De Gouden eeuw in de Nederlanden

De politieke achtergronden

• Luther en Calvijn hadden een aantal principiële bezwaren die hoorden bij het katholieke geloof

• 1517: de 95 stellingen op de kerk in Wittenberg

Één van de grote bezwaren

• Aflatenhandel

- Luther werd de wegbereider voorde hervorming

- groot voordeelvoor hem was deboekdrukkunst!

• Antwerpen was Europees handels-

centrum• Gewesten waren erg verschillend,

ondanks dat er één vorst was: Karel V• Karel V wilde een echte eenheids-

staat en was streng tegen calvinisme

• Gevolg beleid: tussen 1523-1566 meer dan 1300

mensen ter dood veroordeeld

Leiders van De Nederlanden

1566: Beeldenstorm als aanloop tot de 80-jarige oorlog (1568-1648)

Tijdens die opstand: Een nieu Geusen Lieden Boecx-ken(1570)

• Het ‘Wilhelmus’ is

een lied tégen de Spaan-

se overheersing

Waaruit ook ons ‘Wilhelmus’

Het WilhelmusEen Nieu Christelick Liedt  Wilhelmus van NassouweBen ick van Duytschen bloet,Den Vaderlant getrouweBlyf ick tot in den doot:Een Prince van OraengienBen ick vrij onverveert,Den Coninck van HispaengienHeb ick altijt gheeert.

Sociaal-economische achtergronden

• 1585: De val van Antwerpen

Prent, 1613

• Amsterdam werd

na 1585 nieuw cen-

trum van de macht

• De economische bloei was enorm,

onder ander ook door de handel via de

• In de groeiende stad werd ook veel gebouwd.

• Belangrijke architecten zijn Hendrik de Keyser en Jacob van Campen

Welk gebouw is dit en wie is de architect?

Een lofdicht voor Amsterdam

• De gegoede burgerij regeerde de Republiek• Kunst werd door en voor burgers• Tijd voor luxe en vermaak (nieuwe schilderkunst

en literatuur)

De Gouden eeuw in de Nederlanden

• In de schilderkunst:

Jan Steen, Rembrandt,

Frans Hals en

Johannes Vermeer

Vermeer, Het meisje met de parel

Jan Steen, De burgemeester en zijn vrouw

• In de literatuur: Christiaan Huygens, P.C. Hooft, Bredero en Joost van den Vondel

Een lofdicht op de zeevaart (Vondel)

Andere volkeren...

• Voor de opleiding van de grote schrijvers warennog steeds de rederijkers van grote invloed.• D´Egelantier (Bredero, Hooft, Coster), Het Wit Lavendel (Vondel)

Jan Steen, De rederijkers 1664

De Renaissance vanuit Italië

• Algemeen idee: wedergeboorte van de klassieke oudheid

• Architectuur: Vitruvius als bron

en klassieke gebouwen

Brunelleschi, Iglesia de san Lorenzo Florence

• In de schilderkunst werden voornamelijk thema´s

uit de klassieke oudheid overgenomen.

Amor vincit omnia

• Rafaël, School van Athene ca. 1510

• In de literatuur kwam hernieuwde aandacht voor klassieke genres als de komedie en de tragedie.

• Nieuwe genres: emblematiek en het sonnet.

Het humanisme

• Tijdens de heroriëntatie

op klassieke kunst, ook op

klassieke denken• Zelfontplooiing

centraal

• Grote ontwikkelingen

op het gebied van de natuur.

• Copernicus, Galileo e.a. ontdekten de zon als middelpunt van ons heelal

Hoe van Italië naar Nederland?

• De ideeën uit de Renaissance verspreidden zich langzaam over de rest van Europa: eerst Spanje, dan Frankrijk, Engeland, Nederland en Duitsland.

• De boekdrukkunst en post of nieuwsberichten waren belangrijk voor verspreiding

De literatuur in De Nederlanden

• Lyriek. Vaak over de liefde, waarbij onderscheid werd gemaakt tussen platonische en zinnelijke liefde.

• Beroemd werk is Het Antwerps liedboek (1544)

• Het sonnet. 14 dichtregels met vast rijmschema.

• Gebaseerd op Petrarca (1304-1374), die veel over zijn geliefde Laura dichtte

Sonnet van Petrarca

DIE OGENDie ogen gloedvol door mij beschreven,die armen, handen, voeten en gezicht,waardoor ik vaak innerlijk werd ontwrichten met geen mensen kon samenleven;

Krulharen met filigraan geweven,die zoete glimlach op mij gericht,in een verloren paradijs gezwicht,waar elk goed gevoel werd prijsgegeven.

Zo leef ik, vol woede en levenswee,zonder haar uitstraling die ik aanbad,nu mijn schip leksloeg op de levenszee.

Ga weg, liefdeslied, uit mijn gedachten,nu de gave verdween die ik bezat;Van nu af aan bral ik jammerklachten.

• Toneel. Werd vooral in steden gespeeld, was o.i.v. stadsbestuur, opiniërend

• Functie was tweeledig: Utile dulci (lering en vermaak)

• Twee genres: klucht/blijspel (komedie) en tragedie

• Imitatio, translatio, aemulatio.• Vaste structuur volgens Aristoteles:

1. Eenheid van tijd

2. Eenheid van plaats

3. Eenheid van handeling

Nil volentibus arduum (niets is onmogelijk voor hen die willen) – 1669

Start Frans classicisme (stroming binnen Nederlandse toneelschrijving)

Drie toneelwetten NVA

1. Aristotelische eenheden

2. Waarschijnlijkheid

3. Theorie over ‘hartstochten’ geïnspireerd op Descartes en Spinoza:

o.a. vrees, medelijden, jaloezie, spijt, haat en eerzucht.

• Emblematiek. Drieledig: motto, pictura en onderschrift.