Wilde Oscar - Portret Doriana Graya

8/14/2019 Wilde Oscar - Portret Doriana Graya

1/188

OSCAR WILDE

PORTRET DORIANA GRAYA

Tytu oryginau: Picture of Dorian Grey

Przeoya Maria Feldmanowa


2/188

PRZEDMOWA

Artysta jest twrc pikna.

Objawi sztuk, ukrywa artyst - oto cel sztuki.

Krytykiem jest ten, kto swe wasne wraenia pikna umie w odmiennej wyrazi formie,nowy im nada ksztat. Zarwno najwysza, jak najnisza forma krytyki jest pewnego rodzaju

autobiografi.

Kto w piknie odnajduje sens brzydki, jest zepsutym, wcale nie bdc czarujcym. To

bd.

Kto w piknie odnajduje sens pikny, posiada kultur. Ma przyszo przed sob.

Wybrani s ci, dla ktrych pikno posiada wycznie znaczenie pikna.

Nie ma ksiek moralnych lub niemoralnych. S ksiki napisane dobrze lub le. Nic

wicej.

Niech dziewitnastego stulecia do realizmu jest wciekoci Kalibana, widzcego w

zwierciadle wasn swoj twarz.

Niech dziewitnastego wieku do romantyzmu jest wciekoci Kalibana, nie

widzcego w zwierciadle swojej twarzy.

Moralne ycie czowieka stanowi cz tworzywa artysty, ale moralno sztuki polega na

doskonaym uyciu niedoskonaego rodka. aden artysta nie pragnie niczego dowie. Nawet

rzeczy prawdziwe dadz si dowie.

aden artysta nie posiada sympatii etycznych. Sympatia etyczna jest u artysty

niewybaczalnym zmanierowaniem stylu.

aden artysta nie jest neurasteniczny.

Artysta moe wyraa wszystko.

Myl i jzyk s dla artysty narzdziami sztuki, cnota i wystpek s dla artysty tworzywem

sztuki. Ze stanowiska formy typow sztuk jest muzyka. Ze stanowiska uczucia typowa jest

sztuka aktorska.Wszelka sztuka jest zarazem powierzchni i symbolem.

Kto siga pod powierzchni, czyni to na wasn odpowiedzialno.

Kto odczytuje symbol, czyni to na wasn odpowiedzialno.

W rzeczywistoci sztuka odzwierciedla widza, nie ycie.

Rozmaito zda o dziele sztuki dowodzi, e dzieo i jest nowe, zoone i zdolne do ycia.


3/188

Niezgodno krytykw miedzy sob dowodzi zgodnoci artysty z sob.

Moemy komu wybaczy, e stwarza co uytecznego, dopki dziea swego nie

podziwia. Jedynym usprawiedliwieniem dla czowieka, ktry stwarza co bezuytecznego, jest

wielki podziw dla tego dziea.

Kada sztuka jest bezuyteczna.

Oscar Wilde


4/188

I

Odurzajca wo r napenia pracowni, a ilekro wietrzyk letni musn drzewa w

ogrodzie, przez otwarte drzwi wnika ciki zapach bzu lub mniej intensywna wo kwitncego

gogu.Z kta kanapy nakrytej perskim dywanem, na ktrej lea wypalajc jak zwykle

niezliczone iloci papierosw, lord Henryk Wotton mg jeszcze chwyta blask rozkwitego

krzewu zotego deszczu o miodowej woni i barwie: drce jego gazki z trudem zdaway si

dwiga ciar swej pomiennej piknoci. Tu i wdzie fantastyczne cienie przelatujcych

ptakw migotay na tle jedwabnych zason, spywajcych wzdu ogromnych okien, a cienie te

wywoyway na chwil wraenie obrazw japoskich. Wtedy lord Wotton myla o owych

malarzach z Tokio, ktrych twarze s blade i znuone; staraj si oni wywoywa za pomoc

sztuki, z koniecznoci nieruchomej, wraenie ycia i ruchu. Stumione brzczenie pszcz, z

trudem szukajcych sobie drogi wrd wysokiej nie skoszonej trawy lub z monotonn

wytrwaoci wirujcych dokoa zotawych pykw kwiecia kapryfolium, potgowao jeszcze

panujc wok cisz. Guchy gwar Londynu przypomina gbokie tony dalekich organw.

Porodku pokoju, na pionowo ustawionych sztalugach, sta naturalnych rozmiarw portret

modego czowieka niezwykej piknoci, a w pewnej odlegoci od obrazu siedzia sam artysta,

Bazyli Hallward, ktry nagym znikniciem przed paru laty wywoa wielk wrzaw,

dostarczajc materiau do najrozmaitszych przypuszcze.

Umiech zadowolenia przemkn i osiad na twarzy malarza, wpatrujcego si w t

wdziczn, a zarazem wspania posta, ktr odtworzy jego artyzm. Nagle jednak zerwa si,

przymkn oczy i palce pooy na powiekach, jakby w mzgu swym chcia uwizi dziwny sen,

z ktrego obawia si przebudzi.

- Najlepsze twoje dzieo, Bazyli, najlepsze ze wszystkich, jakie kiedykolwiek stworzye -

nieco znuonym gosem ozwa si lord Henryk. - Musisz je na przyszy rok posa na wystaw do

Grosvenorskiej Galerii. Akademia jest zbyt wielka i zbyt banalna. Ilekro tam byem, zastawaemzawsze tylu ludzi, e nie mogem widzie obrazw, co byo okropne, lub te tyle obrazw, e nie

mogem widzie ludzi, co byo jeszcze znacznie gorsze.

Pozostaje zatem tylko Grosvenorska Galeria.

- Zdaje mi si, e obrazu tego nie dam na adn wystaw - odpar malarz, odrzucajc

gow w ty tym dziwacznym ruchem, ktry zawsze w Oksfordzie pobudza jego kolegw do


5/188

miechu. - Nie, nie dam go nigdzie.

Lord Henryk podnis brwi i poprzez mgliste, bkitne keczka dymu, w fantastycznych

zwojach unoszcego si z jego mocnego, opiumowanego papierosa, ze zdumieniem spojrza na

malarza.

- Nie dasz na wystaw? Ale czemu, chopcze drogi? Czy masz jaki powd? Co za

dziwaki z was, malarzy. Wszystko robicie, by zdoby saw, a gdy j zdobdziecie, wydaje si,

ebycie si jej najchtniej chcieli pozby. To z waszej strony gupio, bo jedyn rzecz gorsz od

tego, e o nas mwi, jest to, e o nas nie mwi. Taki obraz mgby ci wynie nad wszystkich

modych artystw Anglii i wzbudzi zazdro starych, gdyby w ogle starzy ludzie zdolni byli do

jakiegokolwiek uczucia.

- Wiem, e si bdziesz mia ze mnie - odpar malarz - ale naprawd nie mog tego

obrazu wystawi. Za wiele we woyem z siebie samego.Lord Henryk wycign si na kanapie i pocz si mia.

- Wiedziaem, e bdziesz si mia, ale jednak tak jest.

- Woye za wiele z siebie samego! Dalibg, nie wiedziaem, e jeste tak prny. Bo

istotnie nie mog znale podobiestwa midzy twoj surow, ostr twarz i kruczym wosem a

tym Adonisem, ktry wyglda, jakby by cay z koci soniowej i listkw ry. Nie, mj drogi

Bazyli, to to Narcyz, a ty - no, bez wtpienia masz twarz intelektualisty i tak dalej, ale pikno,

prawdziwa pikno koczy si tam, gdzie si zaczyna intelektualizm. Jest on ju sam w sobie

rodzajem przesady i psuje harmoni kadej twarzy. I niech tylko czowiek si zamyli, zaraz cay

si staj nosem albo czoem, lub czymkolwiek innym szpetnym. Spjrz tylko na ludzi

pracujcych z powodzeniem w jakim uczonym zawodzie. Jacy brzydcy! Oczywicie z

wyjtkiem dygnitarzy kocielnych. Ale te w kociele wcale si nie myli. Biskup

osiemdziesicioletni mwi zupenie to samo, czego go nauczono, gdy mia lat osiemnacie, i

dlatego te zawsze wyglda zachwycajco. Twj tajemniczy modzieniec, ktrego nazwiska

nigdy mi nie wymienie, a ktrego portretem jestem istotnie oczarowany, na pewno nigdy nie

myli. Jestem o tym przekonany. Jest bezmyln pikn istot, ktra zawsze powinna tu by w

zimie, kiedy nie mamy kwiatw, a take w lecie, kiedy nam potrzeba czego dla ochodzenia

naszego intelektu. Nie pochlebiaj sobie, Bazyli, wcale a wcale nie jeste do niego podobny.

- Nie rozumiesz mnie, Henryku - odpar artysta. - Naturalnie, e nie jestem do niego

podobny. Wiem o tym tak samo dobrze jak ty. I przykro by mi byo, gdybym by do niego


6/188

podobny. Wzruszasz ramionami? Mwi jednak prawd. Pewnego rodzaju fatalizm unosi si nad

kad niezwykoci fizyczn czy duchow - fatalizm, ktry w historii idzie trop w trop za

chwiejnymi krokami krlw. Lepiej nie rni si od swych blinich. Brzydkim i gupim

najprzyjemniej na tym wiecie. Mog sobie spokojnie siedzie i przyglda si zabawie. Jeli nic

nie wiedz o zwycistwie, to bywa im te zaoszczdzona wiadomo klski. yj, jak

powinnimy y wszyscy: cicho, obojtnie, bez niepokoju. Nie powoduj zguby innych, ale te i

inni nie powoduj ich zguby. Twoje stanowisko, Henryku, twj dobrobyt, mj umys, jakikolwiek

on jest, mj talent, cokolwiek on wart, pikno Doriana Graya - wszyscy my odpokutujemy za

to, co nam bogowie dali, odpokutujemy strasznie.

- Dorian Gray? Wic tak si nazywa? - podj lord Henryk, zbliajc si do Bazylego

Hallwarda.

- Tak, tak si nazywa. Nie miaem zamiaru ci tego powiedzie.- Dlaczego nie?

- Ach, nie mog ci tego wytumaczy. Jeli kogo bardzo kocham, przed nikim nie

wymieniam jego nazwiska. Bo wydaje mi si, e wyrzekam si czstki jego istoty. Nauczyem si

kocha tajemniczo. Ona jedna chyba moe uczyni ycie niezwykym i cudownym.

Najpowszedniejsza rzecz zyskuje urok, gdy si j zachowuje w tajemnicy. Gdy wyjedam z

Londynu, nie mwi mojej rodzinie, dokd jad. Gdybym to zrobi, pozbawibym si caej

przyjemnoci. Moe to nierozsdne, ale mnie si wydaje, e taka tajemniczo wnosi w nasze

ycie du doz romantyzmu. Obawiam si, e mnie bdziesz uwaa za strasznie niemdrego.

- Wcale nie - odpar lord Henryk - wcale nie, mj drogi Bazyli. Zapomniae zapewne, e

jestem onaty i e urok maestwa na tym wanie polega, e wzajemne niemwienie prawdy

jest tutaj nieodzowne. Ja nigdy nie wiem, gdzie jest moja ona, a moja ona nie wie nigdy, co

robi. O ile si spotykamy, a zdarza si to czasem, gdy jestemy gdzie razem zaproszeni lub

idziemy do ksicia, wtedy z najpowaniejsz min opowiadamy sobie najgupsze rzeczy. Moja

ona to umie, lepiej nawet ode mnie. Ona nigdy nie jest w kopocie, gdy chodzi o daty, ja zawsze.

Ale jeli mnie nawet na czym przychwyci, to wcale mi nie urzdza sceny z tego powodu.

Czasem chciabym, aby to zrobia, ale ona poprzestaje na wymianiu mnie.

- Nie cierpi, gdy si w ten sposb wyraasz o swym maestwie - rzek Bazyli

Hallward, podchodzc do drzwi wiodcych do ogrodu. - Jestem pewny, e jeste bardzo dobrym

mem i wstydzisz si tylko swoich cnt. Dziwny z ciebie czowiek. Nigdy nie powiesz nic


7/188

moralnego, a nigdy nie zrobisz nic zego. Twj cynizm nie jest niczym innym jak poz.

- Naturalne zachowanie nie jest niczym innym jak poz, i to poz najbardziej dranic ze

wszystkich, jakie znam - ze miechem zawoa lord Henryk.

Obaj modzi mczyni wyszli do ogrodu i usiedli na dugiej awie bambusowej,

ustawionej w cieniu duego krzewu wawrzynu. Promienie soca lizgay si po byszczcych

liciach. W trawie dray mae stokrotki.

Po chwili lord Henryk wyj zegarek.

- Musz ju i, Bazyli - rzek - ale zanim pjd, obstaj, by mi odpowiedzia na pytanie,

ktre ci zadaem.

- Na jakie pytanie? - spyta malarz, nie podnoszc oczu.

- Wiesz doskonale.

- Doprawdy, e nie.- Wic ci powtrz. Chciabym, aby mi wyjani, dlaczego nie chcesz wystawi portretu

Doriana Graya. Chciabym zna prawdziwy powd.

- Podaem ci go.

- O nie. Powiedziae, e za wiele woye w ten obraz z siebie samego. To przecie

dziecinada.

- Harry - rzek Bazyli Hallward, patrzc lordowi Henrykowi prosto w twarz - kady

portret malowany z przejciem jest portretem artysty, nie za modela. Model jest tylko pobudk,

okazj. Nie jego, ale raczej siebie samego malarz ujawnia na ptnie. Powd, dla ktrego nie chc

tego obrazu wystawia, jest ten, e obawiam si, czy nie ujawniem w nim tajemnicy wasnej

duszy.

Lord Henryk si zamia.

- Jakiej tajemnicy?

- Powiem ci - rzek Hallward, ale po twarzy jego przemkn wyraz zmieszania.

- Dr z niecierpliwoci, Bazyli - rzek lord, patrzc na niego.

- Waciwie niewiele tu do opowiadania - odpar malarz - i obawiam si, e niewiele z

tego zrozumiesz. Moe nawet w to nie uwierzysz.

Po twarzy lorda Henryka przemkn umiech. Przechyli si, zerwa row stokrotk i j

si jej przyglda.

- Jestem pewny, e zrozumiem - rzek, wpatrujc si uwanie w drobn, zotaw tarcz


8/188

otoczon maymi pirkami. - A co si tyczy wiary, to mog uwierzy we wszystko, o ile jest

cakowicie nieprawdopodobne.

Wiatr strzsn z drzewa nieco kwiecia, a cikie pki rozkwitego bzu penego gwiazdek

leniwie koysay si w parnym powietrzu. Konik polny wierka pod murem, a duga, cieniuchna

jtka o brzowych skrzydekach z gazy migna niby bkitna niteczka. Lord Henryk mia

wraenie, e syszy bicie serca Bazylego Hallwarda, i ze zdumieniem czeka, co nastpi.

- Rzecz jest po prostu taka - zacz malarz po chwili. - Przed dwoma miesicami

poszedem na przyjcie do lady Brandon. Wiesz, e my, nieszczni artyci, musimy si od czasu

do czasu pokazywa w towarzystwie, aby przypomnie publicznoci, e nie jestemy dzikimi

ludmi. Powiedziae raz, e w wieczorowym stroju i w biaym krawacie nawet makler giedowy

moe zdoby reputacj czowieka cywilizowanego. Ot byem zaledwie dziesi minut w

pokoju, rozmawiajc z niesychanie przesadnie postrojonymi wdowami i nudnymi akademikami,gdy nagle poczuem, e kto na mnie patrzy. Odwrciem si na wp i po raz pierwszy ujrzaem

Doriana Graya. Gdy spojrzenia nasze spotkay si, poczuem, e bledn. Zdjo mnie dziwne

uczucie lku. Wiedziaem, e stoj naprzeciw czowieka, ktrego sama osobowo jest tak

fascynujca, e jeli si jej poddam, wchonie ca moj istot, ca moj dusz, ca moj sztuk.

Nie chciaem, aby ycie moje ulego wpywom zewntrznym. Sam przecie wiesz, Harry, jak

jestem z natury niezaleny. Byem zawsze wasnym swym panem, byem nim, zanim spotkaem

Doriana Graya. Wtedy nie wiem, jak ci to wytumaczy, ale co zdawao mi si mwi e stoj

przed strasznym przeomem w mym yciu. Miaem dziwne przeczucie, e los ma dla mnie w

pogotowiu wyjtkowe radoci i wyjtkowe cierpienia. Przeraony, odwrciem si, by wyj z

pokoju. Nie sumienie mnie wypdzao, ale pewnego rodzaju tchrzliwo. Przyznam si ze

wstydem, e chciaem po prostu umkn.

- Sumienie i tchrzliwo to w gruncie rzeczy jedno i to samo, Bazyli. Sumienie jest firm

spki. Oto wszystko.

- Nie wierz w to, Harry, i nie sdz, aby ty w to wierzy. Ale jakikolwiek by powd,

moe nim bya duma, bo byem bardzo dumny, do e przedzieraem si ku drzwiom. I wtedy

zetknem si, naturalnie, z lady Brandon. Chyba pan nie zamierza ju ucieka, panie

Hallward?! - krzykna. Znasz przecie jej dziwnie krzykliwy gos.

- O tak, wszystko w niej jest pawie z wyjtkiem piknoci - rzek lord Henryk, dugimi

nerwowymi palcami rozstrzpiajc stokrotk.


9/188

- Nie mogem si jej pozby. Poprowadzia mnie do ksit krwi, do ludzi uorderowanych

i ugwiedonych, do starszych dam w olbrzymich tiarach i o papuzich nosach. Nazywaa mnie

najdroszym przyjacielem. Raz w yciu si z ni widziaem, niemniej uwzia si, by mnie zrobi

lwem salonowym. Zdaje mi si, e wanie ktry z moich obrazw cieszy si wielkim

uznaniem, przynajmniej gazety si nim zajmoway, no a podug tego przecie mierzy si w

dziewitnastym wieku niemiertelno. Nagle znalazem si naprzeciw czowieka, ktrego

osobowo tak dziwnie mn wstrzsna. Stalimy tu obok siebie, dotykalimy si niemal. Oczy

nasze znw si spotkay. Z mojej strony bya to moe nierozwaga, ale poprosiem lady Brandon,

by mnie przedstawia. A moe w gruncie rzeczy nie bya to jednak nierozwaga. Byo to po prostu

czym nieuniknionym. I bez przedstawienia bylibymy nawizali rozmow. Jestem tego pewny.

Dorian mi to pniej powiedzia. On czu rwnie, e przeznaczeniem naszym byo, abymy si

poznali.- A jak lady Brandon opisaa tego cudownego modzieca? - spyta lord Henryk. - Wiem,

e daje krtki, zwizy opis wszystkich swoich goci. Przypominam sobie, jak mnie prowadzia

do jakiego wojowniczego starego pana o czerwonej twarzy, od stp do gw okrytego orderami i

wstgami i scenicznym szeptem, ktry wszyscy w pokoju mogli doskonale sysze, trbia mi do

ucha wysoce zdumiewajce o nim szczegy. Uciekem po prostu. Lubi wyrabia sobie o

ludziach zdanie bez niczyjej pomocy. Ale lady Brandon postpuje ze swymi gomi jak licytator

ze swym towarem. Albo daje tak wyczerpujce objanienia, e zabija zainteresowanie nimi, albo

opowiada o nich wszystko prcz tego, co by si chciao wiedzie.

- Biedna lady Brandon! Zbyt ostro j sdzisz, Harry! - rzek Bazyli Hallward z

roztargnieniem.

- Mj drogi, posuchaj, chciaa stworzy s a 1 o n , a udao jej si otworzy tylko

restauracj. Jake j mam podziwia? Ale co powiedziaa o Dodanie Grayu?

- Ach, co w tym rodzaju: Czarujcy chopiec, jego dobra, biedna matka bya moj

nierozczn przyjacik, cakiem zapomniaam, czym on si zajmuje, zdaje si, e niczym, a

prawda gra na fortepianie czy te na skrzypcach, kochany pan Gray. Obydwaj musielimy si

rozemia i od razu stalimy si przyjacimi.

- miech to wcale niezy pocztek przyjani, a jest te najlepszym jej zakoczeniem -

wtrci mody lord, zrywajc drug stokrotk.

Hallward potrzsn gow.


10/188

- Harry, ty nie rozumiesz, czym jest przyja lub wrogo. Lubisz wszystkich, to znaczy,

e wszyscy s ci obojtni.

- Jaka to niesprawiedliwo z twojej strony! - zawoa lord Henryk, odsuwajc w ty

kapelusz i wznoszc oczy ku chmurkom, ktre niby spltane kbki biaego, lnicego jedwabiu

mkny po wklsym turkusie letniego nieba. - Tak, strasznie jeste niesprawiedliwy. Robi

ogromne rnice midzy ludmi. Wybieram sobie przyjaci dla ich piknoci, znajomych dla ich

dobrego charakteru, a wrogw dla ich bystrej inteligencji. Czowiek nie moe by do ogldnym

przy wyborze swych wrogw. Ja nie mam ani jednego, ktry by by gupcem. Wszyscy s ludmi

o wybitnym intelekcie, wic wszyscy mnie doceniaj. Czy to wiadczy o wielkiej prnoci?

Zdaje mi si, e jestem troch prny.

- Ma si rozumie, Harry. Ale wnioskujc z tego podziau, to ja jestem zapewne tylko

twym znajomym.- Ale mj drogi stary! Ty jeste dla mnie znacznie wicej ni znajomym.

- A znacznie mniej ni przyjacielem. Co w rodzaju brata zapewne.

- Brata! Niewiele sobie robi z braci. Mj starszy brat nie chce umrze, a modsi, zdaje

si, nigdy nie robi nic innego.

- Harry! - wykrzykn Hallward, cigajc brwi.

- Drogi chopcze, nie mwi tego tak cakiem serio. Ale nie mog si powstrzyma od

nienawidzenia mych krewnych. Pewnie to std pochodzi, e nikt z nas nie moe znie ludzi

majcych te same wady co my. Doskonale rozumiem wcieko angielskiej demokracji na tak

zwane wystpki wyszych klas. Masy czuj, e pijastwo, gupota, niemoralno s ich

przywilejem i e kady z nas, robic z siebie osa, dopuszcza si kusownictwa w ich rejonie.

Kiedy ten biedny Southwark z powodu sprawy rozwodowej stawa przed sdem, oburzenie ich

byo wprost wspaniae. A jednak nie wierz, aby bodaj dziesi procent proletariatu prowadzio

ycie nienaganne.

- Nie zgadzam si ani z jednym sowem z tego wszystkiego, co powiedziae, a co wicej,

jestem pewny, e i ty si nie zgadzasz.

Lord Henryk gadzi ciemn, spiczast brdk i hebanow laseczk uderza w koniuszek

swego lakierka.

- Jaki z ciebie typowy Anglik, Bazyli. Po raz drugi robisz ju t sam uwag. Skoro

prawdziwemu Anglikowi podda si jak myl, co zawsze jest rzecz ryzykown, nigdy nie


11/188

przyjdzie mu do gowy zbada, czy myl ta jest dobra czy za. Jego obchodzi wycznie to, czy

wypowiadajcy wierzy w ni lub nie wierzy. Tymczasem warto myli zupenie jest niezalena

od szczeroci czowieka, ktry j wypowiada. Istnieje nawet prawdopodobiestwo, e im

czowiek jest mniej szczery, tym bardziej myl jego jest czystym przejawem intelektu, tym mniej

bowiem bdzie ona zabarwiona jego potrzebami, pragnieniami lub przesdami. Ale nie chc

przecie rozprawia z tob o polityce, socjologii lub metafizyce. Mnie bardziej si podobaj

ludzie ni zasady, a ludzie bez zasad bardziej ni wszystko na wiecie. Opowiedz mi co wicej o

Dorianie Grayu. Czsto go widujesz?

- Codziennie. Nie czubym si szczliwy, gdybym go nie widywa codziennie. Jest mi

niezbdnie potrzebny.

- To dziwne. Sdziem, e nigdy nie bdziesz dba o nic innego prcz swej sztuki.

- On jest teraz ca moj sztuk - powanie odpar mody malarz. - Czasem myl, e wdziejach wiata istniej tylko dwie wane epoki. Jedn stanowi pojawienie si nowego materiau

w sztuce, drug - pojawienie si nowej indywidualnoci. Czym dla malarzy weneckich byo

wynalezienie farby olejnej, tym dla rzeby greckiej bya twarz Antinousa. A dla mnie stanie si

tym pewnego dnia twarz Doriana Graya. Nie idzie tylko o to, e ja go maluj, rysuj, szkicuj,

naturalnie, e wszystko to robi, ale poza tym jest on dla mnie czym znacznie wicej ni

modelem lub kim, kto mi pozuje. Nie mwi, e jestem niezadowolony z tego, co z niego

zrobiem, lub e sztuka nie potrafi wyrazi jego piknoci. Nie istnieje nic takiego, czego by

sztuka nie moga wyrazi, i wiem, e to, co stworzyem po zetkniciu si z Dorianem Grayem,

jest dobre - najlepsze ze wszystkiego, co kiedykolwiek namalowaem. A jednak w jaki dziwny

sposb, nie wiem, czy mnie rozumiesz, osobowo jego natchna mnie zupenie nowym

rodzajem sztuki, nowym stylem. Widz rzeczy inaczej. Myl o nich inaczej. Mog teraz

odtwarza ycie w sposb przedtem mi nie znany. Sen o ksztatach w dniach zadumy - kto to

powiedzia? Zapomniaem, ale to wanie wyraa, czym dla mnie sta si Dorian Gray. Sama

obecno tego chopca, bo wydaje mi si cigle jeszcze chopcem, mimo e przekroczy ju lat

dwadziecia, sama jego obecno ach, chciabym wiedzie, czy ty moesz odczu wszystko, co

to znaczy? Sam sw obecnoci wskazuje mi bezwiednie kierunek nowej szkoy, w ktrej ma si

mieci caa namitno ducha romantyzmu i caa doskonao sztuki greckiej. Harmonia ciaa i

duszy, jake to wiele! My w swym obdzie oddzielilimy jedno od drugiego, wynajdujc

realizm, ktry jest ordynarny, i idealizm ktry jest pusty. Harry, gdyby ty wiedzia, czym jest dla


12/188

mnie Dorian Gray! Przypominasz sobie ten pejza, za ktry Agnew ofiarowa mi tak niesychan

cen, ale z ktrym ja si nie chciaem rozsta? Obraz ten naley do najlepszych, jakie

namalowaem. A czemu? Poniewa Dorian Gray siedzia obok mnie, kiedy malowaem: Jaki

subtelny wpyw emanowa od niego, i po raz pierwszy w yciu w zwykym lenym krajobrazie

dostrzegem czar, za ktrym zawsze tskniem, a ktrego nigdy nie zdoaem uchwyci.

- Bazyli, to co nadzwyczajnego. Musz zobaczy Doriana Graya.

Graya. Hallward wsta i zacz chodzi po ogrodzie. Po chwili wrci.

- Harry - rzek - Dorian Gray jest dla mnie po prostu bodcem artystycznym. Ty moe nic

w nim nie zobaczysz. Ja w nim widz wszystko. W tym, co tworz, najwicej jest z niego tam,

gdzie wcale nie ma jego wizerunku. On jest bodcem do nowego stylu, jak ju powiedziaem.

Odnajduj go w wygiciach pewnych linii, w piknoci i subtelnoci pewnych barw. Oto

wszystko.- Wobec tego czemu nie chcesz wystawi jego portretu? - spyta lord Henryk.

- Bo bezwiednie w portrecie tym daem wyraz memu artystycznemu ubstwieniu.

Oczywicie, e Dorianowi nigdy o tym nie wspominaem. On o tym nie wie. Nigdy si nie

dowie. Ale wiat mgby odgadn. Nie chc obnaa mojej duszy przed bezmylnymi,

ciekawymi oczyma tumu. Nie chc ka swego serca pod jego mikroskop. Za wiele w tym

obrazie ze mnie samego, Harry, za wiele ze mnie samego.

- Poeci nie s tak skrupulatni jak ty. Wiedz, jak bardzo namitno sprzyja zdobywaniu

popularnoci. Zamane serce doczekuje si dzisiaj wielu wyda.

- Nienawidz ich za to! - zawoa Hallward. - Artysta powinien stwarza pikno, ale nie

wkada w nie nic ze swego ycia. yjemy w epoce, kiedy ludzie tak si obchodz ze sztuk, jak

gdyby miaa by pewnego rodzaju autobiografi. Zatracilimy abstrakcyjny zmys pikna.

Pewnego dnia ja go poka wiatu, i dlatego to wiat nigdy nie zobaczy mego portretu Doriana

Graya.

- Zdaje mi si, Bazyli, e postpujesz niesusznie, ale nie chc si z tob sprzecza. Tylko

bankruci umysowi prowadz sprzeczki. Ale powiedz mi, czy Dorian Gray bardzo ci kocha?

Malarz namyla si przez chwil.

- Lubi mnie - odpar po chwilowym milczeniu - wiem, e mnie lubi. Naturalnie, e mu

strasznie pochlebiam. Dziwn przyjemno mi sprawia mwi mu pewne rzeczy, cho wiem, e

bd aowa, i je powiedziaem. Zwykle okazuje mi duo sympatii. Siedzimy w pracowni i


13/188

rozprawiamy o tysicach rzeczy. Czasem jest okropnie bezmylny i zdaje si wprost znajdowa

przyjemno w udrczaniu mnie. I wtedy, Harry, czuj, e ca sw dusz oddaem czowiekowi,

ktry si z ni obchodzi jak z kwiatem do butonierki, ot, pewnym upikszeniem schlebiajcym

jego prnoci, jak z ozdob na jeden dzie letni.

- Bazyli, w lecie dni si du - mrukn lord Henryk. - Moe ty si nim rychlej znudzisz

ni on tob. Smutno si robi na t myl, ale bez wtpienia geniusz trwa duej ni pikno. To

wyjania fakt, dlaczego wszyscy zadajemy sobie tyle trudu, aby si sta jak najbardziej

wyksztaconymi. W dzikiej walce o byt potrzeba nam czego, co trwa, i dlatego zapeniamy sobie

umys rupieciami i faktami, w gupiej nadziei utrzymania si na poziomie. Czowiek

wszechstronnie wyksztacony to idea nowoczesny. A umys takiego wszechstronnie

wyksztaconego czowieka jest czym strasznym. Wyglda niby jaki sklep ze starzyzn peen

okropnoci i kurzu, gdzie wszystko ocenia si powyej wartoci. Mimo to sdz, e ty si nimznudzisz pierwszy. Pewnego dnia spojrzysz na swego przyjaciela i dostrzeesz, e jest troch

przerysowany, albo jego koloryt przestanie ci si podoba lub co podobnego. W duchu bdziesz

mu czyni gorzkie wymwki, z gbokim przewiadczeniem, e ci wyrzdzi krzywd. A gdy

znw przyjdzie do ciebie, bdziesz dla zimny i obojtny. Smutne to, poniewa zmienio ciebie.

To, co mi opowiedziae, to cay romans. Mona by go nazwa romansem artystycznym, a

najgorsz rzecz kadego romansu jest to, e tak bardzo obdziera ludzi z romantyzmu.

- Harry, nie mw tak. Pki ycia, bd pod wpywem osobowoci Doriana Graya. Ty nie

moesz odczu tego, co ja czuj. Zbyt czsto si zmieniasz.

- Ach, drogi mj Bazyli, wanie dlatego mog to odczu. Wierni znaj tylko trywialn

stron mioci, niewierni znaj jej tragedi.

I lord Henryk potar zapak o liczne srebrne pudeeczko, zapalajc papierosa z min tak

pen zadowolenia i godnoci, jakby wiat cay okreli tym jednym powiedzeniem.

Wrd ciemnej zieleni bluszczu wierkay wrble, a bkitne cienie obokw przemykay

po trawie jak jaskki. Jak piknie byo w ogrodzie! I jak zajmujce byy uczucia innych ludzi -

wydaway mu si znacznie wicej zajmujcymi od ich myli. Wasna dusza i namitno

przyjaci - one to nadaway yciu urok. Z cich radoci wyobraa sobie nudne niadanie, ktre

go omino, poniewa tak dugo bawi u Bazylego Hallwarda.

Gdyby by poszed do ciotki, niewtpliwie byby tam spotka lorda Goodbodyego i caa

rozmowa byaby si obracaa koo kwestii wyywienia biednych i koniecznoci budowania


14/188

wzorowych domw mieszkalnych. Kady wygaszaby kazania o wanoci cnt, ktrych

praktykowanie byo w ich wasnym yciu zbyteczne. Bogaci byliby mwili o wartoci

oszczdzania, a prniacy o godnoci pracy. Jak to wietnie, e zdoa si uwolni od tego

wszystkiego. Myl o ciotce nasuna mu pewne skojarzenie. Zwrci si do Hallwarda i rzek:

- Mj drogi, teraz sobie przypominam.

- Co sobie przypominasz, Harry?

- Przypominam sobie, gdzie syszaem ju poprzednio nazwisko Doriana Graya.

- Gdzie to byo? - spyta Hallward, lekko marszczc czoo.

- No, Bazyli, nie patrz na mnie tak gniewnie. To byo u mojej ciotki, lady Agaty. Mwia

mi, e odkrya cudownego modego czowieka, ktry jej bdzie pomaga w pracy w East End, i

e modzieniec ten nazywa si Dorian Gray. Musz co prawda doda, e nigdy nie wspominaa

mi o jego piknoci. Kobiety nie umiej ocenia piknoci, przynajmniej dobre kobiety tego nieumiej. Mwia mi o nim, e jest bardzo powany i ma pikny charakter. Wyobraziem ju sobie

chuderlawe stworzenie w okularach, o prostych wosach, straszliwie piegowate, z olbrzymimi

nogami. Szkoda, e nie wiedziaem, e to twj przyjaciel.

- Ciesz si, Harry, e o tym nie wiedziae.

- Dlaczego?

- Bo nie chciabym, aby si z nim zetkn.

- Nie chciaby, abym si z nim zetkn?

- Nie.

- Pan Dorian Gray jest w pracowni - zameldowa sucy, ktry wanie wszed do

ogrodu.

- Teraz musisz mnie przedstawi - ze miechem zawoa lord Henryk.

Malarz zwrci si do sucego, ktry sta w socu, mruc oczy.

- Parkerze, popro pana Graya, by zaczeka chwil. Zaraz tam przyjd.

Sucy skoni si i wyszed.

Wtedy Hallward spojrza na lorda Henryka.

- Dorian Gray jest moim najdroszym przyjacielem - rzek. - Ma prost, szlachetn

natur. Ciotka twoja miaa suszno we wszystkim, co o nim powiedziaa. Nie psuj go. Nie staraj

si zdoby nad nim wpywu. Twj wpyw byby dla niego zgubny. wiat jest tak wielki i tylu jest

ludzi niezwykych. Nie zabieraj mi tego jedynego czowieka, nadajcego sztuce mej cay jej


15/188

urok. ycie moje jako artysty zaley od niego. Pamitaj, Harry, e ci ufam.

Mwi bardzo powoli i zdawao si, e sowa te zostay na nim wymuszone wbrew jego

woli.

- C ty za gupstwa wygadujesz - z umiechem rzek lord Henryk i ujwszy pod rami

Hallwarda, prawie si zacign go do mieszkania.


16/188

II

Gdy weszli, zobaczyli Doriana Graya. Siedzia przy fortepianie, odwrcony do nich

plecami, i przewraca kartki Schumannowskiego zbioru Sceny lene.

- Bazyli, musisz mi je poyczy - zawoa. - Chc si ich nauczy. S przeliczne.- To bdzie zaleao od tego, jak dzi bdziesz pozowa, Dorianie.

- Ach, do ju mam pozowania wcale nie chc mie wasnego portretu naturalnej

wielkoci - odpar Dorian Gray przekornie jak nadsany dzieciak, obracajc si na krconym

taborecie stojcym przed fortepianem.

Na widok lorda Henryka zarumieni si lekko i zrywajc si z miejsca, rzek:

- Wybacz, Bazyli, ale nie wiedziaem, e nie jeste sam.

- To lord Henryk Wotton, Dorianie, mj stary przyjaciel z Oksfordu. Wanie mu

opowiadaem jak doskonale pozujesz, a oto wszystko zepsue.

- Nie zepsu mi pan przyjemnoci poznania pana - rzek lord Henryk zbliajc si do

Doriana i podajc mu rk. - Ciotka moja czsto mi o panu opowiadaa. Jest pan jednym z jej

ulubiecw i, jak si obawiam, jedn z jej ofiar.

- Chwilowo figuruj u lady Agaty na czarnej licie - odpar Dorian Gray z komicznym

wyrazem skruchy. - Przyrzekem zeszego wtorku towarzyszy jej do jakiego klubu w

Whitechapel i na mier zapomniaem o tej caej historii. Mielimy gra razem duet, nawet trzy

duety podobno. Co ona mi teraz powie! Nie mam ju odwagi jej odwiedzi.

- Ach, pogodz pana z moj ciotk. Jest panem zachwycona i nie sdz, aby paska

nieobecno zbyt tam zaszkodzia. Suchacze myleli zapewne, e to duet. Gdy ciotka Agata

siada do fortepianu, wali w niego za dwoje.

- Niezbyt to pochlebne dla niej, a i mnie nie powiedzia pan komplementu - z umiechem

odpar Dorian.

Lord Henryk przyglda mu si. Tak, by w istocie cudownie pikny, z delikatnie

zarysowanymi purpurowymi ustami, ze szczerymi, bkitnymi oczyma i falistymi zotymiwosami. W twarzy jego byo co takiego, co natychmiast budzio zaufanie. Malowaa si w niej

caa szczero modoci i caa arliwa czysto. Czu byo, e wiat go jeszcze nie zbruka. Nic

dziwnego, e Hallward go uwielbia.

- Pan jest zanadto uroczy, panie Gray, aby by filantropem, o wiele za uroczy.

Lord Henryk rzuci si na sof i otworzy papieronic.


17/188

Malarz zajty by tymczasem mieszaniem farb i porzdkowaniem pdzli. Wyglda, jakby

go co drczyo, a usyszawszy ostatni uwag lorda Henryka, spojrza na niego i po chwilowym

wahaniu rzek:

- Harry, chciabym dzi skoczy ten obraz. Czy bardzo by si pogniewa, gdybym ci

poprosi, eby sobie poszed?

Lord Henryk umiechn si i spojrza na Doriana Graya.

- Panie Gray, czy mam odej? - spyta.

- Ale nie! Prosz o to, lordzie Henryku. Bazyli jest dzisiaj znw w zym humorze, a w

takich chwilach go nie cierpi. Zreszt musi mi pan powiedzie, dlaczego nie nadaj si na

filantropa.

- Nie sdz, panie Gray, abym to panu mia powiedzie. To nudny temat, ktry naleaoby

traktowa powanie. Ale z ca pewnoci nie odejd, skoro pan mnie prosi, abym zosta. Tobieto w gruncie rzeczy obojtne, nieprawda, Bazyli? Nieraz mi mwie, e lubisz, gdy twj model

z kim rozmawia. Hallward zagryz usta.

- Skoro Dorian sobie tego yczy, to musisz oczywicie zosta. Kaprysy Doriana s

prawem dla wszystkich, z wyjtkiem jego samego.

Lord Henryk wzi do rki lask i kapelusz.

- Bardzo jeste uprzejmy, Bazyli, ale musz odej. Przyrzekem si z kim spotka u

Orleanw. egnam pana, panie Gray. Prosz mnie odwiedzi ktrego popoudnia na Curzon

Street. Prawie zawsze jestem w domu okoo pitej. W kadym razie prosz mi wpierw napisa.

Byoby mi przykro, gdyby mnie pan nie zasta.

- Bazyli - zawoa Dorian Gray - jeli lord Henryk Wotton odejdzie, to ja te odchodz.

Nigdy nie otworzysz ust, gdy malujesz, a to strasznie nudno sta tak na podium, i do tego jeszcze

robi przyjemn min. Popro go, aby zosta. Naprawd zaley mi na tym.

- Zosta, Harry, by zrobi przyjemno Dorianowi, no i mnie take - rzek Hallward nie

odwracajc oczu od obrazu. - To prawda, e podczas roboty nigdy nic nie mwi i nie sucham

te, co do mnie mwi. Musi to by strasznie nudne dla moich nieszczsnych modeli. Prosz ci,

zosta.

- Ale co bdzie z tym panem, z ktrym miaem si teraz spotka?

Malarz si rozemia.

- To chyba nie bdzie przeszkod. Siadaj, Harry. A teraz, Dorianie, wejd na podium i nie


18/188

ruszaj si za wiele. Nie potrzebujesz zwaa na to, co mwi lord Henryk. On wywiera zgubny

wpyw na wszystkich swych przyjaci z wyjtkiem mnie.

Dorian Gray wszed na podium z min modego greckiego mczennika, zrobi lekki

grymas i rzuci porozumiewawcze spojrzenie w stron lorda Henryka, ktry podoba mu si

nadzwyczajnie. By tak zupenie inny ni Bazyli. Stanowili wspaniay kontrast. I mia tak pikny

gos. Po chwilowej pauzie Dorian zwrci si do niego:

- . Czy wpyw paski jest istotnie taki zgubny, lordzie Henryku? Taki zgubny, jak twierdzi

Bazyli?

- Dobry wpyw wcale nie istnieje, panie Gray. Ze stanowiska naukowego kady wpyw

jest niemoralny.

- Czemu?

- Bo wywiera na kogo wpyw znaczy to samo, co obdarza go swoj dusz. Czowiektaki nie posiada ju wwczas wasnych myli. Nie poeraj go wasne namitnoci. Cnoty jego

nie nale ju do niego. Nawet jego grzechy, jeli w ogle grzechy istniej, s zapoyczone od

kogo innego. Staje si on echem cudzej melodii, aktorem roli nie dla niego napisanej. Celem

ycia jest rozwj wasnej indywidualnoci. Da wyraz wasnej swej naturze - oto nasze zadanie

na ziemi. W naszych czasach czowiek odczuwa obaw przed sob samym. Zapomniano o

najwyszym obowizku, o obowizku wzgldem siebie. Oczywicie ludzie s dobroczynni.

Karmi godnych, odziewaj ebrakw. Ale wasne ich dusze marzn i cierpi gd. Ludzko

stracia odwag. Moe nie miaa jej nigdy. Obawa przed spoeczestwem, na ktrej opiera si

moralno, obawa przed Bogiem, bdca tajemnic religii - oto dwie potgi, ktre nami rzdz. A

jednak

- Dorianie, prosz ci, zwr gow nieco na prawo - rzek malarz, ktry cakowicie

zatopiony w pracy zauway tylko, e twarz chopca przybraa wyraz, jakiego nigdy przedtem u

niego nie widzia.

- A jednak - mwi dalej lord Henryk cichym melodyjnym gosem, wykonujc rk swj

charakterystyczny, wdziczny, jeszcze z czasw szkolnych waciwy mu ruch - a jednak sdz, e

gdyby chocia jeden czowiek wyy si w peni i cakowicie, nadajc ksztat kademu swemu

uczuciu, wyraajc kad myl, urzeczywistniajc kade marzenie, ju przez to samo spynaby

na wiat taka olbrzymia fala radoci, e musielibymy zapomnie o caej chorobliwoci

redniowiecza i powrci do ideau helleskiego, a moe nawet doszlibymy do czego


19/188

subtelniejszego, bogatszego ni idea helleski. Ale najodwaniejszy z nas boi si samego siebie.

Samookaleczenie si dzikiego czowieka tragicznie przetrwao w abnegacji wypaczajcej nasze

ycie. Wszyscy cierpimy kar za to, czego si wyrzekamy, i odruch przez nas zdawiony

rozpadza si w naszej duszy i zatruwa j. Ciao grzeszy i na tym grzech koczy, bo czyn jest

rodzajem oczyszczenia. Nie pozostaje wwczas nic prcz wspomnienia rozkoszy lub , ktry jest

zbytkiem. Jedynym sposobem pozbycia pokusy jest uleganie jej. Gdy bdziemy si jej wypierali,

dusza zachoruje z tsknoty za tym, czego sobie odmawiaa, z dzy za tym, co potworne jej

prawa uczyniy potwornym i bezprawnym. Powiedziano e najwiksze zdarzenia wiata

dokonuj si w mzgu. W mzgu te i jedynie w mzgu dokonuj si najwiksze grzechy wiata.

Nawet pan, panie Gray, nawet pan ze sw purpurowo - row modoci i biao - szara

chopicoci miae namitnoci, ktre ci przejmoway trwog, myli, ktrych si lkae,

marze we dnie i w nocy, ktrych samo wspomnienie okrywao tw twarz rumiecem wstydu.- Dosy - wyjka Dorian Gray - dosy. Zdumiewa mnie pan. Nie wiem, co powiedzie.

Odpowied na to istnieje, ale ja jej nie umiem znale. Niech pan nic nie mwi. Prosz pozwoli

mi si zastanowi. Albo raczej prosz pozwoli, e sprbuj si nie zastanawia.

Blisko dziesi minut sta bez ruchu z rozchylonymi ustami i niezwykle byszczcymi

oczyma. Mia niewyran wiadomo, e nurtuj go cakiem nowe wpywy. Ale zdawao mu si,

e one wyaniaj si z wasnej jego istoty. Kilka sw wypowiedzianych przez przyjaciela

Bazylego, kilka sw, rzuconych niewtpliwie bez namysu i wiadomie penych paradoksw,

dotkno w nim tajemnej jakiej struny, nigdy przedtem nie potrconej, ktrej dziwne drenie i

rozkoysanie czu jednak w tej chwili.

W ten sposb zwyka go podnieca muzyka. Nieraz mcia mu spokj. Ale muzyka nie

przemawia dobitnymi sowami. Stwarzaa w nim nie wiat nowy, ale drugi chaos. Sowa. Same

tylko sowa. Jakie byy straszne! Jakie wyrane, ywe i okrutne! Im uj niepodobna! A jednak

jaka w nich tajemnicza magia. Bezksztatnym rzeczom zdaj si nadawa ksztaty plastyczne,

maj wasn muzyk, nie mniej sodk od dwikw fletw i lutni. Same sowa. Czy istnieje co

rwnie rzeczywistego jak sowa?

Tak, w modoci jego byy rzeczy, ktrych nie rozumia. Teraz je zrozumia. ycie nabrao

nagle pomiennych barw. Zdawao mu si, e dotd szed przez ogie. Dlaczego nie wiedzia tego

wszystkiego?

Lord Henryk patrzy na niego z wnikliwym umiechem. Wyczu dokadnie moment


20/188

psychologiczny, kiedy nie naley nic mwi. Czu najwysze zainteresowanie. Zdumiewao go

nage wraenie, jakie wywary jego sowa. Przypomniaa mu si ksika czytana w szesnastym

roku ycia, ktra odsonia mu wiele rzeczy, dotd nie znanych, i rad by by wiedzie, czy Dorian

Gray przeywa w tej chwili co podobnego. Wypuci po prostu strza w powietrze. Czyby

trafia w cel? Jaki ten chopak by fascynujcy.

Hallward malowa zawzicie owym cudownie miaym dotkniciem pdzla, penym przy

tym prawdziwej subtelnoci i finezji, ktra w sztuce jest niechybnie oznak siy. Nie zauway

milczenia.

- Bazyli, znuyo mnie ju to stanie - zawoa nagle Dorian Gray. - Musz na chwil

usi w ogrodzie. Powietrze tutaj wprost mnie dusi.

- Bardzo mi przykro, mj drogi chopcze. Gdy maluj, nie mog myle o niczym innym.

Ale nigdy nie pozowae lepiej. Stae zupenie spokojnie i wreszcie uchwyciem wyraz, ktregocigle szukaem: rozchylone usta i byszczce spojrzenie. Nie wiem, o czym Harry mwi z tob,

ale to pewne, e wywoa na twojej twarzy cudowny wyraz. Zapewne prawi ci komplementy.

Nie wierz ani jednemu sowu.

- Komplementw nie prawi mi z pewnoci. Dlatego moe nie wierz ani troch w to, co

mi mwi.

- Pan sam wie, e pan wierzy we wszystko, co powiedziaem - rzek lord Henryk, patrzc

na swymi marzycielskimi, nieco znuonymi oczyma. - Id z panem do ogrodu. Strasznie tu

gorco w pracowni. Bazyli, ka nam poda jaki napj chodzcy, moe co z truskawkami.

- Bardzo chtnie, Harry. Zadzwo tylko, a gdy Parker przyjdzie, zaraz mu wydam

polecenie. Ja musz raz jeszcze przemalowa to, a potem przyjd do was. Nie zatrzymuj Doriana

zbyt dugo. Nigdy mi robota nie sza tak dobrze jak dzi. To bdzie moje arcydzieo. Jest nim ju

teraz.

Lord Henryk wyszed do ogrodu i ujrza, jak Dorian Gray, wtuliwszy gow w olbrzymie

pki chodnego kwiecia bzu, gorczkowo wchania ich wo, jak gdyby bya winem. Podszed ku

niemu i pooy mu rk na ramieniu.

- Dobrze pan robi - mrukn. - Tylko zmysy mog uleczy dusz, tak samo jak tylko

dusza moe uleczy zmysy.

Chopiec drgn i cofn si. By bez kapelusza. Licie bzu potargay przekorne pukle

wosw, plczc zociste ich nici. Co jakby trwoga pojawio si w jego spojrzeniu, jak u


21/188

czowieka nagle zbudzonego ze snu. Delikatnie rzebione nozdrza dray, a jaki skurcz

wykrzywi purpurowe usta - dygotay jak w febrze.

- Tak - mwi dalej lord Henryk - to jedna z najwikszych tajemnic ycia: dusz leczy

zmysami, a zmysy dusz. Cudowne z pana stworzenie. Wie pan wicej, ni sobie pan sam zdaje

spraw, a jednak mniej, ni pragnie pan wiedzie.

Dorian Gray zmarszczy czoo i odwrci twarz. Wbrew woli podoba mu si smuky,

przystojny mczyzna, ktry sta obok niego. Interesowaa go romantyczna, smaga, nieco

przeyta twarz. W cichym, powolnym sposobie mwienia byo co niesychanie fascynujcego.

Nawet chodne biae rce, wygldajce jak kwiaty, miay dziwny urok. Gdy mwi, poruszay si

niby w takt melodii, jak gdyby wasn sw posiaday wymow. Ale Dorian obawia si go i

rwnoczenie wstydzi si swej obawy. Czemu musia przyj czowiek obcy, aby mu objawi

wasn jego istot? Bazylego Hallwarda zna od kilku miesicy, ale przyja z nim wcale go niezmienia. Nagle wszed w jego ycie kto, kto zdawa si odsania mu tajemnice ycia. A jednak,

czego si obawia? Nie jest przecie uczniakiem ani dziewczyn. Niedorzecznoci byo ba si.

- Usidmy w cieniu - rzek lord Henryk. - Parker przynis wanie co do picia, a jeli

pan jeszcze duej bdzie sta na tym upale, zepsuje pan sobie cer i Bazyli nie bdzie pana

chcia malowa. Naprawd nie powinien si pan opala. To byoby nietwarzowe.

- C moe mi na tym zalee - ze miechem powiedzia Dorian Gray, siadajc na awie

w kocu ogrodu.

- Panu powinno bardzo na tym zalee, panie Gray.

- A to czemu?

- Bo jest pan cudownie mody, a modo jest jedynym dobrem godnym posiadania.

- Ja tego nie czuj, lordzie Henryku.

- Tak, teraz pan tego nie czuje. Ale kiedy, gdy pan bdzie stary i brzydki, gdy myl

zmarszczkami porysuje panu czoo, a namitno ohydnym arem spali usta, wtedy pan to

odczuje. Teraz, gdziekolwiek si pan zwrci, oczarowuje pan wszystkich. Czy tak bdzie

zawsze? Panie Gray, pan jest cudownie pikny. Prosz nie marszczy czoa. To prawda. A

pikno jest form geniuszu, pikno jest czym wicej ni geniusz, gdy nie potrzebuje

komentarza. Naley do wielkich faktw wiata jak soce, wiosna lub odbicie w ciemnych

wodach owej srebrnej uski, ktr nazywamy ksiycem. Wtpi w ni niepodobna. Posiada

boskie prawo panowania. Ksitami czyni tych, co j posiadaj. Pan si umiecha. O, kiedy,


22/188

gdy j pan postrada, nie bdzie si pan umiecha. Powiadaj wprawdzie, e pikno jest czym

powierzchownym. By moe. Ale w kadym razie nie tak powierzchownym jak myl. Dla mnie

pikno jest cudem nad cudami. Tylko pytcy ludzie nie sdz wedug pozorw. Prawdziwa

tajemnica ycia kryje si w widzialnym, a nie w niewidzialnym. Tak, panie Gray, bogowie byli

dla pana askawi. Ale co bogowie daj, odbieraj te rycho. Niewiele pan ma lat do ycia

penego, doskonaego, prawdziwego. Z modoci przeminie te paska pikno i nagle pan

odkryje, e nie czekaj pana ju triumfy lub e musi si pan zadowala tymi miernymi

zwycistwami, ktre wspomnienie modoci uczyni bardziej gorzkimi od klsk. Kada odmiana

ksiyca zblia pana do czego strasznego. Czas panu zazdroci i przypuszcza szturm do

paskich lilii i r. Stanie si pan blady, bdzie pan mia zapadnit twarz i szklane spojrzenie.

Okropnie bdzie pan cierpie. O, trzeba korzysta z modoci, dopki j pan ma. Niech pan nie

roztrwania zota swoich dni, nie sucha gderaczy, nie pomaga tym, ktrzy s beznadziejniezmarnowani, nie skada swego ycia w ofierze gupcom, ludziom pospolitym, ordynarnym.

Wszystko to s cele chorobliwe, faszywe ideay naszych czasw. Niech pan yje.. Niech pan

yje yciem penym czaru, ktry si w panu kryje. Niech pan nie zaniedbuje niczego. Prosz

cigle szuka nowych wrae. Nie ba si niczego Nowy hedonizm - oto, czego wiek nasz

potrzebuje. Pan mgby si sta jego widocznym symbolem. Ze sw osobowoci moe pan

zrobi wszystko. wiat naley do pana - przez jeden sezon Skoro tylko pana ujrzaem,

natychmiast spostrzegem, e pan wcale waciwie nie wie, czym jest, czym mgby si sta. Tyle

rzeczy w panu mnie oczarowao, e uczuem si zmuszony opowiedzie panu cokolwiek o panu

samym. Przyszo mi na myl, jak byoby smutno, gdyby si pan zmarnowa. Bo modo paska

potrwa tak krtko, tak bardzo krtko! Pospolite polne kwiaty widn, ale rozkwitaj na nowo.

Zoty deszcz na przyszy czerwiec okryje si tak sam szat zocist, w jak si przystroi

dzisiaj. Za par tygodni powojnik okryje si purpurowymi gwiazdami i rok za rokiem zielona

moc jego lici osania bdzie purpur tych gwiazd. Ale nasza modo nie wraca nigdy, ttno

radoci, jakie w nas bije w dwudziestym roku ycia, sabnie. Czonki nasze staj si ociae,

zmysy tpiej. Wyradzamy si w obrzydliwe marionetki, w ktrych, jak upir, jedno tylko

pokutuje wspomnienie - wspomnienie namitnoci, przed ktrymi cofalimy si z lku, i

wspomnienie pokus, ktrym nie mielimy odwagi ulec. Modo! Modo! Nie ma na wiecie

nic nad modo!

Dorian Gray sucha zdumiony z rozszerzonymi renicami. Gazka bzu wypada mu z


23/188

rki na wysypan wirem ciek. Wochata pszczoa przyfruna bliej i przez chwil sycha

byo jej ciche brzczenie. Nastpnie zacza si wspina na gwiadziste korony delikatnego

kwiecia. Obserwowa j z owym dziwnym zainteresowaniem dla drobnych rzeczy, jakie

usiujemy w sobie wzbudzi, ilekro nas trwo rzeczy wielkie lub wstrzsaj nami nowe

uczucia, ktrych nie potrafimy wyrazi, albo straszna jaka myl nagle przypuszcza szturm do

mzgu, i da, bymy si jej poddali. Po chwili pszczoa uleciaa. Widzia, jak zapuszcza si w

gb kielicha powoju. Kwiat drgn i przez chwil koysa si wdzicznie na obie strony.

Nagle w drzwiach pracowni ukaza si malarz, niecierpliwymi gestami przyzywajc ich z

powrotem. Spojrzeli na siebie i umiechnli si.

- Czekam! - zawoa. - Chodcie, prosz. wiato teraz znakomite, a szklanki moecie

przecie zabra z sob.

Wstali i powoli szli ciek. Dwa zielono-biae motyle przefruny koo nich, a z gruszyw kcie ogrodu ozwa si drozd.

- Panie Gray, pan si cieszy, e mnie pan pozna - rzek lord Henryk, patrzc na

towarzysza.

- Tak, ciesz si teraz. Czy zawsze bd si cieszy?

- Zawsze to straszne sowo. Dreszcz mnie przebiega, ilekro je sysz. Kobiety tak bardzo

lubi to sowo. Psuj kady romans, starajc si, by trwa wiecznie. Sowo to zreszt jest

pozbawione treci. Jaka jest rnica midzy kaprysem a dozgonn mioci? Ta, e kaprys trwa

troch duej.

Gdy weszli do pracowni, Dorian Gray pooy rk na ramieniu lorda Henryka.

- Nieche wic przyja nasza bdzie kaprysem - szepn i zarumieni si z powodu swej

miaoci. Wszed na podium i przybra poprzedni poz.

Lord Henryk rzuci si na duy trzcinowy fotel i obserwowa Doriana. Tylko pocignicia

pdzla po ptnie przeryway cisz. Od czasu do czasu Halward cofa si o par krokw, aby z

odlegoci oglda obraz. W ukonych promieniach soca, wypywajcych przez otwarte drzwi,

wiroway zociste pyki. A nad wszystkim zdawaa si ciy upajajca wo r.

W jaki kwadrans pniej Halward przesta malowa, dugo patrzy na Doriana Graya,

nastpnie na obraz i obgryzajc rczk duego pdzla, zmarszczy czoo.

- Skoczone! - zawoa wreszcie. Schyli si i podunymi, karmazynowymi literami

wypisa swe nazwisko u dou po lewej stronie obrazu.


24/188

Lord Henryk podszed ku niemu i przyglda si obrazowi. Byo to istotnie zarwno

wspaniae dzieo sztuki, jak zdumiewajco podobny portret.

- Najserdeczniej ci winszuj, mj drogi chopcze - rzek po chwili. - Najpikniejszy to

obraz naszej epoki. Prosz tu przyj, panie Gray, i przyjrze si sobie samemu.

Mody czowiek zerwa si, jakby zbudzony ze snu.

- Czy istotnie skoczony? - szepn, zstpujc z podium.

- Zupenie - rzek malarz. - A ty dzi cudownie pozowae. Bardzo ci dzikuj.

- W tym cakowicie moja zasuga - wtrci lord Henryk. - Nieprawda, panie Gray?

Dorian nic nie odpowiedzia, obojtnie przeszed koo obrazu i podnis na niego wzrok.

Ujrzawszy go, cofn si nieco, a twarz jego na chwil okry rumieniec radoci. W oczach jego

pojawi si bysk zadowolenia, jak gdyby widzia siebie po raz pierwszy. Sta bez ruchu,

zdumiony, na wp tylko wiadomy tego, e Halward do niego mwi, nie rozumiejc znaczeniajego sw. Poczucie wasnej piknoci spyno na niby objawienie. Nigdy przedtem tego nie

odczuwa. Komplementy Bazylego Hallwarda uwaa za czarujc przesad przyjaciela. Sucha

ich, mia si i zapomina o nich. Nigdy nie wywary na wraenia. Nagle przyszed lord Henryk

Wotton ze swoim dziwnym hymnem na cze modoci i strasznym ostrzeeniem przed jej

krtkotrwaoci. To go wzburzyo, a teraz na widok odbicia wasnej piknoci byskawicznie

poj ca prawd opisu. Tak, pewnego dnia twarz jego stanie si zwida i pomarszczona, oczy

szklane i bezbarwne, jego wdziczna posta wykrzywi si i znieksztaci! Karmin zniknie z jego

warg, a zoto speznie z wosw. ycie, ktre ma uksztatowa jego dusz, zepsuje ciao. Stanie

si brzydki, wstrtny i odstraszajcy.

Na t myl przeszy go bl dotkliwy niby ostrze noa, wprawiajc w drenie kade

najdelikatniejsze wkno jego istoty. O - czy jego przybray ciemn barw ametystw i

przesoniy si mg ez. Mia uczucie, jak gdyby jaka lodowata do kada mu si na serce.

- Czy ci si nie podoba?! - zawoa wreszcie Hallward nieco uraony milczeniem,

ktrego znaczenia nie rozumia.

- Naturalnie, e mu si podoba - rzek lord Henryk. - Komu by si nie podoba? Portret

ten naley do najwikszych dzie sztuki wspczesnej. Dam ci za niego wszystko, co tylko

zadasz. Musz mie ten obraz.

- Nie naley do mnie, Harry.

- A do kog?


25/188

- Naturalnie, e do Doriana.

- Ten ma naprawd szczcie.

- Jakie to smutne - szepn Dorian Gray, cigle jeszcze majc oczy utkwione we wasny

portret. - Jakie smutne! Ja si zestarzej i bd brzydki i odpychajcy. Ale portret ten na zawsze

pozostanie mody. Nigdy nie bdzie starszy ni w dzisiejszym czerwcowym dniu. Gdyby mogo

by przeciwnie! Gdybym ja pozosta wiecznie mody, a obraz si starza! Wszystko bym za to

odda, wszystko! Tak, nie ma nic na wiecie, czego bym za to nie odda. Oddabym dusz wasn!

- Dla ciebie, Bazyli zmiana taka nie byaby zbyt podana - ze miechem powiedzia lord

Henryk. - Kiepska dola spotkaaby twoje dzieo.

- Energicznie bym protestowa przeciwko temu - rzek Hallward.

Dorian Gray odwrci si i spojrza na.

- Tak, wierz, e zrobiby to, Bazyli. Ty bardziej kochasz sw sztuk ni swychprzyjaci. Ja dla ciebie nie jestem niczym wicej od posgu z zielonego brzu. A moe i czym

mniej.

Malarz spojrza na przeraony. To nie by Dorian, to nie on mwi w ten sposb. Co si

stao? Wyglda na rozgniewanego. Krew uderzya mu do gowy, policzki pony.

- Tak - mwi dalej - mniej dla ciebie znacz ni twj Hermes z koci soniowej lub

srebrny Faun. Ich bdziesz kocha zawsze. A jak dugo mnie? Dopty, dopki pierwsze

zmarszczki nie zeszpec mi twarzy. Teraz ju wiem z utrat piknoci, czymkolwiek ona jest,

traci si wszystko. Tego mnie nauczy twj obraz. Lord Henryk Wotton ma suszno Modo

jest jedyn rzecz godn posiadania. Gdy spostrzeg, e si starzej, zabij si.

Hallward zblad i gwatownie chwyci go za rk.

- Dorianie, Dodanie! - wykrzykn. - Nie mw tak. Nigdy nie miaem takiego przyjaciela

jak ty i nigdy nie bd mia drugiego. Chyba nie jeste zazdrosny o rzeczy martwe? Ty, ktry

jeste pikniejszy od nich wszystkich!

- Jestem zazdrosny o wszystko, co posiada pikno niemierteln. Jestem zazdrosny o

wasny portret, ktry namalowae. Czemu on ma zachowa to, co ja musz utraci? Kada

ulatujca chwila co mi zabiera, aby jego obdarzy. O, gdyby byo przeciwnie! Gdyby portret

ulega zmianie, a ja zawsze pozostabym taki sam! Po co go namalowae? Pewnego dnia bdzie

si ze mnie bezlitonie naigrawa.

Wyrwa rk z ucisku malarza i rzuci si na kanap, kryjc twarz w poduszkach, jakby


26/188

si modli.

- Twoje to dzieo, Harry - z gorycz rzek malarz.

Lord Henryk wzruszy ramionami.

- To prawdziwy Dorian Gray. Nic wicej.

- Nieprawda.

- Jeli nie, to c ja z tym mam wsplnego?

- Powiniene by odej, kiedy ci prosiem - rzek z cicha.

- Pozostaem na tw prob - odpar lord Henryk.

- Harry, nie mog si sprzecza rwnoczenie z mymi dwoma najlepszymi przyjacimi,

ale wy obydwaj wzbudzilicie we mnie nienawi ku najlepszemu dzieu, jakie kiedykolwiek

stworzyem. Dlatego je zniszcz. Przecie to tylko ptno i farby, nic wicej. Nie stanie si koci

niezgody w naszych stosunkach.Dorian Gray podnis z poduszek zocist gow; by blady i zazawionymi oczami

patrzy, jak malarz podchodzi do stolika z farbami, ustawionego pod wysokim, zasonitym

oknem. Za czym on si tak rozglda?! Palce jego przetrzsny ca mas suchych pdzli, jakby

czego szukay. Tak, szukay dugiego noa o cienkim ostrzu z gitkiej stali. Wreszcie go

znalazy. Chcia poci ptno.

Ze zdawionym kaniem Dorian porwa si z kanapy, przyskoczy do Hallwarda, wyrwa

mu n i odrzuci daleko, a do drzwi pracowni.

- Nie, Bazyli, nie! - krzykn. - To byoby morderstwo!

- Ciesz si, e ostatecznie jednak oceniasz moje dzieo - zimno rzek Hallward,

otrzsajc si ze zdumienia. - Nie sdziem, e si na to zdobdziesz.

- Jak to? Oceniam? Kocham je, Bazyli. Obraz ten jest czci mojego ja. Czuj to.

- A zatem, gdy wyschniesz, zostaniesz wypokostowany i oprawiony. Potem odel ci do

twego mieszkania i bdziesz mg zrobi z sob, co ci si spodoba.

Przeszed przez pokj i zadzwoni, by podano herbat.

- Napijesz si herbaty, Dorianie? A ty take, Harry? A moe gardzisz tak prost

przyjemnoci?

- Przepadam za prostymi przyjemnociami - odrzek lord Henryk. - S one ostatni

przystani ludzi skomplikowanych. Nie cierpi scen, co najwyej chyba w teatrze. Ale jacy wy

obaj jestecie niemdrzy. Chciabym wiedzie, kto waciwie okreli czowieka jako rozsdne


27/188

zwierz. Bya to definicja jak najbardziej przedwczesna. Czowiek jest raczej wszystkim innym

ni rozsdnym zwierzciem. To zreszt cae szczcie, chocia wolabym, abycie si nie kcili

o ten obraz. Najlepiej zrobisz, Bazyli, jeli go dasz mnie. Ten niemdry chopiec i tak nie wie, co

z nim pocz. Ja natomiast wiem doskonale.

- Bazyli, jeli dasz ten obraz komu innemu, a nie mnie, nie wybacz ci tego nigdy -

zawoa Dorian Gray. - I nikomu nie wolno nazywa mnie niemdrym chopcem.

- Wiesz, Dorianie, e obraz ten naley do ciebie. Daem ci go, zanim jeszcze istnia.

- I pan wie rwnie, panie Gray, e by pan troch niemdry, i w gruncie rzeczy nie

bardzo pan protestuje, jeli kto stwierdza, e pan jest jeszcze bardzo mody.

- Dzi rano bybym bardzo protestowa, lordzie Henryku.

- O, dzi rano! Ale od tej chwili przey pan ju jaki czas.

Zapukano do drzwi i wszed sucy z pen tac. Postawi j na japoskim stoliczku.Zabrzczay filianki i spodki, zasycza pomyk pod imbrykiem z osiemnastego wieku. Modszy

sucy przynis dwa kulistego ksztatu chiskie pmiski. Dorian Gray podszed i nalewa

herbat. Obydwaj mczyni powoli zbliyli si i zajrzeli pod pokrywy pmiskw.

- Chodmy dzi wieczr do teatru - odezwa si lord Henryk. - W ktrym z teatrw

bdzie przecie co dobrego. Przyrzekem wprawdzie je dzi u Whitea, ale tylko ze starym

przyjacielem. Mog mu zadepeszowa, e jestem chory albo e nie mog przyj z powodu

pewnego zobowizania. Zdaje mi si, e byoby to bardzo pikne usprawiedliwienie, posiadaoby

wszelkie cechy niespodziewanej szczeroci.

- Tak nudno wkada frak - mrucza Hallward. - A jak si go woy, to dopiero czowiek

wyglda szkaradnie.

- Tak - odpar zadumany lord Henryk - strj dziewitnastego wieku jest obrzydliwy. Taki

ponury, przygnbiajcy. Grzech jest jedyn barwn rzecz, jaka jeszcze pozostaa dzisiejszemu

yciu.

- Harry, w obecnoci Doriana nie powiniene naprawd mwi takich rzeczy.

- W obecnoci ktrego Doriana? Tego, co nalewa herbat, czy tego, co jest na portrecie?

- adnego.

- Chciabym pj z panem do teatru, lordzie Henryku - rzek Dorian.

- No to pjdziemy. A ty take, Bazyli, nieprawda?

- Nie mog. Naprawd wolabym nie i. Tyle mam do roboty.


28/188

- Dobrze, wic pjdziemy sami, panie Gray.

- Z przyjemnoci, lordzie Henryku.

Malarz zagryz wargi i z filiank w rku podszed do portretu.

- Ja zostan z prawdziwym Dorianem - rzek smutno.

- Czy to jest prawdziwy Dorian? - zapyta model portretu, zbliajc si do malarza. - Czy

naprawd jestem do niego podobny?

- Tak, najzupeniej.

- Bazyli, jak to cudownie!

- Przynajmniej zewntrznie jeste podobny do portretu. Ale on si nigdy nie zmieni -

westchn Hallward. - To ju jest co.

- Ile haasu ludzie robi z powodu wiernoci - powiedzia lord Henryk. - Nawet w mioci

jest ona tylko problemem fizjologicznym. Z wol nasz nie ma nic wsplnego. Modzi ludziechcieliby by wierni, a nie s, starzy chcieliby by niewierni, a nie mog. Nic wicej nie da si o

tym powiedzie.

- Dorianie, nie chod dzi wieczr do teatru. Zosta u mnie.

- Nie mog, Bazyli.

- Czemu?

- Bo przyrzekem lordowi Wottonowi, e z nim pjd.

- Nie bdzie ci bardziej lubi, gdy dotrzymasz przyrzeczenia. On zawsze amie swoje

obietnice. Prosz ci, nie id.

Dorian Gray ze miechem potrzsn gow.

- Usilnie ci prosz.

Mody czowiek zawaha si i spojrza na lorda Henryka, ktry siedzia przy stoliku i

przyglda im si z rozbawionym umiechem.

- Musz pj, Bazyli - odpowiedzia.

- Dobrze - rzek Hallward, zbliajc si do stolika i odstawiajc filiank. - Pno ju, a

poniewa musicie si przebra, wic nie tracie czasu. Bd zdrw, Harry. Bd zdrw, Dorianie.

Przyjd niezadugo. Przyjd jutro.

- Naturalnie.

- Nie zapomnisz?

- C znowu, Bazyli! - A ty, Harry


29/188

- Czego sobie yczysz, Bazyli?

- Nie zapomnij, o co ci prosiem, gdy rano bylimy w ogrodzie.

- Zapomniaem.

- Polegam na tobie.

- Chciabym mc sam na sobie polega - zamia si lord Henryk. - Chodmy, panie Gray.

Powz mj czeka. Mog pana odwie do mieszkania. Do widzenia, Bazyli. Popoudnie

dzisiejsze byo bardzo przyjemne.

Gdy drzwi si za nimi zamkny, malarz rzuci si na sof, a na twarzy jego wystpi

wyraz blu.


30/188

III

Nazajutrz o p do pierwszej w poudnie lord Henryk Wotton powolnym krokiem szed z

Curzon Street do Albany, aby odwiedzi swego wuja, lorda Fermora, jowialnego, aczkolwiek

troch szorstkiego w obejciu starego kawalera. wiat nazywa go egoist, poniewa nie cign zniego szczeglniejszych korzyci, ale w towarzystwie uchodzi za hojnego, gdy suto

podejmowa ludzi, ktrzy go bawili. Ojciec jego by ambasadorem w Madrycie, kiedy Izabela

bya moda i nikt nie sysza o Primie. Ale w chwili rozdranienia wycofa si ze suby

dyplomatycznej z powodu tego, e mu nie zaofiarowano ambasady w Paryu, sdzi bowiem, e

jego arystokratyczne pochodzenie, opieszao, poprawna angielszczyzna jego depesz i

niezwyka dza przyjemnoci najzupeniej go uprawniaj do tego stanowiska. Syn by

sekretarzem swego ojca i wraz ze swym szefem poda si do dymisji - co wwczas poczytywano

mu za gupot. W par miesicy pniej, zostawszy spadkobierc ojca, zabra si do powanych

studiw nad wielk arystokratyczn sztuk absolutnego prnowania. Mia w miecie dwa

wielkie domy, wola jednak mieszka w wynajtym mieszkaniu, bo tak byo wygodniej, a jada

zwykle w klubie. Interesowa si po trochu administracj swych kopal wgla w hrabstwach

rodkowej Anglii, a zarzuty czynione mu z powodu kalania si przemysem odpiera zwykle tym,

e dentelmen posiadajcy kopalnie wgla moe sobie pozwoli na zbytek palenia drzewem. W

polityce zawsze by torysem, o ile torysi nie byli u steru. Gdy to nastpowao, kl na nich

siarczycie, nazywajc ich band radykaw. W oczach swego sucego, ktry go tyranizowa,

by bohaterem, ale dla krewnych, ktrych on z kolei tyranizowa potrafi, by postrachem. Tylko

Anglia moga go bya wyda. Stale te utrzymywa, e kraj chyli si ku upadkowi. Zasady mia

przestarzae, ale niejedno daoby si powiedzie w obronie jego przesdw.

Gdy lord Henryk wszed do pokoju, zasta wuja w grubej kurtce myliwskiej. Pali cygaro

i pomrukiwa czytajc Timesa.

- I c, Harry - powiedzia stary lord - c ci sprowadza tak wczenie? Sdziem, e wy,

dandysi, nigdy nie wstajecie przed drug i nie pokazujecie si przed pit.- Czysta mio do rodziny, wuju George. Chciabym od ciebie co wydosta.

- Pienidze zapewne - rzek lord Fermor z min niezadowolon. - No, siadaj i powiedz, o

co chodzi. Dzisiejsza modzie wyobraa sobie, e pienidze co wszystko.

- Tak - odpar lord Henryk poprawiajc kwiat w butonierce - a gdy s starsi, to wiedz o

tym. Ja jednak nie potrzebuj pienidzy. Tylko ludzie paccy swe rachunki potrzebuj pienidzy,


31/188

wuju, ale ja swoich nie pac nigdy. Kredyt to kapita modszych synw i doskonale mona z

niego y. Zreszt kupuj wszystko u dostawcw Dartmoora, wic nie nalegaj na mnie.

Potrzebuj od wuja tylko informacji, oczywicie informacji bezuytecznej.

- Mog ci udzieli objanie o wszystkim, co tylko zawiera bkitna ksiga angielska.

Chocia, swoj drog, te draby bazgrz dzi najrozmaitsze brednie. Kiedy ja jeszcze byem w

subie dyplomatycznej, wszystko si lepiej przedstawiao. Teraz, jak sysz, przyjmuj tam tylko

na mocy egzaminw. Czeg si mona spodziewa? Egzaminy to po prostu idiotyzm od

pocztku do koca. Jeeli kto jest dentelmenem, to wie dosy, a jeli kto nim nie jest, to caa

ta wiedza moe mu tylko zaszkodzi.

- Dorian Gray nie figuruje w bkitnej ksidze, wuju - rzek lord Henryk znudzony.

- Dorian Gray? Kto to jest? - spyta lord Fermor cigajc biae, krzaczaste brwi.

- Tego wanie chciaem si dowiedzie, wuju George. A waciwie wiem, kim jest.Wnukiem ostatniego lorda Kelso. Matk jego bya lady Devereux, lady Margareta Devereux.

Chciabym co wiedzie o jego matce. Jaka to bya kobieta? Za kogo wysza? Swego czasu

znae przecie wszystkich, to i j moge zna. Interesuj si chwilowo panem Grayem. Wanie

go poznaem.

- Wnuk Kelsoego - jak echo powtrzy stary lord. - Wnuk Kelsoego!..; Naturalnie,

doskonale znaem jego matk. Byem chyba na jej chrzcinach. Bya nadzwyczajnie pikn

dziewczyn ta Margareta Devereux i niemal o szalestwo przyprawia wszystkich modych ludzi

uciekajc z biednym jak mysz kocielna modym chopcem, no, takim sobie zerem, podrzdnym

jakim oficerkiem infanterii czy czym podobnym. Tak, oczywicie! Pamitam t ca histori,

jakby si wszystko dziao wczoraj. Nieszczsny w par miesicy po lubie zosta zabity w

pojedynku w Spa. Brzydko o tym mwiono. Kelso mia wynaj jakiego otra, awanturnika, tak

besti belgijsk, aby publicznie zely zicia. Zapaci mu, po prostu zapaci, a ten ajdak wsadzi

biedaka na roen jak gobia. Zatuszowano ca histori, no ale Kelso mimo to przez dugi czas

sam siadywa w klubie podczas obiadu. Powiadaj, e sprowadzi crk z powrotem do siebie,

ale ona nigdy nie zamienia z nim sowa. O tak, przykra to bya historia. Dziewczyna te umara,

tak, umara w rok pniej. Wic zostawia syna? Cakiem o tym zapomniaem. I c to za

chopiec? Jeli podobny do swej matki, to musi by urodziwy.

- Bardzo jest pikny - potwierdzi lord Henryk.

- Mam nadziej, e dostanie si we waciwe rce - mwi stary lord. - Czeka go spora


32/188

kupa zota, jeli Kelso speni wzgldem niego swj obowizek. I matka miaa pienidze. Caa

posiado Selby spada na ni po dziadku. Jej dziadek nienawidzi Kelsoego, nazywa go

podym psem. Bo te nim by. Przyjecha raz do Madrytu, kiedy ja tam bawiem. No, musiaem

si wstydzi. Nawet krlowa pytaa mnie o angielskiego lorda, ktry si targuje z fiakrami. Duo

o tym gadano. Przez cay miesic nie miaem si pokaza u dworu. Mam nadziej, e lepiej si

obszed ze swym wnukiem ni z fiakrami.

- Nie wiem - odpar lord Henryk. - Zdaje mi si jednak, e chopak bdzie dobrze

sytuowany. Jeszcze nie jest penoletni. Selby naley do niego. Opowiada mi o tym. A matka

jego bya bardzo pikna?

- Margareta Devereux bya jedn z najpikniejszych istot, jakie kiedykolwiek widziaem,

Harry. Co j pchno do tej caej historii, tego nigdy nie zdoam zrozumie. Moga wyj za

kadego, kogo by tylko zechciaa. Carlington za ni szala. Ale bya romantyczk. Wszystkiekobiety w jej rodzinie byy takie. Mczyni byli do nieciekawi, ale za to kobiety - wspaniae!

Carlington pada przed ni na kolana. Sam mi opowiada. miaa si z niego. A nie byo wwczas

w Londynie dziewczyny, ktra by za nim nie przepadaa. Nawiasem mwic, Harry, skoro ju

poruszylimy temat gupich maestw, c to za brednie opowiada twj ojciec? Dartmoore ma

si eni z Amerykank? Angielskie dziewczta ju go nie zadowalaj?

- O, to teraz w modzie, wuju, eni si z Amerykankami.

- Ja w obronie angielskiej kobiety stan przeciw caemu wiatu! - zawoa lord Fermor

uderzajc pici w st.

- Zakady stawia si dzi o Amerykanki.

- Podobno nie dotrzymuj placu - mrukn stary lord.

- Dugie narzeczestwo je wyczerpuje, ale na parforsach s niezrwnane. Chwytaj

zwierzyn w lot. Nie sdz, aby Dartmoore si wywin.

- C to za rodzina? - mrukn stary lord. - Czy jest w ogle jaka rodzina?

Lord Henryk potrzsn gow.

- Amerykanki rwnie zgrabnie ukrywaj swych rodzicw jak Angielki sw przeszo -

rzek zabierajc si do odejcia.

- Zapewne handlarze wieprzowin?

- Spodziewam si ze wzgldu na Dartmoorea. Syszaem, e handel wieprzowin jest w

Ameryce najintratniejszym interesem po polityce.


33/188

- Czy adna?

- Zachowuje si, jak gdyby bya pikna. Zreszt robi to wikszo Amerykanek. W tym

tajemnica ich czaru.

- Czemu te Amerykanki nie pozostaj w swej ojczynie? Wci nam opowiadaj, e

Ameryka jest istnym rajem dla kobiet.

- Bo istotnie nim jest. Dlatego wanie, jak ich pramatka Ewa, kobiety jak najprdzej

pragn si z niego wydosta - rzek lord Henryk. - Adieu, wuju, spni si na lunch, jeli zostan

duej. Dzikuj za wiadomoci. Chc zawsze wszystko wiedzie o nowych przyjacioach, a nic

o starych.

- Gdzie dzi bdziesz na lunchu, Harry?

- U ciotki Agaty. Zaprosiem si do niej razem z panem Grayem. To jej ostatni

protegowany.- U ciotki Agaty. Zaprosiem si do niej razem z panem Grayem. To jej ostatni

protegowany.

- Aha! To powiedz, Harry, przy sposobnoci tej swojej ciotce Agacie, by mi daa spokj ze

swymi dobroczynnymi historiami. Mam ich ju dosy. Poczciwa kobiecina sdzi zapewne, e nie

mam nic innego do roboty, jak wystawia czeki na jej grupie zachcianki.

- Dobrze, wuju, powtrz jej to. Ale na nic si to nie przyda. Filantropi zatracaj zmys

humanitarny. Tym si rni od innych ludzi.

Stary pan mrukn co potakujco i zadzwoni na sucego. Lord Henryk przeszed

wzdu niskich arkad na Burlington Street, po czym skrci na Berkeley Square.

Wic taka bya historia rodzicw Doriana. Pomimo e pozna j tylko w zarysach,

niemniej owiao go tchnienie jakiej niezwykej, niemal wspczesnej romantycznoci. Pikna

kobieta powicajca wszystko dla szalonej namitnoci. Kilka tygodni dzikiego szczcia,

zakoczonego potworn, zdradzieck zbrodni. Dugie miesice niemej mczarni, potem w

blach zrodzone dziecko. Matka porwana przez mier, dziecko pozostawione na up samotnoci

i tyranii starego egoisty. Tak, to byo zajmujce. Odpowiednie dla tego chopca, dodawao mu

jeszcze uroku. Poza kad z cudownych istniejcych rzeczy kryo si co tragicznego. Porodowe

ble musiay wstrzsa wiatami, by wyr mg najmniejszy kwiatek. A jak czarujcy by Gray

poprzedniego wieczora przy obiedzie, kiedy z poncymi oczami i na wp rozchylonymi ustami,

peen trwonej radoci siedzia naprzeciw niego w klubie, a czerwone blaski wiec rowiy


34/188

budzcy si cud jego twarzy. Mwi do niego to jakby gra na cudownych skrzypcach.

Odpowiada na kade dotknicie, na kade pocignicie smyczka. Byo co niezwykle

fascynujcego w wywieraniu takiego wpywu. Nic nie mogo si rwna podobnej grze. Wasn

dusz przelewa do wdzicznego naczynia i na chwil j tam pozostawi, sysze echo wasnych

pogldw, wzbogacone melodi namitnoci i modoci, temperament swj przekazywa komu

drugiemu niczym subtelny fluid lub niezwyky aromat; w tym kryo si rdo prawdziwej

radoci, najwyszej moe radoci, jaka jeszcze pozostaa naszej ograniczonej, marnej epoce -

epoce o rozkoszach gruboskrnie cielesnych, o celach gruboskrnie pospolitych. Ten chopiec,

przypadkiem spotkany w pracowni Bazylego, to cudowny typ czowieka albo raczej doskonay

materia z ktrego mona stworzy co cudownego. Posiada wdzik i bia czysto modoci, i

pikno, jak zachoway chyba tylko stare greckie marmury. Wszystko mona z niego zrobi:

tytana lub zabawk. Jakie to smutne, e pikno taka musi zwidn. A Bazyli? Jakiinteresujcy okaz dla psychologa. Nowy styl w sztuce, nowy sposb patrzenia na ycie, ktrego

dziwnym bodcem bya sama obecno drugiego czowieka, niewiadomego swej roli; ten niemy

duch, co w lenym przebywa mroku, niepostrzeenie przez otwarte kroczy pola i ukazuje si jak

driada, nagle a bez lku, poniewa w duszy tego, co go szuka, zbudzia si cudowna moc

widzenia, ktrej jedynie cudowne odsaniaj si rzeczy. Ksztaty i kontury staj si coraz bardziej

subtelne, nabieraj pewnej symbolicznej wartoci, jakby same byy przykadami innej doskonaej

formy, ktrej odbicie wcielaj w ycie. Jakie to wszystko niezwyke! Przypomnia sobie o czym

analogicznym w historii. Czy to nie Platon, w artysta myli, pierwszy bada te rzeczy? Czy

Buonarroti nie wyku tego w barwnym marmurze sekwencji sonetu? Ale w naszym wieku byo to

dziwne i rzadkie. Tak, sprbuje sta si dla chopca tym, czym chopiec niewiadomie by dla

malarza, twrcy wspaniaego obrazu. Sprbuje go opanowa, ju mu si to niemal udao. Podbije

ten cudowny umys. Test co fascynujcego w tym synu mioci i mierci.

Nagle przystan i rozejrza si po domach. Spostrzeg, e dawno ju min dom ciotki, i

umiechajc si do siebie, ruszy z powrotem. Gdy wszed do nieco ponurego hallu, sucy

powiedzia mu, e wanie podano do stou. Odda jednemu z lokai kapelusz i lask i wszed do

jadalni.

- Harry jak zwykle spniony - przywitaa go ciotka, potrzsajc gow.

Wynalaz prdko jakie usprawiedliwienie, usiad obok niej na wolnym krzele i rozejrza

si po towarzystwie. Dorian skoni mu si niemiao z koca stou, ponc rumiecem radoci.


35/188

Naprzeciw siedziaa ksina Harley, dama niezwykle miego charakteru i temperamentu, ktr

lubi kady, kto tylko j zna. Architektoniczne proporcje jej budowy byy tak potne, e

historyk wspczesny u kadej damy nie bdcej ksin nazwaby je otyoci. Po jej prawicy

siedzia sir Tomasz Burdon, radykalny czonek Parlamentu, ktry za przywdc swej partii szed

tylko w yciu publicznym, w prywatnym natomiast - za najlepszymi kucharzami, nadto jada

obiady z torysami, dzieli pogldy z liberaami stosownie do mdrej a dobrze znanej reguy. Po

lewej stronie siedzia pan Erskine z Treadley, starszy pan posiadajcy duo wdziku i kultury,

ktry jednak popad w zy nag milczenia, a to z tego powodu, e - jak raz owiadczy lady

Agacie - wszystko, co mia do powiedzenia, powiedzia ju przed ukoczeniem trzydziestego

roku ycia. On sam mia za ssiadk pani Vandeleur; bya to prawdziwa wita midzy

niewiastami, ale tak szpetnie ubrana, e wygldaa jak le oprawiony modlitewnik. Szczciem

dla niego, drugim jej ssiadem by lord Faudel, bardzo inteligentna miernota, w rednim wieku,ysy i bezbarwny jak wypowied ministerialna w Izbie Gmin, ona jednak rozmawiaa z nim z

ow gbok powag, bdc wad niewybaczaln, w ktr, jak raz by zauway, popadaj

wszyscy ludzie prawdziwie dobrzy, by si ju nigdy cakowicie z niej nie wyleczy.

- Mwimy o tym biednym Dartmoore, lordzie Henryku - odezwaa si ksina, witajc go

zza stou przyjaznym kiwniciem gowy. - Czy pan istotnie sdzi, e on oeni si z t czarujc

dziewczyn?

- Sdz, ksino, e to ona zdecydowaa mu si owiadczy.

- Co strasznego! - wykrzykna lady Agata. - Naleaoby temu przeszkodzi.

- Z dobrego rda otrzymaem wiadomoci, e ojciec jej ma olbrzymi fabryk

tekstyliw - rzek sir Tomasz Burdon z pogardliwym spojrzeniem.

- Mj wuj, sir Tomaszu, posdza go ju o dostawy wieprzowiny.

- Tekstylia? Co to s amerykaskie tekstylia? - spytaa ksina, wznoszc do gry wielkie

rce, jakby dla dobitnego zaakcentowania swego zdumienia.

- Amerykaskie powieci - odpar lord Henryk, biorc z pmiska przepirk.

Ksina si troch zmieszaa.

- Nie zwaaj na niego, moja droga - szepna lady Agata - nigdy nie wierzy w to, co

mwi.

- Kiedy odkryto Ameryk - zacz radyka i zacytowa kilka faktw. Jak kady, kto

pragnie przedmiot swj wyczerpa, i on wyczerpa cierpliwo suchaczy. Ksina westchna i


36/188

skorzystaa ze swego przywileju przerywania toku rozmowy.

- Bodajby jej nigdy nie odkryli! - zawoaa. - Zaiste, nasze dziewczta nie maj ju teraz

adnych widokw, a to przecie niesprawiedliwe.

- A moe w gruncie rzeczy Ameryka wcale nie zostaa odkryta - rzek pan Erskine. -

Twierdzibym, e zostaa zaledwie dostrzeona.

- Och, kiedy ja widziaam par jej mieszkanek - odpara ksina. - I musz przyzna, e

przewanie s bardzo adne. Doskonale si ubieraj. Wszystko kupuj w Paryu. Byabym

zadowolona, gdybym sobie moga na to pozwoli.

- Powiadaj, e dobrzy Amerykanie id po mierci do Parya - zamia si sir Tomasz,

posiadajcy ca garderob znoszonych ubiorw ksicia Dowcipu.

- Istotnie. A dokd id po mierci li Amerykanie? - spytaa ksina.

- Do Ameryki - wtrci lord Henryk. Sir Tomasz zmarszczy czoo.- Zdaje mi si, e siostrzeniec pani jest uprzedzony do tego wielkiego kraju - rzek do lady

Agaty. - Podrowaem tam po caym kraju w specjalnych wagonach dostarczonych przez

dyrektorw, ktrzy w tych wypadkach s nadzwyczajnie uprzejmi. Zapewniam pani, e taka

podr jest bardzo ksztacca.

- Ale czy koniecznie musimy widzie Chicago, aby zdoby wyksztacenie? - bolesnym

gosem zapyta pan Erskine. - Ja si ju nie czuj na siach do podobnej podry.

Sir Tomasz machn rk.

- Pan Erskine z Treadley ma wiat w swej bibliotece. My, ludzie praktyczni, chcemy

rzeczy widzie, nie czyta o nich. Amerykanie to niezwykle zajmujcy nard. S absolutnie

rozsdni. Zdaje mi si, e to ich cecha znamienna. Tak, panie Erskine, absolutnie rozsdny nard.

Zapewniam pana, e w Ameryce nie ma niedorzecznoci.

- Jakie to straszne! - zawoa lord Henryk. - Mog znie brutaln przemoc, ale brutalny

rozsdek jest nieznony. Posugiwanie si nim jest czym nierzetelnym. To cios poniej intelektu.

- Niezupenie pana rozumiem - rzek sir Tomasz, czerwieniejc.

- Ja rozumiem, lordzie Henryku - mrukn pan Erskine z umiechem.

- Paradoksy s na swj sposb bardzo pikne i dobre - zacz znw baron.

- Czy to by paradoks? - spyta pan Erskine. - Nie sdz. A moe Zreszt paradoksy

chodz tymi samymi drogami co prawda. Jeli chcemy bada rzeczywisto, musimy jej wpierw

kaza taczy na linie. O prawdach mona wydawa sd dopiero wtedy, gdy si staj akrobatami.


37/188

- Na Boga! - zawoaa lady Agata. - Co te ci mczyni wygaduj! Nigdy waciwie nie

wiem, o co im chodzi. Harry, na ciebie jestem naprawd rozgniewana. Czemu to prbujesz

odwie naszego kochanego Doriana Graya od wystpu w East End? Byby dla nas wprost

nieoceniony. Tyle przyjemnoci sprawiaby tam jego gra.

- Chc, aby gra dla mnie - zamia si lord Henryk, patrzc na drugi koniec stou, skd

biego ju do ywe, potakujce spojrzenie.

- Ale ci biedacy w Whitechapel s tak nieszczliwi - nalegaa lady Agata.

- Mam wspczucie dla wszystkiego, tylko nie dla cierpienia - odpar lord, wzruszajc

ramionami. - Dla cierpienia nie mog mie wspczucia. Zbyt jest brzydkie, zbyt straszne i

przygnbiajce. Nasza dzisiejsza sympatia dla blu jest wprost chorobliwa. Naley obdarza

sympati barw, pikno, rado. Im mniej si mwi o mrokach ycia, tym lepiej.

- A jednak East End jest wanym problemem - wtrci sir Tomasz, powanie kiwajcgow.

- Cakiem susznie - odpar mody lord. - Jest to problem niewolnictwa, a my szukamy

rozwizania, szukajc niewolnikw.

Polityk spojrza na bystro.

- A jakie reformy pan proponuje? - spyta. Lord Henryk si rozemia.

- Nie pragn zgoa, aby si w Anglii cokolwiek zmienio, z wyjtkiem pogody. Mnie

wystarcza kontemplacja filozoficzna. Poniewa jednak wiek dziewitnasty zbankrutowa przez

nadmiar wspczucia, wic proponowabym, aby si zwrci o pomoc do nauki. Zalet uczu

jest, e prowadz nas na bezdroa, zalet nauki, e wcale nie budzi uczu.

- Ale na nas ciy przecie tak straszna odpowiedzialno - niemiao zauwaya pani

Vandeleur.

- Straszna odpowiedzialno - jak echo powtrzya lady Agata.

Lord Henryk spojrza w stron pana Erskinea.

- Ludzko traktuje siebie zbyt serio. To grzech pierworodny wiata. Gdyby czowiek

jaskiniowy zna miech, caa historia innym poszaby torem.

- Bardzo mnie pan pocieszy - zawiergotaa ksina. - Zawsze si poczuwaam do winy,

przychodzc do paskiej ciotki. Bo waciwie to East End wcale mnie nie interesuje. Odtd bd

moga bez rumienienia si patrze jej w oczy.

- Rumieniec bywa bardzo twarzowy - zauway lord Henryk.


38/188

- Och, tylko pki czowiek jest mody - odpara. - Gdy taka stara kobieta jak ja si

rumieni, jest to zawsze bardzo zy znak. Lordzie Henryku, chciaabym, aby mi pan poda sposb

odzyskania modoci.

Lord Henryk zamyli si na chwil.

- Przypomina sobie ksina jaki wielki bd popeniony w modoci? - spyta, patrzc na

ni.

- Ach, ca mas bdw! - zawoaa.

- Prosz je popeni na nowo - rzek powanie. - Chcc odzyska modo, trzeba tylko

powtrzy dawne szalestwa.

- Cudowna teoria - powiedziaa. - Musz j wyprbowa.

- Niebezpieczna teoria - pado z cienkich warg sir Tomasza. Lady Agata potrzsna

gow, lecz bya rozbawiona. Pan Erskine sucha z naton uwag.- Tak - mwi dalej lord Henryk - to jedna z najwikszych tajemnic ycia. Dzi przewana

cz ludzi umiera na epidemi zdrowego rozsdku. Za pno poznajemy, e jedyn rzecz,

ktrej nie naley aowa, to nasze bdy.

miech obieg cae towarzystwo.

A on igra z t myl i rozzuchwala si coraz wicej. Podrzuca j w gr i odwraca,

pozwala jej wylizgiwa si i znw chwyta w locie, kaza si jej mieni tczowymi barwami

fantazji i uskrzydla j paradoksami. Apologia szalestwa wznosia si do wyyn filozofii, a

filozofia sama staa si moda, strojna w szat poplamion winem i w wieniec z bluszczu,

suchaa szalonej muzyki rozkoszy, jak bachantka taczya po wzgrzach ycia, naigrawajc si z

leniwego Sylena, e jest trzewy. Fakty uciekay przed ni niby wystraszona zwierzyna lena. Jej

biae stopy deptay wielk toczni, przy ktrej siedzi Omar, mdrzec, a kipicy sok winnych

gron purpurow strug bluzn na jej nagie nogi lub czerwon pian kipia ponad czarnymi,

ociekajcymi cianami kadzi. wietna to bya improwizacja. Czu, e oczy Doriana Graya wpiy

si w niego, a wiadomo, e pomidzy suchaczami jest ten, ktrego pragnie oczarowa,

uyczaa jego dowcipowi bystroci, a fantazji barw. By wietny, fantastyczny, nieokieznany.

Wywabia suchaczy z gbi ich samych i szli za jego fletem wrd miechu. Dorian Gray nie

odwraca od niego oczu, jakby urzeczony czarodziejskim sowem, umiech przemyka po jego

wargach, a oczy pociemniay od gbokiego podziwu. Seszele jednak, przybrana w szat epoki,

wesza do pokoju rzeczywisto w postaci sucego, ktry zameldowa ksinej, e powz jej


39/188

czeka. Zaamaa rce z udan rozpacz, woajc:

- Jakie to nieznone! Musz odej. Mam wstpi do klubu po ma, by mu towarzyszy

na jakie mieszne zebranie u Willisa, na ktrym ma przewodniczy. Jeli si spni, bdzie

wcieky, a ja w tym kapeluszu nie mog si naraa na sceny. Zbyt jest delikatny. Ostre sowo

mogoby go zniszczy! Nie, Agato, musz odej. Adieu, lordzie Henryku. Jest pan zachwycajcy

i strasznie niemoralny. Nie wiem istotnie, co powiedzie o paskich pogldach. Musi pan przyj

do nas ktrego wieczora na obiad. We wtorek. Czy pan jest wolny we wtorek?

- Dla ksiny gotw jestem zrobi zawd kademu - z ukonem rzek lord Henryk.

- O, to bardzo piknie i bardzo le z paskiej strony - odpara. - Wic prosz pamita, we

wtorek! - I skierowaa si ku drzwiom.

Lady Agata i inne damy poszy za ni. Gdy lord Henryk znw usiad, pan Erskine obszed

st dokoa, siad na krzele stojcym obok niego i pooy mu rk na ramieniu.- Zamiewa pan wszystkie ksiki - powiedzia - czemu pan sam nie pisze?

- Zbyt chtnie czytam ksiki, by je pisa, panie Erskine. Zreszt napisabym moe kiedy

powie, pikn jak perski kobierzec i rwnie fantastyczn. Ale w Anglii istnieje ju tylko

publiczno zdolna do czytania dziennikw, elementarza i leksykonw. aden nard na wiecie

nie straci w rwnej mierze jak Anglicy zmysu dla pikna literatury.

- Zdaje si, niestety, e pan ma suszno - odpar Erskine. - Ja sam miaem ambicje

literackie, ale dawno z nich zrezygnowaem. A teraz, mody przyjacielu, jeli mi wolno tak pana

nazywa, miem zapyta, czy wszystko, co nam pan poprzednio mwi, jest wyrazem

prawdziwych paskich pogldw?

- A co waciwie mwiem? - z umiechem zagadn lord Henryk. - Czy co zego?

- I to bardzo zego. Uwaam pana istotnie za czowieka niebezpiecznego, a jeli naszej

dobrej ksinie co si przydarzy, to przede wszystkim pan bdzie za to odpowiedzialny.

Chciabym jednak porozmawia z panem o yciu. Moje pokolenie byo takie nudne. Jeli

ktrego dnia znuy si pan Londynem, to prosz, niech pan wpadnie do Treadley i przy butelce

doskonaego burgunda, ktrego jestem szczliwym posiadaczem, wyoy mi pan sw filozofi

uywania.

- Bdzie to dla mnie przyjemnoci i zaszczytem. Treadley synie z doskonaego

gospodarza i doskonaej biblioteki.

- Pan bdzie dopenieniem tej doskonaoci - odpar stary pan z uprzejmym ukonem. -


40/188

Ale teraz musz poegna pask ciotk. Czas mi do klubu Ateneum. Wanie tam dla nas pora

na spanie.

- Czy wszyscy pi, panie Erskine?

- Czterdziestu panw w czterdziestu fotelach. Przygotowujemy si do zasiadania w

angielskiej Akademii Umiejtnoci.

Lord Henryk zamia si i wsta.

- Ja id do parku - rzek.

Przy drzwiach Dorian Gray dotkn jego ramienia.

- Czy mog panu towarzyszy? - szepn.

- Zdaje mi si, e pan przyrzek odwiedzi Hallwarda? - odrzek lord Henryk.

- Wolabym pj z panem. Tak, czuj, e musz pj z panem. Prosz si zgodzi. I pan

mi przyrzeknie, e przez cay czas bdzie mwi. Nikt nie mwi tak cudownie.- Dosy ju mwiem jak na dzisiaj - z umiechem odpar lord Henryk. - Teraz chc si

troch przyjrze yciu. Pan moe pj i przypatrywa si wraz ze mn, jeli pan ma ochot.


41/188

IV

W miesic pniej Dorian Gray siedzia pewnego popoudnia w wygodnym fotelu w

maej bibliotece lorda Henryka w jego domu na Mayfair.

By to w swoim rodzaju uroczy pokj o cianach wysoko wyoonych dbow boazeribejcowan na oliwkowo, kremowym fryzie, suficie ozdobionym stiukami. Na pododze wybitej

ceglastym suknem leay perskie makaty z dugimi, jedwabnymi frdzlami. Na misternym stoliku

z indyjskiego drzewa staa statuetka Clodiona, a obok niej tom Les Cent Nouvelles*1, oprawiony

przez Clovisa Eve dla Magorzaty Valois i ozdobiony zoconymi stokrotkami, ktre krlowa ta

wybraa sobie za symbol. Na kominku stao kilka bkitnych waz chiskich i pstrych tulipanw, a

przez mae szybki wnikao morelowe wiato letniego londyskiego dnia.

Lord Henryk nie wrci jeszcze do domu. Z zasady si spnia, twierdzc, e

punktualno jest zodziejem czasu. Mody czowiek by wic nieco zirytowany i z

roztargnieniem przeglda wspaniae ilustrowane wydanie Manon Lescaut, ktre znalaz na

jednej z pek. Monotonne tykanie zegara w stylu Ludwika XIV nuyo go. Kilka razy zabiera

si ju do odejcia. Wreszcie usysza zbliajce si kroki i otwieranie drzwi.

- Tak pno przychodzisz, Harry - mrukn.

- Niestety, panie Gray, to nie Harry - odpowiedzia ostry gos.

Odwrci si szybko i wsta.

- Prosz mi wybaczy, sdziem

- Sdzi pan, e to mj m. A tu niestety tylko jego ona. Pozwoli pan, e si sama

przedstawi. Znam pana doskonale z fotografii. Zdaje mi si, e Harry posiada ich ju

siedemnacie.

- Na pewno nie siedemnacie, prosz pani.

- A zatem osiemnacie. A kiedy widziaam pana w operze. Mwic miaa si nerwowo i

obserwowaa go roztargnionymi oczyma koloru niezapominajek. Szczeglna to bya kobieta.

Suknie jej wyglday zawsze, jakby byy zaprojektowane w przystpie wciekoci, a woone wrozpdzie burzy. Bya prawie zawsze w kim zakochana, a poniewa namitno jej nigdy nie

znajdowaa wzajemnoci, wic zachowaa nietknite zudzenia. Staraa si wyglda

malowniczo, a osigna to, e wygldaa niechlujnie. Na imi jej byo Wiktoria i gorliwie

chodzia do kocioa.

1*Sto opowieci - zbir opowiada rnych pisarzy francuskich wydanych w roku 1455.


42/188

- Zdaje mi si, e to byo naLohengrinie.

- Tak, tak, na moim ulubionym Lohengrinie. Kocham muzyk Wagnera bardziej ni

jakkolwiek inn. Taka jest haaliwa, e mona mwi przez cay czas i nie by syszanym. To

wielka korzy, panie Gray, nieprawda?

Z cienkich jej warg wydoby si znowu nerwowy miech, a palce zaczy si bawi

dugim szylkretowym rozcinaczem. Dorian umiechn si i potrzsn gow.

- Przykro mi, ale w tym wypadku nie mog podziela zdania pani. Nigdy nie rozmawiam

podczas muzyki, przynajmniej nie podczas dobrej muzyki. Gdy si sucha zej muzyki, to wtedy

ma si obowizek zaguszenia jej rozmow.

- Ach, to jeden z pogldw Harryego, nieprawda, panie Gray? Zawsze sysz pogldy

Harryego z ust jego przyjaci. Tylko w ten sposb dowiaduj si o nich. Ale prosz nie sdzi,

e nie lubi dobrej muzyki. Ubstwiam j, ale rwnoczenie si jej boj. Usposabia mnie zbytromantycznie. Przepadam

Wilde Oscar - Portret Doriana Graya

Documents

Transcript of Wilde Oscar - Portret Doriana Graya