Zin en onzin van Executieve Functies in de logopedische ... · UDL 28 Directie: Ja, B. mag op het...

Zin en onzin van Executieve Functies in de logopedische diagnostiek en behandeling van leerstoornissen: theoretische achtergronden en praktische aandachtspunten

‘Big Ideas’ : Systemen

EF/mc/zelfreg. Leerstoornissen Diagnostiek Behandeling Take home message

https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&ved=0CAcQjRw&url=https://comingworldwar3.wordpress.com/2011/06/15/does-each-religion-see-only-part-of-the-truth/&ei=H5mlVL24O4zyUNKag7AL&bvm=bv.82001339,d.d24&psig=AFQjCNHzz5c5Bj7oteenElKwC2cb25KIew&ust=1420225170749529

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://www.cell.com/trends/ecology-evolution/fulltext/S0169-5347(98)01491-8&ei=vLinVMLrPIPWasK4grAE&bvm=bv.82001339,d.d2s&psig=AFQjCNHBiNe1kwkdX4xbycendrD52oDvVQ&ust=1420364155694657

‘Big Ideas’ : Modellen


EF= neuropsychologisch model


Overzicht voornaamste EF-modellen

Baddeley & Hitch (1974); Baddeley (2000) Miyake et al. (2000) Barkley (1999) Pennington & Ozonoff (1996)


http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://www.headwayoxford.org.uk/about-brain-injury.aspx&ei=qLunVOfBBMHxatmwguAJ&bvm=bv.82001339,d.d2s&psig=AFQjCNEwwjAB2-Hb7PIM8DNCnPYa0TBZoQ&ust=1420365067172646

Centraal Executief

Visuospatieel schetsblok

Episodische buffer

Fonologische lus

Visueel Spatiële info

Episodisch Lange termijn-

geheugen

Talige info

Werkgeheugenmodel van Baddeley & Hitch (1974)



Model van Miyake et al. (2000)

‣ Confirmatorische factoranalyse.

‣ Basale executieve functies: ‧ Inhibitie ‧ Shifting ‧ Updating

‣ Belang inhibitorische processen. ‣ De executieve functies staan los van elkaar én vormen eenheid.



GEDRAGSINHIBITIE

Werk-geheugen

Zelf-regulatie

Spraak-internalisatie

Recon- stitutie

Motorische controle/ Vloeiendheid

Model van Barkley (1997)



Model Pennington & Ozonoff (1996)

‣ EF bij ontwikkelingsstoornissen ‣ Vijf EF-domeinen:

‧ Visueel werkgeheugen ‧ Inhibitie ‧ Planning ‧ Cognitieve flexibiliteit ‧ Verbal fluency



Deborah Waber (2014): contextafhankelijke vs. contextvrije EF Neuroanatomisch ≠ onderliggend neuraal systeem contextafh. vs. contextvrije EF ° gedecontexualiseerd EF (item – tests –parahippocampale gyrus anterior) ° gecontextualiseerd EF (context – observaties –parahippocampale gyrys posterior) Corticale dikte (niet volume!) ° correlatie hippocampus gyrus posterior (links > rechts) & BRIEF WG ° correlatie hippocampus gyrus posterior (enkel rechts) & BRIEF emotionele controle ° ! géén sign. correlaties met prestaties op tests


2000 126 2001 88 2002 109 2003 157 2004 193 2005 175 2006 181 2007 214 2008 328 2009 365 2010 398 2011 488 2012 554 2013 518 2014 138 Aantal studies

MC: cognitief model - (meta)geheugen


Flavell (1976) ‘one’‛s knowledge concerning one’‛s own cognitive processes and products and anything related to them…’‛

Wortels


Nelson (1996) Bottom-up model


1. Mc kennis: declaratieve kennis (modellen van cogitieve processen)

2. Mc ervaringen: wat iemand voelt of waar men zich van bewust is terwijl men een taak aanpakt en informatie verwerkt in dat verband

3. Mc vaardigheden: het bewust gebruik van strategieën (procedurele kennis) ter controle van cognitie

Eflides (2001, 2008) Mc facetten


Ardila (2013)

1. Koude EF: metacognitie

2. Warme EF: emotieregulatie (inhibitie..)


Zelfregulering: sociaal model


Zelfregulering: sociaal model

Verschillende modellen Boekaerts, 1999 Pintrich, 2000 Winne & Hadwin, 1998

Overzicht: Puustinen & Pulkkinnen, 2001


“Gepland & cyclisch reguleren van gedachten, gevoelens en handelingen om persoonlijke doelen te bereiken” Kenm. zelfregul. individuen: 1. Metacognief: actief plannen, monitoren (sturen), evalueren

2. Motivationeel: gemotiveerd om te leren & vol te houden

3. Cognitief: Strategisch/ passend gedrag

Zelfregulering – domeinonafhankelijke visie


Pressley et al (1987) Good Strategy User GSU model: 5 componenten (samenvatten, monitoring, hoge orde strategieën) om teksten in te studeren

Pressley & Scheider (1989) Good Information Processor (GIP) model : strat. Bepalen, kennis, mc, motivatie en STM

Mayer (1996) Selection Organization Integration (SOI)-model: 3 comp. (selecteren, organiseren, integreren)

Alexander (1998) Model of Domain Learning (MDL) vanuit ontwikkelingsperspectief

Weinstein, Jung, & Acee (2011) Model of Strategic Learning (MSL): Skill, will, self-regulation

Zelfregulering – domeinafhankelijke modellen


EC: persoonlijkheidsmodel/ temperament


Persoonlijkheidspsychologisch model


Samenvattend: EF/ mc/ zelfreg./ EC =

modellen om (a)typisch leren te verklaren


https://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&ved=0CAcQjRw&url=https://comingworldwar3.wordpress.com/2011/06/15/does-each-religion-see-only-part-of-the-truth/&ei=H5mlVL24O4zyUNKag7AL&bvm=bv.82001339,d.d24&psig=AFQjCNHzz5c5Bj7oteenElKwC2cb25KIew&ust=1420225170749529

Vlot lezen, spellen, rekenen : normafhankelijk


Leren = normafhankelijk


Taal/context-afhankelijk

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://twoteam.unfoldthefuture.eu/no-public-conference-in-helsinki/&ei=qK2nVNH3BYXlUojRgMAL&bvm=bv.82001339,d.d24&psig=AFQjCNF6V7VAHEms5xE2BSwQ01B5PROvkw&ust=1420361498770424


Leerstoornissen ≠ niv

Leerstoornissen: beschrijvende criteria


EF = onzin voor beschrijvende diagnose

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&docid=NtHcbpgb80CA5M&tbnid=NiteVb8bwf0XmM:&ved=0CAYQjRw&url=http://buildbankroll.com/2011/10/my-rental-purchase-criteria/&ei=y58uU8emNMPa0QWpnYGYAw&bvm=bv.62922401,d.ZGU&psig=AFQjCNEO4mz1WpM24xpLaCjoZhsHqyYnJg&ust=1395650802652778


EF = ‘zin’ voor ‘aanpak’ HGD-HGW ½ van kinderen met leerstoornis problemen met EF/mc

UDL

28

Directie: Ja, B. mag op het einde van elke maand zijn notities laten nakijken door de betrokken vakleraar. Die leraar kijkt de notities dan na op volledigheid, op correctheid van symbolen, op structuur, enzovoort. Maar de leerling moet zelf wel de stap naar de vakleraar zetten. Doet B. dat of doet hij dat niet, daar heb ik momenteel geen zicht op.

B. mag ook notities laten kopiëren op school. Hij kan de notities van medestudenten laten kopiëren in de mediatheek. Dat is een bijzondere maatregel voor die leerlingen die omwille van bijvoorbeeld dyscalculie of een andere leer- of ontwikkelingsstoornis moeite hebben met het nemen van goede notities. B. heeft die uitleg gekregen over het kopiëren. Maar als hij het niet doet, dan gebeurt het ook niet. Ik merk dat er niet veel gebruik gemaakt wordt van die maatregel.

.


Interviewer: Ik heb gehoord dat jij ook notities mag gaan kopiëren als je dat wilt. Maar dat heb je nog niet veel gedaan?

Leerling B.: Neen, ik vind dat niet zo tof, want het is altijd nogal een omweg om naar de mediatheek te gaan. Als ge met uw vrienden zijt na twee zware lesuren of zo, en als ge dan naar buiten wilt, is dat niet de eerste en de beste keuze om nog een keer te gaan kopiëren. Het duurt ook een tijdje. En ge moet dan altijd vragen aan een klasgenoot om zijn notities af te geven en ge moet dat dan ook nog terug gaan brengen bij hem. Ze zeggen dan meestal: ‘laat het hier maar achter. Wij zullen het voor jou kopiëren. Je mag het komen afhalen na 4u.’ Maar als ge moet wachten tot na 4 uur dan mist ge de bus. En die klasgenoot moet dat ook nog blijven tot na 4 uur… en zo gaat dat echt niet goed.


Reeksen (CIJ/WO) omgekeerd of dubbeltaak

500 ms 500 ms Onbeperkt Zelfde figuur of niet? Waar was de rode stip?

500 ms 2000 ms 500 ms

WG


Contextvrije experimentele taken CE - WG

Go-trial: No-go-trial:

Contextvrije experimentele taken Inhibitie


Stroop taken:

Hoeveelheid Stroop (Bull & Scerif, 2001)

Kleur-Woord Stroop (Stroop, 1935)

1111

rood


http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=http://johanenine.blogspot.com/2012/02/werkgeheugen.html&ei=LSyoVJnMGI3WauSagoAH&bvm=bv.82001339,d.d2s&psig=AFQjCNGvIHtoVBJ2BabDDaLsrrR3ZHYgJA&ust=1420393845807083

Contextvrije tests EF

bv. Subtests BADS, NEPSY-II, TEA-CH trollen tellen, WMTB bv. Subtest CELF-IV, DST…


BRIEF vragenlijsten

LK.

OUDER


Contextrijke diagnostiek EF/ WG - IN

BRIEF Soorten EF die gemeten worden:

‧ Inhibitie ‧ Cognitieve flexibiliteit ‧ Emotieregulatie ‧ Initiatief neming ‧ Werkgeheugen ‧ Plannen/organisatie ‧ Ordentelijkheid/netheid ‧ Gedragsregulatie

Gedragsregulatieindex = inhibitie+cognitive flexibilitie + emotieregulatie

Metacognitieve index = initiatief nemen + werkgeheugen + plannen/organiseren + ordelijkheid/netheid + gedragsevaluatie Totale score (GEC) = gedragsregulatieindex + metacognitieve index


PREF Soorten vaardigheden die gemeten worden:

‧ Activatie, initiatie ‧ Afremming, inhibitie ‧ Flexibitliteit ‧ Planning en organisatie ‧ Werkgeheugen ‧ Emotionele zelfregulatie


Moet men EF trainen? Soms spontane evolutie

• INHIBITIE Evolutie tss 7-12 m. 5 à 6 jaar inhibitievaardigheden plafoneren.

• FLEXIBILITEIT/ SHIFTING Tss 3 en 4 jaar start flexibliteit (shifting) Evolutie tss 6 en 10 jaar.

• PLANNING, PROBLEM SOLIVING 4 jaar start solving makkelijke problemen. Groei tss 7 en 9 jaar en tss 11 en 13 jaar.

• LASTIGE EF ONTWIKKELEN LAATST (tot in adolescentie) bv.

zelfregulering/controle


Moet men EF trainen/compenseren? Bij ½ van kinderen

• DL Veel WG problemen Veel IN problemen

• DC Soms WG problemen vooral tav hoeveelheden


1. Beschikbaarheidsdeficit: falen door onvoldoende EF (plannen…) NOOD AAN EF TRAINING

2. Productiedeficit: falen door zorggedachten die EF blokkeren NOOD AAN OMGAAN MET FAALANGST

Moet men EF trainen? Soms bij faalangst


EF / mc trainen


Kan men EF trainen en zo leren duurzaam verbeteren?

Vbn (gemengde) EF-trainingen IVP, Cognet, CCYC, Bright Start, Misc Reflecto Matander: www.cebco.be Frontomix: www.anomix.be


1. Embedded training: integreer ‘leren leren’ in therapie

2. Informed training: leg uit i.f.v. medewerking

3. Prolonged training: hou het voldoende lang vol

Leg uit + sta model voor ° wat ° waarom ° wanneer ° hoe

EF / mc trainen


1. EF/Mc .. = modellen (a)typisch leren verklaren 2. EF ‘onzin’ voor beschrijvende diagnostiek 3. EF ‘zin’ voor HGD/HGW 4. Diagnostiek: tests + observ./ vragenlijsten 5. Behandeling: bij EF probl./ faalangst

voldoende lang model staan voor en informeren van wat/hoe/waarom/wanneer + omgeving aanpassen (STICORDI/ UDL)

EF Leerstoornissen Diagnostiek Behandeling Take home message

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&docid=xVMoZw3TP9feMM&tbnid=QQ7AcVgvVEWMFM:&ved=0CAUQjRw&url=http://realboxscore.com/2013/02/review-the-unknown/&ei=8G-UU_ueCIfLOIa7gLAP&bvm=bv.68445247,d.ZWU&psig=AFQjCNH1VuCSju_IOQrGKBIryKa2RG4qUQ&ust=1402323280849194

Dank voor uw aandacht

[email protected]

Zin en onzin van Executieve Functies in de logopedische ... · UDL 28 Directie: Ja, B. mag op het...

Documents

Transcript of Zin en onzin van Executieve Functies in de logopedische ... · UDL 28 Directie: Ja, B. mag op het...