De RenaissanceDe Renaissance
De Renaissance (wedergeboorte)De Renaissance (wedergeboorte)
14e eeuw in Italië14e eeuw in Italië
– Kooplieden Florence, Milaan, Venetië, GenuaKooplieden Florence, Milaan, Venetië, Genua
– Terugkijken naar een glorierijk verledenTerugkijken naar een glorierijk verleden
– Doen herleven van de bloeiperiode uit de klassieke oudheidDoen herleven van de bloeiperiode uit de klassieke oudheid
Eerste onderzoekers worden hEerste onderzoekers worden humanisten genoemd
Zij kwamen, op grond van klassieke teksten, tot een nieuwe visie op de rol Zij kwamen, op grond van klassieke teksten, tot een nieuwe visie op de rol van de mensvan de mens::
- de theocentrische opvatting veranderde in een antropocentrischede theocentrische opvatting veranderde in een antropocentrische
- Het aardse bestaan even belangrijk als het goddelijkeHet aardse bestaan even belangrijk als het goddelijke
- Prestatie van de mens kwam uit de mens zelf voort Prestatie van de mens kwam uit de mens zelf voort
- Grote kunstenaars waren genieën, en niet alleen door God Grote kunstenaars waren genieën, en niet alleen door God begenadigdbegenadigd
- Collectivisme verandert in individualismeCollectivisme verandert in individualisme
Tijd der ontdekkingenTijd der ontdekkingen
Ontdekking van de individuele mensOntdekking van de individuele mens
Ontdekking van de wereld waarin we leven: Ontdekking van de wereld waarin we leven: – BiologischBiologisch de mens wordt onderzochtde mens wordt onderzocht
de planten- en dierenwereld wordt de planten- en dierenwereld wordt emperisch onderzochtemperisch onderzocht
– Ontdekking van gebieden: Ontdekking van gebieden: 1492 Amerika1492 Amerika
1498 ontdekking route naar Oost-1498 ontdekking route naar Oost-IndiëIndië- Wereldbeeld - Wereldbeeld CopernicusCopernicus- Uitvindingen- Uitvindingen Boekdrukkunst / buskruit / kompas Boekdrukkunst / buskruit / kompas etc. etc.
Taken en technieken van de literatuurTaken en technieken van de literatuur
Lering en vermaak Lering en vermaak
Persoonlijk gevoel is niet afwezig, maar algemene geldigheid staat Persoonlijk gevoel is niet afwezig, maar algemene geldigheid staat hoger aangeschrevenhoger aangeschreven
Schrijvers als het geheugen en het geweten van de wetenschapSchrijvers als het geheugen en het geweten van de wetenschap
De retorica levert de techniek om het publiek te bespelen.De retorica levert de techniek om het publiek te bespelen.
Navolging (imitatio) is geen vies woordNavolging (imitatio) is geen vies woord
Taal en literatuurTaal en literatuurHet materiaal van de schrijver: taal en literaire conventies Het materiaal van de schrijver: taal en literaire conventies
ConventiesConventies
– Verhouding klassieke en eigen literatuurVerhouding klassieke en eigen literatuur
Translatio (vertaling waardoor klassieke genres herleefden)Translatio (vertaling waardoor klassieke genres herleefden)
Imitatio (navolging door woorden, zinsconstructies en uitdrukkingen Imitatio (navolging door woorden, zinsconstructies en uitdrukkingen over te nemen)over te nemen)
Aemulatio (verbetering waardoor nieuwe genres – aforisme, essay, Aemulatio (verbetering waardoor nieuwe genres – aforisme, essay, sonnet, emblemata - ontwikkeld werden)sonnet, emblemata - ontwikkeld werden)
OvergeleverdOvergeleverd
Handschriften tot 1450Handschriften tot 1450
Incunabelen van 1450 tot 1500Incunabelen van 1450 tot 1500
Drukwerk vanaf 1500Drukwerk vanaf 1500
Literatuur of niet?Literatuur of niet?– Geen scheiding tussen zakelijke en literaire teksten: ze moeten Geen scheiding tussen zakelijke en literaire teksten: ze moeten
informeren, instrueren, overtuigen, beschouwen en amuseren.informeren, instrueren, overtuigen, beschouwen en amuseren.
SamengevatSamengevat
Kenmerken RenaissanceKenmerken Renaissance
Omstreeks 1600 verschuift het culturele zwaartepunt van Zuid- naar Omstreeks 1600 verschuift het culturele zwaartepunt van Zuid- naar Noord-Nederland.Noord-Nederland.
In de Nederlanden waren veel steden: het stedelijk milieu stimuleert In de Nederlanden waren veel steden: het stedelijk milieu stimuleert de communicatiede communicatie
Mondelinge communicatie, communicatie in handschrift en Mondelinge communicatie, communicatie in handschrift en communicatie in gedrukte vorm spelen alledrie een rolcommunicatie in gedrukte vorm spelen alledrie een rol
Niet alle teksten hadden dezelfde kans om overgeleverd te wordenNiet alle teksten hadden dezelfde kans om overgeleverd te worden
Ons begrip literatuur is in de 17e eeuw niet goed bruikbaar.Ons begrip literatuur is in de 17e eeuw niet goed bruikbaar.
Latijnse school: belang van literatuur en overdracht klassieke Latijnse school: belang van literatuur en overdracht klassieke normen.normen.
Individualisering en het ontstaan van een elitecultuur. Humanisme Individualisering en het ontstaan van een elitecultuur. Humanisme en renaissance spelen daarbij een belangrijke rol.en renaissance spelen daarbij een belangrijke rol.
De schrijvers vooral uit de hogere milieus en de middenklassen, De schrijvers vooral uit de hogere milieus en de middenklassen, maar ook anderen krijgen kansen.maar ook anderen krijgen kansen.
Literatuur van vrouwen: weinig Literatuur van vrouwen: weinig
In het begin van de 17e eeuw concentreert het letterkundige leven In het begin van de 17e eeuw concentreert het letterkundige leven zich in de rederijkerskamerszich in de rederijkerskamers..
De klassieke tragedieDe klassieke tragedie
Er dienden vijf bedrijven (fasen) te zijn. Er dienden vijf bedrijven (fasen) te zijn. ExpositieExpositie de uiteenzetting van wat voorafgegaan is de uiteenzetting van wat voorafgegaan is
om om wat volgt te kunnen begrijpenwat volgt te kunnen begrijpen
IntrigeIntrige de verwikkeling, de ontwikkeling van een de verwikkeling, de ontwikkeling van een probleem wordt geschetst probleem wordt geschetst
ClimaxClimax de spanning wordt opgevoerdde spanning wordt opgevoerd
CatastrofeCatastrofe de spanning komt tot ontlading en het begin de spanning komt tot ontlading en het begin van de ontknopingvan de ontknoping
PeripetiePeripetie de beslissende wending en de afwikkeling de beslissende wending en de afwikkeling
- De peripetie wordt opgevolgd door een catharsis (de verzoening De peripetie wordt opgevolgd door een catharsis (de verzoening met het lot) met het lot)
AristotelesAristoteles
Er zijn drie eenhedenEr zijn drie eenheden- tijd (etmaal mag niet overschreden worden)- tijd (etmaal mag niet overschreden worden)- plaats (laat Aristoteles zich niet over uit – een beperkte ruimte)- plaats (laat Aristoteles zich niet over uit – een beperkte ruimte)- handeling (uitsluitend één onderwerp)- handeling (uitsluitend één onderwerp)
Handeling:Handeling:- De plot toont samenhang- De plot toont samenhang- Het karakter van het personage is ondergeschikt de plot- Het karakter van het personage is ondergeschikt de plot- Het karakter wordt duidelijk door het handelen en de motivatie - Het karakter wordt duidelijk door het handelen en de motivatie hiertoe hiertoe- Gebeurtenissen moeten noodzakelijk (of het waarschijnlijke) op - Gebeurtenissen moeten noodzakelijk (of het waarschijnlijke) op elkaar volgenelkaar volgen
Publiek:Publiek:- Er moet medelijden voor de personages opgewekt worden- Er moet medelijden voor de personages opgewekt worden
- Er moet vrees opgewekt worden:- Er moet vrees opgewekt worden:- voor de personages- voor de personages- bij de toeschouwer (hem zou vergelijkbare dingen - bij de toeschouwer (hem zou vergelijkbare dingen
kunnen kunnen overkomen) overkomen)
Personages mogen niet te ver van de toeschouwer af staan, dus Personages mogen niet te ver van de toeschouwer af staan, dus niet werkelijk slecht of zedelijk volmaaktniet werkelijk slecht of zedelijk volmaakt
De afloop is in de regel slecht. De afloop is in de regel slecht.
Een bode vertelt de gebeurtenissen van elders. Een bode vertelt de gebeurtenissen van elders.
Tussen de bedrijven door treden reien op: koren die via zang en Tussen de bedrijven door treden reien op: koren die via zang en dans een toelichting geven op het vertoonde. dans een toelichting geven op het vertoonde.
Soms: een "deus ex machina": een god of een engel die met Soms: een "deus ex machina": een god of een engel die met behulp van een mechaniek van hoog boven het toneel neerdaalt.behulp van een mechaniek van hoog boven het toneel neerdaalt.
Het materiaal van de schrijver: taal en literaire conventiesHet materiaal van de schrijver: taal en literaire conventies
Volgens Vondel ging het zo: Volgens Vondel ging het zo:
Je de Nederlandse taal goed eigen maken door oudere auteurs te Je de Nederlandse taal goed eigen maken door oudere auteurs te lezen en typerende uitdrukkingen te verzamelenlezen en typerende uitdrukkingen te verzamelen
Oefenen door bestaande verhalen op rijm te zettenOefenen door bestaande verhalen op rijm te zetten
Het lezen van zedenkundige werken om verstandige ideeën op te Het lezen van zedenkundige werken om verstandige ideeën op te doendoen
Het vertalen van beroemde buitenlandse dichtersHet vertalen van beroemde buitenlandse dichters
Het schrijven aan de hand van de regels en voorbeelden van Het schrijven aan de hand van de regels en voorbeelden van anderenanderen
… … en natuurlijk heb je ook aanleg nodig.en natuurlijk heb je ook aanleg nodig.
Thema’sThema’s
De opstand tegen Spanje en de politiek gevolgen daarvan De opstand tegen Spanje en de politiek gevolgen daarvan
Literaire propaganda Literaire propaganda
GodsdienstGodsdienst
Welvaart en de slechte morele gevolgen ervanWelvaart en de slechte morele gevolgen ervan
Burgerlijke deugden als matigheid en beheersingBurgerlijke deugden als matigheid en beheersing
Orde is een belangrijk begrip in de 17e eeuw.Orde is een belangrijk begrip in de 17e eeuw.
P.C. HooftP.C. Hooft
WarenarWarenar
– Film en leesverslagFilm en leesverslag
Constantijn HuijgensConstantijn Huijgens
KorenbloemenKorenbloemen (1658)(1658)
Costelick malCostelick mal (1622) (1622) Één toneelstuk: Één toneelstuk:
Trijntje CornelisTrijntje Cornelis (1653)(1653)
epigrammenepigrammen
VondelVondel
HekeldichtenHekeldichten Klaagzangen Klaagzangen
(elegieën)(elegieën) Toneel, o.a. Toneel, o.a.
tragedies, bv tragedies, bv Gijsbrecht van Gijsbrecht van AemstelAemstel (1637) (1637)
VondelVondel
BrederoBredero(1585-1618)(1585-1618) ‘‘Rederijker’Rederijker’ Spaanschen Spaanschen
BrabanderBrabander Kluchten: Kluchten: De klucht De klucht
van de koevan de koe, , De De molenaarmolenaar..
Boertig, Amoureus Boertig, Amoureus en aandachtig en aandachtig groot liedboekgroot liedboek. .
Al ziet men de lui, Al ziet men de lui, men kent ze nietmen kent ze niet
Spreuk v.BrederoSpreuk v.Bredero
’’””t Is wel een t Is wel een schone stad, maar schone stad, maar het volksken is te het volksken is te vies.vies.””
Eerste zin van de Eerste zin van de Spaanschen Spaanschen BrabanderBrabander
Top Related