1
Voor emigranten, expats en tweedehuisbezitters
Trik van Bennekom Bonaire
GrenzenloosMAGAZINE
NR 14
Maart 2015
Uitgeverij Grenzenloos
Grenzenloos.nl
franse belastingteruggave? Uitspraak biedt mogelijkheden
niets is hier wat het lijkt Een blik op Bonaire
leven op de lofotenSpectaculair landschap
Ludique le Vert Frankrijk
2
uitstellen hoeft niet meer
Wie de afgelopen jaren terughoudend is geweest
met plannen maken om over de grens te gaan
wonen en werken, kan uit zijn of haar winterslaap
komen. De economie in Nederland trekt weer aan
en de vooruitzichten voor de komende jaren zijn ook
veelbelovend. Ook op de Nederlandse huizenmarkt
gaat het een stuk beter dan de jaren hiervoor, en
bovendien zitten veel populaire emigratielanden
zoals Spanje, Canada en Australie economisch weer
behoorlijk in de lift. Kortom, de tijd om dromen
noodgedwongen uit te stellen lijkt eindelijk voorbij!
Veel succes met uw plannen en veel leesplezier met
het magazine van deze maand.
Uw reacties en tips worden altijd gewaardeerd:
Grenzenloos Magazine verschijnt 12 x per jaar, elke
laatste vrijdag van de maand.
Eric Jan van Dorp - Uitgever/hoofdredacteur
Twitter: @ericjanvandorp
Colofon
GRENZENLooS MAGAZINEGratis online magazine voor emigranten,
expats en tweedehuisbezitters.
Verschijnt 12 x per jaar, elke laatste
vrijdag van de maand.
Een uitgave van Uitgeverij Grenzenloos,
een imprint van VanDorp Uitgevers
Voor meer informatie of adverteren,
kijk op www.grenzenloos.nl
of mail naar [email protected]
In dit nummer staan bijdragen van:
Trix van Bennekom
Ludique le Vert
Ellen Smulders
Stef Smulders
Eric Jan van Dorp
Coverfoto: Forrest Cacvalle
Copyright©2015 VanDorp Uitgevers
op de teksten en foto’s in deze uitgave
rust auteursrecht. Niets uit deze uitgave
mag worden opgeslagen, gekopieerd
of op andere wijze dan ook worden
verveelvoudigd en/of verspreid,
zonder uitdrukkelijke en schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Welkom
Nieuws en nieuwe boeken
Noorwegen - Leven op de Lofoten
Bonaire - Niets is hier wat het lijkt
Radio De Week Die Was
Ludique - Graf- en graafheden
4
6
14
20
22
Inhoudsopgave
Frankrijk - Belastingteruggaave? 30
Stef Smulders - Krantje34
4
Vier jaar na de opening zal het spookvliegveld van Castellón in de
regio Valencia eindelijk echt in gebruik kunnen worden genomen. Ryanair zal
vluchten gaan uitvoeren op het omstreden vliegveld dat voor 150 miljoen euro werd gebouwd en officieel geopend is in maart 2011. Sindsdien arriveerde echter nog nooit ook maar één vliegtuig, hoewel er toch voor bijna 30 miljoen euro dat werd uitgegeven aan promotie. Er werd al geopperd om de landingsbanen om te toveren tot een racecircuit of het luchthavengebouw te veranderen in een in een winkelcentrum. Zover hoeft het dus niet te komen nu Ryanair als eerste schaap over de dam komt in Valencia. Bron: InSpanje.nl
spaans spookvliegveld bij valencia eindelijk in gebruikryanair gaat vliegen op omstreden luchthaven
Nieuws
De strijd om herstelbetalingen voor de
Tweede Wereldoorlog van Duitsland aan
Griekenland wordt de laatste weken harder.
Zo heeft de Griekse minister van Justitie
gedreigd met onteigening van Duits vastgoed in
Griekenland als de Duitsers niet met geld over
de brug komen.
Het gaat hier niet om een kleine som geld,
volgens de Grieken. Een commissie van de
toenmalige Griekse regering oordeelde namelijk
in 2013 dat Griekenland nog 162 miljard euro
aan herstelbetalingen tegoed zou hebben.
Opmerkelijk is wel dat Duitsland de grootste
betaler van alle EU landen is als het gaat om
steunbetalingen en leningen voor de Grieken.
onteigening duits vastgoed in griekenland?grieken eisen nog enorm bedrag van duitsland
5
Nieuwe boeken
Emigreren naar CanadaEditie 2015
Bart Nagel e.a.
Uitgeverij GrenzenloosISBN 9789077698136
Prijs € 17,95
Te koop via Emigratieboek.nl
Emigreren naar ZwedenEditie 2015
Bart Kila e.a.
Uitgeverij GrenzenloosISBN 9789461850904
Prijs € 17,95
Te koop via Emigratieboek.nl
6
In een van de meest spectaculaire geb-
ieden van Noorwegen, de eilanden-
groep Lofoten, wonen Eric en Bettina
Fokke. Zij vertrokken zonder onmiddellijk
vooruitzicht op werk maar hebben zich
aangepast aan de lokale omstandigheden
met een baan voor vrijwel elk seizoen.
Zij kozen voor de leegte en de ruigte en
kregen toegang tot een adembenemende
wereld van dieren in het wild.
Over een maand opent de haringfabriek
op Gimsøy weer haar deuren. Van oktober
tot februari fileren seizoenmedewerkers de
haring, die vervolgens op transport gaat naar
Denemarken om daar - al dan niet met een
smaakje van kruiden, mayonaise of mosterd
-verpakt te worden. Eric en Bettina maken
zich op voor hun inmiddels derde seizoen in de
fabriek sinds hun emigratie twee en een half
jaar geleden. In de fabriek werken ze soms elf
dagen achter elkaar met dagen van twaalf tot
Noorwegen
Mañana, Mañana van het noorden
7
dertien uur. Bettina staat aan de lopende band.
Zij zorgt ervoor dat alle haringen op hun rechter
zij liggen. Eric roert in de bakken met vette vis en
schuift lege bakken onder de lopende band zodat
de filetjes daar invallen. “Van de baas mag ik
fotograferen wanneer ik maar wil, zolang de boel
maar niet vastloopt”, zegt Eric tevreden. Want de
fabriek trekt veel zeehonden en zeearenden aan
die hij regelmatig voert met haringen. Daar houdt
hij weer leuke opnames aan over: “Af en toe
lopen otters binnen om een visje te halen. Vorig
jaar trok een groepje orka’s langs en soms sta ik
buiten om het noorderlicht te fotograferen.”
Zo heeft het leven als fabrieksmedewerker zijn
verzachtende kanten, ondanks het monotone en
fysiek zware werk. De fabriek staat op een
droomlocatie en er heerst een relaxte
ongedwongen sfeer op de werkplek. De baas
werkt vooral hard mee en is niet bezig om leiding
te geven. “Elke vrijdag is het wafeltjesdag en
bakt onze boekhoudster heerlijke wafels die we
met veel jam en room wegwerken”, geeft Eric
als voorbeeld, “en collega Jarle rookt regelmatig
verse haring, makreel of koolvis die we al om
elf uur als warme lunch eten.” Na vier maanden
werken, met uitzondering van de kerstvakantie,
haalt het stel samen een minimum jaarloon
binnen. Een prettige basis voor hun bestaan op
Lofoten.
‘Op een gegeven moment liep ik tegen de vijftig en wist ik dat het een kwestie was
van nu of nooit’
Na een relatief natte zomer hebben Eric en
Bettina de laatste twee weken genoten van
schitterend weer. Met twaalf graden en weinig
wind is het buiten aangenaam vertoeven in een
T-shirt. Vooral Bettina profiteert daarvan en
brengt vaak uren door in de ruime tuin om het
huis, te midden van grasland, moeras en wat
ruigte waar zij onder andere een kruidenhoek
heeft gemaakt.
Eric daarentegen, wordt vandaag in beslag
genomen door computerperikelen midden in
een tijd met stevige deadlines voor een paar
interviews die hij moet leveren. De overgang
van een oude naar een nieuwe computer verliep
minder soepel dan hij had gehoopt: “Eerst
moet ik die computer aan de praat krijgen en
telefoonnummers en e-mails van opdrachtgevers
veilig stellen, daarna kan ik pas weer schrijven.”
Ondanks de drukte praat hij met veel humor
verder.
Camping noch viskar
Toen Eric en Bettina nog in Nederland woonden,
gingen ze twee keer met onbetaald verlof.
Bettina werkte toen als voedingsassistente en
activiteitenbegeleidster in een verpleegtehuis,
Eric als journalist bij Amsterdam Stadsblad. In
1997 reisden ze door Latijns Amerika en gingen
de gesprekken geregeld over een mogelijk vertrek
uit Nederland. Na een periode met jaarlijkse
vakanties in Scandinavië, trokken ze in 2002
voor een half jaar die richting op met de camper.
Vanaf dat moment begon het serieus te kriebelen
en het idee van emigratie groeide gestaag op
vruchtbare bodem. Want na elke vakantie was
het gevoel van ruimte en rust al snel voorbij en
beiden verlangden zij er naar om ergens te wonen
met deze twee ingrediënten als een dagelijks
gegeven.
“Het bleef door ons hoofd spoken, Scandinavië
als woonplek”, herinnert Eric zich goed, “en op
een gegeven moment liep ik tegen de vijftig en
wist ik dat het een kwestie was van nu of nooit.”
In zijn baan als journalist voor het Amsterdams
Lofoten
8
Stadsblad was hij altijd goed op de hoogte van
de plannen van de gemeente Amsterdam en wat
hij noemt ‘de onbegrensde groei die Nederland
nastreeft’. Overal werd in razend tempo gebouwd
en uitgebreid. Altijd moesten ze in de file staan
voordat ze de natuur bereikten en zelfs naast hun
favoriete natuurcamping in Friesland begonnen ze
aan de bouw van een villawijk. Ze lieten veel achter,
want buiten het gebrek aan ruimte en natuur om
hadden ze alles. Leuk werk, goede vrienden en
een warme band met hun beide ouders die in de
flat tegenover hen woonden in Uithoorn. Het was
zwaar om hen achter te laten. Daarom vertrokken
ze heel duidelijk met de gedachte ‘als het niet
bevalt, gaan we terug’.
‘Overal wordt op Lofoten gevist maar je kunt vreemdgenoeg maar bij één tentje een visburger kopen. En dat in een provincie zo
groot als Utrecht’
Eric en Bettina gingen op zoek naar een woonplaats
in het gebied dat voor hen boven op de lijst stond;
de Lofoten. Eerst keken ze naar een camping in
Vesterålen. Na wat berekeningen bleek dat deze
niet rendabel was, dus zagen ze er van af. Toen
Noorwegen
9
kreeg het stel het idee voor een visbakwagen,
om verse kibbeling mee te verkopen. “Overal
wordt op Lofoten gevist maar je kunt maar bij
één tentje een visburger kopen. En dat in een
provincie zo groot als Utrecht”, stelt Eric vol
ongeloof, “daar zagen wij wel een markt voor.”
Ze verdiepten zich in visbakken en ovens, stelde
een ondernemersplan op en vertrokken in april
2008 naar Lofoten met een visbakwagen. Zonder
dat, tegen alle adviezen in, één van hen een baan
had. Toen kwam de vernietigende boodschap: drie
maanden voor hun emigratie was een nieuwe wet
van kracht gegaan die het stel verplichte eerst een
ondernemersexamen af te leggen in Noorwegen.
Helaas was de betreffende ambtenaar vergeten om
het stel hierover te informeren. Het eerste seizoen
voor visverkoop zouden ze niet meer halen, snel
moesten ze ander werk vinden.
Eric was er niet vanuit gegaan dat hij in Noorwegen
als journalist verder kon. Gezien de ontwikkelingen
rond de visbakwagen, heeft hij het die eerste
zomer toch maar een kans gegeven. Dat bleek veel
makkelijker dan gedacht, zodat hij vrijwel vanaf
het begin als freelance journalist werkte voor
Nederlandse media. Daarnaast konden ze die eerste
herfst aan de slag in de haringfabriek.
Haring, internet en hobby’s
Afgelopen weekend hadden Eric en Bettina, zoals
vaker, bezoek uit Nederland. Gelukkig hebben ze
daar de ruimte voor. Ze omschrijven hun woning
als een vierkante doos met puntdak, zoals de
meeste woningen in de omgeving. Op de eerste
verdieping hebben zij drie kleine slaapkamertjes
en op de begane grond van tachtig vierkante meter
bevinden zich de woonkamer, keuken, badkamer
en hal. Het huis is het ouderlijk huis van de
geitenboer waarvan ze het huren, zelf woont hij
op honderdvijftig meter afstand met de geitenstal
tussen hem en de nieuwkomers in. Via de contacten
van Placement vonden ze dit huis. Eric: “We wilden
eerst gaan huren omdat we niet goed wisten waar
we aan begonnen. Hoe was de gemeenschap?
De locatie? Ligt het huis de helft van de dag in
de schaduw achter een berg of staat het op een
winderige plek?” Vandaag zijn al deze vragen
positief beantwoord en gaan ze waarschijnlijk in
op het aanbod om het huis dat ze nu nog huren te
kopen.
De tweede zomer na hun emigratie, in 2009,
hebben ze het oorspronkelijke idee van een
visbakwagen opgepakt, om daarmee de overvloed
aan verse vis te verkopen. Eenmaal in de praktijk
viel de visbakwagen een beetje tegen. Ze waren
vijf dagen per week gebonden en hoewel het
ongetwijfeld een gat in de markt was, ontdekten
ze dat hun hart er niet in lag. “Afgelopen zomer
hebben we de kar te koop gezet, het is voor ons
aantrekkelijker om in de haringfabriek te blijven
werken”, zegt Eric zonder spijt. Vandaag schrijft
Lofoten
10
hij regelmatig voor Trouw en diverse tijdschriften.
Ook levert hij vrijwel altijd foto’s bij zijn stukken.
“Dat is het voordeel van internet”, zegt Eric
enthousiast, “dan maakt het niet uit van welk adres
je je werk opstuurt.” Het enige nadeel is dat het
enigszins moeilijk is te combineren met het werk in
de haringfabriek. Na elk seizoen heeft hij een flinke
aanloop nodig om alle contacten weer op
te poetsen en om opdrachten binnen te halen: “Aan
het eind van de zomer heb ik het daarom meestal
het drukst, net in de periode voordat de haring
komt.” Wanneer Eric schrijft is Bettina bezig in de
tuin, bakt ze brood en taarten, daarnaast zijn ze
veel samen op pad.
Voor
zijn reportages reist Eric soms heel wat af. Een
maand geleden maakte hij in opdracht van Trouw
een artikel over C02 opslag in Noorwegen en reisde
hij naar Hammerfest om daar een grote installatie
te bekijken. Op dezelfde reis bezocht hij voor een
andere opdracht een kwekerij voor kabeljauw in
Tromsø en nam hij foto’s bij de Varangerfjord
aan de Russische grens voor bij een artikel over
klimaatsveranderingen. 2500 kilometer hebben ze
toen afgelegd en bij dit soort gelegenheden voelen
ze zich bevoorrecht dat ze samen op reis kunnen
gaan.
Geen stugge bewoners
Om hun inkomen aan te vullen verrichten Eric en
Bettina ook ander werk. Van begin februari tot en
met mei komt de kabeljauw weer aanzwemmen,
dit jaar hebben ze op verzoek twee keer
meegewerkt om de kabeljauw te verwerken
tot stokvis. Ze denken eraan om dit
ook volgend jaar te doen. Voor de
overige bewoners, die ook bijna
allemaal seizoenwerkers zijn in
verschillende branches, staat
dan het toeristenseizoen voor
de deur. Heel
flexibel, dat is de houding
die emigranten moeten
aannemen, meent Eric:
“Zo niet, dan moet je
blijven waar je bent. Wij
doen misschien niet het
leukste werk, maar zijn
bijvoorbeeld heel blij met
onze prettige collega’s.”
Toen hij in de jaren tachtig
met Bettina achterop de motor
door Noorwegen reisde, waren
Noorwegen
11
ze, ondanks hun beider fascinatie voor het land,
destijds niet bepaald gecharmeerd van de Noren.
“Stug, afstandelijk en bot”, vertelt Eric, “dat was
ons beeld van de mensen hier en we kwamen
tijdens die vakanties nauwelijks met ze in contact.”
Hij vraagt zich af of de motor misschien de mensen
afschrikte? Daarbij trok hij met Bettina vooral de
natuur in voor de rust en de ruimte en om dieren
te observeren. Ze kampeerden zo veel mogelijk in
het wild en dan kom je nou eenmaal weinig mensen
tegen.
Ondanks hun beeld van de bewoners, wilden ze
graag in Noorwegen wonen. Het ruige en lege
landschap lokte, als ook de rust die hen goed
deed wanneer ze daar waren. “Wij zijn geen
cultuurmensen”, zegt Eric openlijk, “dus we
waren voor vertrek helemaal niet zo bezig met het
culturele en sociale aanbod in het dorp.” De natuur
en de schoonheid van het
landschap was de onbetwistbare hoofdreden voor
hun overstap naar Noorwegen. Maar de omgang
met de eilanders is niet alleen meegevallen, volgens
Eric is het een bonus op de emigratie geworden. Hij
en Bettina hadden het niet verwacht: “Mensen op
de eilanden hier zijn buitengewoon vriendelijk en
behulpzaam, ze staan altijd voor je klaar en doen
Lofoten
12
alles om het naar je zin te maken. We kennen
hier iedereen en hebben veel meer contact met de
buren dan we in Nederland hadden.”
BBQ’s en eigen Lavo
Door het raam in de woonkamer kijken we uit op
het wijde zeelandschap en de zon die in zo veel
ruimte haar stralen ver verspreidt. Ook de bergen
op het volgende eiland lijken in het warme licht
te verzachten tot een massa die je gemakkelijk
zou kunnen kneden. Maar natuur en mens
veranderen hier niet zo snel. De supermarkt is
daar een voorbeeld van wat betreft het aanbod
in de schappen. “Die keuze is buitengewoon
beperkt”, geeft Eric als voorbeeld van iets dat hen
is tegengevallen, “het lijkt op een protectionistisch
beleid want er liggen voornamelijk Noorse
producten in de schappen. Vooral de groente is
vaak van slechte kwaliteit en alles is hier duur.”
Bettina kookt als hobby en heeft hier best moeite
mee. Wanneer ze in Zweden boodschappen
doet ‘staat ze in de supermarkt te dansen’ om de
hoeveelheid aan keuze van producten.
Ze zijn veel samen. In de haringfabriek en thuis,
zowel in hun vrije tijd als wanneer Eric aan een
freelance opdracht werkt. Het bevalt hen goed, al
Noorwegen
13
gaat hun Noors er op die manier maar
langzaam op vooruit. De LOI-
cursus ligt vrijwel ongebruikt
in de kast. In de tijd dat
Placement een contract
had met de Gemeente
Vestvågøy om
Nederlandse
emigranten naar
het gebied te
trekken, werden
er taalcursussen
aangeboden. Nu
komen de cursisten
voornamelijk uit Afrika
en Polen. Met een geheel
andere taalachtergrond gaan
zij veel trager vooruit. “’Wat praten
jullie goed Noors’ zeggen de mensen
tegen ons, en dat is heel lief,” zegt Eric, “maar
niet waar.”
Vrienden hebben ze vooral gekregen door
het werk in de fabriek. Die ligt op het eiland
Gimsøy waar ongeveer 250 mensen wonen.
Veel van hun collega’s zijn actief in de Jacht- en
Visserijvereniging en nodigen Eric en Bettina
regelmatig uit wanneer ze iets organiseren. Een
dagje mee vissen of kleiduiven schieten. Een BBQ-
feest op een eilandje waar ze met de hele club naar
toe varen. Een ander eiland waar ze gezamenlijk
een Lavo hebben gebouwd, een traditionele tent
volgens de tradities van de ‘Lappen’ in Noord
Noorwegen. Aanstaande woensdag zijn ze
uitgenodigd om bij de buren te komen eten en staat
er boknafisk (een gedroogde vissoort, red.) op het
menu. “Ik heb liever verse vis”, geeft Eric toe,
“maar het contact met de mensen is fijn.”
Noorderlicht als inspiratie
De foto’s die Eric neemt zijn van de natuur en de
dieren die daar wonen. Deze zet hij op zijn website
en zo bereikt hij veel mensen die dezelfde passie
voor het gebied delen. De fascinatie voor het
noorderlicht. En voor fotograferen.
Steeds meer bezoekers van zijn website vragen of
hij en Bettina ook een Bed & Breakfast hebben en
of Eric een fotocursus kan geven. Dit soort ideeën
heeft het stel aan het denken gezet. “Het werk op
de fabriek is zwaar en in plaats daarvan zouden we
misschien liever een B&B hebben als aanvulling op
mijn werk als journalist”, overpeinst Eric.
In dat geval zouden zij het huis moeten verbouwen.
Op het moment proberen zij zicht te krijgen op wat
Lofoten
14
dat gaat kosten en wat een B&B kan opleveren. Na
enige reflectie beseffen ze tegelijk dat ze het werk
in de fabriek erg zullen missen. Dat samenwerken,
de atmosfeer, de omgang met collega’s. “We zijn er
nog niet uit of we die overstap willen maken, want
ons sociale leven hebben we vooral te danken aan
de collega’s waar we, al dan niet als bedrijfsuitje,
ook in onze vrije tijd mee optrekken”, legt Eric uit,
“en als je niet meer samenwerkt, loop je dat mis.”
Intussen moeten ze opnieuw wennen aan de grote
afstand tot Nederland. Hun ouders bereiken nu een
leeftijd dat ze meer hulp nodig hebben. Dit jaar is in
februari de vader van Eric overleden en hij zou graag
meer voor zijn moeder willen doen. Bettina haar
vader is 81 jaar oud en woont alleen. Zij weet dat hij
nooit meer bij hun op bezoek kan komen. De laatste
tijd beseffen zij des te meer wat het betekent om
zo ver weg van Nederland te wonen. Tegelijkertijd
vinden zowel Eric als Bettina dat zij een aangenaam
leven hebben in Moland. De natuur heeft precies
de uitwerking op hun bestaan die zij hoopten. Ze
leven minder gehaast en zijn bezig met dingen die
er toe doen. De dagen vliegen voorbij. “Vandaag
bijvoorbeeld, zouden we vroeg boodschappen gaan
doen maar je gaat dan half
negen de deur uit en bent om twaalf uur thuis”,
geeft Eric als voorbeeld, “Net zoals de mensen hier
leven wij volgens het mañana, mañana van het
noorden.” Soms maken ze er een ommetje bij, met
bekers koffie en verrekijkers op het dashboard en de
camera onder handbereik. Dan neemt Eric foto’s die
hij kan verkopen aan de Lofotposten en heeft hij nog
gewerkt ook.
De zon schijnt onverzettelijk over het groene vlakke
land en de rijzige bergen in de horizon. Bettina is
alweer bezig in de tuin. De waterval achter het huis
stroomt oneindig vrolijk over in een beekje over het
terrein. Eric als uitsmijter: “Weet je trouwens dat we
daar ons drinkwater van krijgen, die beek?”
Tekst: Jaennette Appelo
Foto’s: Eric Fokke
Deze reportage is ook gepubliceerd in het boek
‘Thuis in Noorwegen ‘
(J. Appelo, Uitgeverij Grenzenloos)
Noorwegen
15
Lofoten
16
BONAIRE NIETS IS HIER WAT HET LIJKT
Caribisch Nederland
17
Vaak gehoord. Het duurt zeker twee
jaar voordat Europese Nederlanders
iets van de Antillen begrijpen. Je denkt
wel dat je weet hoe het zit, maar vergeet
het maar.
Zeker de eerste tijd werd bij de kennismaking
voor een interview regelmatig gevraagd hoe
lang ik er al woonde. Ik begreep die meetlat
niet zo goed. Als Nederlandse zal het toch niet
zo moeilijk zijn de Antillen te doorgronden.
Een gemeenschappelijke geschiedenis, de taal,
dezelfde koningin. Pas later besefte ik dat juist
die Nederlandse bril een struikelblok is om goed
naar de Antillen te kijken. Toen ik die afzette,
kreeg ik meer zicht op de wereld om me heen.
Het wordt een nieuweling, een buitenstaander,
ook niet gemakkelijk gemaakt. Het Caribisch
gebied bestaat uit tientallen tot de verbeelding
sprekende eilanden. Ansichtkaarten. Het
tropische klimaat, strand en zee. De ritmes van
de swingende Caribische muziek waar zelfs de
meest stramme heupen van in beweging komen.
Een walhalla voor verwende toeristen en kopers
van tweede huizen. Die paradijselijke buitenkant
is tegelijkertijd ook de grootste belemmering
om een realistisch beeld van de binnenkant te
krijgen. Probleem is dat alle eilanden in de regio
concurrenten van elkaar zijn om toeristen binnen
te halen. Toeristenbureaus zijn voortdurend
bezig een zo aantrekkelijk mogelijk beeld van
hun eiland in de markt te zetten. Daarin past
geen slecht nieuws. Informatie die niet strookt
met de tropische idylle is niet welkom. Een waar
schrikbeeld voor ieder toeristenbureau is de
verdwijning van een jonge blonde blanke vrouw
of de moord op een echtpaar op huwelijksreis.
Een brute overval op een rechter van het
Amerikaanse Hooggerechtshof vraagt ook veel
damage control.
Geen enkel eiland wil een negatief reisadvies
vanwege dengue, de beruchte knokkelkoorts.
Komt in de hele regio voor, soms neemt de door
tijgermuggen overgebrachte ziekte epidemische
vormen aan. Belangrijke informatie voor
bevolking en toeristen. Zeer ongewenst. Wordt
dan ook behandeld als een staatsgeheim. Ook
op Bonaire. Begin 2008 heerste op het eiland
een dengue-epidemie. Twee maanden weigerde
de eilandelijke overheid cijfers te geven, stak
de kop in het zand. Iedereen die probeerde
cijfers te bemachtigen ving bot. Het ziekenhuis
lag vol dengue-patiënten. Verhuurders van
vakantiehuizen besproeiden hun gasten die
ze op het vliegveld ophaalden meteen met een
antimuggenmiddel. De epidemie was wekenlang
het gesprek van de dag, bestuurscollege en de
Hygiënische Dienst gaven geen krimp. Een kort
stukje voor Elsevier over toeristenbenen vol
muggenbulten en de falende aanpak van dengue
werkte als een rode lap. Het blad was nog maar
net verschenen of ik had al een gedeputeerde
aan de telefoon die me een uur lang in steeds
onplezieriger bewoordingen toesprak. Twee
dagen later een persconferentie waarvoor
de hoofdepidemioloog van de Nederlandse
Antillen uit Curaçao overkwam. Ik kreeg er flink
van langs bij een debat in de eilandsraad. Een
Papiamentstalige krant nam het voor me op ‘laten
we de boodschapper niet vermoorden’. Volgens
de krant was het juist triest dat de overheid pas
in actie kwam nadat er in Nederland over werd
geschreven.
Het dengue-verhaal staat niet op zichzelf. De
belangen om de buitenwereld wijs te maken
dat er niets aan de hand is zijn groot. Wanneer
je altijd in Nederland hebt gewoond en zelf
gewerkt hebt bij de overheid heb je een bepaald
Bonaire
18
beeld. Rechtsstaat, democratie, het belang van
waarheidsvinding. Een minister of wethouder zal het
niet in zijn hoofd halen te liegen tegen parlement of
gemeenteraad. Politici die de ene dag dit zeggen
en de andere dat, worden door journalisten
feilloos gefileerd. Bedrijven die hun klanten slecht
behandelen krijgen een televisieprogramma aan
de deur. De ontdekking van grootschalig misbruik
van publieke middelen wordt genadeloos afgestraft.
Klachtenprocedures, ombudsmannen, overal kun je
terecht. Een zeer belangrijke rol in het controleren
van macht spelen de media. Dat is Nederland. Een
in vele opzichten bevoorrecht land. Het duurde even
voordat ik me realiseerde dat ik die Nederlandse
manier van kijken had meegenomen naar de
Antillen. Dit is toch een deel van het Koninkrijk.
Hier zal het in essentie toch niet veel anders zijn.
Nederland maar dan warmer.
Op Sint Maarten maakte ik een reportage over
een illegale school in het hartje van Philipsburg.
Kinderen zonder verblijfspapieren die les kregen
van een idealistische onderwijzeres. Een modderig
binnenplaatsje tussen twee huizen, een tuinhuisje
was het klaslokaal bij regen. Een van de vele illegale
scholen op het eiland. Journalistiek een mooi verhaal.
Persoonlijk vond ik het schokkend dat zulke situaties
in het Koninkrijk der Nederlanden bestonden.
Zeker toen ik las dat de Nederlandse minister van
Ontwikkelingssamenwerking 30.000 euro gaf aan
een meisjesschool in Pakistan. Ongerijmd. Hier
klopt iets niet. Een school op Bonaire waar de
ramen uit door termieten verpulverde sponningen
sprongen, het dak los lag. Geen waterleidingsysteem
op Sint Eustatius. Onbegrijpelijk. Langzamerhand
besefte ik dat ik in een wereld terecht was gekomen
waar werkelijk niets is wat het op het eerste gezicht
lijkt. Geen echte democratie, geen rechtszekerheid
en gelijke behandeling. Geen scheiding tussen
kerk en staat, geen anticonceptiemiddelen in de
ziektekostenverzekering dankzij de invloed van
de katholieke kerk. Geen overbodige luxe met de
vele tienerzwangerschappen. Wennen was ook
dat voor de meeste politici waarheid een rekbaar
begrip is, liegen de normaalste zaak van de wereld.
De ene keer dit zeggen, de andere keer dat. Geen
onafhankelijke media zoals in Nederland die hen
daarmee confronteren. Het kost geen enkele moeite
bezoekende Nederlandse bewindspersonen en
ambtenaren wat op de mouw te spelden. Ja zeggen,
nee doen. Lastig is ook dat het voor de meeste
Antillianen heel moeilijk is om tegen Europese
Nederlanders ‘nee’ te zeggen. Altijd het gewenste
antwoord, een met diepe sentimenten beladen
historische overlevingsstrategie. De colourbar. Een
Nederlandse zakenman die meer dan twintig jaar
op verschillende eilanden heeft gewerkt vatte die
omgang samen als: Nederlanders luisteren niet,
Antillianen praten niet. Het lieflijke Bonaire uit de
reisgidsen bleek al in de jaren negentig een ‘volwassen
criminaliteit’ te hebben. Bijna altijd drugs. Ik ging in
de weken voor de eilandsraadverkiezingen in 2007
twee keer naar de groundbreaking voor de bouw
van een nieuw hotel. Een stralende politiek leider
Ramoncito Booi. Kijk eens hoe goed wij bezig zijn.
Het Hilton hotel begon wel met bouwen, maar heeft
het project nooit afgemaakt. Het tweede hotel is niet
verder gekomen dan containers met bouwmateriaal
die retour afzender zijn gegaan. Zo is het met bijna
alle plannen gegaan die met veel tromgeroffel zijn
gepresenteerd. Als minister opende Alexander
Pechtold een state of the art operatiekamer in
het Mariadal ziekenhuis. Ik was verbijsterd toen
ik er achter kwam dat die nooit in gebruik is
genomen. Talloze voorbeelden. Fantasy Island.
Een schoolhoofd van een basisschool is tot in hoger
beroep veroordeeld voor ontucht met een leerlinge.
In afwachting van de behandeling van zijn zaak in
cassatie is hij gewoon dagelijks op de radio te horen
Caribisch Nederland
19
De tragiek van BonaireNederlands onvermogen op een eiland
waar niets is wat het lijktTrix van Bennekom
o.a. te koop via Bol.com en Emigratieboek.nl
met een nieuwsprogramma. Schaamteloos. Met de
juiste personen die hem de hand boven het hoofd
houden kan slechts een verblijf in de gevangenis
hem uit de ether weren.
Ook op religieus gebied bleek niets op Bonaire
te zijn als op het eerste gezicht leek. Behalve de
gevestigde katholieke en protestante kerken is
er de laatste jaren een caleidoscopisch religieus
landschap ontstaan. Een bonte verzameling aan
Pinkstergemeenten, evangelische gemeenten,
charismatische godsdiensten. Zelfs een moskee met
imam. Een hoge ambtenaar of een Dominicaanse
timmerman die het licht ziet, afdelingen van
conservatieve Amerikaanse genootschappen. Het is
er allemaal. Populair bij rijk en arm. In Nederland
en West-Europa is er eeuwen over gedaan om het
Goddelijke te abstraheren tot iets hemels, hier is
het Goddelijke teruggebracht tot aardse proporties.
Gezamenlijk bidden, zingen en de Heer aanroepen.
Zelfs de christendemocratische UPB van Ramoncito
Booi heeft trekjes van een kerk. Met Booi, de
lider máksimo, als charismatisch middelpunt. Op
Bonaire wordt er liever niet over gepraat, maar
ook brua, zwarte magie, speelt nog steeds een rol.
Erfenis van oude Afrikaanse en Indiaanse rituelen.
Voor bijzondere gelegenheden komen zieners en
‘priesters’ uit Haïti en Venezuela over. Met veel
geheimzinnigheid omgeven. De uit Venezuela
overgekomen mystieke viering van Santa Bárbara
Bendita. De meest fantastische verhalen. Een paar
jaar geleden schreef ik aan mijn chef bij Elsevier dat
ik soms het gevoel had dat ik terecht was gekomen
in het boek Honderd Jaar Eenzaamheid van Gabriel
García Márquez. Magisch realisme. Márquez heeft
een Caribische achtergrond, komt uit Aracataca,
een dorp vlakbij de Colombiaanse kust. Op de vraag
hoe hij toch aan die wonderlijke gebeurtenissen
en verhalen kwam, was zijn antwoord altijd dat hij
niets hoefde te verzinnen. Hij maakte gebruik van
gebeurtenissen, personages en verhalen uit zijn
jeugd.
Tekst: Elsevier correspondent Trix van Bennekom
Foto: Han de Bruijne
Bonaire
20
Twee jaar geleden stopte noodgedwongen
de Nederlandstalige radio-uitzendingen van
de Wereldomroep. Door het stopzetten van
overheidssubside was de zender niet langer in de
lucht te houden.
Een groep vrijwilligers is echter onlangs
in Hilversum begonnen met een nieuw
radioprogramma voor Nederlanders in het
buitenland. Het programma, onder de naam De
Week Die Was, wordt wekenlijks uitgezonden door
radiostations in Nieuw Zeeland, maar is uiteraard
ook te beluisteren via internet.
Het programma wordt gemaakt door ex-
medewerkers van de Wereldomroep en andere
omroepen in Hilversum. Inhoudelijk is het
programma helemaal op Nederland gericht. De
Week Die Was blikt terug op de belangrijkste
gebeurtenissen van de achterliggende week. Verder
is er aandacht voor taal, cultuur, muziek, service-
informatie voor expats en emigranten en trends in
de Nederlandse samenleving.
Elke vrijdagavond is vanaf 22.00 uur de nieuwe
aflevering te beluisteren op:
www.deweekdiewas.nl.
Nieuws
De Week Die Was Radio voor Nederlanders in het buitenland
21
onbekend Spanje
Over de auteur:Ronald A.R. Aarsen (1940) was vanaf 1967 werkzaam op het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Later plaatsvervangend kanselier en Financial controller op diverse ambassades voornamelijk in Afrika. Hij is sinds 2000 gepensioneerd en woonachtig in Colmschate.
de kanselierRonald A.R. Aarsen
Nu overal verkrijgbaar
de kanselierNomade voor het vaderland
“In de buitenlandse dienst was het nooit saai, verre van dat,” zegt de schrijver. En al helemaal niet als er ook nog eens een moord plaatsvindt, voegt de verteller daar aan toe. Ronald Aarsen beschrijft gebeurtenissen in de diplomatieke dienst die hij typeert als een nomadische tocht van 40 jaar. Soms hilarisch maar vaak ook met een ernstige ondertoon, als hij geplaatst wordt in ontwikkelingslanden. Aan elk van zijn hoofdstukken voegt hij een gedicht toe, waarin hij zijn gemoedstoestand belicht bij een gebeurtenis die hem raakt.
Niet alleen wordt het leven en werken op Nederlandse ambassades in onder andere Duitsland, Indonesië en Kenya beschreven, ook komen diverse misstanden en regelrechte corruptie aan bod.
Tussendoor zijn hoofdstukken opgenomen geschreven vanuit het perspectief van voormalige collega’s, die de gebeurtenissen vanuit een andere hoek belichten. En ja, ook die van de moordenaar in Jakarta die uiteindelijk in Kenya wordt ontmaskerd.
22
Wonen in Frankrijk
Onze lieve buren Nathalie en Patrick hebben onlangs een bestelbus
gekocht. Althans, dat moet het voorstellen. Lief en ik zijn in het geheel niet thuis in merken, modellen of types, maar het is een waarachtig zeer grondig uitgewoond en tot op de draad versleten Frans pieremachochel.
Wijzelf hanteren slechts één enkele voorwaarde
aan een automobiel en die luidt dat er een geit
in moet kunnen bevallen of dat alreeds eens
moet hebben gedaan.
Wij wassen onze mobiele eenheid nimmer en
op- of uitruimen doen we zelden of nooit. Zo
troffen wij ooit een gerookte makreel en een
volle verhuisdoos in de kofferruimte aan die
daar ruim vier jaar hadden vertoefd.
Kortom, wij hebben ruime opvattingen over
de staat van een auto. En wanneer we aldus
een bestelbus als pieremachochel kwalificeren
mag u zich een volslagen terminaal wrak
voorstellen. Een onberijdbaar verklaarde ruïne
in verregaande staat van ontbinding. En dan
druk ik me nog zachtjes uit. Ze zijn niettemin
blijmoedig met deze failliete oud-ijzerwinkel op
vakantie gegaan. Bestemming Noord-Afrika.
Ze zijn inmiddels al drie maanden onderweg en
dat verbaast ons niet in het minst. Maar goed, ik
dwaal af.
ludiQuegraf- en graafwerken
23
Ludique
Wij passen namelijk zolang op hun poes Minet.
Lief brengt dagelijks spijzen en dranken en blijft
dan voor de gezelligheid nog even een poosje bij
haar. Lief kent haar verantwoordelijkheden.
Gisteren draafde veeboer Roger plotseling ons
erf op. Een merkwaardig verschijnsel omdat
men het platteland doorgaans niet te voet
doorkruist.
“Panne?” vroeg ik hem nog. Ik zag namelijk
geen tractor en evenmin zijn vierwiel
aangedreven Fiat Pinda. Ik wil nog wel eens
van pas komen, moet u weten, bij slordige
storingen van elektrische aard of het ter
beschikking stellen van werkplaats of een
staaltje gereedschap. Onze goede vrind liep me
echter straal voorbij en haastte zich richting
Lief. Ongebruikelijk in de hier toch masculiene
regio.
“Mort!” hoorde ik hem overspannen tegen
Lief zeggen. Ik dacht in eerste instantie aan de
dodelijk vermoeide bestelbus van de buren,
maar begreep gaandeweg dat er een dooie kat in
de appelgaard van teler Laurent was gevonden.
En men weet hier dat wij een heel orkest katten
bezitten. Zou het een van ons zijn?
Lief haalde met tranen in de oogjes een doos uit
de grange en dribbelde samen met vriend Roger
de petite route op. Richting onheilsplek.
Eerst pas anderhalf uur later kwam ze ontdaan,
bedroefd en met betraande ogen weer terug. Ik
keek haar vragend aan.
“Het was Minet, ik heb haar bij hun in de tuin
begraven. Zielig hè?” pruttelde Lief verdrietig.
“Ik ga daar straks nog maar even weer naartoe
om haar eten, drinken en de kattenbak op te
ruimen”, voegde ze er fluisterend aan toe. Ik
knikte instemmend. We brandden plechtig een
kaarsje op de cantou en dronken zwijgend een
glas wijn. Er was inderhaast geen koffietafel met
cake besteld.
Lief vertrok wederom naar de buren. Ze zou nog
een flinke stapsteen en wat bloemetjes op het
grafje van Minet leggen en de poezenboel daar
opruimen.
Ze liep het erf van Nathalie en Patrick op,
plaatste de grafsteen en daarop een bosje ter
plekke geplukte bloemetjes. Het werd een
allerliefst grafje. Nu nog even opruimen. Lief
opende daartoe de deur van de hangar en werd
daar, tot haar stomme verbazing, van harte
welkom geheten door een blij miauwende en
kopjes gevende Minet. Het was tenslotte tijd
voor een middagbakje kattenbrokjes. Geef dit
snorrende, dubbel gepuntmutste beest eens
ongelijk.
“Ik heb een wildvreemde kat bij Nathalie
en Patrick in de tuin begraven! Minet is
springlevend! Die heb ik net te vreten gegeven!”
brieste Lief bij thuiskomst bijna diep beledigd
en bijkans hoogst verontwaardigd.
“Wiens kat heb je dan wél begraven?” vroeg
ik nog voorzichtig en hoopte stilletjes dat de
wrakke bestelbus het daar ergens in Afrika nog
een paar weken zou volhouden.
“Ja, weet ik veel?!” blafte Lief me toe en blies
acuut het kaarsje op de cantou uit. “Stomme
kat!”
Evenzogoed had deze absurde, morbide
toestand ons, om met de Fransen te spreken,
een weinig gederangeerd. Ontspoord. Uit de
rails. Ontdaan. Afgestempeld, zeg maar.
“Kom,” nodigde ik Lief uit, “laten we een
wandeling met de honden gaan maken. Daar
worden we weer fris en fruitig van.”
En zo kuierden we de petite route op. Met hond
Sammie, onze ondeugende en dartele stuiterbal
aan de lijn. Sophie kan gewoon los. Lief ook.
“Hé, er staan hier ineens allemaal
24
Wonen in Frankrijk
verkeersbordjes op de weg”, merkte Lief
op. “Werk in uitvoering, wegversmalling,
omleiding, niet harder janken dan dertig,
plastic peuterpaaltjes en rood/wit gestreepte
punthoedjes. Zie je dat? Zouden ze hier aan het
werk zijn?”
“Aan het werk? Ben je gek?!” antwoordde ik.
“Welnee, dat kan nog weken, nog maanden
duren. Kijk, ze komen éérst eens kijken en
stallen dan ruim van tevoren hun assortiment
feestartikelen uit. Voila! Dit is nog maar het
premature stadium van enig wegwerk. Voorspel,
zeg maar.
Weken daarna brengen ze spullen die ze te zijner
tijd, voor het ooit uit te voeren werk, dénken
nodig te kunnen hebben. Zou kunnen. Een
berg kiezelsteentjes, een lasbril, wat overtollige
paaltjes,
een
kuubje zand of twee, drie, een schop en soms een
koddig graafmachientje.
Na weer een maand of wat komt er een
werkgroep mannen in reflecterende hesjes kijken
of er gewerkt kán worden en zo ja, waarom,
wanneer en hoe precies. Daarna is het weer
weken stil.
Tussendoor komen er dan bijvoorbeeld nog
wat extra hoopjes kiezels en twee paaltjes bij.
Eventueel een rood/wit gestreept, los in de wind
wapperend, eindje afzetlint. In een uiterst geval
kan er wellicht aan weerszijden nog een bordje
met een knipperlichtje erop worden geplant. Die
knipperen dan wel niet, maar daar gaat het niet
om. Het stáát er.
En dan, op een goede dag, als je het eigenlijk
niet meer verwacht, staan er ineens een dozijn
werklui, zes bestelautootjes, twee vrachtwagens,
drie aanhangers en een duo graafmachines.”
“Rekening houdend met vakanties,
feestdagen en…..?” deed Lief een
olijke duit in het zakje.
“Nou, die blijven nog komen
hè? En andere vertragingen.
Keurig gearchiveerd
in de map getiteld
‘onbegrijpelijke
stukken’ of de ordner
met het opschrift
‘zoekgeraakte
stukken’”, voegde ik
eraan toe.
Lief lachte gelukkig
weer.
“En, als je hen
vraagt hoe lang het
werk gaat duren, zegt
er eentje bijvoorbeeld
‘vijf dagen’. Een weekje,
25
denk je dan. Maar dan vergis je je lelijk. Dat
zijn niet per se aaneengesloten dagen. Kan ook
een dagje per week worden en dus vijf weken
gaan duren. Tenminste, als er geen feestdagen
opduiken of het weder tegenzit.
En als de klus uiteindelijk is geklaard, blijven
de spullen gewoon nog weken liggen. Dat kan
jaren duren zelfs. Daar in de struiken liggen nog
altijd zes splinternieuwe, meterslange houten
elektriciteitspalen. Al dik drie jaar”, wees ik Lief
een eindje verderop.
“Maar,” besloot Lief barmhartig,” ze doen hun
werk wel heel goed . En af en toe komt je eigen
burgermeester even kijken en een praatje maken.
Bij Rolf en Jannie hebben ze zo ook meteen maar
even twee parkeerplaatsen gemaakt. Ongevraagd.
Voor nop. Maakte niet uit, ze waren toch lekker
bezig. Lief hè? Dat is toch weer die vertrouwde,
overzichtelijke, warme kleinschaligheid. Alles op
menselijke maat. Misschien nemen ze onze oprit
ook gelijk wel even mee. Wie weet?”
Enfin, we verlieten de petite route en stapten via
de houtwal de vele hectares grote appelgaard van
Laurent in. Het is heerlijk om hier te kuieren.
De beide honden kunnen er los en we komen er
vrijwel dagelijks een roedel, meute, groep, zwerm
of school reetjes tegen. Ja, hoe heet zo’n clubje of
theekransje reetjes eigenlijk?
Die beesten gaan er dan vanzelfsprekend gelijk
als een speer vandoor. Springen overal overheen
en dan zie je tot in de verste verte die dansende,
oplichtende witje kontjes verdwijnen.
“Daarom heten het ook reetjes”, merkte Lief eens
wijs op.
“Warempel, daar staat de Pinda van Roger!”
ontdekte Lief. “Wat doet onze veeboer hier tussen
de appels?” We werden nieuwsgierig.
Een eindje verderop zagen we Roger, Laurent
en nog wat mannen bij elkaar staan. Ernaast
enkele slordig neergeworpen betonnen
rioolbuisdelen. Onderaan de glooiende helling
stond een kolossale, vooralsnog zwijgende,
werkloze graafmachine. Een man leunde er
verveeld tegenaan. We werden door het illustere
gezelschap, met beslist opmerkelijke, voelbaar
reserve, welkom geheten. We leken iets te
verstoren. Geheimzinnig!
“Wat zijn jullie aan het doen, Roger?” vroeg Lief
niettemin op de man af.
“Laurent moet hier meer water hebben. Dit
perceel is te droog”, antwoordde hij op de toon
van iemand wiens concentratie hierdoor nu
ernstig was verstoord. Roger wenkte me bij hem
te komen. Toen ik hem tot op anderhalve meter
was genaderd gebaarde hij me te blijven staan,
niet nog dichterbij te komen. Lief stuurde hij
vastbesloten weg. Streng, nors en onverbiddelijk.
Het was doodstil. Niemand sprak nog een enkel
woord. Men zweeg en staarde gespannen naar
de bewegingen en handelingen van Roger. Die
liep traag en met grote stappen enkele meters
vooruit. Dan weer achteruit. Linksom, rechtsom.
Met in elk van beide handen een lange, blanke
metalen spaak die hij recht voor zich uit hield.
Plotseling kruisten de spaken zich. Aanvankelijk
aarzelend, dan krachtig en dwingend. Roger deed
enkel stappen terug. Dan weer vooruit en het
verschijnsel herhaalde zich. De spaken kruisten
zich opnieuw.
Roger bleef op die bewuste plek staan. Wenkte
me dichtbij te komen. Ik deed dat. Roger bukte
zich en raapte, zorgvuldig selecterend, voelend
en wegend, een tiental steentjes op en gaf mij die
in de hand. Sloot die. Hij knikte me toe het zo
in mijn hand te laten en gebaarde me bij hem te
blijven staan. Uit zijn broekzak viste hij een oud
vestzakhorloge aan een kettinkje op, nam het
tussen duim en wijsvinger en hing het zo boven
Ludique
26
de door de wichelroede aangewezen plek. Na enige
tijd van opperste concentratie begon het oude
horloge rond te cirkelen. Steeds sneller.
Roger gebaarde me hem een zo’n steentje in zijn
hand te geven.
“Un”, fluisterde hij.
De snelheid van de omwentelingen nam iets af.
“Deux”, fluisterde hij en hield opnieuw zijn hand
op waarin ik een tweede steentje legde.
De snelheid van de omwentelingen nam opnieuw
af.
“Trois”, lispelde Roger en hield zijn hand op. Ik
voegde een derde steentje toe.
De snelheid van de omwentelingen nam opnieuw
af.
“Quatre”, mompelde de veeboer. Ik gaf hem het
vierde steentje.
Het horloge vertraagde zijn omwentelingen nog
meer.
“Cinq”, Er volgde een vijfde steentje.
Het horloge draaide nog trager.
“Six”, Ik gaf een zesde steentje.
Bij het zevende steentje stond het horloge stil.
Roger stopte het ding terug in zijn broekzak en
stak de beide metalen spaken ter plekke in de
grond.
“Hier! Op zes of zeven meter diepte! Geen
garantie”, riep hij naar de verwachtingsvolle
mannen. Op dat moment kwam alles ineens weer
tot leven. De stilte werd doorbroken.
Laurent floot op zijn vingers. Hij wenkte druk
zwaaiend met zijn arm. De graafmachine werd
daarop direct gestart en kwam zwaar en diep
ronkend naar ons toe gerold. Laurent wees het
gevaarte op de vindplaats.
“Zes tot zeven meter!” schreeuwde hij naar de man
in de cabine.
Er werd snel en driftig, maar uiterst behendig
gegraven. Op een diepte van zeven meter werd
waarachtig het felbegeerde water aangetroffen.
Hoe is het mogelijk? Het klopte precies. De
betonnen rioolbuisdelen werden in het gapende
gat gestapeld. Een pomp werd aangesloten. Een
half uurtje later: er was water! Het stroomde.
Lief en ik verlieten, ietwat verbouwereerd en onder
de indruk, de nu plotseling ontstane drukte.
“Wonderbaarlijke graafwerkzaamheden vandaag”,
merkte Lief op.
“Inderdaad”, antwoordde ik. “Zonder enige
garantie op het gewenste resultaat.”
“Kom,” besloot Lief, “we gaan naar huis. Ik moet
Minet haar avondeten gaan brengen”.
Tekst: Ludique le Vert
Wonen in Frankrijk
Lees alle avonturen van Ludique in zijn
bestseller Hilarisch Frankrijk.
Hilarisch FrankrijkLudique le Vert
Te koop bij Emigratieboek.nl en Bol.com
27
EEN EIGEN RESTAURANT AAN DE ZONNIGE COSTA
Robert en Ariane zijn net dertig als zij hun internetbedrijf in Nederland verkopen. Tegen alle verwachtingen in investeren ze hun geld in een Bagles & Salads restaurant in Nerja, Andalusia.
In het boek Toekomst & Tapas beschrijft Ariane op meeslepende wijze het avontuur dat volgt.
Een absolute must-read voor iedereen met interesse in wonen en/of ondernemen in Spanje.
Toekomst & TapasAriane van Wijk isbn 978 94 61851 000 Uitgeverij Grenzenloos
Te bestellen o.a. via Bol.com Amazon.es Emigratieboek.nl
w w w.emig rat ieb o ek .n l
Toekomst & Tapas
w w w.g renzen lo os .n l
Hollandse zekerheidtijdens uw buitenlands avontuur!
OOM Verzekeringen
ziektekosten | SOS | reis | ongevallen | inboedel aansprakelijkheid | rechtsbijstand | annulering
Kijk op www.oomverzekeringen.nl of bel +31(0)70 353 21 00.
VERZEKERINGENoom
Hollandse zekerheid
RINGEN
144305 _00M_Adv_Grenzenloosmagazine.indd 1 04-08-14 13:27
28
29
Grenzenloos uitzichtFoto: J. Barrientos
30
FRANSE BElAStiNg- tERuggAvE
iN zicht?
31
Belasting
Het Europese Hof van Justitie
heeft 26 februari geoordeeld dat
Frankrijk Europese regels overtreedt,
door ook bij EU-burgers die onder het
sociale stelsel van een andere lidstaat
vallen, sociale premies in te houden
over inkomsten uit vermogen. Vanaf
heden is de kans aanzienlijk groter,
dat honderden Nederlanders een
forse belastingteruggave uit Frankrijk
tegemoet kunnen zien.
Een Europees verdrag bepaalt dat iemand die
in het ene EU-land woont maar geld verdient
in een ander EU-land, en in dat buitenland ook
sociale premies afdraagt, over die inkomsten
niet nogmaals premies hoeft te betalen in zijn
(EU-)woonland.
Gerard de Ruyter
In het geval van ene Gerard de Ruyter was dat
aan de orde: hij woont in Frankrijk maar geniet
lijfrente-uitkeringen uit een Nederlandse bron.
Dat inkomen (uit vermogen) is in Nederland
onderhevig aan de premieheffing maar ook
Frankrijk wenste een flink graantje mee te
pikken. Terecht was De Ruyter het daar niet
mee eens en hij diende bezwaar in. Hij stelde
dat die heffing in strijd is met het beginsel dat
(op grond van artikel 13 van EU-verordening nr.
1408/71) de sociale wetgeving van slechts één
lidstaat van toepassing dient te zijn.
Uitspraak
De zaak is door allerlei instanties beoordeeld en
belandde na jaren uiteindelijk bij het Europese
Hof van Justitie, en dat stelde De Ruyter
gisteren in het gelijk.
Ook de winst bij verkoop van de tweede woning
geldt als inkomen uit vermogen. Die winst is
in Frankrijk belast. Voor Franse verkopers
(fiscaal-ingezetenen) valt de winst al sinds
jaar en dag in de ‘Franse box 1’, zodat zij
naast negentien procent inkomstenbelasting
ook een scala aan sociale premies kwijt zijn
(prélèvement social, CSG, CRDS, et cetera,
totaal 15,5 procent). De belastbare winst wordt
zodoende tegen 34,5 procent belast. Bij niet-
ingezetenen (maar inwoner van de EU of
Zwitserland) werd alleen de negentien procent
inkomstenbelasting ingehouden; immers
kunnen zij ook geen aanspraak maken op
bijvoorbeeld een Franse WW-uitkering. Maar in
augustus 2012 veranderde dat plotseling.
President Hollande had geld nodig en zag
in al die ‘schatrijke buitenlandse tweede-
huizenbezitters’ kennelijk een gemakkelijk
slachtoffer. Onder het mom van
solidariteit en nog wat
bedekkende termen,
werd in het vervolg
van ieders winst
34,5 procent
ingehouden.
32
Een huis financieren
Tenzij Frankrijk nog met een heel knappe list op
de proppen komt, heeft het hof nu een stokje voor
die heffing van 15,5 procent gestoken. Want ook
al speelt de verkoop van een tweede woning geen
rol in de zaak-De Ruyter en woont de heer De
Ruyter in Frankrijk; het principe is gelijk. kilometer
afleggen. Ter vergelijking: de evenaar meet 40.000
kilometer.
Bezwaarschriftprocedure
Zeker betekent deze uitspraak goed nieuws
voor veel Nederlandse verkopers. Het is in feite
een bevestiging van wat de Advocaat-Generaal
van het EU-Hof eind vorig jaar al stelde in haar
zogenoemde prejudicieel advies. Sindsdien zijn
er door Kantoor Flipse al tientallen Nederlanders
begeleid bij een bezwaarschriftprocedure en
daarin zijn zij niet de enigen. Mondi publiceerde
over deze materie reeds eerder diverse artikelen
van verschillende advocatenkantoren en ook zij
begeleiden meerdere klanten met het indienen van
bezwaar. Gemiddeld gaat het om zo’n tienduizend
euro, met uitschieters tot ruim 40 mille. De Franse
fiscus zal zich vast niet zomaar gewonnen geven
want deze uitspraak kan het land vele honderden
miljoenen kosten. Maar zelfs al legt ‘Bercy’ (het
Franse ministerie van financiën) zich bij de
uitspraak neer, zal het opnieuw aanpassen van de
wet, het verwerken van alle bezwaren en dergelijke,
nog wel een poosje duren. Overigens zal van
spontaan terugbetalen sowieso geen sprake zijn;
dat hoeft en kan de fiscus ook niet. Wie zijn geld
terug wil, moet dus te allen tijde bezwaar maken.
Op een gunstige uitkomst van zo’n bezwaar kan
niemand (nog) een garantie geven, maar dankzij dit
arrest is de kans van slagen zonder meer groter.
Bron: Mondi.nl
Mondi is de belangenorganisatie voor
tweedehuisbezitters
Tekst: Ellen Smulders
Frankrijk
In hoeverre is de warmte van de tropenzon waarin je bent opgegroeid en die je in je draagt een garantie voor het welslagen overzee?met de zon in de rug bevat de verhalen van mensen die vanuit de Cariben een bestaan opbouwen in de nederlandse maatschappij of op een andere manier nauw betrokken zijn bij de Antillen. voor de één betekent de tropische basis een steun in de rug om talenten vorm te geven. de ander komt door diezelfde zon in zijn eigen schaduw te staan.
Maar de reportages samen vertellen ook het verhaal van de verstrengeling van twee samenlevingen die elkaar blijvend wederzijds beïnvloeden. dit uit zich in een professionele samenwerking waar het gaat om zorg, detentie en sociaal maatschappelijke problematiek, maar ook in een waardevolle diversiteit op het gebied van kunst en cultuur, taal, wetenschap en ondernemerschap. een onafscheidelijkheid, gevormd door de tijd en strijd van tweehonderd jaar koninkrijk, die niet meer is weg te denken uit de Nederlandse samenleving.
MEt DE zON IN DE RugMineke de Vries
Nu overal verkrijgbaar
MEt DE zON IN DE RugMet een Caribische achtergrond leven in Nederland
Het is een eer om ook in dit boek te staan, zonder ooit op de Antillen te zijn geweest. De verhalen in dit boek sterken mij in de gedachte dat een
goede inburgering en meer kennis over elkaar cruciaal is om de kansen van deze generatie te verbeteren. Mogen de prachtige verhalen met humor en
ontroering uit deze bundel daaraan een bijdrage leveren.
Eberhard van der Laan, burgemeester Amsterdam
34
Italie
Italianen ontbijten slecht, vinden wij noorderlingen. Men haast zich een bar in en
bestelt een caffè en een brioche, dat wil zeggen een volvette croissant die met een beetje pech nog extra gezoet is met chocolade of ander snoepgoed. Met de sponzige fabrieksvariant van dit broodje liggen in de supermarkt de schappen vol. Getver. Met dit schamele hapje moet men het dan tot de lunch volhouden, een lunch die dan wel een stuk uitgebreider én warm is. Veel tijd neemt de gemiddelde Italiaan ’s ochtends dus niet en ook op de in elke bar liggende kranten
zal hij slechts een vluchtige blik werpen. Misschien haalt hij dat later nog in. Tot die tijd zullen het vooral „de oude mannetjes” zijn (de in Italiaanse dorpjes alomtegenwoordige gepensioneerde mannen) die zich tegoed doen aan alles wat er in Italië en elders gebeurt. En wij ook want een goede manier om een land beter te leren kennen, is je te verdiepen in de nieuwsartikelen. Wat houdt de Italiaan bezig en hoe kijkt hij aan tegen internationale gebeurtenissen? In elke bar liggen wel een of meer kranten, een abonnement neemt hier vrijwel niemand.
krantje croissantje(1) stef smulders
35
Wat hierbij de kip en wat het ei is? In ieder geval is het zo gemakkelijk om wat verschillende giornali te leren kennen. Zoals vrijwel alles in Italië is ook de journalistiek sterk gepolitiseerd. Links en rechts hebben hun eigen spreekbuizen, en ook de Rooms-katholieke wereld heeft haar eigen krant, L’Avvenire. Zelfs mediamagnaat Berlusconi heeft zijn eigen spreekbuis die heel voor de hand liggend Il Giornale heet en waarschijnlijk juist die naam heeft omdat het geen krant maar een ordinair propagandablad is dat de grenzen van het betamelijke nogal eens overschrijdt. Zelfs voor karaktermoord deinst dit gezellige familieblad niet terug, zoals een redacteur van L’Avvenire een paar jaar geleden nog mocht meemaken. Na een kritisch artikel in het katholieke blad over het morele wangedrag van Silvio begon „De Krant”, waar de broer van Silvio de directeur is met een reeks smaadverhalen over de vermeende homoseksualiteit van de redacteur. Verschillende oude koeien verschenen op het toneel, maar zo goed gedoseerd (om de paar dagen een „nieuw feit”) dat de aangeslagen man geen andere uitweg meer zag dan ontslag te nemen, hoewel er geen enkel strafbaar feit bewezen was. Le macchine del fango, de moddermachines zoals dat in Italie genoemd wordt, hadden hun smerige werk weer gedaan. Die Giornale lezen we dus maar niet. Nee, de beste krant die je als beginner kunt openslaan, is de Corriere della Sera, de Avondpost. Hoewel dit eerbiedwaardige dagblad een licht conservatieve,
christendemocratische signatuur heeft, biedt het in zijn artikelen vooral feiten met zo min mogelijk vooropgezette meningen. In de meeste andere kranten lopen feiten en opinies onafscheidelijk door elkaar en is het voor een buitenstaander veel lastiger om een goed zicht te krijgen op wat er nu eigenlijk aan de hand is. Dergelijke kranten lees je niet om iets op te steken maar om de mening die je al hebt, bevestigd te krijgen. Maar als niet-Italiaan heb je helemaal nog geen mening, of wel? Ook al heb je wel een duidelijke Nederlandse politieke voorkeur dan is het immers nog niet gezegd dat deze een op een op het Italiaanse stelsel past. Italie heeft een totaal andere (oorlogs-)geschiedenis dan Nederland en dat werkt nog steeds door in het dagelijkse politieke strijdtoneel. Rechts wordt hier voor belangrijk deel (door links) nog steeds geassocieerd met het rechts van de Mussolini-dictatuur terwijl links sterk gerelateerd wordt aan het (communistische) verzet daartegen. Een zoveel mogelijk neutrale krant dus, dat is het beste uitgangspunt. Laten we de Corriere eens openslaan en zien wat ons opvalt. De politiek voert altijd de boventoon en dus is er nooit een voorpagina waarop niet minstens een van de protagonisten verschijnt. Het laatste jaar is dat vooral premier Matteo Renzi, en dat is een verademing na bijna twee decennia nieuws over en met Berlusconi, al was het alleen maar om de verandering. Renzi is een streber van de Partito Democratico, de sociaaldemocraten, die
Column
36
Italie
zich vorig jaar via een interne machtsstrijd heeft weten op te werken tot de leider van het land. Partijgenoot en premier Letta, een grijze muis, werd rücksichtslos aan de kant geschoven. Een premierwissel zonder verkiezingen, dat was weer eens een noviteit. De oppositie schreeuwen moord en brand over ondemocratisch handelen maar bij de Europese verkiezingen kreeg Renzi 40% van de kiezers achter zich: een record in het versplinterde politieke landschap. Renzi is een druk baasje en een Realpolitiker en met dat laatste is hij ook een Fremdkörper in de Italiaanse politiek. Een aantal radicale hervormingen heeft hij erdoor gekregen door het met de aartsvijand van de sociaaldemocraten, dat wil zeggen, Berlusconi, op een akkoordje te gooien. Als je je doelen wil bereiken en je hebt geen meerderheid moet je die zoeken waar die te vinden is, maakt niet uit met wie, is Renzi’s stelling. Veel van zijn eigen partijgenoten zijn het daarmee niet eens: nooit met de vijand heulen! De nieuwste partij aan het politieke firmament, de Movimento 5 Stelle van komiek Beppe Grillo is zelfs een exponent van die gedachte: zij willen met niemand van de oude garde samenwerken. Deze houding is er mede de oorzaak van dat het zo moeilijk is om in Italie veranderingen tot stand te brengen. Een andere oorzaak is gelegen in het ongelooflijk ingewikkelde systeem waarmee politieke beslissingen tot stand komen. Een journalist (van de Corriere!) heeft eens uit de doeken gedaan dat er voor de definitieve goedkeuring van een wetsvoorstel in het parlement meer dan 25 „ja’s” nodig zijn. In alle
commissies die iets met het onderwerp van de wet van doen hebben, vooraf en tussendoor als er amendementen zijn aangenomen. In het Huis van Afgevaardigden en in de Senaat allebei minstens twee keer en vaker als er aan de wet gesleuteld wordt. Als een wetsvoorstel niet binnen een bepaalde termijn afgehandeld is, moet het hele proces weer van begin af doorlopen worden. In elk gremium begint het politieke gevecht van voren af aan, met alle vertragings- en sabotagetechnieken die er ter beschikking staan. Ook al heeft een partij in het parlement voor gestemd, dan kan diezelfde partij in een commissie toch weer veranderingen tot stand proberen te brengen. Het politieke beslissingsproces heeft in Italie alles weg van een eindeloze loopgravenoorlog. Toch heeft Renzi met zijn salamitactiek in een jaar tijd een aantal successen geboekt. Het belangrijkste is misschien wel dat hij erin geslaagd is de Senaat zichzelf te laten opheffen, een kunststukje! Voortaan mag de Senaat zich alleen nog maar met regionale zaken bemoeien en kan zij de regering niet meer wegstemmen. Daarmee wordt het land al een stuk regeerbaarder en als de nieuwe kieswet er nu ook nog doorkomt (na tien jaar voortmodderen op dat gebied) ... Maar die moet eerst nog langs een paar commissies! Een volgende keer kijken we in de krant eens verder dan de voorpagina en dan onze politieke neus lang is.
Tekst en foto’s: Stef Smulders
www.duepadroni.it
37
Italiaanse toestandenLeven en overleven in Italië
Humoristische korte verhalen over het
emigreren naar Italië en de kennismaking met
tal van karakteristieke Italianen.
Vijf jaar na de emigratie, doet de Stef Smulders
verslag van zijn belevenissen in tientallen
verhalen waarin evenzovele problemen op geheel
Italiaanse wijze worden opgelost, wat vaak tot
humoristische taferelen leidt.
Het kopen en verbouwen van een huis, het
importeren en laten keuren van een auto, het
afsluiten van een verzekering: het levert allerlei
moeilijkheden op, die vaak op verrassende
manier tot een oplossing komen.
Meer ervaringsverhalen over Italië:
Dag Nederland! Ciao Italia!Een eigen Bed & Breakfast in Italië
Bekend van Ik Vertrek!
Heleen Sloots
Huizenjacht in ToscaneSpeciaal voor Italië-liefhebbers
Ronald. A. Lever
Al deze titels zijn te koop op Emigratieboek.nl
38
Het volgende nummer van Grenzenloos Magazine verschijnt op 27 maart.
Schrijf u in op Grenzenloos.nl om op de dag van uitkomen een e-mail als herinnering te krijgen.
GIDSEN TAALCURSUSSEN ERVARINGSVERHALEN
Kijk regelmatig op Emigratieboek.nl en ontvang ook onze wekelijkse nieuwsbrief Volg ons op Twitter (@emigratieboek) en Facebook (fb.com/emigratieboek)
Emigratieboek.nlBOEKHANDEL VOOR LANDVERHUIZERS