1
2
25 jaarbuurtvereniging
Het A-Kwartier
1985 - 2010
tekst:Ger Euwals
samenstelling:Han Santing
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
5
• Voorwoord •
Goed om te vieren, het 25 jarig jubileum van
uw buurt- en wijkvereniging Het A-Kwartier.
Het 5e lustrum. Van harte!
Gelukkige jaren heb ik gehad in het
A-kwartier. Zes jaar lang woonde ik in het
pakhuis aan het Lage der A op nummer 12.
En nog loop ik met een boogje om het pand
heen. Zo gaat dat bij mij: de herinnering is
goed, houd mij maar uit de buurt! Het kan
namelijk nu alleen tegenvallen. Wel werp ik
natuurlijk sinds mijn terugkeer naar Gronin-
gen regelmatig vanaf de A-brug een blik op
het prachtige Hoge en Lage der A. Of ik loop
op veilige afstand langs mijn vroegere huis….
Op Oudejaarsavond, voordat ik met politie en
officier van justitie in de auto stapte, wilde ik
ook nog even naar mijn oude wijk om daar
een ‘Gelukkig Nieuwjaar’ te wensen.
Het buurtpand bezocht ik kort na het begin
van mijn burgemeesterschap. En ik vier het
25 jarig bestaan van de Buurtvereniging van
het A-kwartier vanzelfsprekend mee.
Maar nu ga ik ergens anders wonen. Houd
mij maar uit de buurt… de herinnering aan
mijn jaren daar neem ik voor altijd met me
mee.
Dr. J.P. (Peter) Rehwinkel,
Burgemeester
6
• Vooraf •
De straten rond de A raakten in de loop van
de vijftiger en zestiger jaren in verval.
De bewoners trokken weg naar de nieuw-
bouwwijken of zelfs helemaal de stad uit. In
de pakhuizen was steeds minder bedrijvig-
heid. Winkels en café’s vooral in de Visser-
straat gingen dicht.
Vreemd keek dan ook de gemeente op toen in
het begin van de zeventiger jaren een zekere
mevrouw Van Rens zich meldde. Zij wilde
een huis aan het Hoge der A restaureren.
Wat waren haar bedoelingen?
Was restauratie-subsidie wel mogelijk? Moest
er wel toestemming gegeven worden?
Na lang geaarzel gaf de gemeente steun aan
deze eerste zwaluw om haar nestje te bou-
wen. Meer mensen volgden mondjesmaat
haar voorbeeld, Sjef van Esch voorop.
Met plannen voor een commune of woon-
groep begon hij aan het opknappen van een
groot pand aan het Lage der A. Het duurde
nog bijna tien jaar voor de grote bouwstroom
op gang kwam.
• boven:vervallenpandenaanhet HogederA,ca.1985• midden:hethuisdatMargriet vanRenskocht:HogederA15• onder:LagederA14:hethuisvan SjefvanEsch&ToosBruins
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• links:hetHarmonieterreinrond1985• rechts:sloopachterzijdeHogederA20,1985
7
Pakhuis London werd na de restauratie woon-
huis voor twaalf theologiestudenten. Andere
pakhuizen volgden zoals het Werkmanhuis,
De Vooruitgang en de Adrianipanden. Nieuw-
bouwplannen voor Turftorenstraat, De Laan
en het Sledemennergebied werden ontwik-
keld en grotendeels gerealiseerd.
Verkrottende monumenten werden in oude
luister hersteld. Langzaam maar gestaag
kreeg de buurt weer het karakter van een
woonbuurt.
Binnenstad West, de ambtelijke benaming,
begon te bloeien.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• links:gerestaureerdepandenaanhetHogederA• rechts:hetWerkmanhuisenpakhuisLondon
• links:rondvaartbootdePronkjewailvaartdoorhetA-Kwartier• rechts:hetHoge&LagederAbijavond
8
• Een bewonersorganisatie •
Plotseling in de zomer van 1984 duikt een
verschijnsel op dat het woonplezier van de
bewoners langs de A behoorlijk vergalt.
Vrouwen en meisjes beginnen al wandelend
langs de A automobilisten hun diensten aan
te bieden. In een mum van tijd is dit bij de
mannen bekend. Was het eerder ‘s avonds
aan het water doodstil, nu rijden de auto’s
af en aan. De route is ideaal: van Westerha-
ven naar Hoge der A, via Lage der A naar
Museumbrug en weer naar de Westerhaven.
De acht is rond. In de avondzon zitten de
vrouwen op de stoepen van het Hoge der A
en kijken vanaf het Lage der A de mannen
toe en maken hun keuze. Onder de bewoners
is dit het gesprek van de dag. Eerst is er nog
verwondering maar al spoedig maakt deze
verwondering plaats voor ergernis, erger-
nis over het lawaai, over afval van patat- en
frikandelbakjes op de stoep, over het soms
opdringerige gedrag van de meisjes of van
de automobilisten. In de gemeenschappe-
lijke ruimte van pakhuis Londen komt in
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:straatprostitutie HogederA,1985• onder:A-bruggeblokkeerd doorbozebewoners,1985
• links:Cigarettes12,5ct,Visserstraat• rechts:schippershuisjesLutkenieuwstraatje
9
november een grote groep buurtbewoners bij
elkaar. De straatprostitutie is het belangrijkste
agendapunt maar ook andere buurtzaken
komen aan de orde. Men besluit regelmatig te
vergaderen. In februari wordt een voorlopig
bestuur van een op te richten buurtvereni-
ging samengesteld. Marijke Drees, voorzitter,
Willem van Gogh, secretaris, en Ger Euwals,
penningmeester, bereiden de oprichting voor.
Marijke haakt af wegens promotie-onder-
zoek, Willem krijgt het vreselijk druk op zijn
werk. Anderen nemen niet hun functie maar
wel hun taken over. Al snel worden statuten
voor een buurtvereniging Binnenstad West
opgesteld. Deze naam is een probleem. Elke
stad heeft een Binnenstad West, net als Oost,
Zuid en Noord. Een naam die niet inwissel-
baar is en de buurt typeert heeft de voorkeur.
Na gepieker en gepuzzel komt tenslotte Het
A-Kwartier als mooiste naam uit de bus: een
nieuwe naam voor een oude wijk. Op 14 mei
1985 roepen ongeveer tien mensen de vereni-
ging ‘Het A-Kwartier’ in het leven, waarna mr.
Erik Winterdijk de statuten op 11 juni notari-
eel vastlegt.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:deVisserbrugisdeplekwaarveelstraatprostitueeshunklantenwerven•onder:eerstebestuur:MargrietvanRens,HansImelman,GerEuwals,Anneke vanGelder,1985
• links:deGrunnegerSproakindeA-kerkstraat(nuDerAa-theater)waarveel feestelijkemomentenvandebuurtverenigingplaatsvonden• midden:nieuweinvullingHarmonieterrein,metkunstwerkvanMartheRöling• rechts:raamprostitutieindeHoekstraat
10
11
• De eerste stappen •
Met een wervende folder roept het dagelijks
bestuur, Margriet van Rens, Ger Euwals en
Hans Imelman, alle buurtbewoners op om op
19 juni naar Het Tehuis te komen.
De zaal zit vol. Het bestuur stelt zich voor en
ontvouwt de plannen. In de pauze melden
velen zich aan als lid. Na de koffie worden
verschillende werkgroepen samengesteld:
welzijn, verkeer, activiteiten, buurtkrant.
Tenslotte laat Warmolt Brouwer dia’s van
de buurt zien en vertelt daarbij. Speciaal dit
onderdeel had bij menigeen de doorslag ge-
geven de avond te bezoeken. Ze worden niet
teleurgesteld. Tevreden gaat iedereen naar
huis, bijna iedereen. Een aantal bewoners van
de Westerbinnensingel wil geen A-kwartier.
Zij vrezen een inbreuk op hun activiteiten in
de nieuwbouwplannen van het Sledemen-
nergebied. Het verenigingsleven begint. De
secretaris dient bij de gemeente een verzoek
in om subsidie en erkenning. Anneke van
Gelder, bestuurslid en voorzitter van de werk-
groep activiteiten, organiseert op de ‘28ste’
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:eerstefolderbuurtverenigingHetA-Kwartier,1985• onder:deeerstebuurtkrant,1985
• paginalinks:fietsendreggenaandePottebakkersrijge• boven:nieuwbouwVerlengdeVisserstraat,Sledemennerstraat,1986
12
een spetterend feest op en aan het water. De
kranten zijn vol lof.
Twee dagen later is het weer raak, maar dan
anders. Leden van de vereniging blokkeren
‘s avonds de A-brug. ‘HOERERIJDERS:
ROT OP’ is de tekst op een groot spandoek.
De boodschap is duidelijk. De buurt is de
straatprostitutie zat. Direct daarop verschijnt
een folder met de gebeurtenissen van beide
dagen. Tevens wordt een foto van de nieuwe
burgemeester afgedrukt met daarnaast:
“Krachtproef voor burgmeester Staatsen: burge-
meester doe er iets, nee alles aan!”
Nog in 1985 verschijnen twee buurtkranten
met verenigingsnieuws, verslagen en nuttige
informatie.
Het lijkt net of de redactie al jaren bezig is.
In december laat de gemeente officieel
weten de vereniging te subsidiëren maar de
erkenning voorshands aan te houden o.a. in
verband met de afbakening van het gebied (de
Westerbinnensingelgroep wil niet dat het Het
A-Kwartier op haar terrein komt).
Het bestuur gaat tegen de aanhouding in
beroep.
Op 25 juni 1986 besluit de raad van de
gemeente Groningen het beroep ontvan-
kelijk te verklaren en de buurtvereniging
‘Het A-Kwartier’ als bewonersorganisatie te
erkennen. Intussen heeft de eerste algemene
ledenvergadering al plaatsgevonden. In de
Champignon in de A-kerkstraat presenteren
de secretaris en de penningmeester de eerste
jaarverslagen. In het verslag van de secretaris • boven:protestfoldermeteen oproepaandenieuweburgemeester JosStaatsenomietstedoentegende prostitutieoverlast,1985
13
staat o.a. dat de werkgroep Bouw en Verkeer
gereageerd heeft op het beleidsplan stadsver-
nieuwing en contact heeft opgenomen met
de gemeente over de verpaupering van de
Visserstraat. Dat de werkgroep Activiteiten
na het ‘28ste’ feest nog een lampionnenactie
voor Sint Maarten georganiseerd heeft en
een eindejaarsbijeenkomst in de Grunneger
Sproak met kraantjespot en kniepertjes. Na
de pauze vertelt Ina Haan van Le Pintadeau
over haar werk als traiteur. Zij laat schalen vol
heerlijke, verfijnde hapjes rondgaan: kwartel-
eitjes, cherrytomaatjes, zalm. Het kan niet en
wel op!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• rechts:briefvanverontrusteVisserstraatbewoneraanhet gemeentebestuuroverdeoverlastvandrugscaféDeVis&de verpauperingvandestraat,maart1985• links:braderie&feestophetHogederA,28augustus1985
• links:beruchtegraffiti-muurhoekTurftorenstraat/HogederA,1985• rechts:zwerfvuilaandeLaan
14
15
• 1986-1990 •
Burgemeester Staatsen maakt april ‘86 ken-
nis met onze buurt. Op de rondwandeling
wordt het Werkmanhuis bezocht. Daar zet
de burgemeester het honderdste lid, Klazina
Bos, in de bloemen. Na afloop krijgt hij bij
kraantjespot en koek een fotoboek van de wijk
aangeboden. In een persoonlijke brief be-
dankt Staatsen het bestuur voor de ontvangst
en het fotoboek. Eindelijk vindt nu ook het
overleg plaats van het bestuur en het drie-
hoeksoverleg (politie-justitie-gemeente) over
de heroïneprostitiutie.
Het bestuur stelt medische verstrekking van
heroïne, straatverboden voor tippelaars(ters)
en vervolging van hinderlijk rondjesrijdende
automobilisten voor. In ‘86 is de tijd daar-
voor nog lang niet rijp. Met name justitie
veegt alles van tafel. Zo blijft de buurt met
de straatprostitutie zitten. In de buurtkrant
van ‘86 staat een lijst van commissieleden
en bestuursleden. In totaal werken 21 per-
sonen mee aan een prettig leefklimaat in
de buurt: de krant telt zes medewerkers, de
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• deA-krantverandertdoordejarenvanuiterlijk;boveneen exemplaaruit1988,daaronderuit1993&rechtsonderde huidigeopzet
• deA-brugisaltijdeendrukpuntgeweest&daaromregelmatigtoeaanonderhoud Defotolinksisuit1986,vanderechterisdedatumonbekend
16
welzijnscommissie drie, Anneke van Gelder
geeft in de activiteitencommissie leiding
aan vier mensen, ook een viertal vormt
de verkeerscommissie, de bouwcommis-
sie wordt bemand door Gerard Gosen, en
tenslotte is er nog het dagelijks bestuur. Erica
van Boven verlaat eind ‘86 de buurt en dus
ook de redactie van de krant. Voor de ach-
tergelaten leegte roept Margriet Ferwerda
een nieuwe redacteur op. In diezelfde krant
van winter ‘86 meldt Bernadette Bos dat de
animo voor welzijnsactiviteiten zo gering is
dat de welzijnscommissie omgezet wordt in
een contactencommissie. De A-krant wordt
steeds meer het bindmiddel van de buurt.
Afgezien van nuttige, zakelijke informatie is
er veel aandacht voor de woners en werkers
in het A-kwartier. Zo vertelt melkboer-me-
vrouw Mulder in een interview van Hanneke
Boonstra (1, 1987) dat zij en Piet nog zo’n vijf
jaar willen werken en dat zij dan wel zin heeft
in een cursus. “Het wordt tijd om m’n Frans op
te halen”. Regelmatig verschijnen er artikelen
over kunstenaars, die in de buurt werken.
De rubriek ‘Wat zit er achter die deur?’ start
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:FleurWoudstraalslidvandebiljartclub• midden:buurtborrelincaféMulder,1987• onder:rondvaartmetdebuurtverenigingdoorGroningen,1987
• regenaanhetHogederA
17
met een artikel over Bio Intermediair in
de Turftorenstraat. De buurtborrel in café
Mulder wordt naast de buurtkrant een vast
verschijnsel. Gerard Woldendorp zorgt voor
optreden van de muzikale clown en zijn maat
eind ‘87. Lotte van Esch, nog geen jaar oud, is
niet te houden. Zij wurmt zich los van vaders
schoot en schuift pijlsnel onder het biljart
door naar Coco. Samen met Lidy had Gerard
eerder al een rondvaart en een bezoek aan de
Hortus georganiseerd.
Het bestuur en de commissies hebben het
druk met het verkeer, de bouw op het Har-
monieterrein, de woonomgeving, een buurt-
stalling stadskant A en natuurlijk de straat-
prostitutie. De stichting ‘De Gelaarsde Kat’
schrijft in ‘88 een nieuw hoofdstuk door een
‘huiskamer op wielen’ voor de straatprostitu-
tie op de weg te brengen. De bus wordt door
de gemeente niet gedoogd, maar er bestaat
geen rechtsgrond een rijdende huiskamer
te weren. Ook stelt de gemeente vast dat de
bus een aanzuigende werking heeft op de
prostitutie. De bus komt maar gaat na enkele
weken in vlammen op.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:destrijdtegendestraatprostitutie verhardtzich,april‘88wordtde‘huiskamerop wielen’inbrandgestoken• onder:politiecontroleompotentiëleklanten vanstraatprostitueesafteschrikken,1988
• ookopschepengaathetgewonelevendoor:dewasdoen of(rechts)oliebollenbakkenaandeNoorderhaven
18
Verkeersaanpassingen om de straatprostitutie
tegen te gaan worden voorbereid en gepubli-
ceerd in de A-krant. Voorzitter Margriet van
Rens treedt in maart ‘88 af, maar is bereid de
werkzaamheden nog even waar te nemen.
Op de algemene ledenvergadering in novem-
ber neemt niet alleen zij afscheid maar ook
de secretaris Dirk Tijmons die naar Zierikzee
verhuist.
Zware tijden voor de vereniging!
Gelukkig wil Fleur Woudstra zolang ze met
zwangerschapsverlof is de voorzittershamer
hanteren. Hans Buis neemt het secretariaat
tijdelijk op zich.
Sebastiaan en Meile zingen uit volle borst
“Zwarte Piet ging uit fietsen”
op de eerste buurt-Sinter-
klaas in Mulder.
In de A-krant 1. 1989 schrijft
de buurtgroep Sledemenner-
gebied dat zij zich aansluit
bij het A-kwartier. Zij roept
de bewoners op zich aan te
melden als lid. De strubbe-
lingen zijn voorgoed voorbij.
Eindelijk gaan na revisie van
de Visserbrug de verkeers-
aanpassingen in. De bewo-
ners van Hoge en Lage der A en Pottebak-
kersrijge zijn na ruim vijf jaar af van de overlast
van de straatprostitutie, maar het A-kwartier
helaas nog niet. De Verlengde Visserstraat en
de Visserbrug worden een favoriete stek voor
de tippelaarsters. • boven:eersteSinterklaasfeestincaféMulder,1988• midden:MargrietvanRens,deeerstevoorzitter• onder:hetbestuurrond1990:v.l.n.r.MargrietFerwerda,MiaBouwman, HansBuis,FleurWoudstra,GreddyHuisman,FransBouwman,Hansvan Dijk,HansImelman
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• in1989ishetLagederAdecorvaneengrootsopgezette voorstellingtergelegenheidvanhet375-jarigbestaan vandeGroningerUniversiteit,meto.m.hetWerkmanhuis omgetoverdtotAcademiegebouw
20
21
• Buurtpand en Lustrum •
De grote wens van de vereniging al vanaf de
oprichting gaat eindelijk in vervulling: een ei-
gen ruimte. In een juichend artikel beschrijft
Henk Cuperus Ons Buurtpand. Hij prijst de
verbouwing van De Oude Drogisterij door
Hans Imelman. Hier vinden voortaan de be-
stuursvergaderingen en algemene ledenverga-
deringen plaats maar ook activiteiten als een
zeilcursus en een vaste spelletjesavond. Met
de officiële opening wordt nog even gewacht.
Het eerste lustrum nadert. De bestuursleden,
voorzitter Fleur Woudstra (nog steeds met
zwangerschapsverlof?), secretaris Hans Buis,
penningmeester Henk Cuperus, hoofdredac-
teur A-krant Margriet Ferwerda, activiteiten-
leider Hans Imelman, leider bouw en verkeer
Hendry de Boer en leden Hans van Dijk en
Greddy Huisman, bereiden een groot feest
voor. De officiële opening van het buurtpand
zal het hoogtepunt zijn. Precies op de vijfde
verjaardag van het A-Kwartier houdt wethou-
der Bert Westerink de openingstoespraak.
Daarna neemt Fleur het woord. Zij noemt de
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:deOudeDrogisterijaanhetLagederAwordthetbuurtpand FeestelijkgeopenddoorwethouderBertWesterink(links)• midden:postertergelegenheidvanheteerstelustrum,1990• onder:voorzitterFleurWoudstrahoudthaaropeningstoespraak
• paginahiernaast:hetmeerdan100jaaroudecafédeWitteRaaf,A-Kerkstraat• bovenlinks:goedtoevenophetterrasvanSoestdijk,KrommeElleboog.Midden:eigenaarJackvanhet legendarischehomo-cafétheMac,HogederA.Rechts:caféhetLandvanBelofte,hoekVischhoek,VijfdeDrift
22
problemen maar ook de vele positieve kanten
van de buurt. Tenslotte biedt zij de wethouder
het eerste exemplaar aan van het lustrumboek
‘Het A-Kwartier, onze buurt’.
Dit boek is een bundeling van de artikelen,
die Warmolt Brouwer in de jaren ‘85-’90
onder dezelfde titel geschreven heeft voor de
A-krant.
Met een glas en hapje kijkt men terug op de
afgelopen jaren en vooruit naar de toekomst.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• links:aanwezigenbijdeopeningvanhetbuurtpand• onder:buurtpandvanaf1990:deOudeDrogisterijaanhetLagederA
• links:gebouwDeZonkantaandeKleineKrommeElleboog nadesloopvandeomliggendepanden,rond1985.• midden&rechts:rond‘85zatinDeZonkantcaféHetLokaal, daarnaheettehetcaféPuccini&tegenwoordigcafédePintelier
23
• 1990-1995 •
Straatprostitutie was de aanleiding om de
buurtvereniging op te richten.Nog steeds gaat
veel energie en vergadertijd op aan de straat-
prostitutie.Het toverwoord van de negentiger
jaren is gedoogzone.Op zijn werkbezoek aan
de buurt in november ‘90 verklaart Staatsen
zich nog een fel tegenstander hiervan.
Maar met de komst van de nieuwe burge-
meester Ouwerkerk komen de kaarten anders
te liggen.Steun voor een gedoogzone heeft hij
van de PvdA, Groen Links en VVD. Het CDA
twijfelt en tegen zijn D66, GPV en SP.
Als de Sontweg afvalt moet volgens een
B&W voorstel de Bloemsingel de gedoogzone
worden. In juni ‘92 verdedigt Ouwerkerk,
helemaal alleen, dit voorstel in de Ooster-
poort. Een overvolle zaal met zeer luidruch-
tige tegenstanders maakt het hem moeilijk.
De PvdA krijgt het benauwd. Binnen een
week blijkt dat zij dit voorstel in de raad niet
zal steunen. Het A-Kwartier dreigt een niet
gedoogde gedoogzone te blijven. Alle hens
aan dek. Na de zomer starten de acties: een
telefoonoffensief, een spandoek onder de
Visserbrug, een A-Kwartier Aktiekrant met
o.a. financiële acties tegen de gemeente onder
het motto: Zand in de machine. De gemeente
reageert hierop met het plan van aanpak,
overlastbestrijding waarvan het punt kente-
kenregistratie van rondjesrijdende heren ook
landelijk veel aandacht trekt. Fleur, die door
OOG al vaak voor de camera gehaald werd,
dringt door tot het landelijke net.
• boven:destrijdtegendestraatprostitutiegaatdoor:oproepvooreeninformatieavond,1990• midden&onder:buurtverenigingvoertactieindegemeenteraad,1992
24
25
In ‘2 Vandaag’ reageert zij op de gemeen-
telijke plannen. Na de verkiezingen van
‘94 beginnen PvdA, Groen Links en VVD
opnieuw te spreken over een gedoogzone.
Snelheid is niet de sterkste kant van dit
gezelschap. Sinds het bericht dat zij gestart
zijn is er niets meer van hen vernomen. De
Noorderhaven is in ‘95 de plaats waar in onze
buurt het tippelen zich concentreert. Hans
van Dijk en Mollema zijn de contactpersonen
in de buurt en met de politie. Het verkeer
blijft een zorgenkind. In het kader van Bin-
nenstad Beter gaan hele straten op de schop.
Op tal van plaatsen komen onoverzichtelijke
en/of onlogische verkeerssituaties tot stand.
Berucht vanwege de ongelukken wordt de
kruising De Laan – Visserstraat. De strijd
tegen het verkeerd uitrijden van de Turftoren-
straat naar het Hoge der A wordt eerst nog
wel gevoerd maar uiteindelijk opgegeven. Het
Lutkenieuwstraatje, een van de smalste stra-
ten van de stad, krijgt tweerichtingsverkeer.
Dit alles haalt het echter niet bij de enorme
toename van autoverkeer in onze buurt door
de afsluiting van het Noorderplantsoen. Al
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• linkerpagina:deA-kwartierAktiekrant1992• boven:verkeer&sluipverkeerwordteenprobleemrond1990• onder:omslagA-krantmetdaaropfotovanhetspandoekonder deVisserbrug:“Voorwoon-enwerkplezier,straatprostitutieuithet A-Kwartier”1992
• links:naastelkaarindeTurftorenstraat:decafé’sKeijzer&Wolthoorn• midden:caféWolthoorn,in2008uitgeroepentothetbestecafévanNederland• rechts:HarriedeVries,eigenaarvancafé-restaurantdeKlapper.In2008ginghetcafédicht
26
27
in ‘91 waarschuwt Hans Buis voor eventuele
negatieve gevolgen. Hij dringt bij Dick Smit
van Groen Links aan op prognosecijfers van
het extra verkeer in Verlengde Visserstraat en
Noorderhaven Zz. Hierop wordt nooit meer
iets vernomen. In ‘93 gaat het plantsoen op
proef dicht. Het verkeer op de Noorderhaven
Zz neemt toe van 2700 naar 7200 auto’s per
dag. Het bestuur schrikt zich rot en eist van
de gemeente toegang tot de klankbordgroep,
deelname aan het wijkreferendum, maatrege-
len om het verkeer op de Noorderhaven terug
te dringen. Hasselaar zegt in een raadscom-
missie hardop: nee tegen de eis van deelname
in de klankbordgroep. Het wijkreferendum
dreigt door tegenstand van de PvdA niet
door te gaan. Pijlman drukt echter door. Het
wijkreferendum wordt zelfs stadsreferendum.
In oktober ‘94 spreekt 51 % van de stemmers
zich uit voor afsluiting, een nipte meerder-
heid. Nu komt het helemaal aan op de laatste
eis, maatregelen ter bestrijding van (de
overlast van) het autoverkeer. Daaraan werkt
een nieuwe klankbordgroep onder leiding van
gemeenteambtenaar Bert de Bey.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• links:defameuzeSociëteitdeSleutel,tot2007geleiddoorKoosHuizenga.InekedeBoerisnudeeigenaar• midden:KoosHuizengametvastebarmanMartijnachterdetapincafédeSleutel• rechts:PauldeBoer,drijvendekrachtachternachtcaféDeBenzinebarindeHoekstraat
• paginalinks:weerspiegelingindeglazengevelvanarchitectToyo ItoaandeUurwerkersgang.Naasthetgebouwstondindejaren‘90 deUurwerker,dagopvangvoordaklozen• boven:in1993begondeproefafsluitingvanhetNoorderplantsoen• onder:vooralhetverkeeraandeNoorderhavenZznamdoorde afsluitingvanhetplantsoenenormtoe
28
De vestiging van dagopvang voor daklozen
in de Uurwerkersgang zorgt in ‘93 voor grote
consternatie. In het diepste geheim heb-
ben de stichting Nemo en de gemeente de
Uurwerker voorbereid. In het maandelijkse
overleg dat het A-Kwartier met de gemeente
heeft is deze zaak niet besproken. Overleg
laat staan inspraak wordt de vereniging niet
gegund. Woedend vanwege deze overval zegt
de vereniging tijdelijk alle samenwerking
met de gemeente op. Het bestuur, sinds ‘91
verrijkt met Cees en Anneke van Mourik,
leden van Bouw en Verkeer en sinds ‘92 met
een nieuwe penningmeester Huub Thomaes
heeft het druk met deze zaken. Desondanks
is er ook veel aandacht voor sociale activitei-
ten. Nieuwjaarsborrel, buurtborrels op de
laatste zondag van de maand, het kinderfeest
op 28 augustus, Sinterklaasviering zijn vaste
evenementen, die soms meer soms minder
voorbereidingen verlangen. In de zomer gaat
gewoonlijk een fietstocht vooraf aan de buurt-
borrel. Voor de variatie wordt er in september
‘93 literair gewandeld.
Een puzzelwandeltocht in mei ‘94 onder
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:devoormaligeVolksleesbibliotheekwaarin dejaren‘90deUurwerkergevestigdwas• onder:affichevoordeSinterklaasvieringinhet buurtpand,1990
• hetA-Kwartierisookeenbuurtwaardekunstvolopaanwezigis. DeKatjeekunstmarktenwordeneenpaarkeerperjaargehouden,zoalshierindeKijk in‘tJatstraat&ophetHarmonieterrein
29
het motto ‘God, Nederland en Oranje’ wordt
glansrijk gewonnen door Pieter Bootsma. Hij
is de enige die op de multiple choice vraag:
Gerardus van der Leeuw was a) hervormd
theoloog b) minister van onderwijs c) door-
braakpoliticus het goede antwoord heeft,
namelijk a, b en c.
Tot besluit van het eerste deel van deze
kroniek een aantal citaten uit de brief aan het
A-Kwartier (de A-krant 2, 1994) van Susie en
James McQuhae. Met pijn in het hart nemen
zij afscheid. James moet voor zijn werk naar
Londen. Zij brengen fraai onder woorden hoe
het is om in het A-Kwartier te wonen. “Hoewel
wij in een behoorlijk aantal landen in de wereld
gewoond hebben kunnen wij oprecht zeggen dat
geen enkel land ons meer gegeven heeft dan de
warme kameraadschap van het A-Kwartier en
in het bijzonder de vele vrienden die we heb-
ben op het Hoge en Lage der A. De mensen in
het A-Kwartier zijn uniek. We houden van hun
excentriciteit, hun individualisme en in het
bijzonder hun tolerantie die het mogelijk maakt
dat de verschillende karakters goed met elkaar
op kunnen schieten. Het is een groot genoegen
geweest om deel te mogen uitmaken van deze
gemeenschap.
Er gebeurt altijd iets in het A-Kwartier: de gezel-
lige etentjes, de buurtborrels en andere cultu-
rele activiteiten met de buurtvereniging, Eem
en Weemconcerten, festiviteiten in de zomer,
dansen op straat, vernissages, diverse feestdagen
gedurende het hele jaar, enz, enz….al deze leuke
herinneringen en nog veel meer zullen ons altijd
bijblijven.” • boven&midden:kinderfeest28augustus1994ophetHarmonieplein• onder:James&SusieMcQuhaeverlatenmetpijninhethartdebuurt
30
31
• De jaren 1995-2000 •
Het feest van het tienjarig bestaan startte 19
mei 1995 ’s middags met een drukbezochte
receptie in ons buurtpand De Oude Drogiste-
rij. Wethouder Henk Pijlman kreeg uit handen
van voorzitter Fleur Woudstra het boek Allerlei
over het A-Kwartier. Bij buurtbewoners op be-
zoek. Dit boek bundelde de historische artike-
len die Warmolt Brouwer tussen 1990 en 1995
voor de A-krant geschreven had. Dezelfde
avond vond het vijfgangendiner plaats door,
voor en bij buurtbewoners. Meer dan veertig
personen hadden zich ingeschreven om te
genieten van de voor-, hoofd- en nagerechten
van verschillende buurtkoks. De volgende
dag stond een groot kinderfeest op het pro-
gramma en een A-feestavond in de Grunneger
Sproak met ‘cabaret’ van Arie en Aaltje, muziek
en zang van Koos Huizenga en Wouter de Ko-
ning, een loterij met mooie prijzen en swingen
op muziek van Safari Joe.
• paginalinks:deVijfdeDrift,doorlopendindeLaan• links:wethouderHenkPijlmaningesprekmetWarmoltBrouwer• rechts:Arie&Aaltje(metmevrouwdeBoerachterdepiano) BuurtdineraanhetLagederA6 DansenopmuziekvanSafariJoeindeGrunnegerSproak BuurtgenootRalphWijnmaalenwas/iszangerbijSafariJoe
32
Na het feest ging het bestuur weer over tot de
orde van de dag. Buurtzaken die de aandacht
vroegen waren onder meer een gedoog-
zone voor straatprostitutie, dagopvang voor
daklozen in de Uurwerker, nachtopvang in
het Hoekhuis, overlast van drugsdealers en
gebruikers, het nieuwe Bestemmingsplan
Binnenstad, de winterligging van de Bruine
Vloot.
De makkelijkste zaak was de winterligging.
Nog in 1995 besloten buurtvereniging en
gemeente om als experiment toe te staan dat
historische zeilschepen, ingeschreven in een
register, in de A overwinterden. De schepen
kwamen. Het ging vriezen.,Voor het eerst
in meer dan veertig jaar vroor de A dicht.
SCHAATSEN! Dit alles werkte als een mag-
neet op fotografen. Vanzelfsprekend werd het
experiment voor 1996/1997 verlengd. Ook
in die winter poseerden schaatsers op de A
voor de mooiste zeilschepen: oud Holland.
Dus kwam het direct tot een vaste regeling.
Sindsdien is het ieder jaar weer een feest de
majestueuze zeilschepen in november te zien
aanmeren voor de winterstop.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• nadatdeelectriciteitscentralenietlangerzijnwarmewater loosde,kondendegrachtennadecenniaweereensdichtvriezen &waszelfseen‘rondje’stadmogelijkindewintervan‘96/’97
• links:kunstenaaropdekunstmarkt• midden:GosseKoopmans,schilderendbijdeVisserbrug• onder:sindseenpaarjaarwordteenkunstroutedoordebuurtgeorganiseerd
33
Moeilijker liepen de zaken rondom straat-
prostitutie, drugs in de openbare ruimte, de
drukte rondom Hoekhuis en Uurwerker. De
hele buurt ondervond hiervan veel hinder en
overlast. Criminaliteitscijfers lagen hoog. Steil
bergafwaarts ging het met het veiligheidsge-
voel. Uit de resultaten van de Buurtvragenlijs-
ten van 1994, 1996, 1998 bleek dat bewoners
zich steeds onveiliger gingen voelen op straat,
zelfs overdag! Voelde in ‘94 slechts 4% zich
overdag onveilig, in ‘98 was het percentage
opgelopen tot 27%. Voor de avond liepen ze
op van 22 naar 60% en voor de nacht van 34
naar 67%. De opening van de tippelzone aan
de rand van de stad in januari 1998 leverde
wel tijdelijke verlichting op maar spoedig
keerden door de beperkte openingstijden
van de zone de vrouwen weer terug naar het
A-Kwartier. Ook de drugsoverlast nam toe,
vooral in de Oude Kijk. Het werd een hete zo-
mer met actievergaderingen, met een bijeen-
komst op 15 juli van ruim tachtig bewoners en
waarnemend burgemeester Lammers, hoofd-
commissaris van politie Brand, hoofdofficier
van justitie Jitta en wethouder Paas in een
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:deOudeKijkin‘tJatstraatweertzichtegendedrugsoverlast• onder:Dana,Lotte&Kikialsmodellenopdemodeshowinde GrunnegerSproaki.s.m.kledingwinkeldeHeksenketel,1995
• links:AlianBrouwerverkoopthaarschilderijeninhaargalerieaandeVisserstraat• rechts:AnkeSlooffschildertveelop&rondhetwater
34
winkelpand in de Oude Kijk, met spandoeken
aan de A-brug en een speedy-spuitboot in de
A op Bommen Berend. Al die acties leverden
extra-inzet van de politie op. In september
ging zelfs een tijdelijke ‘politie’post open in
de Oude Kijk. Zienderogen nam de overlast
af. De sluiting van de Uurwerker droeg daar
flink aan bij. Eindelijk kon de buurt opgelucht
ademhalen. Eind november kwamen burge-
meester Wallage, hoofdcommissaris Brand,
hoofdofficier Moraal en wethouder Paas naar
de buurt om de harde aanpak te evalueren.
‘Het mag nooit weer zo lang duren om de orde
te herstellen. Jaren hebben we moeten smeken en
bidden tot er wat gedaan werd door de overheid,
en zie: in een paar dagen was het klaar! Dat had
dus ook drie jaar eerder gekund.’, schreef Henk
Cuperus in zijn verslag van deze bijeenkomst
(A-krant 4, 1998)
Met de vaststelling van het Bestemmings-
plan Binnenstad gingen enkele jaren voorbij.
Onvoorstelbaar veel uren brachten bestuurs-
leden door met dit plan. Vooral de bedoeling
om in de Muurstraat de raamprostitutie te
laten uitsterven en die te concentreren in de
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:omslagA-krant1998metdaarophetspandoekaandeA-brug• onder:HenkCuperus,sindsjaar&dagbestuurslidvanHetA-Kwartier, alspenningmeester&secretaris,hierin2005
• links&midden:CeesBeikeshadjarenlangeenlijstenmakerijannexgalerieinde buurt:eerstindeTurftorenstraat,daarnaaanhetHogederA&tenslotteaandeWesterhavenstraat• rechts:‘DeStadsmuzikanten’vanGeertjevanderZijpp.Zijwerktal25jaarinhetWerkmanhuis
35
Hoekstraat en Vishoek was tegen het zere
been. Concentratie in de Hoekstraat, een
straat waar ook veel gewoond wordt, was
onacceptabel. In alle mogelijke bijeenkom-
sten en vergaderingen werd gepleit voor een
uitsterfbeleid ook in de Hoekstraat en de
Vishoek, voor verplaatsing van raamprostitu-
tie naar een plek waar die minder overlast zou
bezorgen bijv. aan de ringweg. Arnhem kon
als voorbeeld dienen. Vergeefse moeite. Het
bestemmingsplan werd niet aangepast.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• links&boven:maatregelenomhetverkeerbeheersbaartemaken; eenpaaltjesluithetLutkenieuwstraatjeaf,piramideblokken&eenenormezwerfkeimakenautoverkeeronmogelijkindeVischhoek• onder:omslagA-krantuit1996:hetwegdekvandeKijkin‘tJatstraat wordtgrondigaangepakt
uitdecategorie‘DeDingenDieNietMeerTerugkomen’:• links:dewintersewindwijzervandesuikerfabriekinHoogkerk• midden:degaragevanPeterSlechtaandeSledemennerstraatslootin2008• rechts:beeldmerkvancongrescentrumHetTehuisaanhetLutkenieuwstraatje
36
37
• Van 2000 tot 2005 •
In 2000 bestond Het A-Kwartier 15 jaar.
Ook dit lustrum werd grondig voorbereid en
gevierd.
Op de receptie vrijdag 12 mei overhandigde
Fleur Woudstra het eerste exemplaar van
het boek ‘Van Boerenkluft tot Stadskwartier.
Duizend jaar rond de A’ aan wethouder René
Paas. Voor de derde keer waren de artikelen
van Warmolt Brouwer door hem en Margriet
Ferwerda omgewerkt tot een boek.
Zaterdag opende Diederik Kraaijpoel de
vooral door Francis van Dijk samengestelde
expositie Gezichten van het A-Kwartier met
werken van ongeveer dertig kunstenaars.
Zondag 14 mei, de echte verjaardag van de
vereniging, stond een fietsrally op het pro-
gramma met aansluitend een Indonesisch
buffet bij de Klapper. De week erop werd
er uitbundig feest gevierd in de Grunneger
Sproak en sloot de schilderijenexpositie
de deur. Enkele citaten uit het uitgebreide
verslag van buurtbewoner Ick Sing in A-
krant 2, 2000: ‘Waar vind je bijvoorbeeld een
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven&midden:bijhet15-jarigbestaanwerdinhethuisvanWarmolt&Gereenexpositie gehouden‘GezichtenophetA-Kwartier’. SchilderDiederikKraaijpoelopendedetentoonstelling• onder:feestindeGrunnegerSproakaandeA-kerkstraat,2000• paginalinks:nieuw&oudsameninhetLutkenieuwstraatje;hethogewittegebouwiseen ontwerpvanarchitectTonyFretton
• meerdingendienietterugkeren,links:deverganelichtreclamevancafédeMac,HogederA• midden:slagerMollemaaandeVerlengdeVisserstraatslootin1998zijnzaak daaronder:vuilniszakkenverdwijnenuithetstraatbeeldsindsdekomstvanverzonkenvuilcontainers• rechts:debekendegeleGado-busdoordeBrugstraat
38
buurtvereniging met echte dak- en thuislozen op
de receptie, tot verbazing en verwondering van
een wethouder die waarschijnlijk niet helemaal
toevallig stekeltjeshaar heeft?’ ‘In welke wijk vind
je zoveel actiebereidheid, wanneer drugsgebrui-
kers, sluipautomobilisten en andere onverlaten
het woonplezier dreigen te bederven?’ ‘Tijdens de
feestweek kon iedereen het A-Kwartier nog eens
goed van buiten gaan bekijken: op prenten en
schilderijen vol gevoel en verbeelding.’ ‘We redden
ons zelf wel, zeker als het feest is.’
‘Wat was het een mooi feest.’
Vervolgens was het weer tijd voor serieuze
zaken. Sluiproutes met onnodig autover-
keer werden doelwit. Onder leiding van Ad
Prins pakte de Bouw en Verkeerscommissie
najaar 2000 voortvarend de sluiproute van
Noorderhaven naar Emmaviaduct via Lage
der A, Pottebakkersrijge, Museumbrug aan.
Een Kerstmanactie in december en in januari
een ballonnenactie in het gebouw van de
dienst RO onderstreepten de noodzaak om de
Museumbrug af te sluiten voor autoverkeer.
Een lus bij Bossina was daarvoor het meest
• boven:delustrumcommissiewordtdoorFleurWoudstrainde bloemengezet:JetterHeegde,HansImelman&GerEuwals• midden:dansenophet3elustrumfeestin2000• onder:Fleuroptvtijdensde‘kerstman-actie’tegenhetsluipverkeer
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• EngelukkigkomthijelkjaarweeruitSpanjenaarGroningen
39
geschikt. Die oplossing bleek bij alle partijen
goed te vallen. Nog dezelfde zomer werd er
een paaltje geplaatst en verdween het massale
sluipverkeer. Een groot succes.
De commissie bezig met sluiproutes besloot
met andere bewonersorganisaties contact te
zoeken om te komen tot een gezamenlijke
kijk op de Diepenring. Dat lukte. Het Diepen-
ringoverleg van Binnenstad Oost, de Oude
Sint Jan, de Hortusbuurt, de Schilderswijk
en het A-Kwartier organiseerden na vele
vergaderingen augustus 2001 een debat met
raadsleden, journalisten, ambtenaren en on-
dernemers. PietHein Schlebusch en Ad Prins
deden daarvan uitvoerig verslag in A-krant 3,
2001.
De opening van de Speldemakershof septem-
ber 2001 werd een leuk feest. Vanaf voorjaar
1999 droomden en spraken Astrid Bobbink,
Marlies van der Voorde, Klaas Siersema en
andere omwonenden over een mooie, grote
tuin tussen Westerbinnensingel en Slede-
mennerstraat. Allerlei plannen kwamen op.
De Huismeesters, de gemeente en bewoners
vergaderden geregeld in het buurtpand.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:hetballonnenprotestinhetgebouwvandedienstRO/EZ,2000• midden:initiatiefnemersKlaasSiersema&GesienaGarmsvande Speldemakershof• onder:openingbuurttuinSpeldemakershofindeSledemennerstraat,2001
• hetpandHogederA6(HuisEem)groeideindeloopderjarenuittoteenechtcultureelcentrummetlezingen,theater&muziek. Links:eengamelan-concertin1992• midden:2voorbeeldenvanaffichesvanvoorstellingen&lezingeninHuisEem• rechts:in1995veranderdendeEem&Weem-concerteninhetEem&Weemfestivaldatomhetjaargehoudenwordt
40
Zomer 2001 ging de schop in de grond en
veranderde de saaie groenstrook van niks in
een fraaie hof met schommel.
Twee zeer actieve leden verloor Het A-Kwar-
tier in maart 2002 aan de gemeenteraad: de
voorzitter van de Bouw en Verkeerscie Ad
Prins en Fleur Woudstra, veertien lange jaren
voorzitter van de hele vereniging. Zij kreeg
een officiële afscheidsreceptie op 26 april,
niet toevallig de dag dat zij, volstrekt onwe-
tend, ’s morgens op het stadhuis koninklijk
onderscheiden was. De receptie werd een van
de grootste feesten van de vereniging.
Na een kort interim-voorzitterschap van Hans
Imelman nam Gieneke Dijkstra in de verga-
dering van oktober 2002 de voorzittersha-
mer ter hand. Enthousiast ging zij van start.
Onder haar leiding formuleerde het bestuur
een inspraakreactie op de Binnenstadsvisie.
Daarin werd net als eerder bij het Bestem-
mingsplan en de Prostitutienota gepleit voor
verplaatsing van de raamprostitutie.
Als nieuw punt werd er veel meer aandacht
gevraagd voor het bewonersparkeren, vooral
voor bewoners binnen de Diepenring.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:FleurWoudstrakrijgtdoorburgemeesterJacquesWallage eenkoninklijkeonderscheidingopgespeld,2001• midden:affichevoorafscheidsreceptievoorzitterFleur• onder:nieuwevoorzitterwordtGienekeDijkstra
• sportinhetA-Kwartier.links:wandelaarsdiehetPieterpadlopen,komendoordebuurt• midden:roeiersindeA• rechts:ookde(halve)marathongingdoorhetA-Kwartier
41
Immers bij de plannen voor de herinrichting
van het Hoge der A was gebleken dat veel
bewoners zwaar tilden aan het verlies van
P-plaatsen. Ook was er grote ontevredenheid
over het beperkte aantal vergunningen, de
hoge prijs van een vergunning en het ontbre-
ken van een bezoekerspas.
Juni 2003 kwam de Binnenstadsvisie ter
sprake in een raadscie. Gieneke verraste alle
aanwezigen toen zij vertelde dat bij verplaat-
sing van raamprostitutie ruimte zou ontstaan
voor een Gronings Quartier Latin en dat daar-
voor al de eerste stappen gezet waren door
vertegenwoordigers van A-Kwartier, Universi-
teit en winkeliers van de Oude Kijk. Quartier
(later omgevormd tot Katjee) zou een buurt
kunnen worden van kleine (ambachtelijke)
bedrijfjes, winkels, ateliers en woningen voor
Jan en alleman, ook Jan student. Kortom een
levendige buurt, aantrekkelijk voor bewoners,
stadjers, ommelanders en buitenlanders.
Onderzoeksbureau Intraval presenteerde in
september 2003 ‘A-KWARTIER GERAAMD
Onderzoek overlast raamprostitutie en woon- en
leefklimaat Groningse A-Kwartier’.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven&onder:in2004wordtbegonnenmetdeaanpassingvanhet HogederA;erkomenbomenbij&debekendegelesteentjes&kinderkopjes veranderenhetaangezichtvandestraat
• links:in2002komtdeGironaarGroningen.Indebinnenstadwordtdeproloog gereden,eenindividueletijdrit,dieooklangshetHogederA&deBrugstraatgaat• rechts:inventievebewonersvanHogederA7hebbeneeneigentribunegebouwd
42
In plaats van de verwachte afname van over-
last door de legalisatie van de raamprostitutie
bleek die overlast in 2003 nog net zo groot
als in 2001 en van een verhoudingsgewijs
hoog niveau, vergeleken met buurten elders
in Nederland. Ook de cijfers voor criminaliteit
en voor veiligheidbeleving waren onthutsend.
Maar ondanks de belofte van wethouder
Smink, zelfs schriftelijk vastgelegd, dat bij
gelijk gebleven overlast verplaatsing van
raamprostitutie bespreekbaar zou worden
draaide het college nu hiervoor weg. Ger
Euwals besloot daarom te stoppen met het
secretariaat van Het A-Kwartier en van Gro-
nings Quartier Latin.
Begin 2004 maakten de grijze stoeptegels en
de rode klinkers van het Hoge der A plaats
voor gele steentjes en donkerblauwe kasseien.
De herinrichting leverde een prachtig gezicht
op maar veel ellende voor fietsers. Hotsebot-
send reden zij over de fietshoofdroute. Veel
fietsers kozen voor de gele steentjes tot schrik
en ergernis van de voetgangers. Nog voor
2005 veranderde de volksmond Hoge der A
in HOBBEL der A.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:HogederAopdeschop,2004• onder:GerEuwals(rechts)neemtafscheidalssecretarisin2004 NaasthemHenkNienhuis&(staand)HansImelman
• sommigewinkelsverdwijnen,anderekrijgeneennieuweinvulling&weeranderelijkenheteeuwigeleventehebben• links:voormaligekantoorwinkelMeulemavanderEsaandeOudeKijkin‘tJatstraat• midden:watbegonalseensigarenzaakis25jaarlatereenfietsenwinkel,OudeKijk,hoekVisserstraat• rechts:slijterijVanErp,GroteKrommeElleboogisal90jaareenbegrip
43
• Persoonlijke notities •
• Jo van Dijk overlijdt 13 april 2000.
Vrijwel elke buurtbewoner kende hem.
Trouw hing hij de posters voor buurtactivi-
teiten op en nam hij deel aan de buurtfiets-
tochten. Jo was een fenomeen: een lyrisch
kunstschilder, een begaafd pianist, een sociaal
man met een groot, rood hart.
• Marja van der Veen schrijft vast voor
de A-krant Andersom. Deze columns blinken
uit door hun onvoorspelbaarheid en fijnzin-
nige waarnemingen.
• Ook Ton Los heeft jarenlang in de A-
krant een eigen rubriek A-culinair, waarin hij
de lezers laat genieten van zijn grote kennis
van bijzonder en heerlijk voedsel en drank.
• Jan Roel Post nodigt in 2001 de
buurt uit voor een boottocht op zijn Shipdock
III. Doel Garnwerd. Twee foto’s op de omslag
van A-krant 2 2001 en een geestdriftig verslag
van Ick Sing vertellen over het succes.
Het blijft niet bij deze ene keer. Jan Roel vaart
jaar in jaar uit honderden buurtbewoners de
stad uit op zijn prachtboot.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:schilderJovanDijkoverlijdtin2000• midden:deShipdockIIIaanhetHogederA• onder:schipperJanRoelPostvandeShipdockIII
• links:hetHeykenshuys,eenvoormaligehypotheekbank,issinds10jaarKamphuisKookwinkelnaastdeA-brug• midden:deHanzewinkelaandeA-kerkverkooptspecialeproduktenuitHanzesteden• onder:dekarakteristiekegevelvantabaksspeciaalzaakA-Kerk,hoekA-kerkhof,A-kerkstraat
44
45
• De laatste jaren 2005-2010 •
Op vrijdag 13 mei 2005, geen ongeluksdag,
begint het vierde lustrumfeest met receptie en
opening van de foto-expositie De achterkant
van het A-Kwartier, een project van Margriet
Ferwerda en Yvonne van Weegberg. Ook voor
de vierde, naar later blijkt de laatste keer heb-
ben Margriet en Warmolt Brouwer een boek
samengesteld van de artikelen Onze buurt in
de A-krant. Geschiedenis binnen loopafstand,
vol buurthistorie, wordt stadshistoricus Beno
Hofman aangeboden door voorzitter Gieneke
Dijkstra. Op zondag gaat het feest verder met
een puzzeltocht door eigen buurt en directe
omgeving. De tocht eindigt op het Klapper-
pleintje. Daar in volle zon rusten de deelne-
mers uit op het terras van de Klapper met een
lekker glas. Prijzen worden bekend gemaakt.
Dan kan er gegeten worden: Indonesische
specialiteiten van Harrie de Vries. Zaterdag-
avond 21 mei is het feest in de bovenzaal van
Huis De Beurs met uitzicht op de Vismarkt.
Het duo Maarten en Janneke delen de bezoe-
kers bij binnenkomst in in vier groepen en
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:historicusBenoHofmankrijgthetboekvan WarmoltBrouweraangeboden,2005• midden:deelnemersaandespeurtocht• onder:ophetterrasvandeKlapper
• links:brandindeA-straat,november2006• midden:in1985branddede(toengekraakte)voormaligepuddingfabriekAtlantaaanhetHogederA13af. daarnaast:HogederA13anno2010• rechts:bustewaterin2008aanhetHogederAbijdeVisserbrug
46
laten deze groepen tegen elkaar uitkomen
met allerlei hoofd- en handopdrachten.
“Plezier voor tien dus en je leerde je buurtgenoten
goed kennen.’ ‘Na de pauze moesten de voeten
van de vloer en dat gebeurde dan ook en hoe. Van
jong tot oud, van (zeer) geoefend tot doe maar
iets als je maar beweegt, was met zichzelf en
elkaar aan de zwier. Heerlijk, niet in de laatste
plaats door de meeslepende muziek van de band
Tekielja”. Aldus Joke Hamer in A-krant 2 2005
Prachtig feest. Minder goed nieuws was dat
Gieneke Dijkstra in het najaar aangaf dat zij
niet langer haar voorzitterschap kon combi-
neren met haar drukke werkzaamheden. Met
veel plezier heeft zij drie jaar de vereniging
geleid. “Het leukst vond ik samen met een club
mensen nieuwe ideeën te lanceren en plannen
te maken. Zo zag ik het Katjee geboren worden
en de ruimtelijke kwaliteit van de woonomge-
ving verbeteren zoals in de Speldemakershof.”,
schreef zij in haar afscheidsartikel in A-krant
4, 2005.
De vereniging kreeg het moeilijk om het
bestuur getalsmatig op peil te houden.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• boven:presentatieduoMaarten&Jannekemetdaarachter Bingo-scheidsrechtersGerEuwals&MargrietFerwerda• midden:constructiesmakenmetrietjes• onder:debandTekielja
• oud&nieuwinhetA-Kwartier:toasten,eenvreugdevuur&vuurwerkaanhetHogederA,2006/2007
47
Hadden voor Gieneke al Jet ter Heegde en
Ger Euwals het bestuur verlaten, na haar ver-
huisden eerst Henk Nienhuis en later Yvonne
van Weegberg uit de buurt. De gezondheid
van de secretaris Dorothée van Kemenade liet
regelmatig niet toe te doen wat zij graag wilde
doen. Oude rotten als Hans Imelman, Henk
Cuperus en Margriet Ferwerda hielden de
zaak draaiend ondersteund door enkele nieu-
welingen. Alle vaste zaken: de maandelijkse
bestuursvergaderingen, het tweemaandelijks
overleg met gemeente en politie, de twee
algemene ledenvergaderingen per jaar, de
maandelijkse buurtborrels, de jaarlijkse boot-
tocht met de Shipdock III en toen Jan Roel
Post in 2008 vanwege gezondheidsredenen
moest afhaken met de Leviathan van Gerrit de
Goede, dat alles ging gewoon door.
Veel tijd ging zitten in het vernieuwen van de
website www.a-kwartier.nl
Ook vond incidenteel actie plaats. Toen de
A-brug april 2007 voor alle verkeer dicht
ging werd de kans gegrepen om onder het
motto A-KWARTIER VOOR FIETSPLEZIER
handtekeningen in te zamelen voor een fiets-
vriendelijk wegdek op het Hoge der A. Veel
fietsers, het hobbelen spuugzat, onderteken-
den. Drie wijkorganisaties betuigden adhesie.
De Fietsersbond afd. Groningen deed mee.
Marketing Groningen pleitte voor aanpassin-
gen. Veilig Verkeer Nederland afd. Groningen
nam persoonlijk poolshoogte, fietste een
aantal rondjes en rapporteerde dat maatrege-
len dringend gewenst waren. Tot vandaag toe
zonder resultaat. Hoge der A is nog steeds
• boven:vanwegedekinderkopjesfietsenveelmensen overdestoepvanhetHogederA• handtekeningenactievooreenfietsvriendelijkwegdek,2007• onder:in2009verdweendeA-brugvoorreparatie;fietsers& wandelaarsmoestenzolangovereennoodbrug
48
Hobbel der A.
Eind 2007 viel bij buurtbewoners met een
parkeerplaats in de buurtstalling een brief in
de bus met verbijsterend nieuws. Het tarief
voor een buurtstallingsplaats zou van 39 euro
omhoog gaan naar 61 in 2008 en naar 85 in
2009. Deze absurde verhoging, geheel in
strijd met de huurcontracten, leverde volop
gespreksstof voor menig buurtborrel. Verzet
hiertegen, ook vanuit onze buurt, leidde al di-
rect tot intrekking van deze eerste brief. Toch
bleef de verhoging telkens weer terugkomen
en weer afgewezen. Pas in januari 2010 stelde
de raad de Parkeernota vast. De tarieven gaan
minder en langzamer omhoog dan in 2007
aangekondigd maar tegenstanders sluiten een
gang naar de rechter niet uit.
Zomer 2008 meldt zich een oude bekende bij
het bestuur. Na zes jaar afwezigheid wil Fleur
Woudstra zich weer als gewoon bestuurslid
gaan inzetten voor de buurt. Haar portefeuil-
le: activiteiten. In A-krant 3 somt zij op wat
er nog allemaal in 2008 gaat gebeuren: een
stadswandeling met als gids Pieter Bootsma,
een lezing door Ynte de Groot over Syrië en
de Syrisch-Orthodoxe kerk, een wijnproeverij
door vinoloog Enrico Haima. De buurtbor-
rel wordt verrijkt met de Zeepkist. Bedoeling
is dat op elke borrel een buurtbewoner vijf a
tien minuten iets vertelt over wat haar/hem
bezig houdt. Een schot in de roos! September
2008 sprak Anneke Walsma als eerste over
haar passie kunst. Opvolgers van haar waren
Tine Rinds over het maken van een bronzen
beeld, Jan Bel over ‘opdrukkertjes’ en velen • boven:affichevoordemaandelijksebuurtborrel,2010• midden:JanBel,grootliefhebbervan‘opdrukkertjes’• onder:wijnproeverijmetEnricoHaimainhetbuurtpand,2009
49
volgden. Niet alleen de gezelligheidsactivitei-
ten krijgen een sterke impuls; ook bestuurlijk
waait er een frisse wind.
De Overlastcommissie (ROC) krijgt het druk
met het Intravalrapport Inventarisatie raam-
prostitutie gemeente Groningen dat in april
2009 verschijnt. In dit rapport wordt de
mogelijkheid van verplaatsing van de raam-
prostitutie van A-Kwartier naar Nieuwstad
onderzocht. Dat blijkt te kunnen. Burgemees-
ter Wallage, die de buurt toegezegd had dit
rapport nog vóór zijn vertrek in het college te
bespreken, houdt zich daaraan. Het resultaat
is dat de raad voorgesteld wordt raampros-
titutie te concentreren in de Nieuwstad. De
raad neemt vrijwel unaniem het voorstel aan.
Kortom: de vereniging bruist weer. Dit brui-
sen wordt echt spatten in augustus.
Bij de manifestatie Van Kogge tot Coaster is
buurtpand De Oude Drogisterij omgetoverd
in De Oude Herberg, een middeleeuwse
taveerne. Buurtbewoners leveren een flinke
bijdrage aan het enorme succes van dit mari-
tieme feest, opgezet door het Scheepvaartmu-
seum en Groninger WelVaart.
Zouden de zeven oprichters van 14 mei 1985:
Margriet van Rens, Marijke Drees, Sabine
Muller, Warmolt Brouwer, Gerard Eikelboom,
Ger Euwals en Hans Imelman ooit gedacht
hebben dat ze aan de wieg stonden van een
organisatie die zo’n roemrucht leven zou gaan
leiden?
Waarschijnlijk niet.• boven:dekoggevaartbinnenvoordemanifestatie ‘VanKoggetotCoaster’,2009• onder:omslagvanhetjubileumnummervande A-krant,2010
50
51
A-kwartier
Mij is mijn plek in deze buurt
alleen maar voor beperkte tijd
(tot ik ten slotte overlijd
of anderszins verdwijn) verhuurd.
De buurt is minstens evenzeer
het onvervreemdbare domein
van allen die er niet meer zijn,
de buurtbewoners van weleer.
Ik hoor hun voetstap, waar ik ga,
als weerklank van de mijne gaan
’s nachts in de Visserstraat, de Laan
en langs de kades van de Aa.
De tijden schuiven door elkaar
terwijl ik lopend door de wijk
naar de vertrouwde gevels kijk;
mijn biotoop – nog hoeveel jaar.
Jean Pierre Rawie
52
• winter •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
54
55
56
• oranje •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
• Koninginnedag:altijdeengrootfeestinhetA-Kwartiervooralinde KrommeEllebogen&indeTurftorenstraat In2004kwamzelfsdekoninklijkefamilieevenlangs.• onderlinks:buurtmopsLucasinoranje-stemming• onderrechts:defamilieopderommelmarktinde Stoeldraaierstraat,1996
58
59
60
• bouwen •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
Nieuwbouw,verbouw&plannen
•linkerpagina:woonhuis&kantoorvanarchitect PimBenus,Lutkenieuwstraatje,1994
Dezepaginav.l.n.r.
• nieuwbouwSledemennerstraat,eindjaren‘80 ontwerp:architectenbureauOlsmeijerdeGraaf• appartementenaandeNoorderhavenopde plekvandevoormaligepakhuizenvan VandeBorg&Heslinga,ontwerpTheoOving,‘86• nieuwbouwaanhetLagederAnr.15, ontwerp:architectenbureaudeZwarteHond• heteerdergekraaktepakhuisvanWaterborg, LagederA,nuomgebouwdtotappartementen• grootseplanneninhetLutkenieuwstraatje: 24appartementenonderdetiteldeKaatsbaan ontwerp:architectenbureaudeZwarteHond• daaronder:artist-impressionvanhoedeKaatsbaan eruitgaatzien• onder:nietallenieuwbouwisevenfascinerend: Sledemennerstaat32/34&daarnaast deburenop38/40
62
• van kogge tot coaster •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
VanKoggetotCoasterwaseeneenmaligmaritiemevenementin2009.Hetvondplaatsvan7totenmet16augustusrondomhetHoge/LagederA&hetNoordelijkScheepvaartmuseum.MettalvanactiviteitenwerderstilgestaanbijdemaritiemegeschiedenisvanGroningen.OndermeermeteenvirtuelepresentatieinhetScheepvaart-museumvanhetlevenindemiddeleeuwen.Tussende10&15duizendbezoekersbezochtenhetevenement.• bovenrechts:deKamperKoggenaastcoasterdeAnda• buurtbewonersdedeninmiddeleeuwsekledingmee• linksmidden:wethouderJaapDijkstrahefthetglasopdeopening
64
65
66
• schepen •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67
68
69
• linksboven:eendagnadedoodvanschipperKarstThadensin2008, zonkzijnlevenswerkhet(replica)VOC-schipdeAbelTasman,geheel gemaaktvanwrakhout.Enigetijdlaterwerdhetschipweggesleeptuitde Noorderhaven• rechtsboven:vlootschouwin1990• rechts:ookSinterklaaskomtjaarlijksmeteenklassiekschipbinnenvaren• linksonder:schepenalsinspiratiebronvoorkunstenaars: aquarelvanWouterOkel
70
• mensen: wonen & werken •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
• linksboven:SintMaarten1990• daaronder:straatmuzikantindeBrugstraat2010• daaronder:in2008werddeoudeUurwerkernogeensgekraakt• onder:zoonRonisgeslaagdin2003&verloochentzijnlinkseidealenniet• rechtsboven:zittendemedewerkervandefirmaStoel,2010• onder:peinzendinhetzonnetjelangsdeA
72
• linksboven:medewerkersvandeNOVO-konditoreiindeStoeldraaierstraat• daaronder:hetRodeKruisparaatbijeenvandeGrachtconcerten,2008• daaronder:reigersazenopdevangst,HogederA• rechtsboven:schilderDickieaanhetwerkaandeNoorderhaven• daaronder:inhetzonnetjebuiteneten,HogederA• rechtsonder:eengoedglasnagedanearbeid,HogederA
73
• linksboven:samenmetdehondluisterennaareengrachtenconcert• daaronder:zonnenonderhetwakendoogvanAlettaJacobs,OudeKijkin‘tJatstraat• pakhuizenwordensomsmensenpakhuizen(VoorheenAdriani,HogederA)• rechtsboven:rubberbotenmetbenen,HogederA• daaronder:tot1995warenAtti&PietMulderdemelkboerenvandewijk,collectieRHC GroningerArchieven(2290-3085)• onder:hetA-Kwartierisookeenboekenbuurt;antiquariaatTimbuctoo,Turftorenstraat
74
• uit met de buurtvereniging •
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
• linksboven:achtkeervoerschipperJanRoelPostmet deShipdockIIImetbuurtbewonersnaarGarnwerdc.q. hetterrasvanCaféHammingh• daaronder:schipperGerritdeGoedevandeLeviathan namhetin2008overvanJanRoel• rechtsboven:secretarisHenkCuperusduikt manmoedighetReidiepin• daaronder:deShipdockIIIvaarthetHogederAop.• rechtsonder:eent-shirtissomseenstatement
76
77
• linkerpagina:stadswandelingmetWarmoltBrouwer, hierindetuinvanhetMepschengasthuis, OudeKijkinhetJatstraat4,eindjaren‘90• linksboven:excursienaardesuikerfabriek,2003• daaronder:JetterHeegdebereidtdesnert,2002• daaronder:lustrumfeest2005,cafédeBeurs• onder:melkboerenechtpaarAtti&PietMulder stoppenmethunwerk&wordengehuldigdtijdenshet 2elustrumfeestin1995• rechtsboven:antiquairsDiederikNinckBlok&Greetje Grijpmataxereninhetbuurtpand,middenjaren‘90• daaronder:snertmaaltijdinhetbuurtpand,2002• rechtsonder:dansenophetlustrumfeest2005
78
• Buurtvereniging Het A-Kwartier 1985-2010 •Voorzitters: Margriet van Rens, Fleur Woudstra, Gieneke Dijkstra, Hans Imelman Secretarissen: Ger Euwals, Dirk Tijmons, Hans Buis, Henk Cuperus, Dorothée van KemenadePenningmeesters: Hans Imelman, Henk Cuperus, Huub Thomaes, Henk Nienhuis, Jelmer KammingaA-krant: Margriet Ferwerda
Bestuursleden: Anneke van Gelder, Margriet Ferwerda, Gerda Simonides, Jan Zwartsenberg, Bernadette Reussien-Bos, Gerard Gosen, Do Kester, Hans van Dijk, Greddy Huisman, Hendry de Boer, Erik Kleyn, Gerard Woldendorp, Hans Imelman, Anneke van Mourik-van Herk, Cees van Mourik, Ger Euwals, Fien Knip, Anne van der Veen, Jet ter Heegde, Henk Cuperus, Klaas Siersema, Denies Margry, Yvonne van Weegberg, Krista Stol, Jelmer Kamminga, Steven Walstra, Fleur Woudstra
Sommige bestuursleden zijn vanaf het eerste begin tot nu toe werkzaam voor Het A-Kwartier. Margriet Ferwerda gaf van 1985-2010 leiding aan alle A-kranten. Ger Euwals was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren secretaris, bestuurslid, weer secretaris en vanaf 1987 tot nu redactielid van de A-Krant. Ook stuurt hij het A-mailbulletin rond. Hans Imelman spant de kroon. Hij was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren penningmeester, bestuurslid activitei-ten, waarnemend voorzitter in 2002, weer bestuurslid activiteiten en sinds 2005 voorzitterBelangrijk voor onze vereniging ook de vele, vele buurtbewoners die in de loop van de jaren lange of korte tijd lid waren van de diverse commissies of van de redactie van de A-krant. Maar het belangrijkste van alles voor onze buurtvereniging: de leden zelf. Heel veel van hen kwa-men trouw naar de ledenvergaderingen, naar actiebijeenkomsten, de buurtborrels, naar bijzondere activiteiten als Sinterklaasvieringen, Nieuwjaarsvisites, fietstochten, stadswandelingen, boottochten, lustrumfeesten en nog veel meer.Ons A-Kwartier is vóór en dóór de buurtbewoners zelf geworden tot de boeiende en bloeiende buurt zoals die nu in de stad bekend staat.
Artikel 1 lid 2 zal voortaan luiden als volgt:2. Het werkgebied van de vereniging wordt begrensd:Aan de westzijde door de oostzijde van de WestersingelAan de noordzijde door het water van de Reitdiepskade en de Noorderhaven ZZ.Aan de oostzijde door de gehele Oude Kijk in t Jatstraat en gehele Stoeldraaiersstraat, enAan de zuidzijde door het A-kerkhof N.Z ,Aan de westzijde van het A-kerkhof W, Aan de zuidzijde door de noordzijde van de Schuitermakersstraat,De Kleine der A, de Pottersbakkersrijge en de nieuwbouw van de Westerkade(oude bebouwing)
• Het werkgebied omvat de volgende straten:A-Kerkhof, AKerkstraat, A-Poortenmolendrift, A-straat, Brugstraat, De Laan,De Kuipersplaats, Dwarsstraat, Gasthuistraatje, Grote Kromme Elleboog,Hoekstraat, Hoge der A, Kleine der A, Kleine Kromme Elleboog, Lage der A, Lutkenieuwstraat, Noorderhaven Z.Z., Oude Kijk int Jatstraat, Pottersbakkersrijge, Reitdiepskade, Schuitemakers-straat NZ, Sledemennerstraat, Speldermakersgang, Stoeldraaiersstraat, Turftorenstraat, Uurwer-kersgang, Verlengde Visserstraat, Vishoek, Vierde en Vijfde Drift, Visserstraat, Westerbinnensingel , Westerhavenstraat, Westerkade (oude bebouwing), Westersingel OZ.
79
• Inhoudsopgave •
Voorwoord 5
Vooraf 6
Een bewonersorganisatie 8
De eerste stappen 11
1986-1990 15
375-jarig bestaan RUG 19
Buurtpand en lustrum 21
1990-1995 23
De jaren 1995-2000 31
Van 2000 tot 2005 37
Persoonlijke notities 43
De laatste jaren 2005-2010 45
‘A-kwartier’ door Jean Pierre Rawie 51
Bijlage 1: Winter 52
Bijlage 2: Oranje 56
Bijlage 3: Bouwen 60
Bijlage 4: Van kogge tot coaster 62
Bijlage 5: Schepen 66
Bijlage 6: Mensen: wonen, werken 70
Bijlage 7: Uit met de buurtvereniging 74
Bijlage 8: Buurtvereniging Het A-Kwartier 78
Colofon 80
80
• colofon •
tekstGer Euwals
samenstelling & vormgevingHan Santing
drukDrukkerij de Marge, Groningen
bindwerkWitlox, Groningen
uitgaveBuurtvereniging Het A-Kwartier
speciale dank aanLustrumcommissie Het A-KwartierMichael HermseKlaas de VriesHester ten HoopenHarm RenkemaBob van DijkAlexander MartensAnneke van GelderJean Pierre RawieMargo van der Sluis
Niets van deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/ofopenbaar gemaakt worden zondervooraf toestemming te hebbenverkregen van Buurtvereniging‘Het A-Kwartier’email: [email protected]
ISBN/EAN: 978-90-808686-6-3
Bronvermelding foto’s
Onze speciale dank aan iedereen voor het ter beschikking stellen van hun beeldmateriaal voor dit boek.Niet in alle gevallen is het gelukt de naam van de fotograaf te achterhalen. Hiervoor onze oprechte verontschuldiging.
De nummers & letters achter de namen van de fotografen geven aan op welke pagina hun foto staat & op welke plek op die pagina: van links naar rechts & van boven naar beneden
Omslagfoto: Eric Kieboom, Vliegerfoto ©2009
• Toos Bruins (6a/19a t/m f/32a,c/41d/43d/55d/67a) • Han Santing(6b,c,e/9c,d/21b,e,f/22c/23b,c/24/25c/26/27d/28a,d,e/30/32b,d/33b/35b,e/36/37d/38d,e,f/40d/41a,b,c/42a,c,d,e/43c,e,f/44/46d,e,f/48b/52/53a,c,e/54/55b/57b,c,d,e/58/59a,b,d,e/61a,b,d,g,h/68/69d/70/71a,b,c,f/72/73/74/75d)• Groninger Archieven (6d/15d,e/37f ) Erik Tjalinks (7a) • Fleur Woudstra (7b/16a/29a,b,c/39d/55e) • Roel Kramer (43b/61e) • Engel Lameijer-Winschoter Courant- (8a) • Alex Denekamp (8c) • Lesneyman (8d/43d) • Elmer Spaargaren (9a/17b) • Gerrit Stel (10/17c/32e) • Henk Cuperus (11c,d) • Grunn.nl (13b) • Mariska de Groot (14) • Dirk Tijmons (15c) • Dick Snaterse (16d,e) • Jan Glas (17d/20/27e/53b) • Carla van Veen (22d,f ) • Marcel Dorel (22e) • Hans Imelman (25e/27b/31a,b,c,d/35a/40e/45a/46a,b,c/56/75a,b,e,f,g,h) • JP Kusters (25d) • VIPphoto (27c) • Francis van Dijk (33a) • Frank van Steenhoven (33c) • Margriet Ferwerda (34b/45b,c/57a/77a) • Cees Beikes (34d) • Margo van der Sluis (35d/45g) • Jan Willem van Vliet (39b) • Douwe Anne Walsma (43a) • Jeroen Hillenga (45f ) • Jan Willem Kok (47c,d/59c) • Hans & Tineke Mulder-Orsel (48c/59b/67b) • Bob van Dijk (49a/62/63/64/65/69a) • Bert Nienhuis (51) • Pim Benus (60) • de Zwarte Hond (61f ) • Winterwel-vaart (67c) • Klaas Heiligenberg (67e) • Geraldos (71e) •Frank Straatemeier (73d) •
Veel foto’s komen uit de albums van Warmolt Brouwer & Ger Euwals. Bij deze foto’s was het vrijwel onmogelijk om achter de naam van de fotografen te komen.
De ingezonden foto’s zullen binnenkort te zien zijn op de website van de buurtvereniging:
www.a-kwartier.nl/buurtvereniging
81
Top Related