elektronisch voederstationVoordelen Nadelen
1. Veel bewegingsruimte2. Duidelijk tochtigheidsgedrag3. Gescheiden liggedeelte4. Schonere zeugen5. Gemakkelijker werpen
1. Agressie bij binnenkomst in een groep2. Paringsgedrag bij tochtigheid3. Moeilijk beheer4. Moeilijk individueel te controleren5. Dure voederinstallaties
met elektronische voederstationsBijkomende voordelen Bijkomende nadelen
1. Individuele rantsoenering per zeug2. Automatische scheiding van de zeugen3. Minder ruimtebeslag4. Lagere bouwkosten
1. Sommige zeugen kunnen het niet leren2. Leerproces bij de eerste kennismaking3. Verlies van transponders4. Oneigenlijk gebruik (2 zeugen in 1 station)5. Bezoek aan voederstation blijft vaak onbeloond6. Moeilijker voor de varkenshouder7. Moeilijk voederen tijdens reparaties
Bron: Prof. Jan Bron: Prof. Jan DaelemansDaelemans, DvL, DvL--CLOCLO
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Huisvesting guste en drachtige zeugenHuisvesting guste en drachtige zeugen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Gebruik van stro ??Gebruik van stro ??
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
KOSTEN
Selectie ? ? ?Selectie ? ? ?
WELZIJN
PRODUCTIVITEIT
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
BesluitenBesluiten
� Nieuwe wetgeving op zeer korte termijn
� Groepshuisvesting drachtige zeugen wordt zeker verplicht
� Bepaalde punten nog onzeker
� Geen eindfase ! In 2004 en 2008 evaluatie
� Toekomstige prioriteiten blijken duidelijk
� Overgangstermijnen relatief kort
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
(I. de (I. de JongJong, 2000), 2000)
Dank U Dank U voorvoor uwuw aandacht aandacht !!!!!!
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
KraamstallenKraamstallen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Biggen doen het beter op een waterbed dan op een verwarmde ijzeren plaatof rubbermat ((Boerderij 83 nr. 26 (24 maart 1998))
BiggennestverwarmingBiggennestverwarming
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Tijdstudie voederstation
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Aantal zeugen
Aan
tal z
euge
n di
e et
en p
er u
ur
Knelpunt: groepshuisvesting zeugenKnelpunt: groepshuisvesting zeugen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Tijdstudie voederstation
0
5
10
15
20
25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Uur
Aan
tal
Wachtende zeugenDoorlopende zeugen
Groepshuisvesting zeugenGroepshuisvesting zeugen
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Alternatieve systemenAlternatieve systemen
� Hellende vloer stalsystem “systeem Gumpenstein” voor 10 slachtvarkens met natvoedering, een stroruif, een ingestrooide ligruimte en een roostervloer in mestruimte en een mestscraper onder de roosters
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Alternatieve systemenAlternatieve systemen
� Hellende vloer stalsystem “systeem Gumpenstein” voor 10 slachtvarkens met brijvoedering, een stroruif, een ingestrooide ligruimte en een roostervloer in mestruimte en een mestscraper onder de roosters
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Bezigheidstherapie ?!Bezigheidstherapie ?!
� Stro: 1,53 u op 12 u bezig met stro1,34 u met soortgenoten
� Zonder stro:3,54 u bezig met soortgenoten
� Stroruif in volroosterstallen: – laag stroverbruik 10 tot 20 gr/dier– zuiverheid dieren: 38,7% tov 18.8%
zonder stro– reductie in staart- en oorbijten
� Gewone of speciale ketting
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
InleidingInleiding� Landbouwhuisdieren : stallen � Accenten:
– arbeidsbesparend– hogere productiviteit– verbeterd dierenwelzijn (specialisatie en
concentratie)� Bekommernis overheid:
– Richtlijnen: Raad van Europa– Koninklijke Besluiten: kalveren, varkens en
kippen� Pogingen: alternatieve huisvestingswijzen� Relatie stal - dierenwelzijn: volgens diersoort
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
DvL-CLO, Bart Sonck Wetgeving bescherming varkens
Top Related