Zongericht ontwerpen: tijd voor actie!Gemeente Dordrecht 13/12/2005

Erik Franke

Rol architectAlgemene technologische ontwikkelingZonne-energie en specifieke innovatie

Nederland aanbodmarktSluit het aanbod aan op de vraag?

Toekomstgericht bouwenProjecten binnen- en buitenland

Kosten en batenEpiloog

1924 2004

Technological development

1966

1966manufacturer Citroën Ford Toyotamodel Normande Taunus 12M coupé Priusyear 1924 1966 2004eng. capacity cc 1452 1498 1497horsepower hp 22 55 78topspeed km 60 140 170km's to a liter km /l 8 11 236 9 23.6

19241966

2004

Energy efficiency & comfort

1 : 6 1 : 9 1 : 23,6

In 80 jaar 4 x zo zuinig

1931 2005

In 74 jaar 20 x zo zuinig

Development of house technology

VraaggestuurdIn Duitsland en Oostenrijk

directe ontmoeting tussen:

consumenten

producenten

architecten / ontwikkelaars

adviseurs

overheid / gemeenten

Zonhuizen

als verleidelijk alternatief op basis van goede informatie van

gemeenten

onderzoeksinstituten

producenten

inventieve architecten

gepresenteerd op excursies, informatie avonden, specifieke

beurzen en congressen

Resultaat : ruim 5000 zonhuizen

Aanbodgestuurd

kleinschalig

gedifferentieerd

decentraal geleid

vraag gestuurd

uniek

pluriform

grootschalig

projectmatig

centraal geleid

aanbod gestuurd

standaard

eenvormigratiobouw 1970 vinex 2003

duurzaam ecologisch woonzorg

heilig huisje

Volkshuisvesting in de nieuwe eeuwKrijgt de consument de kwaliteit die wordt gevraagd?

Of die hij of zij verdient?

duurzaamheid

toegankelijkheid

aanpasbaarheid

veiligheid

woonkwaliteit

integrale woonkwaliteit

milieukwaliteit

seniorenlabel

aanpasbaarbouwen

politiekeurmerk

VAC-wijzer

woonkeur

Eco-Quantum

groenlabel

Aangeboden kwaliteiten

energiezuinigheid EPC

Terug naar de essentie: kostenefficiente passiefhuizen als Europese standaard

Waarom meer energie-efficiëntie in gebouwde omgeving?

CO2 – reductieMinder afhankelijk van fossiele brandstoffen

Comfort & GezondheidLage woonlasten

&

PLANET PEOPLE

Hoe?

De ‘groenste’ van alle energieën is energiebesparing

Reductie van de vraag!

Wereldenergieverbruik, bron: Shell

DoelstellingOud – Actueel – Nieuw -

Toekomst

Bron:PHI

Gezondheid en comfort

Basisvoorwaarden=

Stedenbouwkundige visieZongericht ontwerpen

Goede ventilatie

Voldoende ventilatie: 30 m3/h per persoon

Op een comfortabele manier, met (voorverwarmde) ventilatielucht

Alleen zongericht ontwerpen niet voldoende! Slim principe

Geen conventionele verwarmingVentilatielucht gebruiken om mee te verwarmen!

Dit kan als:

Energievraag voor ruimteverwarming beperkt istot maximaal 15 kWh/ (m2a)

Door:

PASSIEVE MAATREGELEN

Resumé

• Zongerichte stedenbouw

• Zongericht ontwerp

• Compact ontwerp

• Zeer goede isolatie schil (van 12 naar 30 cm)

• Geen koudebruggen

• Zeer goede kierdichting

• Drievoudige beglazing

• Geïsoleerde kozijnen, ramen, deuren

• Buitenzonwering

• Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning

• Voorfiltering ventilatielucht met F7 filter

• Zonneboiler en/of warmtepomp voor warm tapwater

• Bodemwarmtewisselaar (optioneel)

• Bewonersinformatie / gebruikershandleiding

ONTWERP

BOUWKUNDIG

INSTALLATIETECHNISCH

GEBRUIKER

Zongericht ontwerp

Compact ontwerp

Zeer schilisolatieRc > 8 m2K/W

Geen koudebruggen

Isoleren kozijnen

Zeer goede kierdichting

• PH: n50 = 0,6 h –1

• Nederlandse Bb: n50 = 2.4 h –1

• Meten is weten!

Anders verlies je zonne-energie

Drievoudige beglazing

Bron: PHI

Geïsoleerde kozijnen / ramen / deuren

ZomercomfortRegelbare buitenzonwering

InstallatieGas of elektrisch

Gas All electric

InstallatieCompact

All in one

Bodemwarmtewisselaar

Dalem Ulm

Bewonersinformatie

Wageningen

Informatie startershuisvesting

Sliedrecht

After sales informatie over ventilatie en verwarmingssysteem

zonhuizen

Resultaten

Voor de bewoner:

• Veel daglichttoetreding

• Constante en gelijkmatige binnentemperatuur

• Voortdurend toevoer van gefilterde verse ventilatielucht

• Geen koudestraling of tocht

• Ruimtewinst: geen radiatoren

• Lage energierekening

Voor bestuurders en professionals:

• EPC ca. 0.40 (inclusief zonneboiler)

• Primaire energiebehoefte < 120 kWh / (m2a)

• 54% minder uitstoot van CO2

Projecten Nederland

Dalem, 2000EPC 0.39

PHPP 20 kWh / (m2a)

Duiven, 2003EPC 0.19

PHPP 11 kWh/ (m2a)

Projecten Nederland

Sliedrecht, 2004EPC 0.42

PHPP 15-20 kWh / (m2a)

Projecten Nederland

Schoolgebouw Kirchfeld PHPP 12 kWh / (m2a)

Projecten Buitenland

Projecten Buitenland

Kantoor annex woongebouw München PHPP 20 kWh / (m2a)

Ludwigshaven renovatie PHPP ca. 30 kWh / (m2a)

Projecten Buitenland

Kosten versus Baten

100 €75 W

Niet efficiënte, oude,

oncomfortabele techniek

200-300 €20 W

Efficiënte, nieuwe, comfortabele

techniek

InvesteringskostenCompacte rijwoning

PASSIEFHUISKWALITEIT InvesteringCase study tussenwoning Vleuten Meerkosten (€)BouwkostenGevel 2050Dak 2700Vloer 2000Kozijnen, Ramen, Deuren 2230Kierdichting 2000Installatie HR gas 2600

Zonnegascombi 7170All electric +zonnecol. +grondbuis 7869

TOTAAL Bouwkosten HR gas 13580Zonnegascombi 18150All electric+zonnecol.+grondbuis 18849

Bijkomende kostenPHPP-berekening 100Blower door test 250TOTAAL incl. btw HR gas 13930

Zonnegascombi 18500All electric+zonnecol.+grondbuis 19199

TOTAAL excl. btw HR gas 11706Zonnegascombi 15546All electric 16134

Meerinvestering rijwoningPassiefhuiskwaliteit

11706

15546 16134

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

HR

gas

Zon

nega

scom

bi

All

elec

tric

€, e

xcl.

BT

W

Olieprijs

Bron: Tecson

EnergiewinstEnergielasten compacte rijwoning

NB: Energieverbruiken voor warm water, verlichting en huishoudapparatuur zijn constant gehouden

Kosten energie 2006(verwarming,ww.,koken,ventilatie, verlichting,huishoudapparaten)

3,51

2,69 2,512,14

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

Gas

bou

wbe

slui

t

Gas

Gas

+ Z

on

All

elec

tric

(wam

tepo

mp)

+Z

on

€/d

ag

Energierekening referentie bouwbesluit, HR-gas

Energierekening passiefhuis, verschillende systemen

Energiewinst 2020Energielasten compacte rijwoning

Aanname: gemiddelde prijsstijging energierekening gedurende 15 jaar: 5% / jaar

Kosten energie 2020(verwarming,ww., ventilatie, koken,verlichting,huishoudapparaten)

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

Gas

bou

wbe

slui

t

Gas

Gas

+ Z

on

All

elec

tric

(wam

tepo

mp)

+ Z

on

€/d

ag

Toename energierekening over 15 jaar, indien gemiddelde jaarlijkse stijging 5%

Energierekening referentie bouwbesluit, HR-gas

Energierekening passiefhuis, verschillende systemen

6,53

5,01

4,66

3,97

People - Planet - Profit

Doelstelling NL regering 1,3% energiebesparing per jaar

2000 passieve huizen per jaar

People - Comfort‑ Gezondheid‑ Lage woonlasten

Planet: - 54% CO2 reductie -> 2523 ton CO2 reductie per jaar

Profit - Lage energierekening (38-50% minder)- Onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen- Meerkosten €30 miljoen->1000 extra arbeidsplaatsen - Innovatie bouwsector- Verbetering concurrentiepositie en economische groei

EnergieverbruikStandaard nieuwbouw in vergelijking met passiefhuisniveau

0 20 40 60 80 100 120 140

referentie

+ schilisolatie (Rc=8) / kierdichting (n50=0,6)

+ 100% koudebrugonderbreking

+ geisoleerde kozijnen & deuren

(u=0,8) en drievoudig glas

- reductie huishoudstroom(spaarlampen, natuurlijk drogen)

+ 4m2 zonnecollectoren

+ wtw 85% met 100% bypass

+ bodemwarmtewisselaar

+ optimisatie zomersituatie (zonnewering, spuiventilatie)

all-electric ipv gas(warmtepomp)

kWh/m2a

ruimteverwarming

warmtapwater

ventilator

huishoudelijk gebruik(verlichting, apparaten)

hulpstroom

Kostprijs voor energieverbruikStandaard nieuwbouw in vergelijking met passiefhuisniveau

0 200 400 600 800 1000 1200 1400

referentie

+ schilisolatie (Rc=8) / kierdichting (n50=0,6)

+ 100% koudebrugonderbreking

+ geisoleerde kozijnen & deuren (u=0,8) en drievoudig glas (u=0,6)

- reductie huishoudstroom(spaarlampen, natuurlijk drogen)

+ 4m2 zonnecollectoren

+ wtw 85% met 100% bypass

+ bodemwarmtewisselaar

+ optimisatie zomersituatie (zonnewering, spuiventilatie)

all-electric ipv gas (warmtepomp)

Euro per jaar

vast recht

ruimteverwarming

warmtapwater

ventilator

huishoudelijk gebruik (verlichting, apparaten)

hulpstroom

EPC naar 0.8

Passieve maatregelenkierdichting naar niveau passiefhuis EPC = 0.02

isolatie dak, gevel, vloer naar niveau passiefhuis (Rc=8 m2K/W) EPC = 0.07

100% koudebruggen elimineren EPC = 0.11

Aanbevelingen

Ontwikkel een langetermijnvisie

Zet bewezen kennis en kunde in

Ga uit van een levensduur van gebouwen van 50-80 jaar

Investeer in integrale kwaliteit van ontwerp en gebouwschil

Pas zoveel mogelijk passieve maatregelen toe tbv. het gewenste comfort

Zet slimme technologie in

Gebruik additionele actieve zonne-energie