Zeeuwindnieuws 1 2016

ZeeuwindNieuwsJU

NI

20

16 N

R 1

Duurzaam ZeelandZienswijze Zeeuwind naar Commissie Balkenende

Hoger Onderwijs in Zeeland:

Samen werken aan een groene generatie

Open Winddag zaterdag 18 juni 2016

Het Zon Effect 2016

Bouwverslag Estlandweg II

Zelf energie opwekken en geld besparen

2

COLOFON

Uitgave

De Coöp. Windenergievereniging Zeeuwind u.a.

is op 23 januari 1987 opgericht en statutair gevestigd

te Goes. De coöperatie heeft tot doel ‘het bevorderen

van het gebruik van windenergie en andere vormen

van duurzame energie, waaronder tevens begrepen

het bevorderen van het efficiënt gebruik van energie

en het op milieuvriendelijke wijze produceren van

(elektrische) energie in het belang van haar leden,

door met hen ter zake overeenkomsten te sluiten in

het bedrijf, dat zij ten dieneinde ten behoeve van haar

leden uitoefent, dit alles binnen de provincie Zeeland.’

Adres

Correspondentie: Postbus , KB Vlissingen

Kantoor: Edisonweg F, Vlissingen

Telefoon -

Email: [email protected]

Internet: www.zeeuwind.nl

Medewerkers

Teus Baars Directeur

Marco Spaans Projectmanager

Marco Bouwman Projectmanager

Niek Tramper Productiemanager

Ben van der Borgt Financieel adm. beheerder

Nathalie Pakvis Beleidsadviseur

Kjell Schippers Stagiair – managementassistent

verenigingszaken

Raad van Commissarissen

Marten Wiersma Voorzitter

Marjan Brandes Lid

Carel Braakman Lid

Ries Zweistra Lid

Clen de Kraker Lid

Redactie

Eindredacteur: Nathalie Pakvis

Gastredacteur: Miranda Diesch

Foto’s

Omslag: windturbine in Borssele vanuit de zonnetram

op de Open Winddag juli 2015.

Overige foto’s: Zeeuwind, Milieu Centraal,

Omroep Zeeland, UCR, A. Cornelisse

Vormgeving, illustraties

Adri Cornelisse

VoorwoordZon, land, wind en water: Zeeland is rijk gezegend met hulpbronnen. En dat heeft veel opgeleverd. Onze provincie beschikt over een krachtige agrarische sector, een goed ontwikkelde toeristische bedrijfstak, grote en sterke industriële bedrijven en logistieke dienstverlening. Tegelijkertijd is Zeeland één van de minst innovatieve regio’s in Nederland en weten wij jong talent niet voor de streek te behouden. Dit vraagstuk heeft ook de aandacht uit Den Haag. Onze oud-minister-president Balkenende heeft het voorzitterschap op zich genomen van de ingestelde Commissie Structuurversterking en Werkgelegenheid Zeeland. Zo rond het verschijnen van deze Zeeuwind Nieuws zal de commissie haar advies uitbrengen. Ook Zeeuwind heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen bij de Commissie. In essentie draait onze zienswijze om focus en samenwerken.

Om te beginnen bij focus. Want wat heeft onze regio een kansen als wij kijken naar de internationale agenda voor de komende decennia. De wereldwijze voedsel-productie, vermindering van de CO2 footprint en de energietransitie zijn thema’s die mondiaal om daadkracht vragen. Focus van de Zeeuwse onderwijsinstellingen, van MBO tot universitair, van onze provinciale en gemeentelijke overheden en het bedrijfsleven op deze thema’s maakt Zeeland onderscheidend en daarmee interessant.

Focus is één, samenwerking is een tweede succesfactor. Integratie van duurzame grondstoffen en duurzaam energiegebruik in bedrijfsprocessen wordt versneld als bedrijven de deuren naar elkaar openzetten. Het onderwijs kan hierbij functioneren als katalysator door fundamenteel en praktisch onderzoek af te stemmen op de behoefte van het bedrijfsleven en het bedrijfsleven te prikkelen met veelbelovende innovaties. De overheid tenslotte, kan vanuit haar visie op de kernthema’s stimulerend beleid voeren.

Ook voor Zeeuwind is deze zienswijze niet vrijblijvend. Wij zoeken naar mogelijk-heden om duurzame energieproductie te integreren binnen productieprocessen. In samenwerking met één van de chemische bedrijven in Zeeland onderzoeken wij de kansen van energieopslag bij een windturbine. Wij ondersteunen lokale initiatieven op het gebied van duurzame energieopwekking. Wij werken samen met onder andere organisaties als de Zeeuwse Milieufederatie en het Zeeuws Klimaatfonds om particulieren te ondersteunen in hun zoektocht naar verduurzaming. Op zich allemaal kleine stapjes, maar ook met kleine stapjes wordt de energietransitie verwezenlijkt.

Mocht u als lid of lezer van deze Zeeuwind Nieuws geïnspireerd zijn geraakt: weet ons te vinden! De kracht van de energietransitie hangt samen met de motivatie van velen. En wellicht kunnen wij met uw suggestie weer een stapje verder komen.

Teus BaarsDirecteur/bestuurder

Kom ook naar

de Open Winddag

op zaterdag 18 juni!

3

Inhoud4 ZienswijzeZeeuwindnaarCommissieBalkenende

6 HogeronderwijsinZeeland:samenwerkenaaneengroenegeneratie

8 WistjeDat?:leukeenminderbekendefeitjesoverduurzaamheidinZeeland

9 EenduurzaamZeeland?Columnvandevoorzitter

10 OpinierubriekvanZeeuwind.Watvindtu?Zonneparken:welofniet?

12 HetZonEffect:AddyenNiekvanZweedendelenhunervaringen

14 OpenWinddagopzaterdag18juni

15 Parkenenprojecten

16 RealisatievanwindturbineEstlandwegII

18 Heteindevaneenwindpark:amoverenvanWindparkDreischor

19 Commissarisaanhetwoord:interviewmetMarjanBrandes

20 Vrijwilligeruitgelicht:SjoerdYpma

22 Energieopwekkenbijuthuis:energieengeldbesparenénCO2-reductie

24 Duurzamestroomproductie2015

26 Boekenplank:uitleenserviceZeeuwindvanboekenoverduurzaamheid

Bijlage Zeeuwindleden

I UitnodigingAlgemeneLedenvergadering29juni2016

II VerslagAlgemeneLedenvergaderingvan2december2015

VI Jaarverslag2015

X VerkorteJaarrekening2015

Thema Duurzaam Zeeland

Voor uitnodiging

Algemene Leden vergadering

zie ledenbijlage!

4

‘Parijs’, een kantelpunt? Zeeuwind, een coöperatie van 2.000 leden en een productie-park inclusief deel nemingen van ruim 41 MW is al bijna 30 jaar actief bezig met energietransitie en CO2-besparing. De uitkomst van de Klimaatconferentie in Parijs benadrukt de noodzaak van de transitie en de gezamenlijke verantwoordelijk heid van burgers, bedrijven, onderwijs en overheden om daar werk van te maken. Samen benutten we de vele kansen die we daarvoor hebben in Zeeland.

De kansen en de uitdagingenZon, wind en water: Zeeland beschikt vanuit haar natuurlijke ligging over een rijk potentieel. Daar heeft zij van geprofiteerd. Tegelijkertijd heeft Zeeland te stellen met flinke uitdagingen. Als gevolg van bedrijfssluitingen en de te verwachten splitsing van Delta, is en zal werkgelegenheid verloren gaan. Niet toevallig vooral in de energie-intensieve bedrijvigheid. Daarnaast is sprake van demografische krimp en biedt Zeeland onvoldoende perspectief om jong talent te binden. Wereldwijd staan wij voor de uitdagingen om onze ‘footprint’ op onze aarde te verkleinen en verstandig om te gaan met de hulpbronnen die ons ter beschikking staan. Vergroting van de wereldwijde voedselproductie, CO2-reductie teneinde de klimaatverandering af te remmen en vermindering van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen zijn

kern thema’s die de agenda voor de komende decennia zullen bepalen. Strategische en toekomstbepalende vraagstukken, die aan Zeeland volop kansen bieden en haar uitdagen om haar rijke historie van een nieuwe dimensie te voorzien. Dat vraagt wel om snelle concrete acties en een krachtige alliantie tussen burgers, overheid, onderwijs en bedrijfsleven. Wij werken daar aan en zien kansen om er – met anderen – meer werk van te maken. Daarom leggen we deze suggesties voor aan de Commissie Balkenende en Zeeuwse overheden die mede verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het energie-akkoord.

Structurele versterking van de rol van kennisinstellingenMet Scalda, de HZ en UCR beschikt Zeeland over onderwijs-instellingen die een belangrijke bijdrage leveren aan de vitaliteit van onze provincie. Concentratie van deze instellingen op de kernthema’s voedselproductie, CO2-reductie en de energie-transitie betekent aansluiting op vraagstukken van mondiaal belang, op de van nature aanwezige potentie in Zeeland en tegelijkertijd op de behoefte van het regionale bedrijfsleven. Een samenhangend en gericht opleidingsaanbod, van MBO tot universitair niveau, op de hiervoor genoemde kernthema’s zal jonge mensen boeien en binden. Zeeuwind wil daaraan meewerken én heeft daar belang bij. Immers onze windparken

Zienswijze Zeeuwind naar Commissie BalkenendeOp welke manier kunnen wij er met zijn allen voor zorgen dat de energietransitie in Zeeland niet alleen

een uitgesproken ambitie blijft, maar ook daadwerkelijk in krachtig handelen wordt omgezet? Op die vraag

heeft Zeeuwind in een zienswijze antwoord gegeven. De zienswijze werd in maart officieel overhandigd aan

de Commissie Structuurversterking Zeeland, onder leiding van oud-minister-president Jan Peter Balkenende.

Deze commissie heeft als taak de Zeeuwse economie en werkgelegenheid impulsen te geven, en Zeeuwind

gelooft dat de energietransitie daarin een onmisbare rol speelt. T E u S BA A R S

5

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | Z I E N S W I j Z E Z E E U W I N D N A A R C O M M I S S I E B A l K E N E N D E

vragen beheer en onderhoud door goed opgeleide medewerkers. En de energietransitie vraagt om innovaties: innovaties die Zeeuwind vanuit haar achtergrond als burger initiatief in een vroeg stadium van de levenscyclus wil om armen en helpen doorontwikkelen. Uit de opbrengsten van te realiseren windparken op zee en op land kunnen fondsen worden gevormd van waaruit de op te zetten opleidingsketen mede kan worden gefinancierd. De bereidheid hiertoe is door het Zeeuwse consortium voor Wind op Zee reeds uitgesproken en datzelfde geldt voor het consortium dat de eerste voorbereidende werkzaamheden verzet voor de realisatie van een windpark op land. Aan de eigenaren van grond waarop nieuwe windparken worden gerealiseerd, kan in het belang van de regionale versterking worden gevraagd om een deel van de ontvangen grondvergoeding in te zetten voor ditzelfde fonds. Zij kunnen als sponsor hun naam verbinden aan de in te richten opleidings-keten. Met de combinatie van deze inkomensstroom uit duur-zame energie en grondvergoeding ten behoeve van kennis - instellingen, blijven de van Rijkswege verstrekte subsidiegelden van structurele betekenis voor de regionale samenleving.

Verduurzaming energievoorziening van de industrieIn Zeeland is de industrie goed vertegenwoordigd. Van de totale energiebehoefte is een belangrijk deel toe te schrijven aan de aanwezige industrie. Deze bedrijven hebben belang bij vergroening van hun energievoorziening, eenvoudigweg omdat afnemers van hun producten dit verwachten. Producenten en afnemers van duurzame energie kunnen – in beider voordeel – samenwerken bij het afvlakken van pieken en dalen in het stroomaanbod. Zeeuwind werkt daar al aan. Integratie van duurzame energie in de bedrijfsprocessen is mogelijk en kan een extra impuls krijgen in wisselwerking met een hierop gericht onderwijsaanbod. De integratie van

de inspanningen van bedrijfsleven en onderwijs zal het innovatief vermogen in de regio ten goede komen, leiden tot nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid en daarmee mensen binden aan Zeeland.

Faciliterende overheidBovenstaande beweging kan door een faciliterende overheid worden versterkt. De gemeentelijke overheid en de Provincie kunnen duurzame energie benaderen als een kans om rijkssubsidie naar de Provincie te halen en de regio structureel te versterken. Door lokale initiatieven op het gebied van duurzame energieopwekking positief tegemoet te treden, speelt zij in op het draagvlak in de samenleving voor verduurzaming. Een stimulerende houding ten aanzien van verduur zaming versnelt de energietransitie en stimuleert innovaties. Zeeuwind ervaart een breed draagvlak voor wind-energie. Steeds vaker werken we samen met dorpen en hun bewoners. Steeds vaker vragen dorpen – ter wille van economische vitaliteit en leefbaarheid – om een ‘dorpsmolen’. De participatiesamenleving gaat verder dan de zorg! Een overheid die stimuleert en faciliteert ondersteunt daar-mee het zelforganiserend vermogen van de samenleving. Daarnaast is het een goede zaak als de (semi)overheid de inkomensstroom uit de energietransitie inzet voor regionale structuur versterking. De middelen uit grondvergoeding of leges ontvangen uit initiatieven voor duurzame energie voorziening, verdienen het om een duurzame bestemming te krijgen.

EnergiebesparingIn de energietransitie begint alles met energiebesparing. Ook voor een (wind)stroomproducent. Energiebesparing leidt tot lagere kosten voor bedrijven en burgers, minder CO2 en meer regionale koopkracht. Zeeuwind wil haar rol blijven spelen om de energievraag van Zeeuwse huizen en bedrijven te verminderen en roept overheden en bedrijven op om gezamenlijk deze uitdaging aan te gaan!

Samen verderDe maatschappelijke opgave is groot. Minder CO2, schonere energie en industrie, een vitalere economie, meer banen, zuinige en comfortabele huizen. Zeeuwind vraagt aan andere partijen om samen aan de slag te gaan en biedt haar expertise, enthousiasme en ervaring daarbij aan. Zeeland heeft alle mogelijkheden om sterker en vitaler uit de energietransitie te komen. Wij doen een dringend beroep op alle betrokken partijen om deze structurele versterking van onze provincie te ondersteunen! .

Foto: Jan Peter Balkenende op het Abdijplein (bron: Omroep Zeeland)

6

We leren Pieter bij Zeeuwind kennen als een bevlogen docent en tevens als iemand met een groot hart voor duurzaamheid. je zou Pieter gerust een bruggenbouwer kunnen noemen. Al even verzorgt Zeeuwind als gastdocent bij het vak General Principles of law een college over duurzaamheid. Meer specifiek over de manier waarop organisaties in de praktijk te maken hebben met internationale en Europese weten regelgeving op het vlak van energie. Dat had te maken met de wens van Pieter om zijn studenten beter te betrekken bij de stof én de koppeling van theorie en praktijk voor ze zichtbaar te maken.

Rechten en duurzaamheid“Pieter, jij hebt in je rechtencolleges heel bewust duurzaam-heid een plek gegeven, waarom vind je dat belangrijk?”, is de vraag waarmee ik het interview open. Pieter antwoordt: “Dat klopt en de reden is dat je er vandaag de dag niet meer omheen kunt. Het is een onderwerp van dermate belang geworden dat ik vind dat daar met name bij de jeugd aan-dacht voor gegeneerd moet worden. Kijk, in mijn tijd, toen ik jong was, had je de Club van Rome. Duurzaamheid leefde toen heel erg onder mijn generatie. Nu is de klimaat-problematiek misschien nog wel urgenter, en dat weten

de jongeren ook, maar ik merk dat het moeilijk is om ze ervan te overtuigen dat het klimaat- en duurzaamheidsvraagstuk een collectief probleem is. Ik wil ze tegelijkertijd laten zien dat ze er wél zelf iets aan kunnen doen en dat het ze ook direct aangaat, dichter bij huis dan ze denken. Door zo’n gastcollege van Zeeuwind zien ze dat er in Zeeland directe juridische consequenties vastzitten aan een politieke afspraak, want zo kun je het Energieakkoord noemen.

h O g e r O n D e r w i J S i n Z e e l a n D

Samen werken aan een groene generatie in deze Zeeuwind nieuws staan we stil bij de kansen die Zeeland biedt om de mondiale uitdagingen op het vlak

van duurzaamheid het hoofd te bieden. in de zienswijze elders in dit nummer valt te lezen dat dit vraagt

om ‘snelle concrete acties en een krachtige alliantie tussen burgers, overheid, onderwijs en bedrijfsleven’.

we pikken er eentje uit en staan in dit artikel stil bij de wijze waarop onderwijs een bijdrage kan leveren

aan het duurzaamheidsvraagstuk van mondiaal belang. we praten met prof. dr. Pieter ippel, docent aan

het University College roosevelt, te Middelburg.N AT h A L I E PA K V I S

Prof. dr. Pieter Ippel, docent aan de University College Roosevelt, Middelburg

7

ligt vraagt om een meerjareninvestering en een duidelijke agenda, ook op beleidsniveau.”

Ander Klimaat in ZeelandIn de tussentijd zit Pieter zelf ook niet stil. Omdat hij de noodzaak ziet én de kansen die er in de provincie Zeeland liggen om het onderwerp op de kaart te zetten heeft hij gelijk gestemden om zich heen verzameld. “In een klein, maar divers clubje van bevlogen mensen in Zeeland zijn we aan de slag gegaan om na te denken over een manier waarop we het duurzaamheidsvraagstuk door middel van samenwerking onder het grote publiek onder de aandacht kunnen krijgen in onze provincie. Kennisoverdracht, bewustwording en betrokken heid, dat zijn de pijlers waarop we ons project willen laten drijven. Er gebeurt momenteel zoveel in Zeeland op het vlak van duurzaamheid; denk aan de activiteiten van Dow Chemical op dit vlak, aan Zeeuwind en aan de Zeeuwse Milieufederatie, om er maar een paar te noemen. We zouden graag laten zien wat nou precies de problemen zijn en wat er op dit vlak allemaal al gebeurt. Wat zijn nu de écht belangrijke dingen waarin we het verschil kunnen maken in onze provincie, dat zijn de vragen waar we in een mooi programma het komende jaar graag aandacht aan zouden willen besteden. We noemen het voorlopig ‘Een ander Klimaat in Zeeland’.

SamenAls ik Pieter ten slotte vraag naar waar de kracht in het Zeeuwse onderwijs zou kunnen liggen op het vlak van duur-zaamheid antwoordt hij: “Die kracht zit hem volgens mij vooral in de samenwerking tussen de verschillende onderwijs-instellingen en maatschappelijke organisaties in Zeeland. We hebben bijvoorbeeld de Hogeschool Zeeland. Daar ligt van oudsher zoveel kennis op het gebied van bijvoorbeeld weg- en waterbouw en een schat aan kennis op het terrein van watermanagement en andere technologische onderwerpen. Scalda heeft bijvoorbeeld een duurzaamheidscoördinator. Het University College Roosevelt is nog een relatief jong instituut, daar ligt de focus vooral op sociale duurzaamheid, maar ook daar merk je dat energie en klimaat aan terrein wint. Als we al die kwaliteiten en krachten zouden weten te bundelen, in combinatie met bijvoorbeeld coaches vanuit het bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties heb je een kennisprovincie waarbij Zeeland zich in mijn optiek sterk kan onderscheiden. Ik zeg je: het is niet een easy game, maar als we het samen doen kan er heel veel” .

Het duurzaamheidsvraagstuk hangt rechtstreeks samen met het recht én daarmee met een maatschappelijke realiteit die iedereen aangaat, ook de studenten.”

MultidisciplinairPieter vervolgt. “Het mooie is ook dat de jongeren een stukje multidisciplinair leren denken. Dat is in het onderwijs ook nodig en met name in Zeeland. Een ideële en filosofische achter grond is belangrijk om de technische vraagstukken waarmee de energietransitie ook gepaard gaat op waarde te kunnen schatten. Daarom geloof ik ook dat het belangrijk is dat er een tweede college, een bèta-college in Zeeland komt. Er liggen zoveel kansen in deze provincie. We hebben veel industrie, daarvoor alleen al is een zo’n bèta-college in combinatie met toegepaste wetenschappen relevant. De sociale wetenschappen in combinatie met het bovenstaande zou Zeeland als kennisregio op het vlak van duurzaamheid bijzonder interessant maken. Hier worden de beleidsmensen van de toekomst opgeleid, en die zullen op deze manier in staat zijn met een multidisciplinaire bril naar het thema te kijken”.

Duurzaamheid en energievraagstukken structureel op de agenda Zeeuwind pleit in haar ingediende zienswijze tevens voor meer technische opleidingen in het kader van de energie-transitie in Zeeland én voor samenwerking tussen bedrijfs-leven en tussen onderwijsinstellingen onderling. Hoe kijkt Pieter hier tegenaan? “Ik merk momenteel dat onderlinge koppeling en synthese ten aanzien van het thema erg lastig is. Dat geldt in zijn algemeenheid, maar ook in Zeeland. Er is veel diversiteit en nog weinig onderliggende samenhang. Wat ik nu signaleer is dat er veel op projectbasis gebeurt, een beetje een soort grabbeltonmodel. Dan zijn de studenten even enthousiast en geïnteresseerd. Maar als ik kijk wat ervoor nodig is om het thema van duurzaamheid en energietransitie structureel op de agenda te krijgen en te houden, dan is dat aandacht voor de thematiek in cursusverband en in samenhang. Dat wil zeggen: langdurige aandacht in de vorm van opleidingen en door het aangaan van de samenwerking met maatschap-pelijke organisaties die de onderwijsinstellingen ook actief aanspreken. Van hen horen wij graag: wij hebben die en die specifieke kennis nodig om de generatie die nu bij jullie in opleiding is die uitdagingen het hoofd te kunnen laten bieden die er straks op ze liggen te wachten in Zeeland. Ik zie dat overigens ook als een roep aan de politiek om bijvoorbeeld vanuit de provincie deze samenwerking te ondersteunen, op welke manier ook. Het benutten van het potentieel dat hier

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | S A M E N W E R K E N A A N E E N G R O E N E G E N E R A T I E

8

•InhetSloegebiedeenforscomplexvooropslagvangroenestroomvanwindmolensenzonnepanelenwordtgebouwd?

– Datdieeenserieenormebatterijenbevat,waarin10Megawattaanenergiekanwordenopgeslagen?

– Endatdoorgeavanceerdetechnologie20Megawattaan‘flexibelinzetbareenergiecapaciteit’beschikbaaris?

– Erdaardoorookopwindstilleenzonarmedagengroeneenergiekanwordengeleverd?

•DezeWist-je-Datjesookinhetvorigenummerstonden,maarzeinditthemanummerzogoedpassenendeontwikkelingzointeressantisdatwezeinditnummernogmaalsnoemen?

•ZesstudentenvanzowelROCScaldaalsHZUniversityofAppliedSciencesnaardeKlimaattopinParijsgingen?

– Dezestudentenwarenaangenomenvoor‘FindingRoots’,eenextraopleidingbovenophunstudie?

– Zijals‘gamechangers’laterbedrijvenwillenaanzettenomduurzamerteworden?

•EnergiekeRegioinZeelandbedrijven,maatschappelijkeorganisaties,verenigingenvaneigenaarsenwoningbouw-corporatieshelptmethetverduurzamenvanhungebouwen?

•InZeelandhet‘DuurzaamBouwenloket’bestaat,waarbijjepergemeenteinformatiekuntvindenoverduurzaam(ver)bouwen,energiebesparingenenergieopwekken?

•Jedaarbijkuntkijkenopdewebsite:www.duurzaambouwloket.nlJeookvoorhetverduurzamenvanjemonumentinformatiekuntvindenonder‘MiddelburgGroeneMonumentenstad’?

•ErmomenteeleenprojectlooptvanhetEnergieservicepuntZeeland,waarbijsportverenigingeninZeelandmeteeneigenaccommodatieinformatieenondersteuningkunnenkrijgenbijeenverduurzamingstraject?

– HetEnergieservicepunteensamenwerkingisvandeZMf

(ZeeuwseMilieufederatie),hetZeeuwsKlimaatfonds(ZKf)enZeeuwind?

– HetEnergieservicepunthétplatformisvoorlokaleduurzameenergie-initiatieven,ondersteunddoordeprovincie?

Wist je Dat ?in Zeeland gebeurt veel op het vlak van energie en duurzaamheid. we beschikken over een flinke industrie en

ook in het onderwijs, bedrijfsleven in maatschappelijke organisaties is een hoop gaande. hieronder enkele leuke,

grappige, bekende en minder bekende feitjes over duurzaamheidsonderwerpen in Zeeland. wist u bijvoorbeeld dat:N AT h A L I E PA K V I S

•ErinZeelandookeenafdelingbestaatvanhetIVN–InstituutvoorNatuureducatie&Duurzaamheid,waarjemeerkuntlerenoverdeZeeuwsenatuur?

•De‘EnergiekeSamenleving’inZeelandhetafgelopenjaarsubsidieheeftverstrektvoorondersteuningindeorganisatievanburgerinitiatieven?

•DeactieperiodevanHetZonEffectopditmomentloopt!– ErviaHetZonEffectinmiddelsalmeerdan23.000zonne-

panelenzijngeplaatstopbijna2.000Zeeuwsedaken?– Datditeentotaleopbrengstisvan5,8MWelektriciteit?– Ditvoldoendeenergieisvoorongeveer1.500Zeeuwse

huishoudensperjaar?– Jeerongeveer696miljoensmartphonesmeeopkuntladen?

•ErbijStudentenuitzendbureauInceptio‘GreenAgents’wordenopgeleiddieondermeerkunnenondersteunenbijdeorganisatievanburgerinitiatieven?

•JeinWissenkerkeopinitiatiefvandegemeenteNoord-BevelandeenkijkjekuntnemeninhetonlangsgeopendeDuurzaamheidscentrumindeoudebrandweerkazerne?

– Jedaarallerleienergietoepassingentreftdiejewerkendkuntbekijken?

– Ditgoeduitkomt,omdatjenogditjaareensubsidieaankuntvragenvoorpelletkachels,warmtepompenenzonne-boilers?

•OnzedirecteurTeusBaarsinhettelevisieprogrammaRTLLifestyleXperienceverteltoverwatWindparkKrammerzouniekmaakt?Jehetfilmpjehierkuntvinden:http://www.zeeuwind.nl/nieuws/2016/zeeuwind-in-tv-programma-rtl-lifestyle-xperience?.

Een duurzaam Zeeland?Parijs,december2015.HetKlimaatakkoord,groteblijdschap.Enterecht.Natuurlijk,telaatenteweinig.Datklopt.WijvanZeeuwindwistenhet30jaargeledenalenzettentoendeschouderseralonder.Wewetenookdater(nog)meermoetgebeurendaninParijsisafgesproken.OokinZeelandpratenwegraagoverdeenergietransitie,maarwemoetenervooralaanwerken,netalswebijZeeuwindgewoonzijntedoen.Latenweblijzijnmetdestappendieanderenzetten.Kamp,dienógtweekolencentraleswilsluiten,hetakkoordomalleOV-bussenemissievrijtemaken(overigensredendiebusseninZeelandeenjaarofachtgeledenalopgroengas…).BlijzijndatdeEuropeseluchtvaartsectorookstappenwilzetten.CO2-rechtenvoordeburgerluchtvaart.LatenwehopendatheteffectieverzalzijndanhetETS-systeeminCO2-handelvoordeindustrieenstroomsector.DatslechtwerkendesysteemzorgtvoorheelveeloverbodigeCO2indeluchténdramatischslechtestroomprijzen.Daarlijdtiedereen,windstroomproducenten,gascentralesen–hoeironisch-ookdekolencentralesonder.Maarvooraldeinnovatiekrijgteenklap.Waartoedatleidtvaltteraden:overbodigevertragingindeenergietransitie.

InZeeland,waardegrootstegasgebruikerinNederlandénNeerlandsgrootsteCO2-emittentzijngevestigd,isdeenergie-transitievanlevensbelang.DeZeeuwseeconomiemoetloszientekomenvandevolstrekteafhankelijkheidvanfossielebronnen.Ermoetnogveelveranderenomdeuitkomstenvan‘Parijs’inZeelandwerkelijkheidtelatenworden.Endaterveelmoetveranderenisduidelijk:nietalleenhetklimaat,maarookonzewerkgelegenheidstaatdaarbijophetspel.

Hetisnietalleendeindustriewaarhetnodigemoetgebeuren.Inonzehuizengaatnogveelenergieverloren.‘NulopdeMeter’zouhetuitgangspuntmoetenzijn.Nuishetnogdeuitzondering.Daarisveeltewinnen:aanenergie,aancomfort,aanlangerlekkerleveninjeeigenhuis.Enaanwerkgelegen-heidenlokalekoopkracht.Inhetverkeerenvervoerhoevenweniettewachtenop2025omelektrischterijden(opgroenestroom),omhetOVemissievrijtemaken.Almetalzijnwebezigmeteenveranderingvanhetsysteemwaaroponzesamenlevingisgebouwd.Datislastig;wemoetenonbekendewegenbewandelen,wemoetenhetmorgenandersdoendangisteren.

Datluktalleenalsdehelesamenlevingisbetrokkenenalserverbindingenzijntussensectoren.Wemoetenvanelkaarleren,wemoetenelkaarbeïnvloeden,wemoetensamennieuweoplossingenverzinnen.EnZeeuwinddoethetal:samenmetdeZMfaandeslagmetHetZonEffect.OokmetdeZMfenKlimaatfondsactiefinhetEnergieservicepunt.Wedenkenmeebijprojectenindeindustrieomenergietebesparenentevergroenenenbijnieuwetechnologiebijopslagvanenergie.Wewerkenmeeaanprogramma’somdewoningenteverduurzamen.

Zijnweerdan?Neenoglangniet,hetzijndeeerstestappen.Ermoetenmeervolgen.DatlietZeeuwindookwetenaandecommissieBalkenende.Enomdatallemaalgoedtelatenslagenhebbenweookmeerenbeteropgeleidemensennodig.DeenergietransitiekaneenaanjagerzijnvanvernieuwingvantechnischonderwijsinZeeland.

EnZeeuwindheeftzelfooknoghuiswerktedoen;hoegaanweommetlokaleinitiatievenvoorzonneparkenenwindturbines?Watisonzeroldaarbijalsanderengaanexploiteren?Hoekunnenweeengrotererolspelenbijdevergroeningvandeenergievoorzieningvangrootverbruikerséndaarbijeenbeterestroomprijsrealiseren?Watzijndeopbrengstenvandeledenenquêteenhoegaanwedaarmeeominonzeorganisatie?HieroverindevolgendeZeeuwindNieuwsoverigensmeer(red.).

Kortom:werkaandewinkel!Enomdiegrotevragenoverhetklimaattebeantwoordenkunnenwegewoondichtbijhuisbeginnen.NiksnieuwsvoorZeeuwindmensen,wijzijnhetgewendomdeuitdagingenaantepakken!

MartenWiersma

M A RT E N W I E R S M A

Vo o R Z I T T E R

RA A D VA N Co M M I S S A R I S S E N

C O l U M N V O O R Z I T T E R

9

10

Zonnepanelenparken

Op diverse plaatsen zijn er in Zeeland plannen om zonnepanelenparken te ontwikkelen. Bij deze initiatieven heb ik zo mijn bedenkingen. Ik ben een groot voorstander van zonnepanelen, vanwaar dan toch die bezwaren? Onderstaand een korte opsomming van mijn bedenkingen:

1. Zonnepanelenparken zijn in het landschap geen schoonheid.2. Grond is in Nederland schaars.3. Toepassing van zonnepanelen op daken is decentraal en daardoor beter in te passen op

ons elektriciteitsnetwerk.4. Onderhoud van zonnepanelenparken is arbeidsintensief. Denk bijvoorbeeld aan onkruidvrij

houden van deze terreinen, dat deels handmatig zal moeten gebeuren.Eenkortetoelichting:Punt 1 is natuurlijk een kwestie van smaak, maar in een land als Nederland, dat al zo vol staat, vind ik het zonde dat we grond gaan gebruiken voor zonnepanelen, terwijl diezelfde panelen ook op daken passen en daar geen extra ruimtebeslag vragen. En kijk om u heen, op die daken hebben we nog oneindig veel mogelijkheden. De grond kunnen we beter besteden voor natuur, parken, landbouw en noem maar op. In het buitenland heb ik deze zonnepanelenparken gezien tegen berghellingen. Foeilelijk! In de woestijn kan ik ze mij beter voorstellen. Daar vervallen ook mijn bezwaren onder de punten 2 en 4.

Voordat ik deze kleine bijdrage schreef voor de opinierubriek heb ik mij kort verdiept in de CO2-opname van bossen en de CO2-uitstootbesparing van zonnepanelen. Hieruit blijkt dat zonne-panelen per vierkante meter minimaal 50 keer zoveel CO2-uitstoot besparen als een bos jaarlijks per vierkante meter opneemt. Dit is absoluut geen pleidooi om bossen te kappen, maar wel om zo snel mogelijk zoveel mogelijk daken in Nederland vol te leggen. Mocht u ze nog niet op uw dak hebben liggen, dan leest u elders in dit blad over Het Zon Effect en hoe aantrekkelijk het nu is om ze aan te schaffen, met terugverdientijden tussen de 5 en 7 jaar. Eigenlijk kan in deze tijd een dak zonder zonnepanelen niet meer.

Nico Anema

w a t v i n D t U ?

Zonneparken: wel of niet?

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | O P I N I E R U B R I E K

InonzeopinierubrieklatenkantoormedewerkersvanZeeuwindendeledenhunlichtschijnenoveractueleonderwerpenbinnendeduurzameenergiesector.DeOpinierubriekiseenpodiumvoordiscussie.Bijdragenwordengeachtoppersoonlijketiteltezijngeschreven.

Onder: ingezonden brief van Zeeuwindlid Nico Anema

11

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | O P I N I E R U B R I E K

Zonneparken

De energietransitie moet doorzetten: daarover zullen niet veel mensen van mening verschillen.

De invloed van het gebruik van fossiele brandstoffen op de opwarming van de aarde is evident.

Voor die mensen die hieraan nog twijfelen, zullen in elk geval argumenten als vermindering van

de afhankelijkheid van olie- en gasleveranties uit politiek minder stabiele landen en de eindigheid

van de voorraden een rol spelen.

Waarover veel minder eenstemmigheid bestaat is de vraag hoe de energietransitie gestalte moet

krijgen. De bijdrage van ons actieve lid Nico Anema getuigt hiervan. los van het subjectieve element

van het aanzien van een zonnepark kan ik een eind met Nico meekomen. Daar waar het mogelijk is,

moeten wij zoveel als mogelijk zonneparken inpassen binnen de bestaande bebouwing, of dat nu

op particuliere woningen of op bedrijfspanden is. Inpassing in de bebouwde omgeving heeft visueel

de minste impact en daarmee kan worden geprofiteerd van de bestaande infrastructuur. En van

de andere kant ingestoken: het is natuurlijk het beste als kostbare en schaarse landbouwgrond

blijvend wordt ingezet voor voedselproductie.

Echter, daken van bedrijfspanden lenen zich bouwtechnisch lang niet altijd voor de plaatsing van

zonnepanelen. En het bedrijf zelf heeft vaak geen financieel voordeel bij het leggen van panelen.

De ligging van particuliere woningen in een monumentale omgeving of waarvan het dak onvoldoende

zonlicht opvangt zijn ook veelgehoorde belemmerende factoren. Daarom zijn wij voorstander van

een gericht beleid om zonneparken ook in het buitengebied toe te staan. Wij denken aan locaties zoals

voormalige vuilstortplaatsen, langdurig ter beschikking te stellen braakliggend industrieterrein of

bijvoorbeeld op plekken waar windenergie wordt gesaneerd. Daar is bekabeling al aanwezig en gaat

geen landbouwgrond verloren. Kortom: gebruik de bebouwde omgeving en heb oog voor de goede

inpassingsmogelijkheden in het buitengebied!

Teus Baars

Directeur Zeeuwind

Wiltuookreagerenofeeningezondenbriefsturen?Datkan!Stuurtudaarvooruwe-mailnaar:[email protected],ofstuuruwartikelnaar:Zeeuwind,Postbus5054,4380KBVlissingen.Deredactiebehoudtzichhetrechtvooringezondenartikelenteweigeren,teredigerenofintekorten.Anoniemebijdragenenopenbrievenwordennietgeplaatst .

12

Actie verlengd

t/m 8 juli 2 0 1 6 !

Geen dak op het zuidenNiek van Zweeden: Ik en mijn vrouw hebben in 2015 zonne-panelen aangeschaft via Het Zon Effect. Al eerder hadden wij ons hier op Noord-Beveland laten informeren over zonne-panelen, maar we zijn toen niet overgegaan tot aanschaf. Wij hebben geen gunstig dak op het zuiden, het is meer gericht op het westen. Dat leek ons niet zo handig en we waren dan ook niet overtuigd dat het ook voor ons interessant kon zijn. Onze achterburen hebben dezelfde ligging van het dak en

K j E L L S C h I P P E R S

Het Zon Effecta D D y e n n i e k v a n Z w e e D e n D e l e n g r a a g h U n e r v a r i n g e n

‘heel Zeeland aan de zonne-energie, dat is onze droom’, valt te lezen op de flyer van het Zon effect. Dit succesvolle

project ging in april van dit jaar voor de vijfde keer van start en nog altijd blijft het succes onverminderd groot.

De Zeeuwse consument laat zien oog te hebben voor duurzaamheid. addy en niek van Zweeden uit wissenkerke

namen deel aan het Zon effect in 2015 en delen graag hun ervaringen met u.

Het Zon Effect al 4 jaar succesvolHet Zon Effect heeft ervoor gezorgd dat er in vier jaar tijd ruim 23.000 zonnepanelen op bijna 2000 daken zijn geïnstalleerd, met een totale opbrengst van 5,8 MW elektriciteit. Ook in 2015 hebben veel mensen in Zeeland, zoals familie van Zweeden voor een scherp tarief zonnepanelen aan geschaft via Het Zon Effect. Het Zon Effect is een project van de ZMf en Zeeuwind met als doel ‘meer zonne-energie in Zeeland’: iedereen bewust maken van het belang van zonne-energie en het geven van informatie over de aanschaf van zonnepanelen.Foto: Addy en Niek van Zweeden

12

13

Profiteer mee van het

grootste Zeeuwse

zonnecollectief!

• 6 BenQ 260 Wp

zonnepanelen

• Omnik-omvormer +

online monitoring

• 1482 kWh per jaar

• Terugverdientijd:

5,4 jaar

• 10 BenQ 260 Wp

zonnepanelen


online monitorin



5 jaar

• 15 BenQ 260 Wp

zonnepanelen


online monitoring



5 jaar

€700besparingper jaar



€1685,31

€1520,78 Optie installatie €537

Terugverdientijd incl

installatie: 7,3 jaar

10% korting en 10 jaargarantieop uw zonnepanelenén omvormer!

21% btw

retour!

Wij regelen gratis

uw btw teruggave

€2607,54




€3893,13




WEGENS SUCCES

VERLENGD T/M 8 JULI!

namen toch zonnepanelen, dat bleek wel degelijk interessant. Met de aanbieding van Het Zon Effect zijn wij toen ook als-nog tot aanschaf overgegaan.

Installatie in één dagDe adviseur van Saman die op bezoek kwam heeft ons heel goed geïnformeerd. Alle opties en mogelijkheden van bijvoorbeeld de soorten panelen en omvormers zijn met ons besproken. De offerte en de exacte kosten waren daardoor transparant en begrijpelijk. De installatie van de 10 panelen was vervolgens in één dag voor elkaar. Onze ervaring met Saman is dan ook uitstekend. Door mijn elektrotechnische achtergrond heb ik de installatie binnen zelf gedaan.

Bewust worden van je verbruikWe hebben gekozen voor een systeem dat veel informatie levert. je kunt dagelijks zien hoeveel de panelen hebben opgewekt en wat we hebben bespaard. Ik houd alle meter-standen bij, het is leuk om te zien wanneer de dagen langer worden dat de panelen het steeds beter doen. Ik ben gepensioneerd en heb daarom ook de tijd om daar mee bezig te zijn. Daar word je heel energiebewust van. We waren altijd al zuinig met energie, maar door

de zonnepanelen gaan we nóg bewuster om met ons stroomgebruik.

Zoek antwoorden op al je vragenOp verjaardagen en in de straat zijn onze panelen regelmatig onderwerp van gesprek. Mensen zijn toch nieuwsgierig naar hoe dat nu werkt en wat het oplevert. En ik denk dat het ook de manier is om mensen te overtuigen. Twijfel je over het aanschaffen van zonnepanelen? Maak dan eens een praatje met een buurman die ze heeft liggen en vraag naar zijn ervaringen. Het Zon Effect geeft hier op haar eigen manier invulling aan. Mensen moeten toch altijd even de drempel over worden geholpen en een collectieve samenwerking is daar een mooie manier voor .

Actie Het Zon Effect!DeactieperiodevanHetZonEffectlooptnogsteeds!Datbetekentdatutot en met 8 juli 2016vooreenzeeraantrekkelijkeprijszonnepanelenkuntaanschaffen.OpdewebsitevanHetZonEffectvindtuhieroveralleinformatie.Kijkdaarvoorop:www.hetzoneffect.nl

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | H E T Z O N E F F E C T

U kunt de flyer Het Zon Effect

downloaden van de website

www.hetzoneffect.nl

14

Naar de Open Winddag op zaterdag 18 juninieuwsgierig naar hoe een echte windturbine er van dichtbij én van binnen uitziet? kom dan naar

de Open winddag op zaterdag 18 juni! Ook dit jaar doet Zeeuwind weer mee aan dit nationale evenement.

Op deze dag worden op initiatief van de nederlandse wind energie associatie door heel nederland activiteiten

georganiseerd om windenergie onder de aandacht te brengen.

Naast het bezoeken van een van onze windturbines kunt u dit jaar ook een kijkje nemen in ons geheel vernieuwde en duurzamere kantoor in Vlissingen. Op beide locaties zullen onze medewerkers en vrijwilligers u verwelkomen, u rondleiden en waar mogelijk al uw vragen beantwoorden.

Enercon E70 in NieuwdorpNet als vorig jaar stelt Zeeuwind een windturbine open. Dit jaar is gekozen voor onze nieuwste aanwinst: de mooie Enercon E-70, bij Nieuwdorp. Deze turbine ontwikkelde Zeeuwind samen met Winvast en produceert sinds eind vorig jaar elektriciteit. Hier kunt u alles te weten komen over windenergie en het belangrijkst: u kunt deze turbine van binnen bekijken!

Zeeuwind kantoorBij een professionele duurzame organisatie hoort een professioneel en duurzaam kantoor. Met de verbouwing deze winter hebben wij daar echt werk van gemaakt. Naast een nieuw en fris interieur is ons kantoor nu nog zuiniger met licht en warmte. Hier zullen wij u gedurende de dag nog meer over kunnen vertellen. Over onze projecten en de laatste ontwikkelingen vindt u volop informatie en ook voor kinderen is er genoeg te beleven! Experimenteer met wind en ontdek wat dat met een windturbine doet, of race tegen de wind met een lEGO-auto!

PendelbusU kunt gedurende de dag gebruik maken van een shuttlebus tussen Zeeuwind en de windturbine, zodat u niets hoeft te missen. Er is dus heel veel te beleven tijdens de Open Winddag 2016. Ook nieuwsgierig geworden? Kom gezellig langs en neem uw familie, vrienden, buren en kennissen mee om windenergie van dichtbij te beleven! .

Kom ook!


VLISSINGEN

KANTOORZEEUWIND

A58

N288

N288

KAN

AAL

ENERG

IEWEG

SLOEWEG

EDISONWEG

OUDE VEERHAVENW

EG

NIEUWDORPVDS

WES

THO

FHAV

EN

N62

N62

BERNH

ARDW

EG W

EST

EURO

PAWEG

NO

ORD

ESTLA

NDWEG TURBINE

ESTLANDWEG

Openstelling windturbine en kantoor

Datum Zaterdag 18 juni 2016

Tijd 11.00 – 16.00 uur

Locaties Zeeuwindkantoor, Edisonweg 53F, 4382 NV Vlissingen;

Windturbine Estlandweg, Nieuwdorp (tegenover VDS,

hier kunt u tevens parkeren)

Shuttlebus Gedurende de openingstijden zal de shuttlebus

elk half uur op beide locaties stoppen.

Graag tot ziens op

de Open Winddag!

Alles op een rijtje

15

Olaz Compostering IIWaar we in de vorige Zeeuwind Nieuws nog melding maakten van vertraging door de afhandeling van een bezwaarprocedure, kunnen we nu vertellen dat het bezwaar van tafel is. Dankzij dat goede nieuws kunnen nu de remmen los bij de voor bereiding, om ervoor te zorgen dat we volgend jaar starten met de bouw van deze turbine. Dat wordt weer een interessante puzzel, omdat de bouw plaatsvindt op het terrein van Indaver waar volcontinu gewerkt wordt. Behalve dat staat de turbine vlak naast een spoorlijn en een uitvalsweg voor bedrijven.

OSK/BouwdokkenOp het moment dat u dit leest, zal er naar verwachting duidelijk heid zijn over de financiële haalbaarheid van

participatie in het project Bouwdokken. Wij verwachten u op de ledenvergadering verder te kunnen informeren.

Parken en projectenKaart: huidige parken (groen)

en projecten in ontwikkeling (geel) van Zeeuwind

of waarin Zeeuwind participeert.

Foto rechtsboven: project Krammer.

Foto rechtsonder: bestaand park Bath II.

M A R Co B o u W M A N

N AT h A L I E PA K V I S

Stan D van Z aken , JUn i 2016

Zeeuwind is voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden om haar productiecapaciteit uit te breiden.

Projectontwikkeling is een kwestie van lange adem. Mee- en tegenvallers wisselen elkaar af.

hieronder een overzicht van de stand van zaken van de verschillende projecten waarbij Zeeuwind betrokken is.

Windpark Zeeland Estlandweg 1x2350 kW, 1x900 kW

Bath 2x660 kW

Kats 3x3000 kW

W.A.P. 10x900 kW

KrammerOSK Bouwdokken

OSK Mattenhaven

Olaz Stort 2x900 kW

Noordpolder 4x2300 kW

Derde Dijk 1x2350 kW

Borssele II 1x2350 kW

Olaz Compostering II 2x660 kW

Goese Sas 1x250 kWWestkapelle 2x250 kW

Foto onder: bouw turbine aan de Estlandweg. Zie ook volgende pagina’s

15

16



VoorbereidingsfaseSinds 2010 is Zeeuwind bezig om aan de Estlandweg bij Nieuwdorp een extra windturbine te ontwikkelen. Daar waar op deze locatie twee partijen een turbine wilden bouwen, zijn de handen inéén geslagen en zijn Winvast en Zeeuwind samen opgetrokken om van hun plannen een succes te maken.

Al in een vroeg stadium zijn de plannen voorgelegd aan omwonenden in Nieuwdorp en aan bedrijven die gevestigd zijn aan en rond de Estlandweg. Door goed te luisteren naar bezwaren en zienswijzen kon veel vertraging in de latere vergunningsfase worden voorkomen.

Na diverse onderzoeken zijn vervolgens in 2011 de benodigde vergunningen aangevraagd, welke uiteindelijk in 2012 zijn verleend. Hierna kon een aanvraag worden gedaan voor de SDE+. Maar helaas, deze turbine kwam niet meer in aanmerking voor de subsidie van 2012. Het grote wachten was nu op de openstelling van de SDE+ in 2013 om de businesscase rond te krijgen. Met succes is ingeschreven op fase 3 van de subsidieregeling en medio 2013 aten wij taart op kantoor om het positieve nieuws hierover te vieren.

Na de toewijzing van de SDE+ is een investeringsvoorstel gedaan. Gekozen is voor een Enercon E-70 windturbine en na

Estlandweg IIB e t e r e e n g O e D e B U U r D a n e e n v e r r e v r i e n DBijna 6 jaar heeft het geduurd, maar windturbine estlandweg ii staat fier overeind en levert sinds eind

vorig jaar haar stroom aan het net. De ontwikkeling op deze locatie ging niet vanzelf; er zijn vele drempels

gepasseerd om tot dit mooie eindresultaat te komen. in dit artikel nemen wij u mee in het bouwproces van

onze jongste aanwinst.

het formaliseren van de contracten was alles gereed om de bouwfase te starten. Industrieterrein Het Sloegebied is aangewezen als concentratiegebied, maar desondanks zijn de begrenzende eisen op deze locatie divers. De beperking in bouwhoogte van de turbines en de eisen rond de luchtvaart in dit gebied zorgden bijvoorbeeld voor een kleinere turbine dan voor een maximale stroomproductie de voorkeur had. Daarnaast was de bereikbaarheid en flexibiliteit van het industrieterrein een aandachtspunt voor de bedrijven rond de turbine. De afhandeling van deze punten kostte meer tijd dan gewenst. Maar uiteindelijk kon in 2015 zonder bezwaren de bouw dan toch daadwerkelijk beginnen.

16

17

BouwfaseDe windturbine staat op een Waterschapsdijk en dat geeft ook tijdens de bouw extra beperkingen. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om in het stormseizoen grondwerkzaam-heden uit te voeren en moest er dus haast gemaakt worden om voor 1 oktober de fundering gereed te krijgen. Vanwege die datum is in verband met de levertijd van prefabbeton-palen gekozen voor in-de-grond-gevormde-palen. De water-schaps dijk is bovendien breder gemaakt om voldoende ruimte te bieden voor de kraanopstelplaats. Uiteindelijk is het ook qua logistiek gelukt om alle onderdelen op de krappe site te verwerken. Dat gebeurde volgens het zogenaamde justintime principe. Daarbij worden grote onderdelen pas aangevoerd op het moment dat ze ook gehesen kunnen worden. Gelukkig zat het weer mee en is de windturbine volgens planning voor het einde van het jaar opgeleverd.

WindfondsBijzonder aan dit project is het Windfonds dat is opgericht voor de omwonenden in Nieuwdorp. Vanuit de coöperatieve gedachte past deze ontwikkeling uitstekend bij een organisatie als Zeeuwind. Waar dit inmiddels ook voor niet-coöperatieve organisaties steeds meer een vanzelfsprekendheid wordt, was dit een aantal jaar geleden nog zeker niet het geval. Via het Windfonds betrekken we als ‘goede buur’ de omgeving bij de exploitatie van de windturbine. Het Windfonds dat ter beschikking komt aan de dorpsraad van Nieuwdorp kan aangewend worden voor bestedingen met een duurzaam karakter die ten goede komen aan de lokale gemeenschap. “Zo werken we met elkaar en vóór elkaar aan een stukje duur-zaam Zeeland, en daar draait het uiteindelijk toch allemaal om”, aldus een tevreden terugblikkende Marco Bouwman, verantwoordelijk projectmanager voor de Estlandweg II bij Zeeuwind .

De cijfers spreken voor zich1 windturbineisopgeleverdin2015.2 enormestickersmetdelogo’svanZeeuwinden

Winvastzijnopdegondelgeplakt.5 jaarheeftdeprojectvoorbereidinggeduurd.6 maandenduurdehetstormseizoenwaaringeen

grondwerkzaamhedenmochtenwordenuitgevoerd.16,8 meterdiepzijndepalenvandefundering.24 palenzijnergestort.50 procentishetaandeelvanZeeuwindin

denieuwopgerichteBVEstlandwegII.64 meterisdemasthoogte.70 meterisderotordiameter.500 tonishetgewichtvandekraandiedeturbinedelen

heeftgehesen.702 vierkantemetergrootwasdekraanopstelplaats.1300 mailszijnerverstuurdtotaanderealisatie.2000 kWisdecapaciteitvandeturbineopvolvermogen.3775 MWhperjaarisdegeschatteenergieproductie.

Foto onder: locatie Estlandweg, Sloegebied

Links: fundering turbine

Rechts: plaatsing wiek

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | P A R K E N & P R O j E C T E N

17

18

Het einde van een windparkDit voorjaar is er een einde gekomen aan windpark Dreischor. als een baken stonden de vier turbines

van het merk vestas bijna twintig jaar aan het grevelingenmeer, nabij Dreischor. Om diverse redenen

werd besloten het windpark enkele maanden geleden te amoveren.

ProductieIn de bijna twintig jaar dat Windpark Dreischor draaide, heeft het voor een stabiele productie gezorgd. Het windpark werd op 28 juni 1996 opgeleverd en heeft sindsdien 42.326 MWh geproduceerd, wat neerkomt op een besparing van 25.400 ton CO2 ofwel 1.270.000 boomgroei-jaren. Dit komt neer op 2.116 MWh per jaar, iets minder dan de verwachting van 2.200 MWh. De hoogste productie van 2.460 MWh werd behaald in het jaar 2000.

SlijtageDe laatste vier jaar kampten de turbines met behoorlijke slijtage. Zowel de generatoren als de tandwielkasten raakten stuk voor stuk defect. Door het verwisselen van componenten hebben tot het einde nog 2 turbines in bedrijf weten te houden. Voor een verantwoorde verlenging van de exploitatie was een complete revisie noodzakelijk.

AmoverenNaast de slijtage speelde er nog meer. In januari van dit jaar werd duidelijk dat windpark Dreischor uiterlijk 2018 zou moeten worden geamoveerd om verschillende redenen.

Omgevingsplannen laten niet toe dat er op deze locatie op termijn nieuwe turbines geplaatst kunnen worden en daarnaast moet de locatie worden ingeleverd als compromis voor de Krammer. In februari werd besloten de turbines versneld te verkopen, aangezien er een hoge prijs voor kon worden verkregen door een aflopende subsidieregeling tot 250 kW in Ierland.

ToekomstOp 29 maart werd gestart met de demontage en op 1 april werden de laatste onderdelen afgevoerd. Korte tijd later volgde de sloop van de funderingen. Helaas, het einde van een mooi windpark in een prachtig weids landschap. Maar de gedemonteerde turbines zijn vertrokken naar Ierland voor een revisie en een tweede leven. Wellicht zal er in Dreischor in de toekomst weer duurzame energie worden opgewekt door middel van een zonnepark .

M I RA N DA D I E S C h

N I E K T RA M P E R

tegen de tijd dat u

deze Zeeuwind

nieuws leest zal ook

windpark Stavenisse

geamoveerd zijn

a C h t e r D e S C h e r M e nK j E L L S C h I P P E R S

Waaroverzouugraagmeerwillenweten,watvindtuinteressant?DezevraaglegdenwederedactieraadvanZeeuwindNieuwsvoor.DaaruitbleekdatdeledenvandeRaadvanCommissarissen(RvC)totdeverbeeldingspreken.Samenmethetbureauhoudenzedeverenigingaljarenopsuccesvollewijzedraaiende.WezienzetijdensdeAlgemeneLedenvergadering,waarindevoorzittervolgensgoedgebruikwaarnodignamenshenspreektenwewetendatzeZeeuwindallemaaleenwarmharttoedragen.MaarwelkepersonenschuilenerachterdeCommissarissen,watishunindividuelerolbinnendeRvCenwatbeweegthenomopvrijwilligebasiseentochnietgeringeinspanningteleverenvooronzecoöperatie?Webesluitenhetzezelftevragen.Indezerubriek:

COMMiSSariS aan het wOOrD

Marjan BrandesSinds 2014 zet Marjan Brandes zich met veel enthousiasme in als secretaris voor Zeeuwind. Aan ervaring geen gebrek, want naast haar functie bij Zeeuwind is ze o.a. actief in de Raad van Toezicht van Allevo (zorg) en bestuurslid van ZlTO (landen tuin-bouw). Bestuurlijk werk spreekt haar aan. “Ik ben een generalist en het liefste bezig met de grote lijnen.” Haar rol binnen de Raad ziet ze vooral als dienend. Natuurlijk wel met haar doel voor ogen, maar ze zal niet de eerste zijn die met haar vuist op tafel slaat. Iedereen heeft in de Raad zijn eigen rol.

KrachtenveldMarjan vindt het krachtenveld van verschillende mensen en meningen interessant. “Mijn medecommissarissen moeten niet m’n beste vrienden zijn. Dat zou wel gezellig zijn, maar de vraag is of we dan ons doel voor ogen houden. Bij Zeeuwind zit dat wel goed, ieder krijgt de ruimte om zijn of haar kijk op de zaak te geven.” Marjan legt het uit met behulp van een voorbeeld. “Als je foto’s ziet in vakantiefolders dan lijkt het zwembad erg groot door de manier waarop de foto is genomen, maar in werkelijkheid kan dat een kinderbadje zijn. Iedereen moet ongeacht zijn achtergrond kunnen zeggen: ‘jongens dit is te mooi om waar te zijn’. Er moet onderling vertrouwen zijn om naar elkaar te luisteren, alleen dan kun je goed besturen.”

AchtergrondMarjan studeerde aan de Middelbare Agrarische School en

specialiseerde zich in fruitteelt. Ze werkte daarna voor de overheid, waar ze zich bezighield met landbouwsubsidies. later studeerde ze politicologie. Deze achtergrond komt haar goed van pas in haar werkzaamheden als commissaris. Marjan kwam voor het eerst in contact met Zeeuwind via haar huidige baan als directieassistent bij tomatenkwekerij lANS Zeeland. Toen een jaar of zes geleden plannen ontstonden voor een biovergister werd er gesproken met Zeeuwind. Hoewel het een hele andere sector is, heeft de glastuinbouw alles te maken met energie. “De grootste kostenpost is de energie. Om het hele jaar door te kunnen produceren is er veel licht en warmte nodig. De kwekerij innoveert continu om het optimale uit onze middelen te halen. De hele branche werkt daar aan. Van twee kanten wordt dat van ons gevraagd. De consument is zich steeds bewuster van wat ze koopt en kijkt kritisch naar waar het product vandaan komt en hoe het tot stand is gekomen. Daarnaast legt de overheid regels op om besparingen af te dwingen.’

VeranderingMarjan ziet de maatschappij veranderen: “Als je thuis zuinig bent en zonnepanelen hebt en op je werk wordt er veel verspild, dan komt de vraag op: ‘Kan dat niet anders?’” Kleine bedrijven zijn daar gevoeliger voor dan grote, ziet Marjan ook bij ZlTO. Daar ziet ze dat boeren actief oplossingen zoeken in het energie vraagstuk. Naar zonnepanelen of een windturbine wordt dan ook veel gevraagd. Echt trendsetten komt vanuit het MKB, daarna pas volgen de grote bedrijven die de meeste invloed hebben. “Dat de maatschappij begint te veranderen is ook nodig. Ik zie dat ook bij mijn vier kinderen. Ze zijn allemaal lid en hebben ook interesse in de werkzaamheden van Zeeuwind. De jeugd is tegenwoordig minder sterk gebonden aan spullen. Kleding ruilen of spullen delen is voor hen heel gewoon. Ze hebben een mening en daar kan Zeeuwind gebruik van maken door ze te betrekken bij de coöperatie.” De jongste generatie geeft Marjan hoop en energie, net als haar werk als commissaris. Ze wordt niet moe van bestuurlijk werk, ze krijgt er alleen maar meer energie van. En dat vinden we natuurlijk altijd leuk om te horen, bij een energie coöperatie! .

19

20

Mensen enthousiast maken Sjoerd is niet geboren als ‘Green Man’. Hij kwam ten tijde van de zogenaamde ’ratrace’ en de ’consumptiemaatschappij’ vanaf de jaren 70 als alternatieveling uit op het pad van de duurzame energie en bio-leefstijl. “Ik woonde nog in Naarden toen Eneco groene energie ging verkopen. Voor een hogere prijs dan grijze stroom”. ‘Dat kan anders’, dacht Sjoerd, en zocht naar manieren om met zijn spaar-centen rendabel bij te dragen aan het milieu. “In Haarlem bouwden ze windturbines en ik wilde investeren. Ik woonde niet in de buurt en was daarom uitgesloten”. Toen Sjoerd in 2006 in Zeeland kwam wonen veranderde dat. “Ik was niet langer gebonden aan de Randstad voor m’n werk, nu had ik

Sjoerd Ypma‘lokaal beginnen om samen heel Zeeland duurzaam te maken’, dat is tegenwoordig een doel van Sjoerd ypma,

vrijwilliger bij Zeeuwind. wie ‘Duurzame Dorpen’ hoort, denkt aan Sjoerd. hij en andere Zeeuwindleden gaan

voorop met duurzaamheidsacties. De uitdaging voor hem is om vooral ook jongere dorpsgenoten als voorloper

mee te krijgen voor een duurzaam koudekerke.

v r i J w i l l i g e r U i t g e l i C h t


de vrije keus om hier te wonen”. De keuze om toen te investeren in Zeeuwind was een gemakkelijke.

Enkele jaren later, in 2009, werd hij benoemd in het toenmalige bestuur. De vacature van secretaris was er een naar zijn hart. Samen met de hulp van joop lasseur en andere bestuurs leden werden mooie projecten uitgerold. Het Zoneffect heette toen nog GIZZ - Gezamenlijke Inkoop Zonnepanelen Zeeuwind (2011). De inbreng van vrijwilligers speelde al in die tijd. “Gelukkig gaat dat nu professioneler onder leiding van Nathalie.”

Als psycholoog is Sjoerd nu bezig met de vraag: Hoe helpen we mensen de vruchten van lokale, groene energievoorziening te plukken? Door een positieve insteek, aandacht voor

21

milieubijdrage en positief rendement. Met informatie-uit-wisseling, educatiedrempels en vooroordelen te slechten, zo leert de eco-psychologie. Ook bij het mini-symposium was hier aandacht voor. Als vrijwilliger voor het mini-symposium heeft Sjoerd samen met Nathalie een voortrekkersrol gehad. Mede publiciteit genereren en de avond invullen waren zijn belangrijkste bijdragen.

Ook andere duurzame oplossingen promoten“Het mini-symposium was een succes. De opkomst was goed en de aanwezigen waren zeer betrokken. De reacties na afloop waren enthousiast. Er wordt over nagedacht hoe we hier een vervolg aan kunnen geven. Nu ‘Het Zon Effect’ dit jaar opnieuw wordt georganiseerd, kan dit wellicht ook voor andere duurzame oplossingen, zoals warmtepompen worden georganiseerd. Mensen willen bijvoorbeeld graag weten hoe ze een ‘Nul op de meter huis’ of -zaak kunnen realiseren.”

Positieve insteek“Ik ben Ambassadeur van het Energieservicepunt (ESP)”, zegt Sjoerd. Het ESP is een samenwerkingsverband tussen Zeeuwind, de Zeeuwse Milieufederatie en het Zeeuws Klimaatfonds. Het ESP ondersteunt onder meer burger-initiatieven op het gebied van duurzaamheid en energie-besparing. “Door mensen te inspireren en samen te werken gaan mensen eerder overstag.” Dit ervaart Sjoerd ook nog in een ander project.

Naast vrijwilliger voor Zeeuwind is Sjoerd namelijk betrokken bij het ‘Duurzame Dorpen-project’ in Koudekerke, gemeente Veere. “Met 3.400 inwoners wordt hier op termijn gewerkt aan een energieneutrale leefomgeving. De ontwikkeling van een klein zonnepark zou een mooie start kunnen zijn om lokaal een dorpscoöperatie voor zondelen en decentrale energiepromotie te beginnen. Het liefst met een echte doorsnede van de bevolking: jong, oud, man en vrouw.”

De belangrijkste uitdaging om de boel van de grond te krijgen is informatie-uitwisseling, vindt Sjoerd. Tussen dorpen onderling, maar ook op het niveau van buren. “Vertrouwen is belangrijk om mensen over de streep te trekken, om naast informeren te kunnen activeren. Mensen die wel willen, maar niet weten waar ze moeten beginnen nemen niet zomaar wat van je aan. Ze willen een duidelijk verhaal met een aan-trekkelijk prijskaartje hebben. Met overzichtelijke en duidelijke stappen, zodat ze het voor zich zien. Om te activeren is een

positieve insteek heel belangrijk.” Een andere manier waarop Sjoerd hieraan probeert bij te dragen is educatie. Hij hielp bij lessen duurzame energie op basisscholen. “De jongste generatie hoeft niet te veranderen als we ze op tijd leren dat we zuinig moeten zijn op de omgeving waarin we leven. M’n kleinkinderen zijn ook lid van Zeeuwind, zij zijn de toekomst.”

Uitdagingen ZeeuwindEn over die toekomst gesproken, daar denkt Sjoerd ook over na. “Er zijn flinke uitdagingen waar Zeeuwind voor staat.” Sjoerd doelt op schaalvergroting, zoals Windpark Krammer, en windenergie op zee. “Hoe gaat Zeeuwind daarop inhaken? En hoe kan Zeeuwind tegelijkertijd kleine initiatieven stimuleren, zoals een lokale dorpsmolen, als daar draagvlak voor is? Het is gewoon ingewikkeld, maar ook interessant hoe Zeeuwind zijn kernproducten kan vernieuwen en aanvullen. Vergelijk het met een succesvol familiebedrijf zoals Van Doorne Transmissie.”

“Alleen door goede samenwerking en een positieve houding kunnen we mensen activeren, dus daar zet ik op in.” En op het bureau kan men niet anders dan dat volmondig te beamen. Bij Zeeuwind zit dat in ons DNA en daarom hopen we dan ook samen met Sjoerd nog vele jaren die boodschap uit te dragen! .Vrijwilliger wordenOokvrijwilligerwordenbijZeeuwind?Datkan.AlsvrijwilligerkunjebijZeeuwindopverschillendemanierenaandeslag.Zokunjeactiefzijnbijdeeducatieprojecten,meedenkenoverdePRencommunicatie,ofbijvoorbeeldhandenspandienstenverlenentijdensdeorganisatievanevenementen.NeemvoormeerinformatiecontactopmetNathaliePakvis:[email protected],ofbel:0118-476550.

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | V R I j W I l l I G E R U I T G E l I C H T

Energie

e n e r g i e e n g e l D B e S P a r e n é n C O 2 - r e D U C t i e

Energie opwekken bij u thuisallereerst een pluim voor Milieu Centraal! U zult inmiddels wel weten dat ik een fan ben van de website

www.milieucentraal.nl. Om het even zonnepanelen, warmtepompen of verlichting: onafhankelijke goede

en begrijpelijke informatie en tools vindt u daar. Over alle vormen van energie verbruik en productie

heb ik wel kennis, maar als ik iets moet publiceren, check ik toch altijd even deze website.

Milieu CentraalIn de vorige artikelen heb ik gebruik gemaakt van illustraties van de site van Milieu Centraal. Even een belletje en geen probleem om die te plaatsen. Heerlijk, wat een plezierige club om mee samen te werken. Het lijkt Zeeuwind wel.Heeft u overigens al de nieuwe checklist ‘Waar let ik op als ik zonnepanelen wil kopen’ gelezen? Of de tips ‘Besparen via CV en warm water? Overweeg een zonneboiler of hybride warmtepomp. Geen korte terugverdientijden, wel een duur-zame aanvulling op je HR-ketel’, is een van de waardevolle tips. Geen bla bla, maar eerlijke informatie over de mogelijk-heden. Milieu Centraal, mijn welgemeende complimenten!

ZonnepanelenNu de actieperiode van Het Zon Effect toch nog loopt wil ik het in dit artikel graag met u hebben over zonnepanelen. In het vorige deel van ‘Energie besparen bij u thuis’ stond bij het stuk over zonnepanelen een onduidelijkheid: een aantal bedragen stond tussen haakjes. Dit waren negatieve getallen (in de conversie van Windows naar Apple is dit fout gegaan). Kortom: met zonnepanelen had u € 71,75 terug ontvangen van het energiebedrijf!!! De voorwaarde is wel dat u zoveel elektriciteit met zonne panelen opwekt als u gebruikt!

Nog geen zonnepanelen? Groene stroom en het lidmaatschap van Zeeuwind bevorderen de ontwikkeling van duurzame energie-opwekking. Maar er zijn slechts 2 middelen die echt de CO2-uitstoot beperken:– Minder elektriciteit verbruiken– Elektriciteit duurzaam opwekkenAls u alle elektriciteit die u verbruikt duurzaam opwekt en zonnepanelen gerecycled worden, zou je ook kunnen stellen dat besparen niet meer nodig is. Gebruik zoveel als u produceert. Elektriciteit via zonnepanelen is gegarandeerd 100% CO2-vrij.

Als u nu zonnepanelen aanschaftbent u altijd goedkoper uit!Demytheontkracht: hieronder treft u enkele veelgehoorde argumenten om zonnepanelen (nog) niet aan te schaffen. laat u verrassen door een andere kijk op deze argumenten:– Zonnepanelenwordengoedkoper: zonnepanelen zullen in

de komende jaren nog slechts enkele procenten per jaar goedkoper worden. Dit weegt niet op tegen het jaarlijkse financiële rendement van 5 tot 8% op uw investering (zie boven)!

– Zonnepanelen worden efficiënter: de prijs van zonne-panelen wordt met name bepaald door volume. Nieuwe technieken zijn slechts op laboratoriumniveau ontwikkeld. Het zal meer dan 10 jaar duren voordat deze panelen de huidige zonnepanelen evenaren in prijs en prestatie. En is een nieuwe techniek over 10 jaar b eschikbaar, dan vervangt u uw huidige panelen, want die heeft u tegen die tijd allang terugverdiend.


Bron: Milieu Centraal

22

23

– Zonnepanelenzijnalleeninteressantmetsaldering:zeker als er gesaldeerd mag worden (uw energie-overschot leveren tegen vergoeding aan uw energiebedrijf) zijn zonne panelen financieel zeer interessant. Na 2020 zal de saldering wellicht beperkt mogelijk zijn. Mijn verwachting (voor wat het waard is) is dat u in plaats van € 0,10 energie belasting, bij terug levering slechts € 0,07 tot € 0,09 terug krijgt. Daarmee wordt de terugverdientijd een jaar langer, van 6,5 naar 7,5 jaar.

– Zonnepanelenzijnnietzomooi: ik kan me dat voorstellen, maar vindt u een kolencentrale met zo’n pluim wel mooi? Veel mensen vinden een windturbine in hun achtertuin ook geen sierraad. Toch is het noodzakelijk dat we zonne-panelen en windturbines plaatsen. Er is (nog) geen alternatief.

– Zonnepanelenzijnnietnodigbijnieuwetechnieken:Ooit heb ik geïnvesteerd in een kernfusieproef van Convectron N.V. Dit was een Nederlands bedrijf dat in de jaren 80 geprobeerd heeft om synthetische bolbliksems op te wekken ten behoeve van de opwekking van energie. Het bedrijf ontstond uit het idee van Geert Dijkhuis (Terneuzen, 1944) om een bolbliksem op te wekken, te stabiliseren en in een fusiereactor op te sluiten. Het leek mij de oplossing voor de wereld: een oneindige hoeveelheid energie zonder afval. Helaas... ze bestaan nog wel, ze geven nog steeds aandelen uit, maar investeren in zonnepanelen geeft minder risico. Zie voor het project: www.convectron.eu

Al overtuigd? ZonnepanelenalsdakpannenAls kosten u niet interesseren en het financieel rendement niet van belang is, dan zijn dakpannen met zonne cellen misschien iets voor u. Deze panelen sieren uw dak in de vorm van een mooie pan en u draagt toch een steentje bij aan energiebesparing. Bent u net als de meeste mensen een groot voorstander van een schoon milieu, maar vindt u geld ook belangrijk, schaf dan standaard blauwe of mooie zwarte zonnepanelen aan. Op een plat dak van een garage of schuur zijn ze nauwelijks zichtbaar. Een groene uitstraling vind ik overigens schitterend!

Zonnepanelen:doehetvoordemensennaonsEr is nog voor ongeveer 50 jaar olie, gas en steenkool op voorraad. Ik ben 57 jaar. Over 50 jaar ben ik 107 en heb ik niet zo veel energie meer (nodig). Ik krijg het niet uitgelegd aan mijn buurmeisje van 7, dat als zij zo oud is als ik nu, alles op is. Dat we over 50 jaar grote problemen hebben om onze voeten droog te houden. Zij vraagt zich met grote ogen af, waarom we na Kyoto, na het energieakkoord, na Parijs niet begonnen zijn met iets te doen. Verbeter ons milieu, begin met jezelf en schaf zonnepanelen aan. Doe het voor mijn buurmeisje of voor de volgende generaties!

Meer informatie over zonnepanelen– Kijk op: www.milieucentraal.nl– Schrijf, mail of bel naar Zeeuwind: [email protected],

tel. 0118 - 474187– En last but not least onze eigen zonnepanelenactie:

www.hetzoneffect.nl. Zonnepanelen met een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding van één van de beste leveranciers in het Zeeuwse. Zonnepanelen zonder zorgen! Vraag een vrijblijvende offerte aan op: www.hetzoneffect.nl

Jaarlijks energieverbruik

Gasvoorraden

Petroleumvoorraden

Uraniumvoorraden

Steenkoolvoorraden

Exploiteerbare waterkracht

Fotosynthese

Jaarlijkse zonne-energie

Windenergie

Foto links: Zonnepaneel-dakpannen

Zonne-energie is er genoeg: dit blijkt duidelijk uit het plaatje van

energievoorraden in de wereld

(Bron: nieuwe hernieuwbare energie bronnen, Noorwegen)

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | E N E R G I E O P W E K K E N B I j U T H U I S

24

Duurzame stroomproductie 2015 Een jaar gelden schreef ik ‘Het in de windsector gebruikte langjarig gemiddelde is het gemiddelde uit de periode 1996 tot en met 2005’. Helaas heeft het de laatste 10 jaar veel minder gewaaid dan in de bovengenoemde jaren: het is tijd voor de windbranche om een nieuwe periode te definiëren. Maar 2015 gaat de boeken in als een windrijk jaar! Eindelijk hebben we weer boven het langjarig gemiddelde geproduceerd.

WindexZeeuwindex 2015 • Begroot • Werkelijk

Dipje in oktober, maar ruimschoots goedgemaakt in november en december:

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0%

jan

feb

maa

rt

april

juni

mei juli

aug

sept ok

t

dec

nov

Stilstand door onderhoudBeschikbaarheid turbines 2015

Park Beschikbaarheid

Zeeuwindparken* 87%

Willem-Annapolder 97%

Kats II 98%

Noordpolder 99%

Derde Dijk 97%

Estlandweg II te korte tijd in productie

* De beperkte beschikbaarheid van de Zeeuwindparken is met name een gevolg van de stilstand in de windparken Stavenisse en Dreischor. Inmiddels zijn beide parken afgebroken


M I RA N DA D I E S C h

StroomtarievenNetto stroomtarief in 2015 in € per kWh

Consument APX (afslag 6%) Endex (afslag 11%)

2015 per kWh

€ 0,05

€ 0,04

€ 0,03

€ 0,02

€ 0,01

0

jan

feb

maa

rt

april

juni

mei juli

aug

sept ok

t

nov

dec

Productie ZeeuwindparkenProductie in kWh in 2015

Zeeuwind

sept oktaugjuli

junimeiaprilmaartfebjan

WAP Kats II Noordpolder Derde Dijk

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

0

nov dec

begr

oot be

groo

t

begr

oot

wer

kelij

k

wer

kelij

k

wer

kelij

k

begr

oot

wer

kelij

k

wer

kelij

k

begr

oot

1996

120%

100%

80%

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

W I N D E X Z E E L A N D

25

Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | S T R O O M P R O D U C T I E

APX

Huishouden

Endex

Duurzame zonnestroomZonex cumulatief 2015

• Langjarig 1991-2010 • Werkelijk 2015

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

110%

120%

0%

jan

feb

maa

rt

april

juni

mei juli

aug

sept ok

t

dec

nov

In onderstaande tabel staat de actuele productie in procenten aangeven voor een zonnestroominstallatie met een ideale hellingshoek van 35o en ideale oriëntatie zuid. De gegevens zijn afkomstig van Siderea: ziewww.siderea.nl

Zonex 2015 1991-2010 2015

Periode Langjarig Werkelijk Afwijking

Januari 2,9% 2,6% – 11%

Februari 4,5% 5,8% 29%

Maart 8,5% 9,5% 11%

April 11,8% 14,4% 22%

Mei 13,4% 14,6% 9%

Juni 13,2% 14,3% 8%

Juli 13,1% 13,4% 2%

Augustus 12,2% 12,2% 0%

September 9,1% 9,6% 6%

Oktober 6,5% 7,4% 13%

November 2,8% 2,9% 4%

December 1,8% 2,1% 12%

% van het jaar 100% 109% 9%

StroomcontractTen slotte nog een woordje over stroomcontracten.Een stroomcontract wordt ook wel een Power Purchase

Agreement (PPA) genoemd. De vergoeding voor de geleverde stroom is afhankelijk van de markt die wordt gekozen. De markten waaruit valt te kiezen zijn de APX- en de Endex-markt. Ook wordt een consumenten-prijs-gekoppeld contract en een vaste-prijs contract aangeboden. De PPA’s worden als het ware aan deze koersen gekoppeld.

APX-marktAPX staat voor Amsterdam Power Exchange en is de korte termijn markt voor elektriciteit en gas. Marktpartijen kopen en verkopen hier stroom. Vraag en aanbod resulteren elk uur in een nieuwe prijs. In de piekuren van het stroomgebruik is de prijs hoger, in de daluren is de prijs lager. Ook heeft veel aanbod door bijvoorbeeld veel wind invloed op de prijs.

Endex-marktEndex staat voor Energy Derivatives Exchange en is een lange termijnmarkt voor elektriciteit en gas. Als windpark kan via deze beurs de toekomstige stroomproductie worden verkocht. Er worden prijzen afgegeven voor maand-, kwartaal-, of jaarproducties. De Endex-prijzen geven een indruk van de verwachting van de marktpartijen voor de APX-prijzen van de toekomst. Maar het is niet meer dan een voorspelling: dat de APX volgt, staat niet vast. Een Endex-contract betaalt uit op basis van een specifiek moment waarop de prijs wordt vastgelegd, het zogenaamde ‘klikmoment’.

ConsumentenkoppelingDe energiebedrijven publiceren elk jaar op 1 januari en op 1 juli de stroomprijs voor consumenten. De uitbetalingsprijs is gebaseerd op het gemiddelde van de consumentenprijzen van de grote energiebedrijven. De uitbetalingsprijs wordt tweemaal per jaar vastgesteld op basis van de consumenten-prijzen. De prijs is stabiel, volgt de tendensen van de Endex, maar is onafhankelijk van het moment waarop het contract wordt afgesloten. De stroomprijs én de kosten zijn hoger, beide een gevolg van de koppeling aan de consumenten-markt .

Bron:Windunie

26

Hoe werkt het? 1.UkiestuitdezeZeeuwindNieuwseenboek,ofkijktopde

websiteofereeninteressantetitelvooruinonzecollectiezit.2.Ustuurteene-mailnaarnpakvis@zeeuwind.nl,metde

vermeldingvandagentijdstipdatuhetboekwiltkomenophalen.Bellenkanook:06-52581396.Wijzorgenerbijbeschikbaarheiddanvoordathetboekvooruklaarligt.

3.Ubrengthetboeknadriewekenweerterug.Veelleesplezier!

Op de plankV e r a n D e r i ng Va n ti j D pe r kNederlandkantelt,JanRotmans,2014.Hetboekvandecoöperaties‘Nederland zal de komende decennia transformeren naar een nieuwe samenleving waarin de machtsverhoudingen zoals we die nu kennen radicaal zijn omgegooid. Dit is geen idealistisch vergezicht, maar de onontkoombare uitkomst van de kantel-periode waarin Nederland zich nu bevindt,’ aldus de auteur. ‘Alle maatschappelijke sectoren naderen hun houdbaarheids-datum, omdat de mens niet langer centraal staat. Mensen ontwikkelen zelf alternatieven en voeren die uit. Samen vormen zij de beweging van onderop, essentieel voor de transitie naar een beter aangepaste samenleving en economie’. Dit boek laat zien dat in deze kantelperiode ieder individu en elk initiatief telt; eenieder kan juist nu het verschil maken.

H et n i e UWe Ba n ki e r e n DeduurzameoplossingenvanbankierPeterBlom,TobiasReijngoud,2009In Het nieuwe bankieren geeft Peter Blom, directievoorzitter van Triodos Bank, zijn visie op de oorzaken van de financiële

crisis. Blom kijkt ook vooruit en bespreekt de manier waarop we uit de financiële en economische problemen kunnen komen. Hij pleit voor een omslag naar een economie waarin het streven naar maximale duurzaamheid voor iedereen centraal staat en het niet in eerste instantie gaat om het realiseren van maximale financiële winsten. Bloms visie doet een beroep op iedereen, niet alleen op bankiers.

Ze e kr acHt. a str ateg y fo r m a ste r pl a n n i ng tH e n o rtH se a RemKoolhaasenOfficeforMetropolitanArchitecture(OMA),2008.Uitwerking van het verzoek van Stichting Natuur en Milieu om op innovatieve wijze een ontwikkelplan te schetsen voor windenergie op de Noordzee. Interessant boekje dat illustratief is voor de vele manieren waarop er gedacht wordt over innovatie en ontwikkeling binnen de duurzame energie.

tocHtj e s l a ngs Wi n D e n e rg i e 1994. Alles over windenergie en elf (fiets)tochtjes langs wind turbineparken in Nederland. Geordend per Provincie.

to eg e pa ste e n e rg i etecH n i e k Deel2.DuurzameEnergie,JoopOuwehandetal.,2009.Dit boek beschrijft de stand van de techniek omstreeks 2009. Het boek behandelt de verschillende technologieën die beschikbaar zijn om duurzame energie te benutten. leuk weetje: het testveld voor miniwindturbines van o.a. Zeeuwind komt in dit boek ook aan de orde.

Wi n DWe r kBo e k Watmogelijkismetwindenergie,ChrisWestraenHermanTossijn,1980.Dit boek schetst de voordelen en problemen van de toepassing van windenergie op grote schaal, zoals die rond de jaren ’80 bekend waren. Welke ontwikkelingen zijn er geweest en hoe bouwt men zelf een goed werkende molen, zijn enkele vragen

“Lezenisvoordegeestwatsportisvoorhetlichaam”.SirRichardSteele


Boekenplankin de loop der jaren is bij Zeeuwind een aardige bibliotheek opgebouwd over (de ontwikkeling van) wind-

energie en andere vormen van duurzame energie. wij lezen immers veel om op de hoogte te blijven van al

wat speelt binnen de energiewereld. wij kunnen ons echter ook goed voorstellen dat u als lid van de coöperatie

geïnteresseerd bent in de dynamische sector waarin u investeert. graag laten we u dan ook meegenieten van

wat er bij ons op de plank staat!

27

die aan de orde komen. Ondanks dat het boek wat ouder is, is dit een interessant naslagwerk voor een ieder die geïnteresseerd is in de windturbinetechniek.

tU r BU le nte ti j D e nTwintigjaarVerenigingZeeuwind,FifiVisserenGijsHaak,2007.De titel zegt het al. Dit boekje vol foto’s en interessante weetjes beschrijft de geschiedenis van 20 jaar Zeeuwind. jubileumuitgave.

n i e UWe BUsi n e ssmo D e lle nSamenwerkenaanwaardecreatie,JanJonker(red.),2014.Dit is een denkboek en een werkboek over nieuwe business-modellen. Het is een boek voor mensen die maatschappelijke vragen zien waar ze iets aan willen doen. Mensen die bijvoor-beeld zelf hun energie willen organiseren. Of een collectieve supermarkt willen beginnen. Of een zorgcoöperatie opzetten. Maar wat het idee ook is: het is voor mensen die gewoon serieus van plan zijn met een idee en een bijpassende vorm van organiseren de wereld (een beetje) te gaan veranderen, omdat ze vinden dat dat moet. Wi n D pa r k n oo rD po lD e rEenThoolsWindparkinontwikkeling,GeesR.GmelichMeijling–vanHemert,2011.Op 18 juni wordt het Windpark Noordpolder bij Sint Maartensdijk op Tholen officieel geopend. Ondanks de lange voorbereidingstijd van bijna 15 jaar zijn de eigenaren van dit nieuwe windproject - grondeigenaar Gabri Hoek en Windenergie vereniging Zeeuwind trots. In dit fotoboek willen de eigenaren van het windpark laten zien wat er komt kijken bij het realiseren van een modern windproject van dit kaliber. Vanaf het eerste initiatief tot de bouw van het windpark zelf.

c at s Voo r 1530DegeschiedenisvanCatsenvandetweeriddergeslachtenVanCats,GerardvanderWal,2014.‘De invloed van deze plaats in de geschiedenis is veel groter geweest dan dat je nu kunt voorstellen. Cats was het centrum van Zeeland!’ Het adellijke riddergeslacht Van Cats kent een zeer bewogen en roemruchte geschiedenis. Zij hebben een grote rol gespeeld in Holland, Zeeland, ’t Sticht, maar ook in Vlaanderen en Henegouwen.

alles oVer WinDenergie . De fe iten op een rijDuurzaamNederlandmoetverder.Windenergieiséénvandetoekomstigepijlersvaneenduurzameenergievoorziening.Inhetboek‘Allesoverwindenergie’wordenopbegrijpelijkemaniervragenbeantwoordoverdeplaatsvanwindturbinesineenschoneenergievoorziening,overtechnologie-ontwikkeling,milieu-engeluidsoverlast.

Eind vorige eeuw begon een revival van de windmolen. De afgelopen dertig tot veertig jaar zijn grote stappen gezet in de technologie en is een moderne windturbine ontwikkeld. In Nederland draaien inmiddels meer dan 2.800 windturbines die in 2014 ruim zeven procent van de elektriciteitsproductie voor hun rekening namen.Het gebruik van windenergie moet de komende acht jaar worden verzesvoudigd. Binnen tien jaar moeten twee- tot drieduizend grote windturbines op land en zo’n vijftien honderd op zee samen één-derde van de stroom opwekken. Niet iedereen is hier gelukkig mee. Veel Nederlanders hebben wel sympathie voor de ronddraaiende wieken van rustieke poldermolens, maar windturbines dichter bij huis ondervinden meer weerstand.

In dit boek worden op een begrijpelijke manier vragen beantwoord over de plaats van windturbines in een schone energievoorziening, over technologieontwikkeling, milieu- en geluidsoverlast. Het prijskaartje dat aan de stroomproductie hangt, de subsidies en vergunningprocedures, al deze onderwerpen krijgen een plaats in het boek.Van techniek tot milieu, van beleid tot werkgelegenheid, het zijn aspecten die aan de orde komen zonder dat er een wiskundige formule aan te pas komt. De lezer krijgt bij het boek ‘Alles over windenergie’ een (gratis) ‘app’ die toegang geeft tot een schat aan achtergrondinformatie, rapporten en websites over windenergie.Naast wetenschapper Guido Bakema, is de inhoud van het boek ook kritisch onder de loep genomen door journalist Broer Scholtens. De combinatie van beide auteurs maakt het boek tot een onafhankelijk en kwalitatief hoogstaand product.

Geïnteresseerdinditboek?OphetkantoorvanZeeuwindligteenexemplaardatukostelooskuntlenenvoordrieweken.Stuurtudaarvooreenmailtjenaar:[email protected],metvermeldingvandagentijdstipdatuhetboekwiltkomenophalen.Wijzorgenerbijbeschikbaarheiddanvoordathetboekvooruklaarligt.

Uitgelicht!Z E E U W I N D N I E U W S 1 2 0 1 6 | B O E K E N P l A N K

27

Postbus 5054, 4380 kB vlissingen

Stap ook over!ga naar www.zeeuwind.nl/zeeuwindstroom en stap over!

Kom ook naar de Open Winddag op zaterdag 18 juni!

Foto: vorig jaar werd de nieuwe

Zeeuwindturbine te Borssele op

de Open Winddag goed bezocht

Openstelling windturbine en kantoor

Datum Zaterdag 18 juni 2016

Tijd 11.00 – 16.00 uur

Locaties Zeeuwindkantoor, Edisonweg 53F, 4382 NV Vlissingen;

Windturbine Estlandweg, Nieuwdorp (tegenover VDS,

hier kunt u tevens parkeren)

Shuttlebus Gedurende de openingstijden zal de shuttlebus

elk half uur op beide locaties stoppen.

Zeeuwindnieuws 1 2016

Documents

Transcript of Zeeuwindnieuws 1 2016