Zelfstudiemateriaal

Module Verwarming algemeen

Versie 1.3 1 Mei 2012

Inhoudsopgave

2

Inhoudsopgave

Inleiding ............................................................................................................................................................ 4

1. Het verwarmingsvermogen bepalen .................................................................................................. 8

1.1 Warmteverlies ........................................................................................................................................ 8

1.2 De componenten uit een warmteverliesberekening............................................................................. 10

1.3 Het benodigde verwarmingsvermogen inschatten .............................................................................. 11

2. Warmteopwekking ............................................................................................................................. 14

2.1 Centrale verwarming............................................................................................................................ 14

2.1.1 Gasgestookte Cv-ketel ........................................................................................................................ 14

2.1.2 Elektrische warmtepomp ..................................................................................................................... 17

2.1.3 Zonne-energie ..................................................................................................................................... 19

2.2 Lokale verwarming .............................................................................................................................. 20

2.3 Collectieve verwarming........................................................................................................................ 21

3. Warmtedistributie .............................................................................................................................. 24

3.1 Appendages bij de warmteopwekker ................................................................................................... 25

3.1.1 Circulatiepomp ..................................................................................................................................... 25

3.1.2 Expansievat ......................................................................................................................................... 27

3.1.3 Vul-/aftapkraan .................................................................................................................................... 28

3.1.4 Serviceafsluiters .................................................................................................................................. 29

3.1.5 Veiligheidsventiel ................................................................................................................................. 29

3.1.6 Vuilfilter ................................................................................................................................................ 30

3.2 CV-leidingen ........................................................................................................................................ 30

3.2.1 Eén- of tweepijpsdistributiesysteem .................................................................................................... 30

3.2.2 Dikwandig metalen CV-buis................................................................................................................. 32

3.2.3 Dunwandig metalen CV-buis ............................................................................................................... 32

3.2.4 Kunststof buis ...................................................................................................................................... 33

3.2.5 Diameter leidingsystemen ................................................................................................................... 35

3.3 Leidingverdeler .................................................................................................................................... 38

3.4 Buffervaten .......................................................................................................................................... 39

4. Warmteafgifte ..................................................................................................................................... 40

4.1 Straling en convectie ........................................................................................................................... 40

4.2 Radiatoren ........................................................................................................................................... 41

4.3 (Ventilator)convectoren ....................................................................................................................... 47

4.4 Vloerverwarming en betonkernactivering ............................................................................................ 48

4.5 Stralingspanelen .................................................................................................................................. 50

4.6 Luchtverwarming ................................................................................................................................. 50

Inhoudsopgave

3

5. Regelingen ......................................................................................................................................... 53

5.1 Waterzijdig inregelen van een CV-installatie ....................................................................................... 53

5.2 De ruimtetemperatuur regelen ............................................................................................................. 54

5.2.1 Regeling met thermostaatkranen ........................................................................................................ 54

5.2.2 Regeling met kamerthermostaat.......................................................................................................... 55

Verklarende woordenlijst .............................................................................................................................. 58

Inhoudsopgave

4

Inleiding

Omschrijving van de module

De module Verwarming algemeen gaat over algemene basiskennis op het gebied van

verwarmingsinstallaties.

Het eerste hoofdstuk gaat over het bepalen van het verwarmingsvermogen aan de

hand van een warmteverliesberekening. Hierbij komen begrippen zoals warmteverlies,

isolatiewaarde, transmissie, buitenluchttoetreding en opwarmtoeslag aan bod.

Daarna volgt een hoofdstuk over het opwekken van warmte. Daarbij staan centrale

verwarming (CV) via cv-ketels, warmtepompen, zonne-energie, lokale verwarming en

collectieve verwarming centraal.

Het derde hoofdstuk gaat over warmtedistributie: het verplaatsen van de opgewekte

warmte. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op appendages zoals een cv-pomp, een

expansievat en afsluiters. Ook volgt informatie over verschillende leidingsystemen,

leidingmaterialen en de manier waarop de materiaalsoorten verbonden kunnen worden.

Na de warmtedistributie wordt ingegaan op warmteafgiftesystemen. Hierbij kun je

denken aan radiatoren, (vloer)convectoren, vloerverwarming, betonkernactivering,

stralingspanelen en luchtverwarming (direct en indirect gestookte heaters).

Tenslotte volgt een hoofdstuk over het regelen van een cv-installatie. Hierbij komen

onderwerpen zoals waterzijdig inregelen met thermostaatkranen en/of een

kamerthermostaat aan de orde.

Weergave van de processen warmteopwekking (via de HR 107 ketel), warmtedistributie (via de

leidingen) en warmteafgifte (via de radiator) in een huis

Achterin het zelfstudiemateriaal is een verklarende woordenlijst met vaktermen en

synoniemen opgenomen.

Inhoudsopgave

5

Doelgroep

De module Verwarming algemeen is ontwikkeld voor alle medewerkers van Rensa die

werken in de verkoop binnendienst.

Voorkennis

Voor het doornemen van de module Verwarming algemeen heb je geen specifieke

voorkennis nodig.

Vervolgmodules

De informatie in de module Verwarming algemeen kun je beschouwen als voorkennis

voor de vervolgmodules op het gebied van verwarming. In de vervolgmodules wordt

specifiek ingegaan op de selectie van artikelen met toebehoren. In deze module is het

assortiment dus veel minder nadrukkelijk aanwezig dan in de vervolgmodules.

De vervolgmodules op het gebied van verwarming zijn:

- Service-onderdelen

- Ketels en geisers

- Radiatoren en convectoren

- Vloerverwarming

- Leidingsystemen

- Cascade

- Warmtepompen

- Expansievaten en -automaten

- Circulatiepompen

- Lokale verwarming

- Stadsverwarming

- Regelingen

- Inregelen

Doelstellingen

Bij ieder hoofdstuk in dit cursusmateriaal zijn leerdoelen geformuleerd. Deze leerdoelen

zijn in onderling overleg tussen de klankbordgroep en de afdeling Innovatie en

Kennismanagement opgesteld.

De klankbordgroep bestaat uit de volgende personen:

- Alfred Derksen Service- en Onderhoudsbedrijven;

- Ilvy Brugman Key Accounts;

- Ludolf de Jong Breda;

- Peter Knol Groningen;

- Reynier van Dooremolen Zwolle;

- Rudy Schrader Techniek;

- Ruud Berendsen Doetinchem;

- Valentijn Hulshorst Moordrecht.

De leerdoelen zijn opgesomd aan het begin van ieder hoofdstuk.

Inhoudsopgave

6

Werkwijze

Het is de bedoeling dat je dit zelfstudiemateriaal zelfstandig doorneemt. Lees de

teksten en beantwoord de vragen en opdrachten in het materiaal. Controleer je

antwoorden aan de hand van de uitwerkingen. Bekijk ook de verwijzingen naar relevante

achtergrondinformatie en filmpjes.

Toetsing

Tijdens het doornemen van dit zelfstudiemateriaal maak je op een aantal momenten

gebruik van het toetssysteem TestVision. Een instructie over het inloggen en het

gebruiken van TestVision via http://testvision/tv6/ vind je op het DocuCenter, onder het

tabblad TestVision. Het DocuCenter bereik je op je werkplek via

http://172.20.8.136/docucenter en extern via http://195.193.35.46/Docucenter. Let op! De

toetsen kun je alleen binnen Rensa maken.

Voorkennistoets

Voorafgaand aan het doornemen van het zelfstudiemateriaal kun je via TestVision een

voorkennistoets over dit onderwerp maken. De voorkennistoets bevat 15 vragen. Het is

niet verplicht om de voorkennistoets te maken. Er geldt geen tijdslimiet en het resultaat

wordt niet geregistreerd. De voorkennistoets is bedoeld om voor jezelf in kaart te brengen

op welk niveau jouw kennis over dit onderwerp ligt. De vragen kun je eventueel

beantwoorden met behulp van de Prijswijzer op het Extranet.

Zelfstudiemateriaal en oefentoetsen

Na het maken van de voorkennistoets start je met het doornemen van het

zelfstudiemateriaal dat door de afdeling Innovatie en Kennismanagement in

samenwerking met de verkoopvestigingen is opgesteld.

Op een aantal plaatsen in het zelfstudiemateriaal wordt verwezen naar een oefentoets in

TestVision. Via de oefentoetsen kun je nagaan of je de theorie voldoende hebt

begrepen. Alle vragen in de oefentoetsen zijn voorzien van feedback waaruit je kunt

afleiden waarom jouw antwoord goed of fout is. Voor de oefentoets geldt geen tijdslimiet

en het resultaat wordt niet geregistreerd. Je kunt een oefentoets meerdere malen inzien.

Examen en herexamen

Na het doornemen van het zelfstudiemateriaal volgt een verplicht examen over de

module Verwarming algemeen. Je kunt het examen ook direct na de voorkennistoets

maken, wanneer jouw resultaat op de voorkennistoets daartoe aanleiding geeft.

Inhoudsopgave

7

Het examen kun je in overleg met je leidinggevende via mail of telefoon aanvragen bij de

afdeling Innovatie en Kennismanagement.

Het examen bestaat uit 15 vragen, waarvoor je 45 minuten de tijd krijgt. Ook tijdens het

examen mag je dit zelfstudiemateriaal en de Prijswijzer op het Extranet gebruiken.

Wanneer je een onvoldoende resultaat behaalt, kun je één keer een herkansing maken.

Als je ook voor het herexamen een onvoldoende haalt, dan wordt in overleg met de

leidinggevende het vervolgtraject bepaald.

DocuCenter en meer informatie

Via het DocuCenter kun je ook vragen stellen aan de afdeling Innovatie en

Kennismanagement. Je kunt je vragen natuurlijk ook aan collega’s stellen. Daarnaast kun

je via het DocuCenter zelf nuttige aanvullende informatie beschikbaar stellen aan

collega’s.

Wil je meer informatie? Neem dan contact op met de afdeling Innovatie en

Kennismanagement via Innovatie@rensa.nl of telefoonnummer 0316-296477.

Disclaimer

Dit opleidingsmateriaal blijft auteursrechtelijk eigendom van Technisch Handelsbureau

Rensa bv en mag op geen enkele wijze worden doorgegeven, afgestaan of verkocht aan

derden.

Inhoudsopgave

8

1. Het verwarmingsvermogen bepalen

Na dit hoofdstuk kun je:

- de factoren beschrijven die een rol spelen bij het opstellen van een

warmteverliesberekening;

- een globale inschatting maken van het benodigde verwarmingsvermogen van een

gebouw op basis van de Rc-waarde en het woonoppervlakte.

1.1 Warmteverlies

In gebouwen is energie nodig in de vorm van elektriciteit, warmte en/of koude. De

hoeveelheid energie die nodig is, is afhankelijk van de gebouweigenschappen. De

afbeelding hieronder geeft bijvoorbeeld weer hoe er in een gemiddelde

nieuwbouwwoning warmte verloren gaat. De grootste warmteverliezen vinden plaats via

het ventileren van de woning en via de gevel.

Verdeling van warmteverliezen van een gemiddelde nieuwbouwwoning

Bij het bepalen van het vermogen voor een verwarmingsinstallatie vormt de

warmteverliesberekening de basis.

INSTALLATEURSTAAL!

Een warmteverliesberekening wordt ook wel transmissieberekening genoemd.

Aan de hand van een warmteverliesberekening kun je het vermogen bepalen die nodig

is om onder de ontwerpcondities een specifiek gebouw op temperatuur te houden. Ook

wordt in de warmteverliesberekening rekening gehouden met de termijn van het op

temperatuur brengen van het gebouw na een periode van een temperatuursverlaging. Bij

de ontwerpcondities houden we in Nederland een buitentemperatuur van -10°C aan.

Inhoudsopgave

9

Geïnteresseerd in

deze

trainingsmodule?

Neem contact op

met

Innovatie@Rensa.nl

Inhoudsopgave

10