Signalering van (hoog)begaafdheid
Achtergrond screening:Ontwikkeling en uitgangspunten
Visie op (hoog)begaafdheid
Screeningsinstrument: Werkwijze en functionaliteiten
Achtergrond screeningOntwikkeling en uitgangspunten
Ontwikkeling Achtergrond:
Technische Cognitiewetenschap Psychologie
2005: Start ECHA opleiding 'Specialist in Gifted Education' 2006-2007: Studiedagen m.b.t. gebruik signaleringsinstrumenten
Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafheid(DHH) Begaafdheid In Beweging (MHR) SiDi R
2007: Pilot verrijkingsgroep "8+" op het VO (zonder intake/screening) 2008: Scriptie en onderzoek o.b.v. bestaande instrumenten 2008-2009: Onderzoek naar signalering in de praktijk
3 Regio's: Noordoostpolder en Urk, Gooi en Eemland, Den Haag 48 scholen met >9000 leerlingen
2008-2012: Ontwikkeling eigen tools Eenduidige intakeprocedure voor regionale overkoepelende voorzieningen 6/7+ en 8+ (2
VO scholen, 50 basisscholen + Speciaal Onderwijs) Screeningsinstrument (Hoog)begaafdheid In-Zicht Deskundigheid is noodzakelijk voor interpretatie, dus uitgangspunt! Jaarlijks updates o.b.v. (eigen) ervaringen en feedback van gebruikers
Uitgangspunten -1 Het verzamelen van informatie is doelgericht
Het biedt voldoende houvast voor het beantwoorden van de relevante vragen en is hierop ook expliciet gericht
De tijdsinvestering voor de betrokkenen is zo efficiënt mogelijk Uitvoering van de procedure is praktisch haalbaar, uitvoerbaar (en
betaalbaar)
De respondenten betreffen in ieder geval ouders en leerkracht, met ter aanvulling en vergelijking de leerling Ouders zijn als ervaringsdeskundige een belangrijke informatiebron Beeld van de leerling geeft een indruk van hoe de leerling zichzelf
ervaart en biedt aanvullende informatie bij verschillen van inzicht Gesprekken met ouders en leerlingen zijn erg belangrijk en kunnen
effectiever plaatsvinden aan de hand van vooraf verzamelde informatie
Uitgangspunten -2 De antwoorden zijn eenvoudig en systematisch te
vergelijken Overeenkomsten en verschillen van inzicht tussen
respondenten worden in één oogopslag duidelijk, zowel met betrekking tot de ingevulde antwoorden als de omschrijvingen waarop deze van toepassing zijn
Gegevensverwerking is waar mogelijk en zinvol geautomatiseerd Er is geen extra bewerking nodig als dit in feite, gebaseerd op
de ingevulde antwoorden van verschillende respondenten, ook geautomatiseerd verwerkt kan worden tot een verslag dat overzichtelijk en direct bruikbaar is als basis voor de vervolgstappen
Uitgangspunten -3 De resultaten worden overzichtelijk verwerkt tot
grafische weergaven Bij terugkoppeling naar de ouders en leerkracht kan dit gebruikt
worden als hulpmiddel bij het gesprek en bijdragen aan een voor de betrokkenen transparante werkwijze
De resultaten dienen ter ondersteuning van een deskundige op het gebied van (hoog)begaafdheid Voor de uiteindelijke interpretatie is deskundigheid altijd een
vereiste en vindt eerst terugkoppeling met de respondenten plaats, de resultaten zijn basis voor een gesprek
Er worden geen automatische adviezen of suggesties gegenereerd, dit is en blijft de taak en verantwoordelijkheid van de deskundige gebruiker
Uitgangspunten -4 Tools zijn modulair van opzet en hierdoor flexibel
inzetbaar Het is niet altijd noodzakelijk om voor alle leerlingen, van alle
betrokkenen, in alle situaties, alle gegevens te verzamelen Toepassing naar inzicht van de gebruiker, er is niet één vaste
werkwijze verplicht Alle beschikbare informatie die is verzameld en ingevoerd,
wordt verwerkt en weergegeven in de resultaten
Hoogbegaafdheid In-Zicht
Knelpunten
DemotivatieOnderpresteren
OMGEVING
LEERLING
Onvoldoendedeskundigheid
Onvoldoendedraagvlak
Geen budget
Geen passende begeleiding en onderwijsvoorzieningen
Gebrek aan visie
Geen beleid Gebrek aan inzicht in noodzaak, meer-waarde en mogelijkheden m.b.t. onderwijs op maat voor (hoog)begaafde leerlingen
Gebrek aan tijd
Andere prioriteiten
Gebrek aan middelen en materialen
Signalering: leerlingen worden niet (h)erkend
Gevolg(waarneem-
baargedrag)
IMPASSE a.g.v. elkaar versterkende vicieuze
cirkels
Systematiek voor vaststellen onderwijsbehoeften Met welk doel? Op basis van welke informatie? Welke betrokkenen in welke “fase”?
Aandachtspunten
Systematische inbedding (protocol / werkwijze) In relatie tot beschikbare mogelijkheden (onderwijsaanpassingen) Aansluiten bij bestaande werkwijzen (Beter) gebruik maken van beschikbare leerlinggegevens Benutten van aanvullende instrumenten, waar mogelijk en zinvol Doelgericht (aanvullende) informatie verzamelen Ondersteuning van deskundige bij praktische vertaalslag
“Vaststellen” van (onderwijs)behoeften
Hoe kan aangesloten worden bij de ontwikkelingsmogelijkhedenen behoeften van de individuele ((hoog)begaafde) leerling op cognitief, sociaal én emotioneel gebied?
Onderwijs “verrijken”
Signaleren Onderwijsaanpassing ‘Identification Placement’ model
Structureel volgen Passend onderwijs ‘Assessment Education’ model
Stimulerend signaleren structureel rijk onderwijs voortdurend afstemmen
dus: in interactie mét de leerling
Rijk onderwijs !
"Ik verwacht van jullie allemaal dat jullie onafhankelijke, creatieve en kritische denkers worden die exact zullen doen wat ik zeg!"
Hoe signaleren??? Hoe creëer ik een rijke leeromgeving, die …
talenten stimuleert? rijke, stimulerende leeractiviteiten intrinsiek motiverende materialen (instrumenten) nieuwsgierigheid prikkelend effectieve interventies / professionele begeleiders
talenten niet afremt? demotivatie voorkomt door passende uitdagingen aanpassingsgedrag overbodig maakt binnen een niet-egalitaire cultuur
die uitgaat van verschillen (differentiatie) niet eerst signaleert, dan pas “verrijkt”,
maar: voortdurend afstemt en inspeelt op capaciteiten en interesses
Hoe zorg ik dat alle talenten zichtbaar mogen zijn en kunnen worden?
… zodat er altijd iets te signaleren is???
(Ver)rijk(t) onderwijs
gemiddeld bovengemiddeld zeer hoog
Compacten & verrijken (20-30%)
per vakgebied!
Uitgaand van een basisaanbod (bijv. reguliere methode), dat is afgestemd op “gemiddelde” leerlingen, heeft circa 30-40% van alle leerlingen structureel een
verrijkend aanvullend aanbod nodig, op één of meerdere vakgebieden!!!
Mate van gewenste differentiatie is groot: een hele uitdaging om een
afgestemd verrijkend aanbod samen te stellen voor bovengemiddelde t/m
(hoog)begaafde leerlingen
Doelen verrijkingsklas Omgang met gelijkgestemden
Samen werken en leren (na schooltijd: samen afspreken)
Begeleiding Faalangst, gebrekkige werk- en leerstrategieën, etc. Gespecialiseerde begeleiders!
Inhoud en activiteiten Afstemmen op (hoog)begaafden Aansluiten op àndere manier van denken en leren
Passend en uitdagend onderwijsaanbod Inspelen op brede interesses Aansluiten op eigen interesses
Een àndere belevingswereld…
Samenstelling van een gemiddelde klas
een hoogbegaafde leerling
Welke onderwijsaanpassing het beste?
Dit verschilt per leerling!
In de meeste gevallen:Verschillende onderwijsaanpassingen
noodzakelijk om tegemoet te komen aan álle behoeften van
een (hoog)begaafde leerling
Uitgangspunt: Wat heeft deze leerling op dit moment nodigom tegemoet te komen aan zijn behoeften op cognitief, sociaal en emotioneel gebied?
Visie op (Hoog)begaafdheidKennis, vaardigheden, attitudeInzicht, ervaring, affiniteit
"Ik zie, ik zie wat jij niet ziet…"
Signaleren = (kennen herkennen verkennen) erkennen
Erkennen
Kennen
HerkennenVerkennen
Basis: kennis Voor alle leerkrachten / begeleiders
Leer- en begaafdheidskenmerken Kenmerken onderpresteren Profielen begaafde leerlingen Passende onderwijsvoorzieningen Rijke leeromgeving
Zicht op en inzicht in: Belemmerende factoren Aandachtspunten Stimulerende factoren Aanknopingspunten
Vereist specifieke expertise ter ondersteuning
Signalering o.b.v.
indicatoren
Herkenbaar?
Alle ouders denken en willen dat hun kind (hoog)begaafd “is”?
Sociaal en emotioneel achter??? Of cognitief, sociaal en emotioneel voor?
Tja… af en toe ook best vermoeiend, die (van nature) oneindige nieuwsgierigheid… maar ook: genieten! vooral stimuleren dus!Toch afremmen???Aanpassingsgedrag is geen probleem???(Hoog)begaafdheid uit zich altijd (nog) in hoge prestaties???
(H)erkenning van begaafde leerlingenStructureel ingebedde systematiek voor signalering, o.b.v. subjectieve en objectieve informatiebronnen
Gesprekken met ouders… Gesprekken met leerling… Observaties leerkracht… Nominatie door andere leerlingen… (School)resultaten… Evt. intelligentieonderzoek…
Kenmerkend: Andere manier van denken… Persoonlijkheidskenmerken…
Doelgericht observeren… Waar let je dan op?
Leerkenmerken Cognitieve vaardigheden
(Grote) taalvoorsprong Scherp waarnemingsvermogen Snelle en brede informatieverwerving Snelle informatieverwerking Goed generaliserend (abstraherend) vermogen Conceptueel begrip boven leeftijdsniveau Goed probleemoplossend (analytisch)
vermogen
(hoog)begaafdheid
ontwikkelings-potentieel gedrevenheid
creërend (denk)vermogen
probleem oplossing
problemen herkennen
meerdere oplossingen
meerdere invalshoeken
autonoom
scherpe waarneming
intens
snel
zelfsturend
zelf ontdekkend
reflecterend
procesgericht
plezier in creëren
productief
flow
origineel
enthousiast voor passies
brede interesse
specifieke, diepgaande interesses
kritisch
sterk rechtvaardigheidsgevoel
zoekend naar betekenis
zet dooractief
veel energie
ondernemend
initiatiefrijk
nonconformistisch
nieuwsgierig
intrinsiek gemotiveerd gefocust
veel ideeën
Dweck:
FIXED vs growth mindset
Luc Stevens
Dabrowski:overexcitabilitie
s
rijk en levendig voorstellingsvermogen
Ken Robinson
rijke fantasie
flexibel
omgaan met ambiguïteit
Csikszentmihalyi
perfectionistisch
veeleisend
eigengereid
eigen-wijsheid
veel willend
leergierig
kennishonger
opvallend gevoel voor
humor
gevoelig
Begaafdheidskenmerken Intens (Intrinsiek) gedreven Actief / veel energie Kritisch Houdt van leren en
uitdagingen Zelfkritisch /
perfectionistisch Sterke (behoefte aan)
autonomie Leer- / nieuwsgierig Creatief en fantasierijk
Onderzoekende houding Divergente denker Originele, flexibele denker Associatieve denker Intuïtief Gevat gevoel voor humor Gevoelig voor
verwachtingen en gevoelens van anderen
Sterke morele en ethische waarden
Aandachtspunten Kenmerken zijn niet altijd (meer) zichtbaar
door aanpassingsgedrag en/of onderpresteren Niet alle kenmerken gelden voor alle (hoog)begaafde
leerlingen Herkenning van veel begaafdheidskenmerken is een
indicatie, géén identificatie
Overig: Antwoordtendens: voorzichtigheid (veilig in het midden
antwoorden), of té doordacht Bescheidenheid / onderschatting of overschatting Ontkenning begaafdheid Beladen term "(hoog)begaafdheid" Gehanteerde referentiekader (m.n. bij hoogopgeleide ouders en/of
meerdere (hoog)begaafde kinderen in een gezin)
(Hoog)begaafdheid kent vele gezichten
ZelfsturendAutonoom
AangepastSuccesvol
UitdagendCreatief
Onderduikend
(Kenmerken van)
Leer- en/ofgedragsproblemen
Risicoleerling(Drop-out)
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
AANGEPAST ONAANGEPAST?TE
Profielen van Betts & Neihart:http://hoogbegaafdheid.slo.nl/begeleiding/profielen
Risico: Drop-out !
Zelfsturende autonomeleerling
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SOCIAAL
Is creatief / origineel
Doet goed mee in de klas
Ontwikkelt eigen doelen
Is ondernemend / initiatiefrijk
Werkt enthousiast voor passies
Werkt zonder bevestiging
Neemt risico
Komt op voor eigen opvattingen
Deze leerling dúrft te leren:
weet wat hij/zij kan en laat dit ook zien
ZelfsturendAutonoom
Uitdagende creatieveleerling
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
ONAANGEPAST?
Is creatief / origineel
Corrigeert de leerkracht
Stelt regels ter discussie
Competitief
Slechte zelfcontrole
Inconsistente werkwijzen
Deze leerling verveelt zich
wordt onvoldoende uitgedaagd
ZelfsturendAutonoom
UitdagendCreatief
Leerling met(kenmerken van) leer-/gedragsproblemen
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
ONAANGEPAST?
Onderpresteerder in absolute zin:
Presteert gemiddeld of minder
Werkt inconsistent
Verstoort, reageert af
Deze leerling presteert
ver onder zijn eigen kunnen
Slechte prestatiemotivatie
Gebrekkige werk- en leerstrategieën
(Mogelijk: leerproblemen)
ZelfsturendAutonoom
UitdagendCreatief
(Kenmerken van)
Leer- en/of gedragsproblemen
Risicoleerling(Drop-out)
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
ONAANGEPAST? Kenmerken van
leer-/gedragsproblemen
Is creatief / origineel
Zoekt buitenschoolse uitdaging
Maakt taken niet af
Verwaarloost zichzelf
Isoleert zichzelf
Bekritiseert zichzelf en anderen
Defensief
legt (bijna) alle verantwoordelijkheid buiten zichzelf
Op het Voortgezet Onderwijs:
loopt een groot risico zonder diploma de school te verlaten drop-out
ZelfsturendAutonoomAangepaste
succesvolleleerling P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
AANGEPAST
(Te) perfectionistisch
Zoekt bevestiging van de leerkracht
Vermijdt risico
Accepterend en conformerend
Stelt zich afhankelijk op
Deze leerling wordt onvoldoende aangesproken
op de eigen mogelijkheden:
onderpresteren in relatieve zin
leert niet te leren dúrft niet te leren
risico: faalangst
ZelfsturendAutonoom
AangepastSuccesvol
Onderduikendeleerling
P
R
E
S
T
A
T
I
E
S
GOED
SLECHT
SOCIAAL
AANGEPAST ONAANGEPAST?TE
Presteert goed op tests
Presteert gemiddeld in de klas
Ontkent eigen begaafdheid
Vermijdt uitdaging
Wil niet meedoen aan geboden versnellings- /verrijkingsactiviteiten
Zoekt sociale acceptatie
Wisselt in vriendschappen
Deze leerling doet alles om niet op te vallen!
Zeer onzeker, faalangstigRisico: depressief
terugtrekken
"ziek" thuis drop-out
De succesvolle leerling
De uitdagende leerling
De onderduikende leerling
De drop-out De leerling met leer-en
gedragsproblemen
De zelfstandige leerling
0%
25%
50%
75%
100%
Profielen Leerkracht Ouders Leerling
% m
atch
“Het” beeld van een leerlingVerschillende profielen in verschillende situaties!
Wat zie je? En wat zie je nu?
Verschillende perspectieven
Kikker of paard?
ScreeningsinstrumentWerkwijze en functionaliteiten
WerkwijzeStappen en betrokkenen
Je had ook gewoon mij
kunnen VRAGEN…
Ik heb ALLES geprobeerd om haar te motiveren!
Rapportage / leerlingdossier
Top Related