Woningbouwproductie en grondbeleidpvafinancieel.nl/wp-content/uploads/Hugo-Priemus... · 3...

1

Onderzoeksinstituut OTB

Herontwikkeling van glastuinbouwbedrijven in Westland en Oostland: ruimtelijke en vastgoedcondities

Inleiding tijdens bijeenkomst PVA Financieel, Maasland, 1 juni 2012

Hugo Priemus, Onderzoeksinstituut OTB, TU Delft

− Topsectorenbeleid/Regeerakkoord VVD-CDA.

− Rapport Adviesgroep Nijkamp (2010).

− Crisis 2011-2012.

− Oplossingscondities: internationalisering en kennisintensiteit.

− Ruimtelijke en vastgoedcondities.

2


Topsectorenbeleid, Maxime Verhagen ELI. Agrofood door kabinet-Rutte aangewezen als een van de topsectoren. In Regeerakkoord: naast mainport (Rotterdamse haven en Schiphol) ook greenport als kernbegrip. Greenport Holland: paraplu voor vijf kernclusters: Westland/Oostland; Aalsmeer; Boskoop; Duin- en Bollenstreek; Venlo. Deze vijf kernclusters leveren ongeveer 2/3 van alle toegevoegde waarde in de tuinbouw.

3


Regeerakkoord VVD-CDA, 30.9.2010 (1) Het is voor de economische ontwikkeling en innovatie belangrijk dat bedrijven geclusterd kunnen opereren, zoals Greenports, waaronder de Greenports Venlo, Westland en de Bollenstreek Brainport Zuid-Oost Nederland, de Food Valley in Wageningen, de Maintenance Valley in Midden- en West Brabant, de Energy Valley in Groningen, de nanotechnologie in Twente en Delft, de Zuidas in Amsterdam, Schiphol en de haven van Rotterdam. Deze clusters worden maximaal gefaciliteerd. Ook de regionaal geclusterde bedrijven krijgen de ruimte.

• Het regionaal economisch beleid van de rijksoverheid wordt geschrapt en gedecentraliseerd.

• Regionale ontwikkelingsmaatschappijen worden betrokken bij de verdere vormgeving van regionale economieën.

4


Regeerakkoord VVD-CDA, 30.9.2010 (2) De Nederlandse agrofoodsector bekleedt een internationale koppositie en is onderdeel van de oplossing voor de (inter)nationale uitdagingen rond voedselzekerheid, armoedebestrijding, energie, water, klimaat, vrede en stabiliteit. De land- en tuinbouw verdienen versterking, nationaal, Europees en mondiaal. Gerichte investering in innovatie en verduurzaming in de agrofood-, tuinbouw- en visserijsector is nodig om de koppositie te behouden. Hierbij blijft een goede wisselwerking tussen kennis, praktijk en beleid een sleutelfactor voor succes in innovatie. Alle agrofoodsectoren (incl. tuinbouw en visserij) verdienen ontwikkelingsperspectief, richting innovatie en verduurzaming. Het beleid versterkt de economische kracht van ondernemers.

5


Regeerakkoord VVD-CDA, 30.9.2010 (3) Het Europees Landbouw- en Visserijbeleid is belangrijk voor voedselzekerheid en voedselveiligheid, voor natuur- en landschap en de economie. Een gelijk speelveld op EU- en WTO-niveau is voor Nederlandse ondernemers essentieel. Om te kunnen blijven investeren blijft het Europees budget van belang. Het kabinet gaat bij de voorbereiding van de financiële perspectieven in de EU voor de periode vanaf 2013 ten aanzien van het gemeenschappelijk landbouwbeleid uit van een gelijk speelveld en de belangen van de Nederlandse agrofoodsector. Nederlandse ondernemers worden gestimuleerd om marktoriëntatie, concurrentiekracht, innovatievermogen en duurzaamheid van de agrarische sector en het platteland te versterken.

6


Rapport Adviesgroep ‘Tuinbouwcluster Greenport NL’ juni 2010, ‘Vitaal tuinbouwcluster 2040. Een toekomststrategie voor Greenport Holland’: Adviesgroep Nijkamp.

7


Figuur 1 Toegevoegde waarde tuinbouw complex per schakel, 1995-2008

Bron: Adviesgroep Nijkamp, 2010: 13.

Agrocomplex: totale toegevoegde waarde 47,8 miljard euro. Na de grondgebonden veehouderij is tuinbouw sector met grootste toegevoegde waarde (= 8,7 miljard euro = 1,7% nationale economie).

8


Figuur 2 Werkgelegenheid, tuinbouwcomplex per schakel, 1995-2008


Tuinbouwcluster: 115.000 arbeidsjaareenheden per jaar. 1,7% van totale werkgelegenheid in Nederland, exclusief 77.300 uitzendkrachten in primaire tuinbouwsectoren en 27.000 uitzendkrachten in niet-primaire sectoren. Tuinbouw: indirecte werkgelegenheid in detailhandel, retail, toerisme, onderzoek, onderwijs.

9


Figuur 3 Exportwaarde, importwaarde en handelsbalanssaldo glastuinbouw- en opengronds tuinbouwcomplex, 1995-2008


Tuinbouw sterk internationaal georiënteerd. Wereldwijd: NL marktleider afzet sierteeltproducten (van 45% voor snijbloemen en potplanten tot 85% voor bloembollen). Marktaandeel groente en fruit: 5%. Bijdrage aan handelsbalans per saldo positief: + 6,1 miljard euro in 2008.

10


Omzet- en kostenniveaus, 2006-2009

Bron: Lei, 2011.

Tuinders in concentratiegebieden behalen gemiddeld een hogere omzet per ha dan tuinders in verspreidglasgebieden. Maar ook de kosten zijn fors hoger. Per saldo zijn bedrijfseconomische prestaties van tuinders in concentratiegebieden niet evident beter dan die van tuinders in verspreidglasgebieden.

Verschil tussen concentratiegebieden en verspreidglasgebieden in procenten

Groenten Snijbloemen Pot- en perkplanten

Totaal glastuinbouw

Totale omzet per hectare cultuurgrond

73 74 38 88

Teeltomzet per hectare beteelbaar oppervlak

10 1 42 16

Kosten per hectare cultuurgrond

81 74 41 92

Kosten per hectare cultuurgrond, exclusief financieringslasten en afschrijvingen

76 68 37 87

11


Tuinbouwcluster: sterke en zwakke punten

Sterk Zwak

• aanwezigheid totale waardeketen

• knelpunten arbeidsvoorziening

• internationaal • toenemende congestie

• kennisintensief • beperkte uitbreidingsruimte

• innovatief • intern gericht

• fijnmazig, logistiek netwerk • verlies sociaal kapitaal

• relatie Rotterdamse haven, Schiphol

• belangenbehartiging gefragmenteerd

• centrale marktplaatsfunctie • kleinschaligheid/kwetsbaarheid

• imperfecte kennisbescherming

12


Crisis 2011-2012

2011 was rampjaar voor tuinbouwsector:

EHEC-bacterie;

economie: double dip;

export oriëntatie: levert grote volatiliteit op;

vastgoedwaarde steeg tot 2008; sindsdien spectaculaire daling.

IMF-studie 2010: Nederland beleefde tot 2008 25 jaar achtereen een stijging van woningprijzen = langste stijging in Europa. Leidt tot verwachting dat prijsdaling langdurig zal zijn.

Mede hierdoor: LTV-verhouding (loan-to-value) steeds vaker >100%.

500.000 huishoudens in Nederland hebben nu schuld groter dan geschatte waarde woning.

13


Algemene effecten van een wereldwijde financiële crisis:

- daling vastgoedprijzen (ijlt na);

- reductie bouwproductie;

- toename bouwwerkloosheid;

- daling verhuismobiliteit;

- vraag verschuift van dure naar goedkope woningen;

- vraag verschuift van koop- naar huurwoningen.

14


Vastgoedcrisis

1) woningen: 250.000 woningen op Funda: koopsector in problemen. Restrictief beleid banken; aanscherping hypotheekvoorwaarden.

2) kantoren: 14% leegstand; vastgoedwaarde overgewaardeerd. Beroepsbevolking stijgt niet meer. Nieuwe werken.

3) winkels: 7% leegstand: stijgt scherp; koopkrachtdaling; toename internetwinkelen.

4) kassen: toenemende leegstand. Oorzaken? Toenemende intensiteit tuinbouw; minder grondgebonden; stadstuinbouw in opmars; dalende export; toenemende onzekerheden; toenemende financieringsproblemen (bank)?

15


Uitdagingen komende jaren:

− voeding voor toenemende wereldbevolking: 9 miljard in 2050.

− vergroten marktaandeel per productgroep − versterken positie internationale regievoerder − vergroten spin-off naar andere delen

economie.

16


Oplossingscondities: internationalisering en kennisintensiteit High Level Group Greenport Holland: krachten bundelen. Investeren in internationale naamsbekendheid, vooral op nieuwe afzetmarkten. Verstevigen kennis- en innovatiekracht. Vergroting kennisintensiteit Kennis: WUR, TUD, EUR, RUL (vooral voor Westland/-Oostland). Relatie met campus Naaldwijk: MBO/VBO. RU Leiden: past bij internationalisering: talen/tolken. Topsectorbeleid en regionaal beleid: in Westland/Oostland goed geïntegreerd.

17


‘Industrial districts’: kernclusters bepalend voor innovatie en concurrentiekracht tuinbouwcluster. Versterken/verankeren economisch-geografische kernclusters. Satellietlocaties essentieel voor ruimtelijke flexibiliteit. Bundeling verspreid liggend glas = onderdeel concentratie-beleid. Uitwerking via regionale ontwikkelingsplannen/structuurvisies. Infrastructuur en logistiek essentiële onderdelen regionale ontwikkelingsplannen: relatie Rotterdamse haven/Schiphol.

Ruimtelijke en vastgoedcondities Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR, 2011) decentraliseert ruimtelijk beleid. Nationaal ruimtelijk beleid takelt af.

18


Planbureau voor de Leefomgeving, 2012, De internationale concurrentiepositie van de topsectoren. Topsector Agrofood: Landbouw, Voedingsmiddelindustrie, Logistiek, Hightechindustrie, Materialen, Energie. Ondersteuning: groothandel, financiële diensten, zakelijke diensten, creatieve industrie.

Kritiek: topsectorenbeleid heeft te weinig aandacht voor de ruimtelijke dimensie (Otto Raspe, PBL). Regio’s spelen cruciale rol in internationale concurrentie. Topsectorenbeleid te sectoraal.

19


Regionale ontwikkelingsmaatschappij. Bescherm kerngebied tegen kantoren, woningen: behoud kritische massa. Later: ontwikkeling woningen Westzoom. Ruimte voor expansie voor stijgende wereldvraag. Wat is grondgebonden, wat is niet-grondgebonden? Herontwikkeling van glastuinbouwbedrijven: procesmatige aanpak. Versterk relatie vastgoed-kas.

20


Inventariseer grondposities; inventariseer/herzie bestemmingsplannen. Structuurvisie: provinciaal, regionaal. Greenport Ontwikkelings Maatschappij (GOM). Dynamiek/innovatiekracht productieketen. Versterk relatie teelt, veredeling, kassenbouw, energie, retail, handel, export, marketing, logistiek, infrastructuur, mainports. Blankenburgertunnel. Bestemmingsplan : wapenen tegen verstoring tuinbouwcluster. : flexibel voor functies binnen cluster. : flexibel intern, robuust extern. Herstructurering vastgoed en ruimtegebruik. Hogere grondproductiviteit in tuinbouw mogelijk.

21


Relatie Westland en Deltaprogramma: water, verzilting, klimaatverandering. Gebiedsontwikkeling stagneert door financiële crisis: van projectaanpak naar procesaanpak. Investeringsmix in bedrijven en vastgoed. Banken: Basel III. Meer sparen, minder schulden. Hypotheekmarkt problematisch. AFM en DNB willen méér aflossingen en lagere tophypotheek: leenvermogen huishoudens daalt. Praat met de RABO-bank! Afweging kopen-huren. Welke vastgoedbeleggers actief? Rol woningcorporaties. Naweëen Vestia-affaire: ook in Westland. Rol institutionele beleggers. Private cofinanciering infrastructuur (Adviescommissie Ruding). Rekening houden met onzekerheden: no-regretbeleid.

22


Energietransitie. Relatie vastgoed-kas-teelt. Energie neutrale kassen. Wisselwerking energie Europoort-Westland. Woningen/bedrijven als energieprodudent. Smart grid.

November 2011 start voorbereidende werkzaamheden voor de eerste aardwarmteboring in Westland. Initiatiefnemer Green Well Westland BV laat twee pijpen van 50 cm doorsnede boren tot een diepte van 100 meter. Warm water van 2.800 meter diepte zal worden gebruikt om de aangesloten bedrijven van energie te voorzien. Glastuinbouwbedrijven Zwingrow, Zeurniet, G. Verkade BV, Teun Valstar BV, J.C.M. Mulder. Ondersteuning vanuit de Westland Agenda. Eén miljoen steun van gemeente + één miljoen steun van Rabobank Westland.

23


Spin off energieneutrale kassen: expohallen, congreshallen, energiebesparing vastgoed, smart grid. Spin off drijvende kassen: Drijvende woningen, water management. Relatie Deltaprogramma, Deltafonds. Spin off toerisme: Experience centre tuinbouw; Keukenhof (900.000 bezoekers per jaar).

24


Literatuur

− Bal, G. en S. Bulterman, 2012, Ruimtelijke concentratie en prestaties van tuinders, ESB, 97 (4630), 2 maart: 142-143.

− Adviesgroep Nijkamp, 2010, Vitaal tuinbouwcluster 2040. Een toekomststrategie voor Greenport Holland, Den Haag.

− Planbureau voor de Leefomgeving, 2012, De internationale concurrentiepositie van de topsectoren, Den Haag (PBL).

− Onderwater, Rob, 2012, ‘Kwekers zijn van nature een beetje in zichzelf gekeerd’, Leidsch Dagblad, 30 maart.

− Stellinga, Marike, 2012, Het Westland moet het hebben van zijn eigen arbeidsmoraal, NRC Handelsblad, 29 maart

Woningbouwproductie en grondbeleidpvafinancieel.nl/wp-content/uploads/Hugo-Priemus... · 3...

Documents

Transcript of Woningbouwproductie en grondbeleidpvafinancieel.nl/wp-content/uploads/Hugo-Priemus... · 3...