1

2

25 jaarbuurtvereniging

Het A-Kwartier

1985 - 2010

tekst:Ger Euwals

samenstelling:Han Santing

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

5

• Voorwoord •

Goed om te vieren, het 25 jarig jubileum van

uw buurt- en wijkvereniging Het A-Kwartier.

Het 5e lustrum. Van harte!

Gelukkige jaren heb ik gehad in het

A-kwartier. Zes jaar lang woonde ik in het

pakhuis aan het Lage der A op nummer 12.

En nog loop ik met een boogje om het pand

heen. Zo gaat dat bij mij: de herinnering is

goed, houd mij maar uit de buurt! Het kan

namelijk nu alleen tegenvallen. Wel werp ik

natuurlijk sinds mijn terugkeer naar Gronin-

gen regelmatig vanaf de A-brug een blik op

het prachtige Hoge en Lage der A. Of ik loop

op veilige afstand langs mijn vroegere huis….

Op Oudejaarsavond, voordat ik met politie en

officier van justitie in de auto stapte, wilde ik

ook nog even naar mijn oude wijk om daar

een ‘Gelukkig Nieuwjaar’ te wensen.

Het buurtpand bezocht ik kort na het begin

van mijn burgemeesterschap. En ik vier het

25 jarig bestaan van de Buurtvereniging van

het A-kwartier vanzelfsprekend mee.

Maar nu ga ik ergens anders wonen. Houd

mij maar uit de buurt… de herinnering aan

mijn jaren daar neem ik voor altijd met me

mee.

Dr. J.P. (Peter) Rehwinkel,

Burgemeester

6

• Vooraf •

De straten rond de A raakten in de loop van

de vijftiger en zestiger jaren in verval.

De bewoners trokken weg naar de nieuw-

bouwwijken of zelfs helemaal de stad uit. In

de pakhuizen was steeds minder bedrijvig-

heid. Winkels en café’s vooral in de Visser-

straat gingen dicht.

Vreemd keek dan ook de gemeente op toen in

het begin van de zeventiger jaren een zekere

mevrouw Van Rens zich meldde. Zij wilde

een huis aan het Hoge der A restaureren.

Wat waren haar bedoelingen?

Was restauratie-subsidie wel mogelijk? Moest

er wel toestemming gegeven worden?

Na lang geaarzel gaf de gemeente steun aan

deze eerste zwaluw om haar nestje te bou-

wen. Meer mensen volgden mondjesmaat

haar voorbeeld, Sjef van Esch voorop.

Met plannen voor een commune of woon-

groep begon hij aan het opknappen van een

groot pand aan het Lage der A. Het duurde

nog bijna tien jaar voor de grote bouwstroom

op gang kwam.

• boven:vervallenpandenaanhet HogederA,ca.1985• midden:hethuisdatMargriet vanRenskocht:HogederA15• onder:LagederA14:hethuisvan SjefvanEsch&ToosBruins

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• links:hetHarmonieterreinrond1985• rechts:sloopachterzijdeHogederA20,1985

7

Pakhuis London werd na de restauratie woon-

huis voor twaalf theologiestudenten. Andere

pakhuizen volgden zoals het Werkmanhuis,

De Vooruitgang en de Adrianipanden. Nieuw-

bouwplannen voor Turftorenstraat, De Laan

en het Sledemennergebied werden ontwik-

keld en grotendeels gerealiseerd.

Verkrottende monumenten werden in oude

luister hersteld. Langzaam maar gestaag

kreeg de buurt weer het karakter van een

woonbuurt.

Binnenstad West, de ambtelijke benaming,

begon te bloeien.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• links:gerestaureerdepandenaanhetHogederA• rechts:hetWerkmanhuisenpakhuisLondon

• links:rondvaartbootdePronkjewailvaartdoorhetA-Kwartier• rechts:hetHoge&LagederAbijavond

8

• Een bewonersorganisatie •

Plotseling in de zomer van 1984 duikt een

verschijnsel op dat het woonplezier van de

bewoners langs de A behoorlijk vergalt.

Vrouwen en meisjes beginnen al wandelend

langs de A automobilisten hun diensten aan

te bieden. In een mum van tijd is dit bij de

mannen bekend. Was het eerder ‘s avonds

aan het water doodstil, nu rijden de auto’s

af en aan. De route is ideaal: van Westerha-

ven naar Hoge der A, via Lage der A naar

Museumbrug en weer naar de Westerhaven.

De acht is rond. In de avondzon zitten de

vrouwen op de stoepen van het Hoge der A

en kijken vanaf het Lage der A de mannen

toe en maken hun keuze. Onder de bewoners

is dit het gesprek van de dag. Eerst is er nog

verwondering maar al spoedig maakt deze

verwondering plaats voor ergernis, erger-

nis over het lawaai, over afval van patat- en

frikandelbakjes op de stoep, over het soms

opdringerige gedrag van de meisjes of van

de automobilisten. In de gemeenschappe-

lijke ruimte van pakhuis Londen komt in

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:straatprostitutie HogederA,1985• onder:A-bruggeblokkeerd doorbozebewoners,1985

• links:Cigarettes12,5ct,Visserstraat• rechts:schippershuisjesLutkenieuwstraatje

9

november een grote groep buurtbewoners bij

elkaar. De straatprostitutie is het belangrijkste

agendapunt maar ook andere buurtzaken

komen aan de orde. Men besluit regelmatig te

vergaderen. In februari wordt een voorlopig

bestuur van een op te richten buurtvereni-

ging samengesteld. Marijke Drees, voorzitter,

Willem van Gogh, secretaris, en Ger Euwals,

penningmeester, bereiden de oprichting voor.

Marijke haakt af wegens promotie-onder-

zoek, Willem krijgt het vreselijk druk op zijn

werk. Anderen nemen niet hun functie maar

wel hun taken over. Al snel worden statuten

voor een buurtvereniging Binnenstad West

opgesteld. Deze naam is een probleem. Elke

stad heeft een Binnenstad West, net als Oost,

Zuid en Noord. Een naam die niet inwissel-

baar is en de buurt typeert heeft de voorkeur.

Na gepieker en gepuzzel komt tenslotte Het

A-Kwartier als mooiste naam uit de bus: een

nieuwe naam voor een oude wijk. Op 14 mei

1985 roepen ongeveer tien mensen de vereni-

ging ‘Het A-Kwartier’ in het leven, waarna mr.

Erik Winterdijk de statuten op 11 juni notari-

eel vastlegt.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:deVisserbrugisdeplekwaarveelstraatprostitueeshunklantenwerven•onder:eerstebestuur:MargrietvanRens,HansImelman,GerEuwals,Anneke vanGelder,1985

• links:deGrunnegerSproakindeA-kerkstraat(nuDerAa-theater)waarveel feestelijkemomentenvandebuurtverenigingplaatsvonden• midden:nieuweinvullingHarmonieterrein,metkunstwerkvanMartheRöling• rechts:raamprostitutieindeHoekstraat

10

11

• De eerste stappen •

Met een wervende folder roept het dagelijks

bestuur, Margriet van Rens, Ger Euwals en

Hans Imelman, alle buurtbewoners op om op

19 juni naar Het Tehuis te komen.

De zaal zit vol. Het bestuur stelt zich voor en

ontvouwt de plannen. In de pauze melden

velen zich aan als lid. Na de koffie worden

verschillende werkgroepen samengesteld:

welzijn, verkeer, activiteiten, buurtkrant.

Tenslotte laat Warmolt Brouwer dia’s van

de buurt zien en vertelt daarbij. Speciaal dit

onderdeel had bij menigeen de doorslag ge-

geven de avond te bezoeken. Ze worden niet

teleurgesteld. Tevreden gaat iedereen naar

huis, bijna iedereen. Een aantal bewoners van

de Westerbinnensingel wil geen A-kwartier.

Zij vrezen een inbreuk op hun activiteiten in

de nieuwbouwplannen van het Sledemen-

nergebied. Het verenigingsleven begint. De

secretaris dient bij de gemeente een verzoek

in om subsidie en erkenning. Anneke van

Gelder, bestuurslid en voorzitter van de werk-

groep activiteiten, organiseert op de ‘28ste’

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:eerstefolderbuurtverenigingHetA-Kwartier,1985• onder:deeerstebuurtkrant,1985

• paginalinks:fietsendreggenaandePottebakkersrijge• boven:nieuwbouwVerlengdeVisserstraat,Sledemennerstraat,1986

12

een spetterend feest op en aan het water. De

kranten zijn vol lof.

Twee dagen later is het weer raak, maar dan

anders. Leden van de vereniging blokkeren

‘s avonds de A-brug. ‘HOERERIJDERS:

ROT OP’ is de tekst op een groot spandoek.

De boodschap is duidelijk. De buurt is de

straatprostitutie zat. Direct daarop verschijnt

een folder met de gebeurtenissen van beide

dagen. Tevens wordt een foto van de nieuwe

burgemeester afgedrukt met daarnaast:

“Krachtproef voor burgmeester Staatsen: burge-

meester doe er iets, nee alles aan!”

Nog in 1985 verschijnen twee buurtkranten

met verenigingsnieuws, verslagen en nuttige

informatie.

Het lijkt net of de redactie al jaren bezig is.

In december laat de gemeente officieel

weten de vereniging te subsidiëren maar de

erkenning voorshands aan te houden o.a. in

verband met de afbakening van het gebied (de

Westerbinnensingelgroep wil niet dat het Het

A-Kwartier op haar terrein komt).

Het bestuur gaat tegen de aanhouding in

beroep.

Op 25 juni 1986 besluit de raad van de

gemeente Groningen het beroep ontvan-

kelijk te verklaren en de buurtvereniging

‘Het A-Kwartier’ als bewonersorganisatie te

erkennen. Intussen heeft de eerste algemene

ledenvergadering al plaatsgevonden. In de

Champignon in de A-kerkstraat presenteren

de secretaris en de penningmeester de eerste

jaarverslagen. In het verslag van de secretaris • boven:protestfoldermeteen oproepaandenieuweburgemeester JosStaatsenomietstedoentegende prostitutieoverlast,1985

13

staat o.a. dat de werkgroep Bouw en Verkeer

gereageerd heeft op het beleidsplan stadsver-

nieuwing en contact heeft opgenomen met

de gemeente over de verpaupering van de

Visserstraat. Dat de werkgroep Activiteiten

na het ‘28ste’ feest nog een lampionnenactie

voor Sint Maarten georganiseerd heeft en

een eindejaarsbijeenkomst in de Grunneger

Sproak met kraantjespot en kniepertjes. Na

de pauze vertelt Ina Haan van Le Pintadeau

over haar werk als traiteur. Zij laat schalen vol

heerlijke, verfijnde hapjes rondgaan: kwartel-

eitjes, cherrytomaatjes, zalm. Het kan niet en

wel op!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• rechts:briefvanverontrusteVisserstraatbewoneraanhet gemeentebestuuroverdeoverlastvandrugscaféDeVis&de verpauperingvandestraat,maart1985• links:braderie&feestophetHogederA,28augustus1985

• links:beruchtegraffiti-muurhoekTurftorenstraat/HogederA,1985• rechts:zwerfvuilaandeLaan

14

15

• 1986-1990 •

Burgemeester Staatsen maakt april ‘86 ken-

nis met onze buurt. Op de rondwandeling

wordt het Werkmanhuis bezocht. Daar zet

de burgemeester het honderdste lid, Klazina

Bos, in de bloemen. Na afloop krijgt hij bij

kraantjespot en koek een fotoboek van de wijk

aangeboden. In een persoonlijke brief be-

dankt Staatsen het bestuur voor de ontvangst

en het fotoboek. Eindelijk vindt nu ook het

overleg plaats van het bestuur en het drie-

hoeksoverleg (politie-justitie-gemeente) over

de heroïneprostitiutie.

Het bestuur stelt medische verstrekking van

heroïne, straatverboden voor tippelaars(ters)

en vervolging van hinderlijk rondjesrijdende

automobilisten voor. In ‘86 is de tijd daar-

voor nog lang niet rijp. Met name justitie

veegt alles van tafel. Zo blijft de buurt met

de straatprostitutie zitten. In de buurtkrant

van ‘86 staat een lijst van commissieleden

en bestuursleden. In totaal werken 21 per-

sonen mee aan een prettig leefklimaat in

de buurt: de krant telt zes medewerkers, de

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• deA-krantverandertdoordejarenvanuiterlijk;boveneen exemplaaruit1988,daaronderuit1993&rechtsonderde huidigeopzet

• deA-brugisaltijdeendrukpuntgeweest&daaromregelmatigtoeaanonderhoud Defotolinksisuit1986,vanderechterisdedatumonbekend

16

welzijnscommissie drie, Anneke van Gelder

geeft in de activiteitencommissie leiding

aan vier mensen, ook een viertal vormt

de verkeerscommissie, de bouwcommis-

sie wordt bemand door Gerard Gosen, en

tenslotte is er nog het dagelijks bestuur. Erica

van Boven verlaat eind ‘86 de buurt en dus

ook de redactie van de krant. Voor de ach-

tergelaten leegte roept Margriet Ferwerda

een nieuwe redacteur op. In diezelfde krant

van winter ‘86 meldt Bernadette Bos dat de

animo voor welzijnsactiviteiten zo gering is

dat de welzijnscommissie omgezet wordt in

een contactencommissie. De A-krant wordt

steeds meer het bindmiddel van de buurt.

Afgezien van nuttige, zakelijke informatie is

er veel aandacht voor de woners en werkers

in het A-kwartier. Zo vertelt melkboer-me-

vrouw Mulder in een interview van Hanneke

Boonstra (1, 1987) dat zij en Piet nog zo’n vijf

jaar willen werken en dat zij dan wel zin heeft

in een cursus. “Het wordt tijd om m’n Frans op

te halen”. Regelmatig verschijnen er artikelen

over kunstenaars, die in de buurt werken.

De rubriek ‘Wat zit er achter die deur?’ start

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:FleurWoudstraalslidvandebiljartclub• midden:buurtborrelincaféMulder,1987• onder:rondvaartmetdebuurtverenigingdoorGroningen,1987

• regenaanhetHogederA

17

met een artikel over Bio Intermediair in

de Turftorenstraat. De buurtborrel in café

Mulder wordt naast de buurtkrant een vast

verschijnsel. Gerard Woldendorp zorgt voor

optreden van de muzikale clown en zijn maat

eind ‘87. Lotte van Esch, nog geen jaar oud, is

niet te houden. Zij wurmt zich los van vaders

schoot en schuift pijlsnel onder het biljart

door naar Coco. Samen met Lidy had Gerard

eerder al een rondvaart en een bezoek aan de

Hortus georganiseerd.

Het bestuur en de commissies hebben het

druk met het verkeer, de bouw op het Har-

monieterrein, de woonomgeving, een buurt-

stalling stadskant A en natuurlijk de straat-

prostitutie. De stichting ‘De Gelaarsde Kat’

schrijft in ‘88 een nieuw hoofdstuk door een

‘huiskamer op wielen’ voor de straatprostitu-

tie op de weg te brengen. De bus wordt door

de gemeente niet gedoogd, maar er bestaat

geen rechtsgrond een rijdende huiskamer

te weren. Ook stelt de gemeente vast dat de

bus een aanzuigende werking heeft op de

prostitutie. De bus komt maar gaat na enkele

weken in vlammen op.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:destrijdtegendestraatprostitutie verhardtzich,april‘88wordtde‘huiskamerop wielen’inbrandgestoken• onder:politiecontroleompotentiëleklanten vanstraatprostitueesafteschrikken,1988

• ookopschepengaathetgewonelevendoor:dewasdoen of(rechts)oliebollenbakkenaandeNoorderhaven

18

Verkeersaanpassingen om de straatprostitutie

tegen te gaan worden voorbereid en gepubli-

ceerd in de A-krant. Voorzitter Margriet van

Rens treedt in maart ‘88 af, maar is bereid de

werkzaamheden nog even waar te nemen.

Op de algemene ledenvergadering in novem-

ber neemt niet alleen zij afscheid maar ook

de secretaris Dirk Tijmons die naar Zierikzee

verhuist.

Zware tijden voor de vereniging!

Gelukkig wil Fleur Woudstra zolang ze met

zwangerschapsverlof is de voorzittershamer

hanteren. Hans Buis neemt het secretariaat

tijdelijk op zich.

Sebastiaan en Meile zingen uit volle borst

“Zwarte Piet ging uit fietsen”

op de eerste buurt-Sinter-

klaas in Mulder.

In de A-krant 1. 1989 schrijft

de buurtgroep Sledemenner-

gebied dat zij zich aansluit

bij het A-kwartier. Zij roept

de bewoners op zich aan te

melden als lid. De strubbe-

lingen zijn voorgoed voorbij.

Eindelijk gaan na revisie van

de Visserbrug de verkeers-

aanpassingen in. De bewo-

ners van Hoge en Lage der A en Pottebak-

kersrijge zijn na ruim vijf jaar af van de overlast

van de straatprostitutie, maar het A-kwartier

helaas nog niet. De Verlengde Visserstraat en

de Visserbrug worden een favoriete stek voor

de tippelaarsters. • boven:eersteSinterklaasfeestincaféMulder,1988• midden:MargrietvanRens,deeerstevoorzitter• onder:hetbestuurrond1990:v.l.n.r.MargrietFerwerda,MiaBouwman, HansBuis,FleurWoudstra,GreddyHuisman,FransBouwman,Hansvan Dijk,HansImelman

19

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• in1989ishetLagederAdecorvaneengrootsopgezette voorstellingtergelegenheidvanhet375-jarigbestaan vandeGroningerUniversiteit,meto.m.hetWerkmanhuis omgetoverdtotAcademiegebouw

20

21

• Buurtpand en Lustrum •

De grote wens van de vereniging al vanaf de

oprichting gaat eindelijk in vervulling: een ei-

gen ruimte. In een juichend artikel beschrijft

Henk Cuperus Ons Buurtpand. Hij prijst de

verbouwing van De Oude Drogisterij door

Hans Imelman. Hier vinden voortaan de be-

stuursvergaderingen en algemene ledenverga-

deringen plaats maar ook activiteiten als een

zeilcursus en een vaste spelletjesavond. Met

de officiële opening wordt nog even gewacht.

Het eerste lustrum nadert. De bestuursleden,

voorzitter Fleur Woudstra (nog steeds met

zwangerschapsverlof?), secretaris Hans Buis,

penningmeester Henk Cuperus, hoofdredac-

teur A-krant Margriet Ferwerda, activiteiten-

leider Hans Imelman, leider bouw en verkeer

Hendry de Boer en leden Hans van Dijk en

Greddy Huisman, bereiden een groot feest

voor. De officiële opening van het buurtpand

zal het hoogtepunt zijn. Precies op de vijfde

verjaardag van het A-Kwartier houdt wethou-

der Bert Westerink de openingstoespraak.

Daarna neemt Fleur het woord. Zij noemt de

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:deOudeDrogisterijaanhetLagederAwordthetbuurtpand FeestelijkgeopenddoorwethouderBertWesterink(links)• midden:postertergelegenheidvanheteerstelustrum,1990• onder:voorzitterFleurWoudstrahoudthaaropeningstoespraak

• paginahiernaast:hetmeerdan100jaaroudecafédeWitteRaaf,A-Kerkstraat• bovenlinks:goedtoevenophetterrasvanSoestdijk,KrommeElleboog.Midden:eigenaarJackvanhet legendarischehomo-cafétheMac,HogederA.Rechts:caféhetLandvanBelofte,hoekVischhoek,VijfdeDrift

22

problemen maar ook de vele positieve kanten

van de buurt. Tenslotte biedt zij de wethouder

het eerste exemplaar aan van het lustrumboek

‘Het A-Kwartier, onze buurt’.

Dit boek is een bundeling van de artikelen,

die Warmolt Brouwer in de jaren ‘85-’90

onder dezelfde titel geschreven heeft voor de

A-krant.

Met een glas en hapje kijkt men terug op de

afgelopen jaren en vooruit naar de toekomst.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• links:aanwezigenbijdeopeningvanhetbuurtpand• onder:buurtpandvanaf1990:deOudeDrogisterijaanhetLagederA

• links:gebouwDeZonkantaandeKleineKrommeElleboog nadesloopvandeomliggendepanden,rond1985.• midden&rechts:rond‘85zatinDeZonkantcaféHetLokaal, daarnaheettehetcaféPuccini&tegenwoordigcafédePintelier

23

• 1990-1995 •

Straatprostitutie was de aanleiding om de

buurtvereniging op te richten.Nog steeds gaat

veel energie en vergadertijd op aan de straat-

prostitutie.Het toverwoord van de negentiger

jaren is gedoogzone.Op zijn werkbezoek aan

de buurt in november ‘90 verklaart Staatsen

zich nog een fel tegenstander hiervan.

Maar met de komst van de nieuwe burge-

meester Ouwerkerk komen de kaarten anders

te liggen.Steun voor een gedoogzone heeft hij

van de PvdA, Groen Links en VVD. Het CDA

twijfelt en tegen zijn D66, GPV en SP.

Als de Sontweg afvalt moet volgens een

B&W voorstel de Bloemsingel de gedoogzone

worden. In juni ‘92 verdedigt Ouwerkerk,

helemaal alleen, dit voorstel in de Ooster-

poort. Een overvolle zaal met zeer luidruch-

tige tegenstanders maakt het hem moeilijk.

De PvdA krijgt het benauwd. Binnen een

week blijkt dat zij dit voorstel in de raad niet

zal steunen. Het A-Kwartier dreigt een niet

gedoogde gedoogzone te blijven. Alle hens

aan dek. Na de zomer starten de acties: een

telefoonoffensief, een spandoek onder de

Visserbrug, een A-Kwartier Aktiekrant met

o.a. financiële acties tegen de gemeente onder

het motto: Zand in de machine. De gemeente

reageert hierop met het plan van aanpak,

overlastbestrijding waarvan het punt kente-

kenregistratie van rondjesrijdende heren ook

landelijk veel aandacht trekt. Fleur, die door

OOG al vaak voor de camera gehaald werd,

dringt door tot het landelijke net.

• boven:destrijdtegendestraatprostitutiegaatdoor:oproepvooreeninformatieavond,1990• midden&onder:buurtverenigingvoertactieindegemeenteraad,1992

24

25

In ‘2 Vandaag’ reageert zij op de gemeen-

telijke plannen. Na de verkiezingen van

‘94 beginnen PvdA, Groen Links en VVD

opnieuw te spreken over een gedoogzone.

Snelheid is niet de sterkste kant van dit

gezelschap. Sinds het bericht dat zij gestart

zijn is er niets meer van hen vernomen. De

Noorderhaven is in ‘95 de plaats waar in onze

buurt het tippelen zich concentreert. Hans

van Dijk en Mollema zijn de contactpersonen

in de buurt en met de politie. Het verkeer

blijft een zorgenkind. In het kader van Bin-

nenstad Beter gaan hele straten op de schop.

Op tal van plaatsen komen onoverzichtelijke

en/of onlogische verkeerssituaties tot stand.

Berucht vanwege de ongelukken wordt de

kruising De Laan – Visserstraat. De strijd

tegen het verkeerd uitrijden van de Turftoren-

straat naar het Hoge der A wordt eerst nog

wel gevoerd maar uiteindelijk opgegeven. Het

Lutkenieuwstraatje, een van de smalste stra-

ten van de stad, krijgt tweerichtingsverkeer.

Dit alles haalt het echter niet bij de enorme

toename van autoverkeer in onze buurt door

de afsluiting van het Noorderplantsoen. Al

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• linkerpagina:deA-kwartierAktiekrant1992• boven:verkeer&sluipverkeerwordteenprobleemrond1990• onder:omslagA-krantmetdaaropfotovanhetspandoekonder deVisserbrug:“Voorwoon-enwerkplezier,straatprostitutieuithet A-Kwartier”1992

• links:naastelkaarindeTurftorenstraat:decafé’sKeijzer&Wolthoorn• midden:caféWolthoorn,in2008uitgeroepentothetbestecafévanNederland• rechts:HarriedeVries,eigenaarvancafé-restaurantdeKlapper.In2008ginghetcafédicht

26

27

in ‘91 waarschuwt Hans Buis voor eventuele

negatieve gevolgen. Hij dringt bij Dick Smit

van Groen Links aan op prognosecijfers van

het extra verkeer in Verlengde Visserstraat en

Noorderhaven Zz. Hierop wordt nooit meer

iets vernomen. In ‘93 gaat het plantsoen op

proef dicht. Het verkeer op de Noorderhaven

Zz neemt toe van 2700 naar 7200 auto’s per

dag. Het bestuur schrikt zich rot en eist van

de gemeente toegang tot de klankbordgroep,

deelname aan het wijkreferendum, maatrege-

len om het verkeer op de Noorderhaven terug

te dringen. Hasselaar zegt in een raadscom-

missie hardop: nee tegen de eis van deelname

in de klankbordgroep. Het wijkreferendum

dreigt door tegenstand van de PvdA niet

door te gaan. Pijlman drukt echter door. Het

wijkreferendum wordt zelfs stadsreferendum.

In oktober ‘94 spreekt 51 % van de stemmers

zich uit voor afsluiting, een nipte meerder-

heid. Nu komt het helemaal aan op de laatste

eis, maatregelen ter bestrijding van (de

overlast van) het autoverkeer. Daaraan werkt

een nieuwe klankbordgroep onder leiding van

gemeenteambtenaar Bert de Bey.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• links:defameuzeSociëteitdeSleutel,tot2007geleiddoorKoosHuizenga.InekedeBoerisnudeeigenaar• midden:KoosHuizengametvastebarmanMartijnachterdetapincafédeSleutel• rechts:PauldeBoer,drijvendekrachtachternachtcaféDeBenzinebarindeHoekstraat

• paginalinks:weerspiegelingindeglazengevelvanarchitectToyo ItoaandeUurwerkersgang.Naasthetgebouwstondindejaren‘90 deUurwerker,dagopvangvoordaklozen• boven:in1993begondeproefafsluitingvanhetNoorderplantsoen• onder:vooralhetverkeeraandeNoorderhavenZznamdoorde afsluitingvanhetplantsoenenormtoe

28

De vestiging van dagopvang voor daklozen

in de Uurwerkersgang zorgt in ‘93 voor grote

consternatie. In het diepste geheim heb-

ben de stichting Nemo en de gemeente de

Uurwerker voorbereid. In het maandelijkse

overleg dat het A-Kwartier met de gemeente

heeft is deze zaak niet besproken. Overleg

laat staan inspraak wordt de vereniging niet

gegund. Woedend vanwege deze overval zegt

de vereniging tijdelijk alle samenwerking

met de gemeente op. Het bestuur, sinds ‘91

verrijkt met Cees en Anneke van Mourik,

leden van Bouw en Verkeer en sinds ‘92 met

een nieuwe penningmeester Huub Thomaes

heeft het druk met deze zaken. Desondanks

is er ook veel aandacht voor sociale activitei-

ten. Nieuwjaarsborrel, buurtborrels op de

laatste zondag van de maand, het kinderfeest

op 28 augustus, Sinterklaasviering zijn vaste

evenementen, die soms meer soms minder

voorbereidingen verlangen. In de zomer gaat

gewoonlijk een fietstocht vooraf aan de buurt-

borrel. Voor de variatie wordt er in september

‘93 literair gewandeld.

Een puzzelwandeltocht in mei ‘94 onder

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:devoormaligeVolksleesbibliotheekwaarin dejaren‘90deUurwerkergevestigdwas• onder:affichevoordeSinterklaasvieringinhet buurtpand,1990

• hetA-Kwartierisookeenbuurtwaardekunstvolopaanwezigis. DeKatjeekunstmarktenwordeneenpaarkeerperjaargehouden,zoalshierindeKijk in‘tJatstraat&ophetHarmonieterrein

29

het motto ‘God, Nederland en Oranje’ wordt

glansrijk gewonnen door Pieter Bootsma. Hij

is de enige die op de multiple choice vraag:

Gerardus van der Leeuw was a) hervormd

theoloog b) minister van onderwijs c) door-

braakpoliticus het goede antwoord heeft,

namelijk a, b en c.

Tot besluit van het eerste deel van deze

kroniek een aantal citaten uit de brief aan het

A-Kwartier (de A-krant 2, 1994) van Susie en

James McQuhae. Met pijn in het hart nemen

zij afscheid. James moet voor zijn werk naar

Londen. Zij brengen fraai onder woorden hoe

het is om in het A-Kwartier te wonen. “Hoewel

wij in een behoorlijk aantal landen in de wereld

gewoond hebben kunnen wij oprecht zeggen dat

geen enkel land ons meer gegeven heeft dan de

warme kameraadschap van het A-Kwartier en

in het bijzonder de vele vrienden die we heb-

ben op het Hoge en Lage der A. De mensen in

het A-Kwartier zijn uniek. We houden van hun

excentriciteit, hun individualisme en in het

bijzonder hun tolerantie die het mogelijk maakt

dat de verschillende karakters goed met elkaar

op kunnen schieten. Het is een groot genoegen

geweest om deel te mogen uitmaken van deze

gemeenschap.

Er gebeurt altijd iets in het A-Kwartier: de gezel-

lige etentjes, de buurtborrels en andere cultu-

rele activiteiten met de buurtvereniging, Eem

en Weemconcerten, festiviteiten in de zomer,

dansen op straat, vernissages, diverse feestdagen

gedurende het hele jaar, enz, enz….al deze leuke

herinneringen en nog veel meer zullen ons altijd

bijblijven.” • boven&midden:kinderfeest28augustus1994ophetHarmonieplein• onder:James&SusieMcQuhaeverlatenmetpijninhethartdebuurt

30

31

• De jaren 1995-2000 •

Het feest van het tienjarig bestaan startte 19

mei 1995 ’s middags met een drukbezochte

receptie in ons buurtpand De Oude Drogiste-

rij. Wethouder Henk Pijlman kreeg uit handen

van voorzitter Fleur Woudstra het boek Allerlei

over het A-Kwartier. Bij buurtbewoners op be-

zoek. Dit boek bundelde de historische artike-

len die Warmolt Brouwer tussen 1990 en 1995

voor de A-krant geschreven had. Dezelfde

avond vond het vijfgangendiner plaats door,

voor en bij buurtbewoners. Meer dan veertig

personen hadden zich ingeschreven om te

genieten van de voor-, hoofd- en nagerechten

van verschillende buurtkoks. De volgende

dag stond een groot kinderfeest op het pro-

gramma en een A-feestavond in de Grunneger

Sproak met ‘cabaret’ van Arie en Aaltje, muziek

en zang van Koos Huizenga en Wouter de Ko-

ning, een loterij met mooie prijzen en swingen

op muziek van Safari Joe.

• paginalinks:deVijfdeDrift,doorlopendindeLaan• links:wethouderHenkPijlmaningesprekmetWarmoltBrouwer• rechts:Arie&Aaltje(metmevrouwdeBoerachterdepiano) BuurtdineraanhetLagederA6 DansenopmuziekvanSafariJoeindeGrunnegerSproak BuurtgenootRalphWijnmaalenwas/iszangerbijSafariJoe

32

Na het feest ging het bestuur weer over tot de

orde van de dag. Buurtzaken die de aandacht

vroegen waren onder meer een gedoog-

zone voor straatprostitutie, dagopvang voor

daklozen in de Uurwerker, nachtopvang in

het Hoekhuis, overlast van drugsdealers en

gebruikers, het nieuwe Bestemmingsplan

Binnenstad, de winterligging van de Bruine

Vloot.

De makkelijkste zaak was de winterligging.

Nog in 1995 besloten buurtvereniging en

gemeente om als experiment toe te staan dat

historische zeilschepen, ingeschreven in een

register, in de A overwinterden. De schepen

kwamen. Het ging vriezen.,Voor het eerst

in meer dan veertig jaar vroor de A dicht.

SCHAATSEN! Dit alles werkte als een mag-

neet op fotografen. Vanzelfsprekend werd het

experiment voor 1996/1997 verlengd. Ook

in die winter poseerden schaatsers op de A

voor de mooiste zeilschepen: oud Holland.

Dus kwam het direct tot een vaste regeling.

Sindsdien is het ieder jaar weer een feest de

majestueuze zeilschepen in november te zien

aanmeren voor de winterstop.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• nadatdeelectriciteitscentralenietlangerzijnwarmewater loosde,kondendegrachtennadecenniaweereensdichtvriezen &waszelfseen‘rondje’stadmogelijkindewintervan‘96/’97

• links:kunstenaaropdekunstmarkt• midden:GosseKoopmans,schilderendbijdeVisserbrug• onder:sindseenpaarjaarwordteenkunstroutedoordebuurtgeorganiseerd

33

Moeilijker liepen de zaken rondom straat-

prostitutie, drugs in de openbare ruimte, de

drukte rondom Hoekhuis en Uurwerker. De

hele buurt ondervond hiervan veel hinder en

overlast. Criminaliteitscijfers lagen hoog. Steil

bergafwaarts ging het met het veiligheidsge-

voel. Uit de resultaten van de Buurtvragenlijs-

ten van 1994, 1996, 1998 bleek dat bewoners

zich steeds onveiliger gingen voelen op straat,

zelfs overdag! Voelde in ‘94 slechts 4% zich

overdag onveilig, in ‘98 was het percentage

opgelopen tot 27%. Voor de avond liepen ze

op van 22 naar 60% en voor de nacht van 34

naar 67%. De opening van de tippelzone aan

de rand van de stad in januari 1998 leverde

wel tijdelijke verlichting op maar spoedig

keerden door de beperkte openingstijden

van de zone de vrouwen weer terug naar het

A-Kwartier. Ook de drugsoverlast nam toe,

vooral in de Oude Kijk. Het werd een hete zo-

mer met actievergaderingen, met een bijeen-

komst op 15 juli van ruim tachtig bewoners en

waarnemend burgemeester Lammers, hoofd-

commissaris van politie Brand, hoofdofficier

van justitie Jitta en wethouder Paas in een

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:deOudeKijkin‘tJatstraatweertzichtegendedrugsoverlast• onder:Dana,Lotte&Kikialsmodellenopdemodeshowinde GrunnegerSproaki.s.m.kledingwinkeldeHeksenketel,1995

• links:AlianBrouwerverkoopthaarschilderijeninhaargalerieaandeVisserstraat• rechts:AnkeSlooffschildertveelop&rondhetwater

34

winkelpand in de Oude Kijk, met spandoeken

aan de A-brug en een speedy-spuitboot in de

A op Bommen Berend. Al die acties leverden

extra-inzet van de politie op. In september

ging zelfs een tijdelijke ‘politie’post open in

de Oude Kijk. Zienderogen nam de overlast

af. De sluiting van de Uurwerker droeg daar

flink aan bij. Eindelijk kon de buurt opgelucht

ademhalen. Eind november kwamen burge-

meester Wallage, hoofdcommissaris Brand,

hoofdofficier Moraal en wethouder Paas naar

de buurt om de harde aanpak te evalueren.

‘Het mag nooit weer zo lang duren om de orde

te herstellen. Jaren hebben we moeten smeken en

bidden tot er wat gedaan werd door de overheid,

en zie: in een paar dagen was het klaar! Dat had

dus ook drie jaar eerder gekund.’, schreef Henk

Cuperus in zijn verslag van deze bijeenkomst

(A-krant 4, 1998)

Met de vaststelling van het Bestemmings-

plan Binnenstad gingen enkele jaren voorbij.

Onvoorstelbaar veel uren brachten bestuurs-

leden door met dit plan. Vooral de bedoeling

om in de Muurstraat de raamprostitutie te

laten uitsterven en die te concentreren in de

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:omslagA-krant1998metdaarophetspandoekaandeA-brug• onder:HenkCuperus,sindsjaar&dagbestuurslidvanHetA-Kwartier, alspenningmeester&secretaris,hierin2005

• links&midden:CeesBeikeshadjarenlangeenlijstenmakerijannexgalerieinde buurt:eerstindeTurftorenstraat,daarnaaanhetHogederA&tenslotteaandeWesterhavenstraat• rechts:‘DeStadsmuzikanten’vanGeertjevanderZijpp.Zijwerktal25jaarinhetWerkmanhuis

35

Hoekstraat en Vishoek was tegen het zere

been. Concentratie in de Hoekstraat, een

straat waar ook veel gewoond wordt, was

onacceptabel. In alle mogelijke bijeenkom-

sten en vergaderingen werd gepleit voor een

uitsterfbeleid ook in de Hoekstraat en de

Vishoek, voor verplaatsing van raamprostitu-

tie naar een plek waar die minder overlast zou

bezorgen bijv. aan de ringweg. Arnhem kon

als voorbeeld dienen. Vergeefse moeite. Het

bestemmingsplan werd niet aangepast.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• links&boven:maatregelenomhetverkeerbeheersbaartemaken; eenpaaltjesluithetLutkenieuwstraatjeaf,piramideblokken&eenenormezwerfkeimakenautoverkeeronmogelijkindeVischhoek• onder:omslagA-krantuit1996:hetwegdekvandeKijkin‘tJatstraat wordtgrondigaangepakt

uitdecategorie‘DeDingenDieNietMeerTerugkomen’:• links:dewintersewindwijzervandesuikerfabriekinHoogkerk• midden:degaragevanPeterSlechtaandeSledemennerstraatslootin2008• rechts:beeldmerkvancongrescentrumHetTehuisaanhetLutkenieuwstraatje

36

37

• Van 2000 tot 2005 •

In 2000 bestond Het A-Kwartier 15 jaar.

Ook dit lustrum werd grondig voorbereid en

gevierd.

Op de receptie vrijdag 12 mei overhandigde

Fleur Woudstra het eerste exemplaar van

het boek ‘Van Boerenkluft tot Stadskwartier.

Duizend jaar rond de A’ aan wethouder René

Paas. Voor de derde keer waren de artikelen

van Warmolt Brouwer door hem en Margriet

Ferwerda omgewerkt tot een boek.

Zaterdag opende Diederik Kraaijpoel de

vooral door Francis van Dijk samengestelde

expositie Gezichten van het A-Kwartier met

werken van ongeveer dertig kunstenaars.

Zondag 14 mei, de echte verjaardag van de

vereniging, stond een fietsrally op het pro-

gramma met aansluitend een Indonesisch

buffet bij de Klapper. De week erop werd

er uitbundig feest gevierd in de Grunneger

Sproak en sloot de schilderijenexpositie

de deur. Enkele citaten uit het uitgebreide

verslag van buurtbewoner Ick Sing in A-

krant 2, 2000: ‘Waar vind je bijvoorbeeld een

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven&midden:bijhet15-jarigbestaanwerdinhethuisvanWarmolt&Gereenexpositie gehouden‘GezichtenophetA-Kwartier’. SchilderDiederikKraaijpoelopendedetentoonstelling• onder:feestindeGrunnegerSproakaandeA-kerkstraat,2000• paginalinks:nieuw&oudsameninhetLutkenieuwstraatje;hethogewittegebouwiseen ontwerpvanarchitectTonyFretton

• meerdingendienietterugkeren,links:deverganelichtreclamevancafédeMac,HogederA• midden:slagerMollemaaandeVerlengdeVisserstraatslootin1998zijnzaak daaronder:vuilniszakkenverdwijnenuithetstraatbeeldsindsdekomstvanverzonkenvuilcontainers• rechts:debekendegeleGado-busdoordeBrugstraat

38

buurtvereniging met echte dak- en thuislozen op

de receptie, tot verbazing en verwondering van

een wethouder die waarschijnlijk niet helemaal

toevallig stekeltjeshaar heeft?’ ‘In welke wijk vind

je zoveel actiebereidheid, wanneer drugsgebrui-

kers, sluipautomobilisten en andere onverlaten

het woonplezier dreigen te bederven?’ ‘Tijdens de

feestweek kon iedereen het A-Kwartier nog eens

goed van buiten gaan bekijken: op prenten en

schilderijen vol gevoel en verbeelding.’ ‘We redden

ons zelf wel, zeker als het feest is.’

‘Wat was het een mooi feest.’

Vervolgens was het weer tijd voor serieuze

zaken. Sluiproutes met onnodig autover-

keer werden doelwit. Onder leiding van Ad

Prins pakte de Bouw en Verkeerscommissie

najaar 2000 voortvarend de sluiproute van

Noorderhaven naar Emmaviaduct via Lage

der A, Pottebakkersrijge, Museumbrug aan.

Een Kerstmanactie in december en in januari

een ballonnenactie in het gebouw van de

dienst RO onderstreepten de noodzaak om de

Museumbrug af te sluiten voor autoverkeer.

Een lus bij Bossina was daarvoor het meest

• boven:delustrumcommissiewordtdoorFleurWoudstrainde bloemengezet:JetterHeegde,HansImelman&GerEuwals• midden:dansenophet3elustrumfeestin2000• onder:Fleuroptvtijdensde‘kerstman-actie’tegenhetsluipverkeer

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• EngelukkigkomthijelkjaarweeruitSpanjenaarGroningen

39

geschikt. Die oplossing bleek bij alle partijen

goed te vallen. Nog dezelfde zomer werd er

een paaltje geplaatst en verdween het massale

sluipverkeer. Een groot succes.

De commissie bezig met sluiproutes besloot

met andere bewonersorganisaties contact te

zoeken om te komen tot een gezamenlijke

kijk op de Diepenring. Dat lukte. Het Diepen-

ringoverleg van Binnenstad Oost, de Oude

Sint Jan, de Hortusbuurt, de Schilderswijk

en het A-Kwartier organiseerden na vele

vergaderingen augustus 2001 een debat met

raadsleden, journalisten, ambtenaren en on-

dernemers. PietHein Schlebusch en Ad Prins

deden daarvan uitvoerig verslag in A-krant 3,

2001.

De opening van de Speldemakershof septem-

ber 2001 werd een leuk feest. Vanaf voorjaar

1999 droomden en spraken Astrid Bobbink,

Marlies van der Voorde, Klaas Siersema en

andere omwonenden over een mooie, grote

tuin tussen Westerbinnensingel en Slede-

mennerstraat. Allerlei plannen kwamen op.

De Huismeesters, de gemeente en bewoners

vergaderden geregeld in het buurtpand.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:hetballonnenprotestinhetgebouwvandedienstRO/EZ,2000• midden:initiatiefnemersKlaasSiersema&GesienaGarmsvande Speldemakershof• onder:openingbuurttuinSpeldemakershofindeSledemennerstraat,2001

• hetpandHogederA6(HuisEem)groeideindeloopderjarenuittoteenechtcultureelcentrummetlezingen,theater&muziek. Links:eengamelan-concertin1992• midden:2voorbeeldenvanaffichesvanvoorstellingen&lezingeninHuisEem• rechts:in1995veranderdendeEem&Weem-concerteninhetEem&Weemfestivaldatomhetjaargehoudenwordt

40

Zomer 2001 ging de schop in de grond en

veranderde de saaie groenstrook van niks in

een fraaie hof met schommel.

Twee zeer actieve leden verloor Het A-Kwar-

tier in maart 2002 aan de gemeenteraad: de

voorzitter van de Bouw en Verkeerscie Ad

Prins en Fleur Woudstra, veertien lange jaren

voorzitter van de hele vereniging. Zij kreeg

een officiële afscheidsreceptie op 26 april,

niet toevallig de dag dat zij, volstrekt onwe-

tend, ’s morgens op het stadhuis koninklijk

onderscheiden was. De receptie werd een van

de grootste feesten van de vereniging.

Na een kort interim-voorzitterschap van Hans

Imelman nam Gieneke Dijkstra in de verga-

dering van oktober 2002 de voorzittersha-

mer ter hand. Enthousiast ging zij van start.

Onder haar leiding formuleerde het bestuur

een inspraakreactie op de Binnenstadsvisie.

Daarin werd net als eerder bij het Bestem-

mingsplan en de Prostitutienota gepleit voor

verplaatsing van de raamprostitutie.

Als nieuw punt werd er veel meer aandacht

gevraagd voor het bewonersparkeren, vooral

voor bewoners binnen de Diepenring.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:FleurWoudstrakrijgtdoorburgemeesterJacquesWallage eenkoninklijkeonderscheidingopgespeld,2001• midden:affichevoorafscheidsreceptievoorzitterFleur• onder:nieuwevoorzitterwordtGienekeDijkstra

• sportinhetA-Kwartier.links:wandelaarsdiehetPieterpadlopen,komendoordebuurt• midden:roeiersindeA• rechts:ookde(halve)marathongingdoorhetA-Kwartier

41

Immers bij de plannen voor de herinrichting

van het Hoge der A was gebleken dat veel

bewoners zwaar tilden aan het verlies van

P-plaatsen. Ook was er grote ontevredenheid

over het beperkte aantal vergunningen, de

hoge prijs van een vergunning en het ontbre-

ken van een bezoekerspas.

Juni 2003 kwam de Binnenstadsvisie ter

sprake in een raadscie. Gieneke verraste alle

aanwezigen toen zij vertelde dat bij verplaat-

sing van raamprostitutie ruimte zou ontstaan

voor een Gronings Quartier Latin en dat daar-

voor al de eerste stappen gezet waren door

vertegenwoordigers van A-Kwartier, Universi-

teit en winkeliers van de Oude Kijk. Quartier

(later omgevormd tot Katjee) zou een buurt

kunnen worden van kleine (ambachtelijke)

bedrijfjes, winkels, ateliers en woningen voor

Jan en alleman, ook Jan student. Kortom een

levendige buurt, aantrekkelijk voor bewoners,

stadjers, ommelanders en buitenlanders.

Onderzoeksbureau Intraval presenteerde in

september 2003 ‘A-KWARTIER GERAAMD

Onderzoek overlast raamprostitutie en woon- en

leefklimaat Groningse A-Kwartier’.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven&onder:in2004wordtbegonnenmetdeaanpassingvanhet HogederA;erkomenbomenbij&debekendegelesteentjes&kinderkopjes veranderenhetaangezichtvandestraat

• links:in2002komtdeGironaarGroningen.Indebinnenstadwordtdeproloog gereden,eenindividueletijdrit,dieooklangshetHogederA&deBrugstraatgaat• rechts:inventievebewonersvanHogederA7hebbeneeneigentribunegebouwd

42

In plaats van de verwachte afname van over-

last door de legalisatie van de raamprostitutie

bleek die overlast in 2003 nog net zo groot

als in 2001 en van een verhoudingsgewijs

hoog niveau, vergeleken met buurten elders

in Nederland. Ook de cijfers voor criminaliteit

en voor veiligheidbeleving waren onthutsend.

Maar ondanks de belofte van wethouder

Smink, zelfs schriftelijk vastgelegd, dat bij

gelijk gebleven overlast verplaatsing van

raamprostitutie bespreekbaar zou worden

draaide het college nu hiervoor weg. Ger

Euwals besloot daarom te stoppen met het

secretariaat van Het A-Kwartier en van Gro-

nings Quartier Latin.

Begin 2004 maakten de grijze stoeptegels en

de rode klinkers van het Hoge der A plaats

voor gele steentjes en donkerblauwe kasseien.

De herinrichting leverde een prachtig gezicht

op maar veel ellende voor fietsers. Hotsebot-

send reden zij over de fietshoofdroute. Veel

fietsers kozen voor de gele steentjes tot schrik

en ergernis van de voetgangers. Nog voor

2005 veranderde de volksmond Hoge der A

in HOBBEL der A.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:HogederAopdeschop,2004• onder:GerEuwals(rechts)neemtafscheidalssecretarisin2004 NaasthemHenkNienhuis&(staand)HansImelman

• sommigewinkelsverdwijnen,anderekrijgeneennieuweinvulling&weeranderelijkenheteeuwigeleventehebben• links:voormaligekantoorwinkelMeulemavanderEsaandeOudeKijkin‘tJatstraat• midden:watbegonalseensigarenzaakis25jaarlatereenfietsenwinkel,OudeKijk,hoekVisserstraat• rechts:slijterijVanErp,GroteKrommeElleboogisal90jaareenbegrip

43

• Persoonlijke notities •

• Jo van Dijk overlijdt 13 april 2000.

Vrijwel elke buurtbewoner kende hem.

Trouw hing hij de posters voor buurtactivi-

teiten op en nam hij deel aan de buurtfiets-

tochten. Jo was een fenomeen: een lyrisch

kunstschilder, een begaafd pianist, een sociaal

man met een groot, rood hart.

• Marja van der Veen schrijft vast voor

de A-krant Andersom. Deze columns blinken

uit door hun onvoorspelbaarheid en fijnzin-

nige waarnemingen.

• Ook Ton Los heeft jarenlang in de A-

krant een eigen rubriek A-culinair, waarin hij

de lezers laat genieten van zijn grote kennis

van bijzonder en heerlijk voedsel en drank.

• Jan Roel Post nodigt in 2001 de

buurt uit voor een boottocht op zijn Shipdock

III. Doel Garnwerd. Twee foto’s op de omslag

van A-krant 2 2001 en een geestdriftig verslag

van Ick Sing vertellen over het succes.

Het blijft niet bij deze ene keer. Jan Roel vaart

jaar in jaar uit honderden buurtbewoners de

stad uit op zijn prachtboot.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:schilderJovanDijkoverlijdtin2000• midden:deShipdockIIIaanhetHogederA• onder:schipperJanRoelPostvandeShipdockIII

• links:hetHeykenshuys,eenvoormaligehypotheekbank,issinds10jaarKamphuisKookwinkelnaastdeA-brug• midden:deHanzewinkelaandeA-kerkverkooptspecialeproduktenuitHanzesteden• onder:dekarakteristiekegevelvantabaksspeciaalzaakA-Kerk,hoekA-kerkhof,A-kerkstraat

44

45

• De laatste jaren 2005-2010 •

Op vrijdag 13 mei 2005, geen ongeluksdag,

begint het vierde lustrumfeest met receptie en

opening van de foto-expositie De achterkant

van het A-Kwartier, een project van Margriet

Ferwerda en Yvonne van Weegberg. Ook voor

de vierde, naar later blijkt de laatste keer heb-

ben Margriet en Warmolt Brouwer een boek

samengesteld van de artikelen Onze buurt in

de A-krant. Geschiedenis binnen loopafstand,

vol buurthistorie, wordt stadshistoricus Beno

Hofman aangeboden door voorzitter Gieneke

Dijkstra. Op zondag gaat het feest verder met

een puzzeltocht door eigen buurt en directe

omgeving. De tocht eindigt op het Klapper-

pleintje. Daar in volle zon rusten de deelne-

mers uit op het terras van de Klapper met een

lekker glas. Prijzen worden bekend gemaakt.

Dan kan er gegeten worden: Indonesische

specialiteiten van Harrie de Vries. Zaterdag-

avond 21 mei is het feest in de bovenzaal van

Huis De Beurs met uitzicht op de Vismarkt.

Het duo Maarten en Janneke delen de bezoe-

kers bij binnenkomst in in vier groepen en

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:historicusBenoHofmankrijgthetboekvan WarmoltBrouweraangeboden,2005• midden:deelnemersaandespeurtocht• onder:ophetterrasvandeKlapper

• links:brandindeA-straat,november2006• midden:in1985branddede(toengekraakte)voormaligepuddingfabriekAtlantaaanhetHogederA13af. daarnaast:HogederA13anno2010• rechts:bustewaterin2008aanhetHogederAbijdeVisserbrug

46

laten deze groepen tegen elkaar uitkomen

met allerlei hoofd- en handopdrachten.

“Plezier voor tien dus en je leerde je buurtgenoten

goed kennen.’ ‘Na de pauze moesten de voeten

van de vloer en dat gebeurde dan ook en hoe. Van

jong tot oud, van (zeer) geoefend tot doe maar

iets als je maar beweegt, was met zichzelf en

elkaar aan de zwier. Heerlijk, niet in de laatste

plaats door de meeslepende muziek van de band

Tekielja”. Aldus Joke Hamer in A-krant 2 2005

Prachtig feest. Minder goed nieuws was dat

Gieneke Dijkstra in het najaar aangaf dat zij

niet langer haar voorzitterschap kon combi-

neren met haar drukke werkzaamheden. Met

veel plezier heeft zij drie jaar de vereniging

geleid. “Het leukst vond ik samen met een club

mensen nieuwe ideeën te lanceren en plannen

te maken. Zo zag ik het Katjee geboren worden

en de ruimtelijke kwaliteit van de woonomge-

ving verbeteren zoals in de Speldemakershof.”,

schreef zij in haar afscheidsartikel in A-krant

4, 2005.

De vereniging kreeg het moeilijk om het

bestuur getalsmatig op peil te houden.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• boven:presentatieduoMaarten&Jannekemetdaarachter Bingo-scheidsrechtersGerEuwals&MargrietFerwerda• midden:constructiesmakenmetrietjes• onder:debandTekielja

• oud&nieuwinhetA-Kwartier:toasten,eenvreugdevuur&vuurwerkaanhetHogederA,2006/2007

47

Hadden voor Gieneke al Jet ter Heegde en

Ger Euwals het bestuur verlaten, na haar ver-

huisden eerst Henk Nienhuis en later Yvonne

van Weegberg uit de buurt. De gezondheid

van de secretaris Dorothée van Kemenade liet

regelmatig niet toe te doen wat zij graag wilde

doen. Oude rotten als Hans Imelman, Henk

Cuperus en Margriet Ferwerda hielden de

zaak draaiend ondersteund door enkele nieu-

welingen. Alle vaste zaken: de maandelijkse

bestuursvergaderingen, het tweemaandelijks

overleg met gemeente en politie, de twee

algemene ledenvergaderingen per jaar, de

maandelijkse buurtborrels, de jaarlijkse boot-

tocht met de Shipdock III en toen Jan Roel

Post in 2008 vanwege gezondheidsredenen

moest afhaken met de Leviathan van Gerrit de

Goede, dat alles ging gewoon door.

Veel tijd ging zitten in het vernieuwen van de

website www.a-kwartier.nl

Ook vond incidenteel actie plaats. Toen de

A-brug april 2007 voor alle verkeer dicht

ging werd de kans gegrepen om onder het

motto A-KWARTIER VOOR FIETSPLEZIER

handtekeningen in te zamelen voor een fiets-

vriendelijk wegdek op het Hoge der A. Veel

fietsers, het hobbelen spuugzat, onderteken-

den. Drie wijkorganisaties betuigden adhesie.

De Fietsersbond afd. Groningen deed mee.

Marketing Groningen pleitte voor aanpassin-

gen. Veilig Verkeer Nederland afd. Groningen

nam persoonlijk poolshoogte, fietste een

aantal rondjes en rapporteerde dat maatrege-

len dringend gewenst waren. Tot vandaag toe

zonder resultaat. Hoge der A is nog steeds

• boven:vanwegedekinderkopjesfietsenveelmensen overdestoepvanhetHogederA• handtekeningenactievooreenfietsvriendelijkwegdek,2007• onder:in2009verdweendeA-brugvoorreparatie;fietsers& wandelaarsmoestenzolangovereennoodbrug

48

Hobbel der A.

Eind 2007 viel bij buurtbewoners met een

parkeerplaats in de buurtstalling een brief in

de bus met verbijsterend nieuws. Het tarief

voor een buurtstallingsplaats zou van 39 euro

omhoog gaan naar 61 in 2008 en naar 85 in

2009. Deze absurde verhoging, geheel in

strijd met de huurcontracten, leverde volop

gespreksstof voor menig buurtborrel. Verzet

hiertegen, ook vanuit onze buurt, leidde al di-

rect tot intrekking van deze eerste brief. Toch

bleef de verhoging telkens weer terugkomen

en weer afgewezen. Pas in januari 2010 stelde

de raad de Parkeernota vast. De tarieven gaan

minder en langzamer omhoog dan in 2007

aangekondigd maar tegenstanders sluiten een

gang naar de rechter niet uit.

Zomer 2008 meldt zich een oude bekende bij

het bestuur. Na zes jaar afwezigheid wil Fleur

Woudstra zich weer als gewoon bestuurslid

gaan inzetten voor de buurt. Haar portefeuil-

le: activiteiten. In A-krant 3 somt zij op wat

er nog allemaal in 2008 gaat gebeuren: een

stadswandeling met als gids Pieter Bootsma,

een lezing door Ynte de Groot over Syrië en

de Syrisch-Orthodoxe kerk, een wijnproeverij

door vinoloog Enrico Haima. De buurtbor-

rel wordt verrijkt met de Zeepkist. Bedoeling

is dat op elke borrel een buurtbewoner vijf a

tien minuten iets vertelt over wat haar/hem

bezig houdt. Een schot in de roos! September

2008 sprak Anneke Walsma als eerste over

haar passie kunst. Opvolgers van haar waren

Tine Rinds over het maken van een bronzen

beeld, Jan Bel over ‘opdrukkertjes’ en velen • boven:affichevoordemaandelijksebuurtborrel,2010• midden:JanBel,grootliefhebbervan‘opdrukkertjes’• onder:wijnproeverijmetEnricoHaimainhetbuurtpand,2009

49

volgden. Niet alleen de gezelligheidsactivitei-

ten krijgen een sterke impuls; ook bestuurlijk

waait er een frisse wind.

De Overlastcommissie (ROC) krijgt het druk

met het Intravalrapport Inventarisatie raam-

prostitutie gemeente Groningen dat in april

2009 verschijnt. In dit rapport wordt de

mogelijkheid van verplaatsing van de raam-

prostitutie van A-Kwartier naar Nieuwstad

onderzocht. Dat blijkt te kunnen. Burgemees-

ter Wallage, die de buurt toegezegd had dit

rapport nog vóór zijn vertrek in het college te

bespreken, houdt zich daaraan. Het resultaat

is dat de raad voorgesteld wordt raampros-

titutie te concentreren in de Nieuwstad. De

raad neemt vrijwel unaniem het voorstel aan.

Kortom: de vereniging bruist weer. Dit brui-

sen wordt echt spatten in augustus.

Bij de manifestatie Van Kogge tot Coaster is

buurtpand De Oude Drogisterij omgetoverd

in De Oude Herberg, een middeleeuwse

taveerne. Buurtbewoners leveren een flinke

bijdrage aan het enorme succes van dit mari-

tieme feest, opgezet door het Scheepvaartmu-

seum en Groninger WelVaart.

Zouden de zeven oprichters van 14 mei 1985:

Margriet van Rens, Marijke Drees, Sabine

Muller, Warmolt Brouwer, Gerard Eikelboom,

Ger Euwals en Hans Imelman ooit gedacht

hebben dat ze aan de wieg stonden van een

organisatie die zo’n roemrucht leven zou gaan

leiden?

Waarschijnlijk niet.• boven:dekoggevaartbinnenvoordemanifestatie ‘VanKoggetotCoaster’,2009• onder:omslagvanhetjubileumnummervande A-krant,2010

50

51

A-kwartier

Mij is mijn plek in deze buurt

alleen maar voor beperkte tijd

(tot ik ten slotte overlijd

of anderszins verdwijn) verhuurd.

De buurt is minstens evenzeer

het onvervreemdbare domein

van allen die er niet meer zijn,

de buurtbewoners van weleer.

Ik hoor hun voetstap, waar ik ga,

als weerklank van de mijne gaan

’s nachts in de Visserstraat, de Laan

en langs de kades van de Aa.

De tijden schuiven door elkaar

terwijl ik lopend door de wijk

naar de vertrouwde gevels kijk;

mijn biotoop – nog hoeveel jaar.

Jean Pierre Rawie

52

• winter •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53

54

55

56

• oranje •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

• Koninginnedag:altijdeengrootfeestinhetA-Kwartiervooralinde KrommeEllebogen&indeTurftorenstraat In2004kwamzelfsdekoninklijkefamilieevenlangs.• onderlinks:buurtmopsLucasinoranje-stemming• onderrechts:defamilieopderommelmarktinde Stoeldraaierstraat,1996

58

59

60

• bouwen •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

Nieuwbouw,verbouw&plannen

•linkerpagina:woonhuis&kantoorvanarchitect PimBenus,Lutkenieuwstraatje,1994

Dezepaginav.l.n.r.

• nieuwbouwSledemennerstraat,eindjaren‘80 ontwerp:architectenbureauOlsmeijerdeGraaf• appartementenaandeNoorderhavenopde plekvandevoormaligepakhuizenvan VandeBorg&Heslinga,ontwerpTheoOving,‘86• nieuwbouwaanhetLagederAnr.15, ontwerp:architectenbureaudeZwarteHond• heteerdergekraaktepakhuisvanWaterborg, LagederA,nuomgebouwdtotappartementen• grootseplanneninhetLutkenieuwstraatje: 24appartementenonderdetiteldeKaatsbaan ontwerp:architectenbureaudeZwarteHond• daaronder:artist-impressionvanhoedeKaatsbaan eruitgaatzien• onder:nietallenieuwbouwisevenfascinerend: Sledemennerstaat32/34&daarnaast deburenop38/40

62

• van kogge tot coaster •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63

VanKoggetotCoasterwaseeneenmaligmaritiemevenementin2009.Hetvondplaatsvan7totenmet16augustusrondomhetHoge/LagederA&hetNoordelijkScheepvaartmuseum.MettalvanactiviteitenwerderstilgestaanbijdemaritiemegeschiedenisvanGroningen.OndermeermeteenvirtuelepresentatieinhetScheepvaart-museumvanhetlevenindemiddeleeuwen.Tussende10&15duizendbezoekersbezochtenhetevenement.• bovenrechts:deKamperKoggenaastcoasterdeAnda• buurtbewonersdedeninmiddeleeuwsekledingmee• linksmidden:wethouderJaapDijkstrahefthetglasopdeopening

64

65

66

• schepen •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

68

69

• linksboven:eendagnadedoodvanschipperKarstThadensin2008, zonkzijnlevenswerkhet(replica)VOC-schipdeAbelTasman,geheel gemaaktvanwrakhout.Enigetijdlaterwerdhetschipweggesleeptuitde Noorderhaven• rechtsboven:vlootschouwin1990• rechts:ookSinterklaaskomtjaarlijksmeteenklassiekschipbinnenvaren• linksonder:schepenalsinspiratiebronvoorkunstenaars: aquarelvanWouterOkel

70

• mensen: wonen & werken •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

• linksboven:SintMaarten1990• daaronder:straatmuzikantindeBrugstraat2010• daaronder:in2008werddeoudeUurwerkernogeensgekraakt• onder:zoonRonisgeslaagdin2003&verloochentzijnlinkseidealenniet• rechtsboven:zittendemedewerkervandefirmaStoel,2010• onder:peinzendinhetzonnetjelangsdeA

72

• linksboven:medewerkersvandeNOVO-konditoreiindeStoeldraaierstraat• daaronder:hetRodeKruisparaatbijeenvandeGrachtconcerten,2008• daaronder:reigersazenopdevangst,HogederA• rechtsboven:schilderDickieaanhetwerkaandeNoorderhaven• daaronder:inhetzonnetjebuiteneten,HogederA• rechtsonder:eengoedglasnagedanearbeid,HogederA

73

• linksboven:samenmetdehondluisterennaareengrachtenconcert• daaronder:zonnenonderhetwakendoogvanAlettaJacobs,OudeKijkin‘tJatstraat• pakhuizenwordensomsmensenpakhuizen(VoorheenAdriani,HogederA)• rechtsboven:rubberbotenmetbenen,HogederA• daaronder:tot1995warenAtti&PietMulderdemelkboerenvandewijk,collectieRHC GroningerArchieven(2290-3085)• onder:hetA-Kwartierisookeenboekenbuurt;antiquariaatTimbuctoo,Turftorenstraat

74

• uit met de buurtvereniging •

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

• linksboven:achtkeervoerschipperJanRoelPostmet deShipdockIIImetbuurtbewonersnaarGarnwerdc.q. hetterrasvanCaféHammingh• daaronder:schipperGerritdeGoedevandeLeviathan namhetin2008overvanJanRoel• rechtsboven:secretarisHenkCuperusduikt manmoedighetReidiepin• daaronder:deShipdockIIIvaarthetHogederAop.• rechtsonder:eent-shirtissomseenstatement

76

77

• linkerpagina:stadswandelingmetWarmoltBrouwer, hierindetuinvanhetMepschengasthuis, OudeKijkinhetJatstraat4,eindjaren‘90• linksboven:excursienaardesuikerfabriek,2003• daaronder:JetterHeegdebereidtdesnert,2002• daaronder:lustrumfeest2005,cafédeBeurs• onder:melkboerenechtpaarAtti&PietMulder stoppenmethunwerk&wordengehuldigdtijdenshet 2elustrumfeestin1995• rechtsboven:antiquairsDiederikNinckBlok&Greetje Grijpmataxereninhetbuurtpand,middenjaren‘90• daaronder:snertmaaltijdinhetbuurtpand,2002• rechtsonder:dansenophetlustrumfeest2005

78

• Buurtvereniging Het A-Kwartier 1985-2010 •Voorzitters: Margriet van Rens, Fleur Woudstra, Gieneke Dijkstra, Hans Imelman Secretarissen: Ger Euwals, Dirk Tijmons, Hans Buis, Henk Cuperus, Dorothée van KemenadePenningmeesters: Hans Imelman, Henk Cuperus, Huub Thomaes, Henk Nienhuis, Jelmer KammingaA-krant: Margriet Ferwerda

Bestuursleden: Anneke van Gelder, Margriet Ferwerda, Gerda Simonides, Jan Zwartsenberg, Bernadette Reussien-Bos, Gerard Gosen, Do Kester, Hans van Dijk, Greddy Huisman, Hendry de Boer, Erik Kleyn, Gerard Woldendorp, Hans Imelman, Anneke van Mourik-van Herk, Cees van Mourik, Ger Euwals, Fien Knip, Anne van der Veen, Jet ter Heegde, Henk Cuperus, Klaas Siersema, Denies Margry, Yvonne van Weegberg, Krista Stol, Jelmer Kamminga, Steven Walstra, Fleur Woudstra

Sommige bestuursleden zijn vanaf het eerste begin tot nu toe werkzaam voor Het A-Kwartier. Margriet Ferwerda gaf van 1985-2010 leiding aan alle A-kranten. Ger Euwals was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren secretaris, bestuurslid, weer secretaris en vanaf 1987 tot nu redactielid van de A-Krant. Ook stuurt hij het A-mailbulletin rond. Hans Imelman spant de kroon. Hij was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren penningmeester, bestuurslid activitei-ten, waarnemend voorzitter in 2002, weer bestuurslid activiteiten en sinds 2005 voorzitterBelangrijk voor onze vereniging ook de vele, vele buurtbewoners die in de loop van de jaren lange of korte tijd lid waren van de diverse commissies of van de redactie van de A-krant. Maar het belangrijkste van alles voor onze buurtvereniging: de leden zelf. Heel veel van hen kwa-men trouw naar de ledenvergaderingen, naar actiebijeenkomsten, de buurtborrels, naar bijzondere activiteiten als Sinterklaasvieringen, Nieuwjaarsvisites, fietstochten, stadswandelingen, boottochten, lustrumfeesten en nog veel meer.Ons A-Kwartier is vóór en dóór de buurtbewoners zelf geworden tot de boeiende en bloeiende buurt zoals die nu in de stad bekend staat.

Artikel 1 lid 2 zal voortaan luiden als volgt:2. Het werkgebied van de vereniging wordt begrensd:Aan de westzijde door de oostzijde van de WestersingelAan de noordzijde door het water van de Reitdiepskade en de Noorderhaven ZZ.Aan de oostzijde door de gehele Oude Kijk in t Jatstraat en gehele Stoeldraaiersstraat, enAan de zuidzijde door het A-kerkhof N.Z ,Aan de westzijde van het A-kerkhof W, Aan de zuidzijde door de noordzijde van de Schuitermakersstraat,De Kleine der A, de Pottersbakkersrijge en de nieuwbouw van de Westerkade(oude bebouwing)

• Het werkgebied omvat de volgende straten:A-Kerkhof, AKerkstraat, A-Poortenmolendrift, A-straat, Brugstraat, De Laan,De Kuipersplaats, Dwarsstraat, Gasthuistraatje, Grote Kromme Elleboog,Hoekstraat, Hoge der A, Kleine der A, Kleine Kromme Elleboog, Lage der A, Lutkenieuwstraat, Noorderhaven Z.Z., Oude Kijk int Jatstraat, Pottersbakkersrijge, Reitdiepskade, Schuitemakers-straat NZ, Sledemennerstraat, Speldermakersgang, Stoeldraaiersstraat, Turftorenstraat, Uurwer-kersgang, Verlengde Visserstraat, Vishoek, Vierde en Vijfde Drift, Visserstraat, Westerbinnensingel , Westerhavenstraat, Westerkade (oude bebouwing), Westersingel OZ.

79

• Inhoudsopgave •

Voorwoord 5

Vooraf 6

Een bewonersorganisatie 8

De eerste stappen 11

1986-1990 15

375-jarig bestaan RUG 19

Buurtpand en lustrum 21

1990-1995 23

De jaren 1995-2000 31

Van 2000 tot 2005 37

Persoonlijke notities 43

De laatste jaren 2005-2010 45

‘A-kwartier’ door Jean Pierre Rawie 51

Bijlage 1: Winter 52

Bijlage 2: Oranje 56

Bijlage 3: Bouwen 60

Bijlage 4: Van kogge tot coaster 62

Bijlage 5: Schepen 66

Bijlage 6: Mensen: wonen, werken 70

Bijlage 7: Uit met de buurtvereniging 74

Bijlage 8: Buurtvereniging Het A-Kwartier 78

Colofon 80

80

• colofon •

tekstGer Euwals

samenstelling & vormgevingHan Santing

drukDrukkerij de Marge, Groningen

bindwerkWitlox, Groningen

uitgaveBuurtvereniging Het A-Kwartier

speciale dank aanLustrumcommissie Het A-KwartierMichael HermseKlaas de VriesHester ten HoopenHarm RenkemaBob van DijkAlexander MartensAnneke van GelderJean Pierre RawieMargo van der Sluis

Niets van deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/ofopenbaar gemaakt worden zondervooraf toestemming te hebbenverkregen van Buurtvereniging‘Het A-Kwartier’email: buurtcentrum@a-kwartier.nl

ISBN/EAN: 978-90-808686-6-3

Bronvermelding foto’s

Onze speciale dank aan iedereen voor het ter beschikking stellen van hun beeldmateriaal voor dit boek.Niet in alle gevallen is het gelukt de naam van de fotograaf te achterhalen. Hiervoor onze oprechte verontschuldiging.

De nummers & letters achter de namen van de fotografen geven aan op welke pagina hun foto staat & op welke plek op die pagina: van links naar rechts & van boven naar beneden

Omslagfoto: Eric Kieboom, Vliegerfoto ©2009

• Toos Bruins (6a/19a t/m f/32a,c/41d/43d/55d/67a) • Han Santing(6b,c,e/9c,d/21b,e,f/22c/23b,c/24/25c/26/27d/28a,d,e/30/32b,d/33b/35b,e/36/37d/38d,e,f/40d/41a,b,c/42a,c,d,e/43c,e,f/44/46d,e,f/48b/52/53a,c,e/54/55b/57b,c,d,e/58/59a,b,d,e/61a,b,d,g,h/68/69d/70/71a,b,c,f/72/73/74/75d)• Groninger Archieven (6d/15d,e/37f ) Erik Tjalinks (7a) • Fleur Woudstra (7b/16a/29a,b,c/39d/55e) • Roel Kramer (43b/61e) • Engel Lameijer-Winschoter Courant- (8a) • Alex Denekamp (8c) • Lesneyman (8d/43d) • Elmer Spaargaren (9a/17b) • Gerrit Stel (10/17c/32e) • Henk Cuperus (11c,d) • Grunn.nl (13b) • Mariska de Groot (14) • Dirk Tijmons (15c) • Dick Snaterse (16d,e) • Jan Glas (17d/20/27e/53b) • Carla van Veen (22d,f ) • Marcel Dorel (22e) • Hans Imelman (25e/27b/31a,b,c,d/35a/40e/45a/46a,b,c/56/75a,b,e,f,g,h) • JP Kusters (25d) • VIPphoto (27c) • Francis van Dijk (33a) • Frank van Steenhoven (33c) • Margriet Ferwerda (34b/45b,c/57a/77a) • Cees Beikes (34d) • Margo van der Sluis (35d/45g) • Jan Willem van Vliet (39b) • Douwe Anne Walsma (43a) • Jeroen Hillenga (45f ) • Jan Willem Kok (47c,d/59c) • Hans & Tineke Mulder-Orsel (48c/59b/67b) • Bob van Dijk (49a/62/63/64/65/69a) • Bert Nienhuis (51) • Pim Benus (60) • de Zwarte Hond (61f ) • Winterwel-vaart (67c) • Klaas Heiligenberg (67e) • Geraldos (71e) •Frank Straatemeier (73d) •

Veel foto’s komen uit de albums van Warmolt Brouwer & Ger Euwals. Bij deze foto’s was het vrijwel onmogelijk om achter de naam van de fotografen te komen.

De ingezonden foto’s zullen binnenkort te zien zijn op de website van de buurtvereniging:

www.a-kwartier.nl/buurtvereniging

81