!De persmedewerker van het Rijksmuseum voor Volkenkunde uit Leiden betrad het podium. !”Op de Röntgenfoto’s is duidelijk een gat in het achterhoofd van de schedel te zien. Wij komen tot de conclusie dat hij aan een onnatuurlijke dood is gestorven…” !”Is hij vermoord?!?!”, schreeuwde een journalist vanaf de perstribune. !”Door wie is hij vermoord? Wie is de moordenaar? Waarom?”, riep een groep waarnemers vanuit de toegestroomde menigte. !”Wij…wij…weten het niet.”

!!!London - Engeland anno 1968 - het is vierenzestigjaar geleden sinds één van de belangrijkste archeologische ontdekking ooit: het vinden van het graf van Farao Toetanchamon. Archeologen en medisch specialisten hebben lange tijd de resten, het stoffelijk overschot van deze vergeten Farao, die niet veel meer was dan een voetnoot in de de geschiedenis boeken van het oude Egypte, onderzocht. !Begin jaren zestig werd het verzoek van de onderzoekers om zijn dood te onderzoeken gehonoreerd en zijn er voor die tijd met de nieuwste technieken röntgenfoto’s van het gemummificeerde lichaam gemaakt. Nu acht jaar later trekken de onderzoekers de conclusie dat de doodsoorzaak van Toetanchamon onder twijfelachtige omstandigheden heeft plaats gevonden. De onderzoekers komen tot deze conclusie doordat op de röntgenfoto's het gapende gat op de achterkant van de schedel van Toetanchamon is te zien. Een groot gat dat alleen door brute kracht ontstaan kan zijn. !Jullie zijn jonge journalisten en werken voor het op wetenschap toonaangevende blad Scientific American Magazine. Jullie krijgen van jullie redacteur de wel heel speciale en uitdagende opdracht het voorpagina-artikel voor de zaterdageditie over Toetanchamon te schrijven.

!!!Het artikel dat jullie gaan schrijven is bedoeld voor mensen die wel eens ”iets” - niet veel - gehoord of gelezen hebben over Toetanchamon en het oude Egypte. !Jullie artikel moet aan de volgende door jullie redacteur opgestelde eisen voldoen: !• Een inleidend verhaal waarin je de aandacht van de lezer vangt. • Een omschrijving van de Farao Toetanchamon

• Hoe hij aan de macht is gekomen? • Wat hij tijdens zijn regeerperiode heeft bereikt? • Beschrijving van zijn persoonlijkheid

• Een samenvatting van de begrafenisrituelen in het oude Egypte en verwerk daarin hoe de Egyptenaren dachten over het leven na de dood.

• Een moordtheorie • Beschrijving van iedere verdachte met hun motief voor deze moord • Wie denk jij dat Farao Toetanchamon heeft vermoord? Geef drie tot vijf argumenten op basis van

onderzochte feiten. !Belangrijk! Geef tussen haakjes bij elk onderdeel aan waar je de informatie gevonden hebt. Met een duur woord noemen wij dat bronvermelding. !!!

�1SINE© 2014

Introductie

De opdracht

WIE VERMOORDE KONING ’TOET’ ??

!!• Stap 1 : knip de artefacten uit • Stap 2 : sorteer de artefacten in chronologische volgorde. Lees en bekijk elk artefact zorgvuldig. Tijdens jullie

onderzoek zul je de artefacten regelmatig moeten raadplegen. • Stap 3 : gebruik het planningsblad om je informatie te verzamelen. Zorg daarbij voor een duidelijk artefact

nummervermelding. • Stap 4 : Schrijf je artikel! !SINE© 2014 !!!!!!!!!

�2SINE© 2014

Werkwijze

Militair Bevel (Herfst 1324 v.o.j.)!!Luitenant,!!De gezworen vijand, de Hettieten, sturen konvooien onze kant op. Onder hen de zoon van hun verachtelijke koning. Wanneer deze prins der Hettieten Zannanza één voet op Egyptische grond zet… wil ik hem dood! Dat is mijn bevel…DOOD!!!

-Generaal Horemheb

Haarlems Dagblad (5 november, 1922) !Ontdekking van de Eeuw !

Koningsvallei , Egypte De uit het Kensington afkomstige Egyptoloog Howard Carter heeft in de Koningsvallei in Egypte een ongelofelijke archeologische ontdekking gedaan. Na 15 jaar speur- en graafwerkzaamheden heeft Carter (links op de foto) een nog compleet intact zijnde graftombe van een tot nu toe nog onbekende Egyptische Farao ontdekt. In de graftombe ligt een schat aan juwelen en snuisterijen. Het gaat om duizenden waardevolle artefacten die zijn weerga niet kent. Carters team maakt momenteel een catalogus van alle artefacten die in de graftombe aanwezig zijn…

Een brief ( januari 1324 v.o.j.)!!Beste Hempentiph,!!Vele jaren heb ik mijn jaloezie voor Toetanchamon aan u kenbaar gemaakt, maar ik heb deze gevolgen nooit gewild. De tragedie om zo jong te moeten sterven zonder nalatenschap voor de troon.. Ik walg van zijn vrouw. Vrouw, zus…welke connectie zij ook met hem had… ik ben toch bang dat zij met deze tragedie te maken heeft...!

Nu zal ik de beslissing moeten nemen, Toetanchamon heeft bij zijn laatste decreet nagelaten dat bij zijn overlijden Generaal Horhemheb de leiding over Egypte zal krijgen. Mijn ambitie en droom zijn door het decreet van Toetanchamon in duigen gevallen en daarom is snel en adequaat handelen gewenst. De weduwe zal ik dwingen om snel te hertrouwen…er staat teveel op het spel mijn vriend. Ik zal jouw hulp goed kunnen gebruiken om mijn laatste droom te verwezenlijken. Ik zal mijn vrienden rijkelijk belonen nadat ik tot Farao gekroond ben.!!

-Grootvizier Aye

M1

N1

L1

Artikel uit Dagblad Thebe Vandaag (januari 1324 v.o.j.)!!Geen onderzoek naar dode Farao? !Farao Toetanchamon is vorige week plotseling op 19 jarige leeftijd overleden.De gehele Egyptische bevolking is in rouw. Sommige mensen in de directe omgeving van de Farao zetten grote vraagtekens bij zijn overlijden. Zijn Grootvizier, Aye, vertelt dat er geen verder onderzoek zal plaats vinden naar de doodsoorzaak. ”De dood van onze Farao is een grote tragedie maar als huidig heerser van Egypte vind ik een grondig onderzoek naar de omstandigheden van het overlijden van de Farao niet nodig. Wij moeten ons op het gebed richten en de juiste voorbereidingen treffen om Toetanchamon te helpen met de reis naar het hiernamaals”, vertelde Aye. Toetanchamons weduwe , Anchesenamon, was niet beschikbaar voor het geven van commentaar.

Dagboek van een archeoloog !(zomer 1912)!!Na vijf jaar werken in de woestijn begin ik toch echt te denken dat Howard Carter de weg kwijt is. Ieder jaar vraagt hij aan zijn sponsoren en financiers nog meer geld omdat hij denkt op de goede weg te zijn in het vinden van de onbekende Farao. Volgens Carter zal het vinden van deze onbekende Farao ons allen die eraan mee hebben gewerkt, schatrijk en wereldberoemd maken. Tot nu toe hebben wij alleen maar zand gevonden en enkele lege door de eeuwen heen door grafrovers geplunderde tombes. !!Ik weet niet of ik het ga volhouden in deze zinderende hitte met nog meer zand…overal zand.

Verslag geheime dienst voor Koningin Anchesenamon (januari 1324 v.o.j.)!!Op uw verzoek heeft de geheime dienst de ”handel en wandel” van Grootvizier Aye en generaal Horemheb nagetrokken. De beide heren zijn de laatste weken aanzienlijk meer na zonsondergang in elkaars aanwezigheid gesignaleerd. Het doel en inhoud van deze ontmoetingen hebben wij helaas niet kunnen achterhalen. Deze informatie is uitsluitend voor u bestemd en wij hebben deze informatie derhalve niet met Farao Toetanchamon gedeeld.

Uit het Amon priester trainingshandboek!!Ka is de levenskracht. Hoogstwaarschijnlijk is dit het belangrijkste onderdeel in de persoonlijke identiteit. Om Ka na de dood te laten functioneren heeft het eten, drinken, wierook, kleding en eeuwigdurende rituelen nodig.!!Ba kan worden beschreven als de ziel of persoonlijkheid. vertegenwoordigd in een vogel met een mensenhoofd. Ba verlaat het begrafenisceremonieel en de graftombe en zal de dierbaren die op aarde zijn achtergebleven, troosten.!!Alleen door een goed gemummificeerd lichaam engoed uitgevoerde begrafenisrituelen kunnen Ba, Ka en lichaam in het hiernamaals verenigd worden. De overledene wordt zo akh: een gezegende ziel die in vrede eeuwig zal leven.

N2 D1

R1

P1

Uit het Amon Priester Mummificatie handboek !Drogen van het lichaam !

Leg het lichaam in een bad van Natron ( zout en zuiveringszout)

• Laat het lichaam rusten tot het is uitgedroogd !Vul alle lichaamsholten met Natron om het lichaam ook aan de binnenkant te kunnen conserveren Smeer het lichaam in met lijnolie om de huid te verzachten !

Verwijderen en drogen van organen !Steek de metalen spijker in de neus, gebruik een hamer om het inwendige bot te breken om zo de hersenen te kunnen bereiken gebruik de lange haak om de hersenen door het neusgat te verwijderen maak een snede aan de linkerkant van het lichaam onder de ribbenkast verwijder de longen, ingewanden, nieren en maag !

LAAT HET HART MET RUST! !droog de organen, plaats de organen in een mix van zout en oliën wikkel de organen in linnen doeken en plaats ze vervolgens in Canopische kruiken om in de tweede kamer van de graftombe geplaatst te worden !

Afsluiting !Onder spreuken en priestergezang zal het lichaam in linnendoek gewikkeld worden; laat daarbij de mond open neem de amuletten - beeltenissen met speciale krachten - en maak die vast aan het in linnen gewikkelde lichaam plaats het dodenmasker over het hoofd

Heersers van de 18e dynastie !• Ahmose I (1550 - 1525 v.o.j.) !• Amenhotep I (1524 - 1504 v.o.j.) !• Thoetmosis I (1504 - 1592 v.o.j.) !• Thoetmosis II (1492 - 1479 v.o.j.) !• Hatsjepsoet & Thoetmosis III (1479 - 1425 v.o.j.) !• Amenhotep II (1425 - 1405 v.o.j.) !• Thoetmosis IV (1405 - 1420 v.o.j.) !• Amenhotep III (1420 - 1354 v.o.j.) !• Achnaton (1354 - 1333 v.o.j.) !• Toetanchamon (1333 - 1323 v.o.j.)

Een brief (Voorjaar 1324 v.o.j.) !Oo grote Koning der Hettieten, !Mijn echtgenoot is gestorven zonder een zoon na te laten. Ze vertellen over u dat u genoeg zonen heeft voortgebracht. U zou mij één van uw zonen kunnen schenken die mijn echtgenoot zal zijn. Ik wil niet een onderdaan als man verkiezen…ik ben bang. !

-AnchesenamonP2

T1

L2

Hieroglyphen uit de graftombe - deel 1!!Farao Achnaton was een vreemde brute Farao. Achnaton verplaatste de toenmalige hoofdstad Thebe. Hij verkondigde het geloof in één god onder de naam Atun en verbood iedere andere goddelijke aanbidding, inclusief de toenmalige oppergod Amun. In zijn laatste dagen als Farao richtte Achnaton zich alleen op de aanbidding van de god Atun terwijl tegelijkertijd de Hettieten Egypte binnenvielen en plunderden. Achnaton ondernam geen actie en zo verloor het oude Egypte door toedoen van Achnaton zijn glorie.

Dagboek van een archeoloog (17 februari, 1923)!!Ik weet niet meer of ik voor een man of een monster werk? Gisteren, tijdens het catalogiseren van de schatten uit de graftombe van Toetanchamon, opende Howerd Carter een tot dan toe afgesloten verzegelde deur. Achter deze deur zagen ze de geheel intact gebleven sarcofaag van Toetanchamon staan. !!Zonder de Egyptische autoriteiten op de hoogte te brengen betrad Carter de kamer met de sarcofaag. Carter liep een paar keer rond de sarcofaag waarna hij tegen al gewoontes in de deksel van de sarcofaag opende. Daar lag het gemummificeerde lichaam van Toetanchamon met het 12 kilogram zware gouden dodenmasker, overstelpt met juwelen. De hebzucht overnam het van de archeoloog Carter en hij brak de edelstenen van de mummie. Hij gebruikte een bijl om de mummie in stukken te hakken, nam daarbij het breken van armen en benen op de koop toe.Carter had nu zijn zinnen op het 12 kilogram zware dodenmasker gezet. Carter pakte daarvoor zijn mes en verwarmde het lemmet boven een kaars…Carter wat bezielt deze man?

Dagboek 1 - Koningin Anchesenamon ( januari 1324 v.o.j.) !Nee, dit kan niet waar zijn! Mijn hart is in duizend stukken gebroken. Mijn man , mijn geliefde Tutanchamon is... dood. Zo jong,zonder erfgenamen. Hij had nog een heel mooi leven voor zich kunnen hebben. Wat een tragedie. Mijn man, mijn broer, mijn vriend.. mijn wens is tot in eeuwigheid met je mee te reizen door het hiernamaals. Wat een verdriet heb ik nu te verwerken. Ik weet niet of ik hier ooit bovenop zal geraken. Hoe ben je gestorven mijn man, niemand vertelt mij de ware toedracht. Grootvizier Aye en generaal Heremheb, jouw adviseurs in het leven, hebben werkelijk hun best gedaan mijn verdriet enigszins te verzachten… maar ik heb sterk het idee dat zij de ware toedracht van het overlijden voor mij verborgen houden. Aye kan achter zijn ceremoniële tranen zijn opgewondenheid na het ontstaan van de vacature voor macht niet voor mij verborgen houden. Ik heb angst dat Aye deze mogelijkheid om over Egypte te heersen niet ongemoeid zal laten en dat ik, de draagster van het koninklijk bloed in mijn aderen, gedwongen zal worden met hem te trouwen. In al mijn verdriet zal ik nu voor mijzelf maar bovenal voor mijn dierbare Egypte in actie moeten komen.

H1

D2

J1

Dagboek - generaal Horemheb ( winter 1326 v.o.j.) !De Egyptische landsgrenzen zijn voorlopig veilig. In onze logboeken zijn geen aanvallen en plunderingen van Hettieten in de afgelopen maanden opgeschreven. Eindelijk een periode van relatieve rust, en dat bevalt me. Ik blijf mij overigens zorgen maken over Egypte en de Farao in het bijzonder. Ik was zijn adviseur gedurende zijn kinderjaren en adolescente tijd. Ik maak me grote zorgen over het welbevinden van Toetanchamon. Zijn vrouw maakt misbruik van de situatie, uitbuiting van de voordelen van het huwelijk met een Farao. Zij heeft de touwtjes in handen zeker na het uitblijven van mannelijke erfgenamen en dat bevalt me niet…Ik denk dat Toetanchamon weet dat zijn macht - ingezet door zijn voorvader Achnaton - aan het afnemen is. Daarbij komt nog dat zijn grootvader Grootvizier Aye het niet onder stoelen of banken steekt uit te zijn op de rijkdom van zijn Farao. !Mijn hele leven staat in het teken van de bescherming van Egypte en zijn mensen. Ik zal tot het uiterste gaan om haar te beschermen.

!-Generaal Horemheb

Hieroglyphen uit de graftombe - deel 2!!Toetanchaton is in 1341 v.o.j. in Egypte geboren. Zijn naam betekent ”het evenbeeld van Aton”. Op zeer jonge negenjarige leeftijd werd Toetanchatun Farao. Te jong kreeg hij twee adviseurs toegewezen om hem te helpen het land te regeren. De twee adviseurs waren zijn grootvader Grootvizier Aye en generaal Horemheb. !!Onder de welwillende begeleiding van zijn adviseurs werd hem gevraagd een beslissing te nemen over het groeiende en toenemende gedachtegoed van Achnaton. Toetanchamon verplaatste de hoofdstad terug naar Thebe en herstelde het oude geloof van de traditionele goden, met Amon als oppergod. In het verlengde van deze beslissingen veranderende de Farao zijn naam in de Toetanchamon ” het evenbeeld van Amon” De Egyptische bevolking waardeerde de oprechte keuze van hun Farao.

J2 H2

Bevel voor de Koninklijke scriba!!Hoeder van het grote boek der Egyptische Koning en Koninginnen,!!Hierbij geef ik de scriba het bevel de verstoorde tijdsperiode onder Farao Achnaton uit de geschriften te verwijderen ten koste van Achnaton, de zieke Farao die onze eigenlijke hoofdstad en goden had afgezworen. Niets mag ons meer herinneren aan deze donkere tijden, niets mag ons herinneren aan zijn bloedlijn van zijn regering en diegene die na hem kwamen. Ik geef u het bevel de bladzijde van Farao Achnaton, Farao Toetanchamon, Farao Aye en hun gedeelde vrouw Anchesenamon per omgaande per direct te verwijderen. Dit is een bevel! !!

-Farao Horemheb!

Dagboek 2 - Koningin Anchesenamon ( Voorjaar 1324 v.o.j.) !Vandaag is mijn man , mijn broer te rusten gelegd en is de graftombe afgesloten. De wonden na het overlijden van mijn man zijn in alle hevigheid weer open gereten. Onze twee dochters die tijdens hun geboorte zijn gestorven zijn in de graftombe bijgezet. De spelletjes en speelgoed uit onze jeugd, de zitbank waarop wij samen zulke goede gesprekken hebben gevoerd, het gouden servies waar wij onze maaltijden op nuttigden, al onze herinneringen zijn samen met jou mee gezonden naar het hiernamaals. !Grootvizier Aye heeft vandaag tijdens de dienst dapper het initiatief genomen. Wij hebben zo waardig afscheid van onze Farao, mijn man en broer kunnen nemen. Aye heeft het bevel gegeven om Egypte van de ondergang te redden om zo Toetanchamons laatste bevel niet ten uitvoer te brengen. Aye wil ten koste van generaal Horemheb de troon voor zich opeisen. Aye zal mij dwingen met hem te trouwen en wie met mij trouwt krijgt de troon en kroon daarnaast cadeau. Wanneer ik een andere man kan vinden kan ik misschien in de schaduw van Koningin Hatsjepsoet lopen en heersen over Egypte.

O1

J3

NAAM:!!WIE VERMOORDE KONING ’TOET’ ?? !!

!!

Beschrijf de belangrijkste kenmerken van het leven van Toetanchamon. (Hoe is hij aan de macht gekomen, wat heeft hij tijdens zijn regeerperiode bereikt, zijn persoonlijkheid…

Kaartnummer

Beschrijf de ontdekking van de graftombe van Toetanchamon.Kaartnummer

Beschrijf het proces en ceremonie van de begrafenis van een Egyptische farao. Beschrijf hoe ze in het oude Egypte dachten over het hiernamaals.

Kaartnummer

Beschrijving van alle verdachten en hun motieven voor de moord op ToetanchamonKaartnummer