Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van...

14
1 Homo Deus, Yuval Noah Harari. Uitgever Thomas Rap 2017. ISBN 978.94.004.0723.7 De wereld wordt al driehonderd jaar gedomineerd door het Humanisme, dat het leven, het geluk en de vermogens van Homo Sapiens heilig heeft verklaard. In de opkomst van het Humanisme ligt het einde ervan al besloten: we houden mensen in leven tot ze zo’n meelijwekkende toestand hebben bereikt dat we onszelf wel moeten afvragen wat er nog zo heilig aan is. Dankzij vergelijkbare humanistische geloofsartikelen zullen we het mensdom in de 21 e eeuw waarschijnlijk in zijn geheel over zijn grenzen heen jagen. Dezelfde technieken die mensen in goden kunnen veranderen zouden mensen ook nutteloos kunnen maken. Computers die slim genoeg zijn om de mechanismen van veroudering en dood tegen te gaan, zullen waarschijnlijk ook slim genoeg zijn mensen op alle mogelijke vlakken te vervangen. De toekomst –zoals er veelal over gesproken en geschreven wordt – is puur en alleen de toekomst van[uit] het verleden, een toekomst dus die gebaseerd is op de ideeën en dromen die de wereld de laatste driehonderd jaar hebben gedomineerd. De echte toekomst –een toekomst dus die geboren zal worden uit de nieuwe ideeën en dromen van de 21 e eeuw – zou wel eens totaal anders kunnen uitpakken (pag.78). Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de dominante wereldgodsdienst? De wereld wordt voornamelijk bevolkt door mensen, hun vee en hun huisdieren: op dit moment is meer dan 90% van de grote dieren op de wereld ofwel mens, ofwel vee geworden. Homo Sapiens heeft de regels van het spel veranderd. Deze ene apensoort is erin geslaagd om het wereldwijde ecosysteem in 70.000 jaar tijd radicaal te veranderen op een manier die nog niet eerder is voorgekomen (pag.85). Nu staat de mens op het punt om de natuurlijke selectie te vervangen door intelligent design en om het leven van de organische sfeer uit te breiden naar de anorganische sfeer.

Transcript of Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van...

Page 1: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

1

HomoDeus,YuvalNoahHarari.UitgeverThomasRap2017.ISBN978.94.004.0723.7DewereldwordtaldriehonderdjaargedomineerddoorhetHumanisme,dathetleven,hetgelukendevermogensvanHomoSapiensheiligheeftverklaard.IndeopkomstvanhetHumanismeligtheteindeervanalbesloten:wehoudenmenseninleventotzezo’nmeelijwekkendetoestandhebbenbereiktdatweonszelfwelmoetenafvragenwaternogzoheiligaanis.Dankzijvergelijkbarehumanistischegeloofsartikelenzullenwehetmensdominde21eeeuwwaarschijnlijkinzijngeheeloverzijngrenzenheenjagen.Dezelfdetechniekendiemenseningodenkunnenveranderenzoudenmensenooknuttelooskunnenmaken.Computersdieslimgenoegzijnomdemechanismenvanverouderingendoodtegentegaan,zullenwaarschijnlijkookslimgenoegzijnmensenopallemogelijkevlakkentevervangen.Detoekomst–zoalserveelalovergesprokenengeschrevenwordt–ispuurenalleendetoekomstvan[uit]hetverleden,eentoekomstdusdiegebaseerdisopdeideeënendromendiedewerelddelaatstedriehonderdjaarhebbengedomineerd.Deechtetoekomst–eentoekomstdusdiegeborenzalwordenuitdenieuweideeënendromenvande21eeeuw–zouweleenstotaalanderskunnenuitpakken(pag.78).Wieishomosapiensenhoewerdhethumanismededominantewereldgodsdienst?Dewereldwordtvoornamelijkbevolktdoormensen,hunveeenhunhuisdieren:opditmomentismeerdan90%vandegrotedierenopdewereldofwelmens,ofwelveegeworden.HomoSapiensheeftderegelsvanhetspelveranderd.Dezeeneapensoortiseringeslaagdomhetwereldwijdeecosysteemin70.000jaartijdradicaalteveranderenopeenmanierdienognieteerderisvoorgekomen(pag.85).Nustaatdemensophetpuntomdenatuurlijkeselectietevervangendoorintelligentdesignenomhetlevenvandeorganischesfeeruittebreidennaardeanorganischesfeer.

Page 2: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

2

Animistenzagendemensalseenvandevelediersoorten,maardeBijbelsteltdatmenseneenuniekecreatiezijnendatelkepogingomhetdierinonsteherkennenafbreukdoetaandemachtenhetgezagvanGod(ditwasdeworstelingvanCharlesDarwin,mooizichtbaargemaaktindefilm‘thecreation’enhetboek‘hetverdrietvanDarwin).HetverhaalvandezondevalenhetparadijszietHarariindeovergangnaardeagrarischerevolutie.Demenswasjager–verzamelaarafenmoestinhetzweetdesaanzienzijnetenbijelkaarkrijgen.Ditzorgdeookvooreennieuwefaseindebetrekkingentussenmensendier.Erontstondeennieuwelevensvormopaarde:hetgedomesticeerdedier.Metdeagrarischerevolutieendusookhetonderwerpenenuitbuitenvangedomesticeerdedierenontstondentheïstischereligiesdieditlegitimeerdenmetdemenseenbijzonderepositie–naastGod-binnendescheppingteverschaffen.Demenskwamzoaanhethoofdvandescheppingtestaan,terwijlalleandereorganismennaardezijlijnwerdengeschoven.Demenswasookdeenige–soort-dieeeneeuwigezielkreegtoebedeeld.Deagrarischerevolutiewaseeneconomischeeneenreligieuzerevolutie.IntermenvanGraves‘eenveranderingvanbestaansniveauennieuwewereldbeeldenenwaarden’.Tijdensdeagrarischerevolutielegdedemensplantenendierenhetzwijgenopenveranderdedegroteanimistischeoperaineendialoogtussenmensenengoden.Tijdensdewetenschappelijkerevolutielegdedemensookdegodenhetzwijgenop.Dewereldwaseenonemanshowgeworden.Demensstondalleenopeenleegpodiumtegenzichzelftepraten,metniemandteonderhandelenenenormveelmachttevergarenzonderbijkomendeverplichtingen.Demensheeftdezwijgendewettenvandenatuurkunde,scheikundeenbiologieontcijferdendoeternumeewathijwil(pag.108).Deagrarischerevolutieleiddetotdeopkomstvantheïstischereligies,maardewetenschappelijkerevolutiebrachthumanistischereligiesvoortwaarinmensendegodenvervingen.Hetuitgangspuntvanhumanistischereligiesalshetliberalisme,hetcommunismeenhetnazismeis–volgensHarari–dathomosapienseenuniekeheiligekernheeftdiedebronvanallezingevingengezaginhetuniversumis.VolgensHararigaanalgoritmeninde–nieuwe-toekomsteenbelangrijkerolspelen(society4.0).Eenkoffieapparaatvolgteenalgoritme,maardelaatstedecenniazijnbiologentotdeonomstotelijkeconclusiegekomendatdemandiehetknopjevanhetkoffieapparaatindruktzelfookeenalgoritmeis.Dealgoritmendiemensenbeheersenwerkenviazintuigelijkesensaties,emotiesengedachten.Varkens,bavianen,ottersenkippenwordendoordezelfdealgoritmenbeheerst.Watwijsensaties,emotiesenverlangensnoemen,zijnalgoritmen.99%vanonzeberekeningen–waaronderonzebelangrijkstelevenskeuzesophetgebiedvanpartner,carrièreenwoonplaats–wordtgemaaktdoordeuiterstverfijndealgoritmendiewesensaties,emotiesenverlangensnoemen.EenwebvanbetekenisHararipostuleertnaastobjectieveensubjectieverealiteitendeintersubjectieverealiteiten,deimaginaireordes.Intersubjectieveverschijnselenzijnafhankelijkvancommunicatietussengrotegroepenmensen(pag.154)ennietvanhetgeloofofdegevoelensvanindividuen.Alsvoorbeeldgeefthij‘geld’.Geldheeftgeenobjectievewaarde.Jekunteeneuromuntnietopeten,opdrinkenofaantrekken.Maarzolangmiljardenmensenindewereldindewaardeervangelovenkunjeereten,drinkenen

Page 3: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

3

kledingmeekopen.ZoalseensinMyanmar(1987)beslootderegeringdatallebriefjesvanvijfendertigenvanvijfenzeventig,geengeldmeerwaren.ZowillenwenogwelgelovendatdeGriekseGoden,rijkenvanhetkwaadendewaardenvanvreemdeculturenpurefantasiezijn,maarwewillennietaccepterendatbijvoorbeeldonzeGod,onzeNatie,etc.purefictiezijn,wantdatzijndedingendieonsleveninhoudgeven.Betekenisontstaatalsveelmenseneengezamenlijkwebvanverhalenweven.Maarzo’nwebvanbetekenisvaltdoordedecenniaeneeuwenheenuitelkaarenintussenwordtereennieuwwebgesponnen.Sapiensbeheersendewereldomdatzijalsenigeneenintersubjectiefwebvanbetekeniskunnenvormen:eenwebvanwetten,krachten,entiteitenenplaatsendiepuurenalleeninhungezamenlijkefantasiebestaan(pag.160).Ditwebisderedendatalleenmensenzichbezighoudenmetkruistochten,socialistischerevolutiesenmensenrechten.Sapiensgebruikentaalomcompleetnieuwerealiteitentecreëren.Indelaatste70.000jaarwerdendeintersubjectieverealiteitendieSapiensuitvondensteedsinvloedrijkerentegenwoordigdominerenzedewereld.Ditvermogenomintersubjectieveentiteitentecreërenscheidtnietalleendemensvandeanderedieren,hetscheidtookdegeesteswetenschappenvandebiowetenschappen.Degeesteswetenschappenbenadrukkenjuisthetbelangvanintersubjectieveentiteiten,dienietteruggebrachtkunnenwordentothormonenenneuronen.Inde21eeeuwzoufictieweleensdesterkstemachtopaardekunnenworden,sterkerdanonberekenbareasteroïdenennatuurlijkeselectie(pag.162).DerealiteitvanSapiensheeftdrielagen:naastbomen,rivieren,angstenenverlangenskentdeSapienswereldooknogverhalenovergeld,goden,natiesenzakenconcerns.Nieuwe21eeeuwsetechnologieënzullendergelijkefictieswaarschijnlijknogbelangrijkermaken,dusmoetenweomietsvanonzetoekomsttebegrijpeneerstbegrijpenhoeverhalenoverJezusChristus,deFranseRepubliekenApplezoveelmachthebbengekregen.Eigenlijkdraaitdegeschiedenisomditwebvanfictieveverhalen.Hetbegon70.000jaargeledentoendecognitieverevolutiesapiensinstaatsteldeomtepratenoverdingendiealleeninhunfantasiebestonden.Indedaaropvolgende60.000jaarweefdensapiensallerleifictionelewebben,maardieblevenkleinenplaatselijkzeleverdensapiensweleenenormvoordeelomdatzemetbehulpdaarvanmetz’nhonderdeneffectiefkondensamenwerken.Deagrarischerevolutiediezo’n12.000jaargeledenbegonleverdedematerielebasisomintersubjectievenetwerkentekunnenvergrotenenversterken.Delandbouwmaaktehetmogelijkomduizendenmensenindichtbevolktestedentekunnenvoeden,evenalsgedisciplineerdelegers.Boerengeloofdeninverhalenovergrotegoden.Bouwdentempelsvoorhen,vierdenfeestentererevanhen,brachtenoffersengavenhenlanderijen,delenvandeoogstengeschenken.DeSoemerischegoden(zo’n6000jaargeleden)vervuldeneenfunctiedielijktopdievanmodernemerkenenbedrijven.Bedrijvenzijntegenwoordigfictieve,juridischeentiteitendieonroerendgoedbezitten,geldlenen,personeelinhureneneconomischeavonturenaangaan.IndeantiekestedenUruk,LagasjenSuruppakfunctioneerdendegodenalsjuridischeentiteitendieakkersenslavenkondenbezitten,leningenkondenverstrekkenenkrijgen,salarissenkondenuitbetalenendammenenkanalenkondenaanleggen.VoordeSoemeriërswarenEnkienInannanetzoechtalsGoogleenMicrosoftvoorons(pag.167).Dedagelijksebeslommeringenwerdenafgehandelddoorpriesters(netzoalsGoogleenMicrosoftmensenvanvleesenbloedinmoetenhurenomhunzaakjesteregelen).Degodenvergaardensteedsmeerbezittingenenopeengegevenmomentnaderdediteengrensvanbeheersbaarheid.Datwaseenvan

Page 4: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

4

debelangrijksteredenenwaarommenselijkesamenwerkingsverbandeninSoemerië,netalsoveralterwereld,zelfsduizendenjarennadeagrarischerevolutienogsteedsnietaltegrootkondenworden.DitobstakelwerduitdeweggeruimdtoendeSoemeriërszo’n5000jaargeledenhetschriftenhetgelduitvonden.Ditmaaktehetmogelijkombijhonderdduizendenmensenbelastingenteinnen,omcomplexebureaucratieënoptezettenenenormekoninkrijkentevestigen.Dezekoninkrijkenwerdeninnaamvandegodenbestierddoormenselijkpriester-koningen.InhetnaburigeEgypteversmoltdepriesterkoningmetdegodwaardooreenlevendegodheidontstond:defarao.Netalsdefaraowas–eeuwenlater-bijvoorbeeldookElviseenverhaal,eenmythe,eenmerkendatmerkwasveelbelangrijkerdanhetbiologischelichaam.ToenElvisnogleefdeverdiendehetmerkmiljoenenaanplaten,kaartjesenrechten,waarbijmaareenkleindeelvanhetwerkdoorElviswerdgedaan.OoktoendebiologischeElvisoverleedbleefhetmerkgewoondoordraaien.Hetschriftheeftmensendusinstaatgesteldomcompletesamenlevingenoptebouwenopeenalgoritmischemanier.Inongeletterdesamenlevingendoenmensenalleberekeningenennemenzeallebeslissingeninhunhoofd.Ingealfabetiseerdesamenlevingenzijnmensengeorganiseerdinnetwerken,waarbijiederepersoonéénkleinstapjeineenenormalgoritmeisenishethetalgoritmealsgeheeldatdebelangrijkebeslissingenneemt.Ditisdeessentievandebureaucratie(pag.170).Dezealgoritmischestructuurzorgtervoordathetnietechtuitmaaktwiedereceptioniste,deverpleegkundigeofdedienstdoendeartsis.Hunpersoonlijkheid,politiekeopvattingenenhunhumeurdoennietterzake.Zolangzeallemaalderegelsendeprotocollenvolgenisereengoedekansdatzejegenezen.Volgenshetalgoritmischideaalligtjelotinhandenvan‘hetsysteem’ennietindehandenvandemensenvanvleesenbloeddietoevallignetdezeofgenefunctieuitoefenen.HetschriftHetschriftfaciliteerdedusdeopkomstvanmachtigefictieveentiteitendiemiljoenenmensenaanhetwerkkondenzettenendefysiekerealiteitvanrivieren,moerassenenkrokodillenkondenveranderen.Tegelijkertijdmaaktehetschrifthetmakkelijkervoormensenominhetbestaanvanzulkefictieveentiteitentegeloven,omdathetmensenleerdederealiteitteervarenviaabstractesymbolen.VoordegeletterdeeliteinhetoudeEgypteofinhet20eeeuwseEuropawasalleswatoppapierstondminstenszoechtalsbomen,ossenenmensen.Erontstondeenheiligontzagvoordocumenten.DemeestebureaucratenofzenuindienstwarenvandefaraoofvanMaoZedongofhetkabinetRuttewarenenzijnredelijkemensendiejezoallevoordelenvaneenbureaucratiekunnennoemen.Maarerisookeenhistorischedynamiekdiedeanderekantopwerkt.Bureaucratieëndiemachtverwerven,wordenimmuunvoorhuneigenfouten.Inplaatsvanhunverhalenaandewerkelijkheidaantepassen,kunnenzedewerkelijkheidookgaanaanpassenaanhunverhalen.Uiteindelijkwordtdeexternewerkelijkheidgelijkaanhunbureaucratischefantasieën,maaralleenomdatzederealiteitdaartoegedwongenhebben.Hararigeeftde–getrokken-grenzeninAfrikaalsvoorbeeld.ZonderdatdezemensenooitvoetaanlandgezethaddeninAfrikatrokkenzekaarsrechtestrepenopeenkaartdiealsgrenzenmoestendienen.Ditgebeurdein1884inBerlijndoorEuropesegrootmachten,waarzeAfrikaverdeeldenalsofheteentaartwas(pag.177).

Page 5: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

5

Zoookhetmassaonderwijsdatinhetindustriële,tijdperkopkwam,waarscholenbegonnencijferstegeveninnavolgingvanfabriekenenministeries.Ditveranderdedehelewerkelijkheidomdatmensen(leerlingen,onderwijzers,ambtenaren)zichernaargingengedragen.Eentreffendvoorbeeldanno2016/2017isdediscussierondomdekwaliteitindezorg.Zelfsgeschriftendiedemenseneenonjuistbeeldvandewerkelijkheidvoorspiegelen,kunnenhungezagnietteminduizendenjarenblijvenbehouden.Kinderenuitallerleireligiesdenkenvanhieruitdatzijhetmiddelpuntvandewereldzijn.Maarhetwerktwel!!!Verzinselsgevenonsdekansombetersamentewerken,maardeprijsdiewedaarvoorbetalenisdatdiezelfdeverzinselsookdeeinddoelenvanonzesamenwerkinggaanbepalen.Wekunnendusheeluitvoerigesamenwerkingssystemenopzetten,diewordeningezetomfictievedoelenenbelangentedienen.Alshetdusgaatomhetevaluerenvanmenselijkesamenwerkingsverbanden,hangtallesafvandemeetlatendeinvalshoekdiewekiezen.BeoordelenwebijvoorbeeldhetoudeEgypteintermenvanproductie,voedingofmisschiensocialeharmonie?Richtenweonsopdearistocratie,deeenvoudigeboeren,devarkensofdekrokodillen?Degeschiedenisisnietéénverhaal,maarduizendlosseverhalen.Vertellenweeréén,danverzwijgenweautomatischderest.Bijhetonderzoekenvan–degeschiedenisvan-menselijkenetwerkenishetdusraadzaamomdezakennuendaneventebekijkenvanuithetperspectiefvaneenwerkelijkbestaandeentiteit.Hoejedievindtenherkent?Steljedevraagofhetkanlijden.Alseenlandeenoorlogverlieslijdthetlanderslechtsmetaforischonder,desoldaatdiegewondraaktophetslagveld,dielijdtdaadwerkelijk.Zomoetenweonsbestblijvendoenomfictievanwerkelijkheidteblijvenonderscheiden.Verhalenblijvenwerktuigen!Inde21eeeuwzullenwemeerinvloedrijkeverzinselsenmeertotalitairereligiescreërendanooit.Metbehulpvanbiotechnologieencomputeralgoritmenzullendiereligiesnietalleenelkesecondevanonsbestaanbeheersen,zezullenookonslichaam,onzehersenenenonzegeestkunnenomvormenenhelevirtuelewereldenkunnenscheppen,compleetmethelenhemel.Hetzaldusmoeilijkerdanooit,maarookcrucialerdanooitwordenomfictievanrealiteittekunnenonderscheiden,enreligievanwetenschap(pag.187).Wegelovenaltijdindewaarheidenhetzijnjuistdeanderendiebijgelovigzijn.Maarweinigmensengeloveninbovennatuurlijkekrachten.Mensendiegelovenindemonen,geestenenfeeënvindendatgeenbovennatuurlijkewezens,volgenshenmakenzezondermeerdeeluitvandenatuur,netzoalsstekelvarkens,schorpioenenenvirussen.Religiewordtgecreëerddoormensenennietdoorgoden,enzewordengedefinieerdaandehandvanhunsocialefunctieennietdoorhetbestaanvangodheden.Religieiseenallesomvattendverhaaldatmenselijkewetten,normenenwaardeneenbovenmenselijkelegitimiteitverschaft.Hetlegitimeertmenselijkesocialestructurendoortezeggendatzeovereenstemmenmetbovenmenselijkewetten.Eenspirituelereisisietsheelanders(pag.194).Daarbijwordenmensenmeestalopmysterieuzewijzenaaronbekendebestemmingengevoerd.Dezoektochtbegintmetgrotelevensvragenzoals‘wiebenik?,watisdezinvanhetleven?Watisgoed?.De

Page 6: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

6

meestemensenaccepterengewoondepasklareantwoordendiedeheersendemachtenhieropgeven,maarspirituelezoekerszijnmindersneltevreden.Voordemeestemenseniseenacademischestudieookeendealengeenspirituelereis,omdatdeopleidingnaareenvoorafgestelddoelleidt.Maarhetkanhetwelzijn/worden!Zo’nreisiscompleetandersdaneenreligie,omdatreligiesdewereldlijkeordewillenverstevigenterwijlspiritualiteiterjuistaanwilontsnappen.Inhetzenboeddhismeiseengezegde‘AlsjeBoedhaonderwegtegenkomt,doodhemdan’.Religie,spiritualiteitenwetenschapzijndrieverschillendeterreinen.HetmoderneconvenantHetmoderneleveniseendeal.Opheteersteooglijkthetmoderneleveneenextreemingewikkeldedealendaardoorproberenmaarweinigentebegrijpenwaarmeezezichingelatenhebben.Alsjesoftwaredownloadleestookniemand10-tallenpagina’smetmeestjuridischjargon,wegaannaarhetvakjerechtsonderenklikkenopakkoordenjedenkternietmeeroverna.Dedealdiewemethetmodernelevensluiteniskortsamentevattenals:‘demensverklaartzichbereidominhoudoptegeveninruilvoormacht’.Demodernedealheefteenenormeverleidingskracht,maarhoudtweleenkolossaledreigingin.Detotalealmachtligtzogoedalsbinnenonsbereik,maaronderonsgaaptdeafgrondvanhetabsoluteniets.Oppraktischniveaubestaathetmodernelevenuiteenconstantejachtnaarmachtineenuniversumdatzinloosisgeworden.Demodernejachtnaarmachtwordtaangedrevendoordealliantievanwetenschappelijkevooruitgangeneconomischegroei.Indepre-modernetijdwistenmensennieteensdaterzoietsalsgroeibestond.Deeconomiebleefstagnerenendewetenschapstilstaan.Indemodernetijdwerddezevicieuzecirkeldoorbrokendankzijeengroeiendvertrouwenindetoekomstenhetdaaruitvoortvloeiendekredietwonder.Kredietisimmersdeeconomischmanifestatievanvertrouwen.Hetmodernelevenisgebaseerdophetrotsvastegeloofdateconomischegroeinietalleenmogelijkis,maarookabsoluutessentieel.Ditfundamenteledogmaissamentevatteninéénzin:‘alsjeeenprobleemhebt,hebjewaarschijnlijkmeerspullennodigenommeerspullentekrijgen,moetjeermeervanproduceren’.Dezeobsessiemetgroeilijktmisschienlogisch,maardatisalleenmaarzoomdatweindemodernewereldwonen.Economischegroeiheeftwereldwijdbijnaeenreligieuzestatusverkregenenzetmensenertoeaanomalhunethischemeningsverschillenopzijtezettenenelkewegtevolgendiedegroeioplangeretermijnmaximaliseert.Integenstellingtotveelreligiesdieonsgelukuitstellentotnadedood,beloofthetkapitalismedewonderenopaarde,enmaaktzesomsnogwaarook(pag.219).HetarksyndroomMaarkandeeconomieechteeuwigblijvengroeien?Rakendegrondstoffennietop?Eeuwenlangkondenwenieuwegrondstoffenvindeninhetverkennenenveroverenvannieuwelanden.Ditisuitgewerktnudehelewereldverkendeninexploitatieisgenomen.Sommigenhopenengelovendatwe–netalsvroeger,maarnu-nieuweplanetenofzonnestelselskunnenverkennenenveroveren.Devosseneconomiekannietgroeienomdatvossennietwetenhoejemeerkonijnenmoetproduceren,dekonijnenophunbeurtwetenniethoezegrasmoetenlatengroeien.Maardemenseneconomiekanwelgroeienomdatmensennieuwegrondstoffen

Page 7: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

7

enenergiebronnenkunnenontdekken.Dewetenschapbiedtdusuiteindelijkdeoplossing.Dewetenschappelijkewegnaargroeiisduizendenjarengeblokkeerdgeweestomdatmensengeloofdendatallebelangrijkekennisdiedewereldtebiedenhadaltevindenwasinheiligegeschriftenenoeroudetradities.Maardewetenschappelijkerevolutie(17eeeuw)bevrijddedemensvandezenaïeveovertuiging.Degrootstewetenschappelijkeontdekkingwasdievandeonwetendheid.Maarwetenschappelijkevooruitgangeneconomischegroeivindenplaatsineenkwetsbarebiosfeer.Omiedereenterwerelddezelfdelevensstandaardtegevenhebbenweeenpaarextraplanetennodig,maarwehebbenermaaréén.Demenslooptinmiddelsdustweewedlopentegelijk.Aandeenekantvoelenweonsgedwongenhettempovanwetenschappelijkevooruitgangeneconomischegroeioptevoeren.Aandeanderekantmoetenwehetecologischarmageddonminstenséénstapvoorblijven.NaasteenheleklusisditeendilemmaomdatiederestapdiedebewonersvandesloppenwijkeninDelhidichterbijdeAmerikaansedroombrengttegelijkonzeplaneetdichternaardeafgrondduwt.DehumanistischerevolutieVanoudsherzeidenprofetenenfilosofenaltijddatalleordeengezagzouverdwijnenalsmensennietmeerineengrootkosmischplanzoudengeloven.MaartegenwoordigkomendegrootstebedreigingenvoorordeengezaguitgerekendvanmensendienogsteedsgelovenineenGodenZijnallesomvattendeplannen!Watishetdandatvoorkomtdatonzesocialestructureninstorten?VolgensHarariisditdehumanistischerevolutie(pag.246).InhetmiddeleeuwseEuropawasdevoornaamsteformulevoorkennis:KENNIS=BIJBELXLOGICADewetenschappelijkerevolutiekwammeteenheelandereformule:KENNIS=EMPIRISCHEGEGEVENSXWISKUNDENadeelvan–alleen-dewetenschappelijkerevolutieformulewasdatzenietskonmetvragenoverwaardeenzingeving.Vaakwerdendemiddeleeuwseformulesvoorethischeproblemenaangehoudennaastdewetenschappelijkerevolutieformulevoorpraktischeproblemen.DitvindenwebijvoorbeeldnuooknogteruginhethuidigeIran(pag.248).HetHumanismeboodeenalternatief.Naarmatemensenmeervertrouweninzichzelfkregen,ontstondereennieuweformulevanethischekennis:KENNIS=ERVARINGXOPENSTAAN.Hethumanismeziethetlevendusalseengeleidelijkprocesvaninnerlijkeverandering,datvanonwetendheidnaargeestelijkeverlichtingvoertdoormiddelvanervaringen.Wezienditvooralookteruginkunstenliteratuur.HethumanistischschismaAllehumanistischesektesgelovendatdemenselijkebelevingdeopperstebronvanautoriteitenzingevingis,maarzeinterpreterendemenselijkebelevingopverschillende

Page 8: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

8

manieren(pag.258).Netalsallereligiesontkwamookhethumanismenietaan‘scheuringen’.Erontstondendriehoofdstromen:Deorthodoxetakvanhethumanismeookwel,vanwegedegrotenadrukopvrijheid(libertasinhetlatijn),hetliberalehumanismeofkortweghetliberalismegenoemd.DEliberalepolitiekgelooftdatdekiezeraltijdgelijkheeft.Deliberalekunstgaatervanuitdatschoonheideenkwestievanpersoonlijkesmaakis.Deliberaleeconomieroeptdeklantuittotkoning.Liberaleethiciadviserenomtedoenwatgoedvoelt.Hetliberaleonderwijsleertonszelfnatedenken,omdatwealleantwoordeninonszelfkunnenvinden.Toenhethumanismeinde19een20eeeuwsteedsmeerinburgerdeenmeerpolitiekemachtvergaarde,kreeghettweeverschillendezijtakken:Hetsocialistischhumanismedateenheelscalaaansocialistischeencommunistischebewegingenmetzichmeebracht.Hetevolutionairhumanisme,waarvandenazi’sdeberoemdstevoorvechterswaren.Volgensliberalenisdemenselijkebelevingeenindividueelfenomeen.Maarerzijnheelveelindividuendievoelenvaakverschillendedingenenhebbentegenstrijdigeverlangens.Alsalleautoriteitenzingevingvoortkomtuitindividueleervaringen,hoegajedanommettegenstellingentussenaldieervaringen?Liberalenzittenaltijdmetditsoorttegenstellingen.Democratischeverkiezingenwerkendoorgaansalleenbijeenbevolkingdieietsgemeenschappelijksheeft,zoalsreligieuzegeloofsovertuigingenofgemeenschappelijkemythen.Daardoorishetliberalismeinveelgevallengefuseerdmeteeuwenoudecollectieveidentiteitenentribalegevoelens,waaruithetmodernenationalismeontstond.Hetwerdalsneldeuniciteitvandeindividuelenatie(GuiseppeMazzini).DitisnogsteedsdeofficiëleideologievandeEuropeseunie.Metnatuurlijkhetgevaardatdeovertuigingpostvatdatjouwnatiebeteris.Hetsocialistischhumanismeiseengeheelanderewegingeslagen.Desocialistenverwijtendeliberalendatzeonzeaandachtoponseigengevoelhebbengericht,ennietopdatvananderemensen.Socialistenkiezeneerdervoorhetvestigenvansterkecollectieveinstellingen(pag.263).Hetevolutionairhumanismeworteltdiepindestevigeondergrondvandedarwinistischeevolutietheorieenverklaartdaaruitdatconflictenpositiefzijn.Hetconflictisderuwegrondstofvandenatuurlijkeselectiediedeevolutievooruithelpt.Dezelfdelogicadiemensenertoedrijftwildewolvenuitteroeienentammeschapenteexploiterenistevenseenmandaatominferieuremensenteonderdrukkendoorhunsuperieuren.De20eeeuwwasereenvaneenmoordzuchtigegeloofsoorlogtussendehumanistischesekten.Totinheteerstedecenniumvande20eeeuwstondendeorthodoxliberalennogstevigindeschoenen.Opdegolfvandeindustriëlerevolutievormdenzijdemidden-endebovenklasse.Inhettweededecenniumnamencommunistischeenfascistischeregimestallozelandenover.Inhetderdeenvierdedecenniumkwamhetnationaalsocialismeopmeteenstevigebasisvanevolutionairhumanisme.Hetvijfdeenzesdedecennium–metinhetWestendeliberalenalsdeoverwinnaarsuitWOII-typeerdenzichdoordespanningtussenhetliberaleversushetcommunistisch/socialistischindevormvande‘koudeoorlog’.Desovjetunieslootdeoorlogafalseen

Page 9: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

9

supermacht,deChinesecommunistischepartijhaddeburgeroorloggewonnenendeverenigdestatenwerdenbevangendooreenanticommunistischehysterie.RevolutionaireenantikolonialebewegingenkekenverlangendnaarMoskouenBeijing,terwijlhetliberalismesteedsmeergeassocieerdwerdmetderacistischeEuropesewereldrijken.IndejarenzestigenzeventigwerdhetwoordliberalookaanWesterseUniversiteitensteedsmeereenscheldwoord.In1968bereiktediteentoppuntdoorprotestenenrellenindeheleWestersewereld.In1975leedhetliberalekamp,methetverliezenvandeVietnamoorlog,zijngrootstenederlaag.Deliberaledemocratiekonalleengeredwordenmetkernwapens.Entoenveranderdealles.Deliberaledemocratiekrabbeldeopenveroverdedewereld.Eindjarentachtig,beginnegentigveranderdedeliberalegolfineenwaretsunami.Hetliberalismekwamalsoverwinnaaruitdehumanistischegeloofsoorlogen.Desovjetunieimplodeerde.Tochheefthetliberalismeverscheideneideeëneninstitutenovergenomenvansocialistischeenfascistischerivalenzoalsdewenseengrootpubliektevoorzienvanonderwijs,gezondheidszorgensocialezekerheid.Aanhetbeginvande21eeeuwvertrektdevooruitgangstreinwederomenhoogstwaarschijnlijkzalditdelaatstetreinzijndieooithetstationHomoSapiensverlaat(pag.283).Omeenzitplaatstebemachtigenmoetjeenigverstandhebbende21eeeuwsetechnologiezoalsbiotechnologieenalgoritmen.Hetsocialismedat100jaargeledenhelemaalbijdetijdwasheeftdevernieuwingenindetechnologienietkunnenbijbenen.Deliberalenpastenzichveelbeteraanhetinformatietijdperkaan.DeradicaleIslamstaaternogslechtervoordanhetsocialisme,wantdieheeftdeindustriëlerevolutienognieteensonderogengezien.Traditionelereligieshebbengeenalternatievenmeervoorhetliberalisme.Hetliberalismeheeftdehumanistischegeloofsoorlogengewonnen,zonderdatereenanderwerkbaarperspectiefis.Maar,indatsuccesligtdeondergangmogelijkalbesloten.Detriomferendeliberaleidealenzettendemensnuaantothetstrevennaaronsterfelijkheid,gelukengoddelijkheid.Inhetderdedeelvanhetboekzalaangevoerdwordendatdepogingenomdezehumanistischedromentevervullendefundamentenvanhetliberalismezullenondermijnendoordaternieuweposthumanistischetechnologieënontketendzullenworden.Immers,wehebbengeenGodennodigomonzemachtinteperkenenonslevenzintegeven,wantdevrijekeuzevanklantenenkiezersgeeftonsallezingevingdiewenodighebben.Watzalerdangebeurenzodrawebeseffendatklantenenkiezersnooitvrijekeuzesmakenenzodrawedetechnologiehebbenomhungevoelensteberekenen,testurenofteslimaftezijn?Alshetheleuniversumzijnzinontleentaandemenselijkebelevingswereld,watgebeurterdanalsdemenselijkebelevingswereldhetzoveelsteontwikkelbareproductwordtdatinessentienietverschiltvanalleandereartikelenindesupermarkt?(pag.287).DetijdbominhetlaboratoriumAnnonuwordtdewereldgedomineerddoorhetliberalepakketvanindividualisme,mensenrechten,democratieendevrijemarkt.Devrijewilishierbinneneendominantefactor.Volgensonzemeestactuelewetenschappelijkekennishebbendeterminismeentoevaldeheletaartverdeeldeniserletterlijkgeenkruimeltjeovervoorvrijheid(pag.293).Hetheiligewoordvrijheidblijktnetalszieleenholletermdiegeenenkelewaarneembarebetekenisheeft.Devrijewilbestaatalleenindefantasieverhalendiewij

Page 10: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

10

mensenhebbenverzonnen.Delaatstenagelaandedoodskistvandevrijheidwordtgevormddoordeevolutietheorie,dienietskanmetdeideevandevrijewil.Volgensdeevolutietheoriezijnallekeuzesdiedierenmaken–overleefgebied,voedselofpartners-eenweerspiegelingvanhungenetischecode.Mensenschuivenditsoortwetenschappelijkeverklaringenvaakterzijdemetdewoordendatzezichvrijvoelenendatzehandelenvanuithuneigenwensenenbeslissingen.Datiswaar.Mensenhandelenvanuithunverlangens.Alswedevrijewilbeschouwenalshetvermogenomvanuitonzeverlangenstehandelen,danhebbenmenseninderdaadeenvrijewilenchimpansees,hondenenpapegaaienook.Maardehamvraagisnietofpapegaaienenmensenkunnenhandelenvanuithundiepsteverlangens,devraagisofzeookkunnenkiezenwatdieverlangenszijn.Ikkieshelemaalnietvoordiewensen.Ikvoeleenbepaaldewensbijmeopkomenomdatdithetgevoelisdatbiochemischeprocesseninmijnhersenenveroorzaken.Dieprocessenkunnendeterministischofvolstrektwillekeurigzijn,maarnietvrij.Ikkiesmijnverlangensniet,ikvoelzealleenenhandelernaar.Inwerkelijkheidiseralleeneenstroomvanbewustzijnenindiestroomkomenverlangensopenebbenzeweerweg,maarerisgeenpermanentzelfdateigenaarisvandieverlangens,dusisheteenzinlozevraagofikmijnverlangensuitkieslangsdeterministischewegofvolstrektwillekeurig,ofuitvrijewil.(pag.295).Alsikechtdebaasbenovermijngedachtenenbeslissingenkanikdanbesluitenomdekomendezestigsecondenhelemaalnergensaantedenken?Twijfelenaandevrijewilisnietalleeneenfilosofischeoefening,hetheeftookpraktischeimplicaties.Alsorganismeninderdaadgeenvrijewilhebben,impliceertditdatwehunverlangenskunnenmanipulerenenzelfssturendoormiddelvandrugs,genetischemodificatieofrechtstreeksehersenstimulatie.Hararigeeftvervolgensdiversevoorbeeldenvanlaboratoriumproevendieditbevestigen.Wiezijnik?Delaatstedecenniazijnbiowetenschapperstotdeconclusiegekomendathetliberaleverhaalvandevrijewilenhetindividualismepuremythologieis.Hetondeelbareauthentiekezelfisnetzoechtalsdeeeuwigeziel,Sinterklaasendepaashaas.Mensenzijngeenin-dividuen,mensenzijnviduen(in-dividu=on-deelbaar).Veelkennis[overderelatietussenonzetweehersenhelften]isopgedaanbij/metepilepsiepatiënten.OokDanielKahneman(2002Nobelprijseconomie)deedbaanbrekendeexperimenten.Ditonthuldehetbestaanvanminstenstweezelveninéénpersoon:hetervarendezelfenhetverhalendezelf.Hetervarendezelfishetbewustzijnvanmomenttotmoment.Hetervarendezelfherinnertzichniets.Hetbovenhalenvanherinneringen,hetvertellenvanverhalenenhetnemenvangrotebeslissingenvallenbinnenhetmonopolievaneencompleetandereinstantieinonsbinnenste:hetverhalendezelf.Hetverhalendezelfisverwantaandeinterpretatorindelinkerhersenhelft.Hetverhalendezelfmaaktgebruikvanhetmiddelenvanpiekmomenteneneindmomenten.Hetlaatdeduurvandeervaringlinksliggen.Debelangrijkstekeuzesvanonsleven–partner,beroep,huisofvakantie–wordengenomendooronsverhalendezelf.Hetverhalendezelfgebruiktonzeervaringenalsbelangrijke(maarnietdeenige)ruwegrondstoffenvoorzijnverhalen.Dezeverhalenbepalenophunbeurtwathetervarendezelfvoelt.Weidentificerenonsmethet

Page 11: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

11

verhalendezelf.Alswe‘ik’zeggenbedoelenwehetverhaalinonshoofd,nietdestortvloedvanervaringendiewecontinuondergaan.Debiowetenschappenondermijnenhetliberalismeenvoerenaandathetvrijeindividualleenmaareenfictiefverhaalisdatinelkaarisgestokendooreenverzamelingbiochemischealgoritmen.(pag.314).Aanhetbeginvanhetderdemillenniumwordthetliberalismenietbedreigddoorhetfilosofischeideedathetindividunietbestaat,maardoorconcretetechnologieën.DegroteontkoppelingInhetverledenwarenerveeldingendiealleenmensenkonden.Deafgelopenvijftigjaariseenenormevooruitganggeboektophetgebiedvancomputerintelligentie,maarnulkommanulvooruitgangophetgebiedvaneencomputerbewustzijn.Westaanechteropderandvaneengedenkwaardigerevolutie:mensendreigenhuneconomischewaardeteverliezendoordatintelligentiewordtlosgekoppeldvanbewustzijn.Totvoorkortgingeenhogeintelligentiealtijdhandinhandmeteenontwikkeldbewustzijn(pag.321).Alleenbewustewezenskondentakenuitvoerendieeenhogeintelligentievereisten,schaken,autorijden,ziektendiagnosticeren,etc..Wezijnechterbezigmetdeontwikkelingvannieuwetypenniet-bewusteintelligentiediedergelijketakenveelbeterkunnenuitvoerendanmensen.Dezetakenzijnnamelijkgebaseerdophetherkennenvanpatronenendaarinzoudenniet-bewustealgoritmenovernietaltlangetijdweleensbeterkunnenzijndanhetmenselijkbewustzijn.Vermoedelijkzijnerverschillendewegendienaarsuperintelligentieleidenenslechtseenpaardaarvanvolgenderoutevanhetbewustzijn.Deorganischeevolutieheeftmiljoenentragejarendebewustzijnsroutegevolgd.Deevolutievananorganischecomputerszoudiesmallewegweleenshelemaalkunnenomzeileneneenanderesnellerekoersnaardesuperintelligentiekunnenvolgen.Datwerpteenvolkomennieuwevraagop:watisbelangrijker,intelligentieofbewustzijn?Ditwordtinde21eeeuweendringendpolitiekeneconomischvraagstuk.Legersenbedrijvenkunnennietfunctionerenzonderintelligenteinstrumenten,maarbewustzijnensubjectieveervaringenhebbenzenietpersenodig.Taxichauffeurszullenwaarschijnlijkhetzelfdelotondergaanalspaardenaanhetbeginvandeindustriëlerevolutie.Bankbediendenenreisagentenlijkenbedreigdediersoortenteworden.Economischwordtdevraag“watweaanmoetenmetalleoverbodigemensen?”.Mettertijdwordthetsteedsmakkelijkerommensentevervangendoorcomputeralgoritmen,nietalleenomdatalgoritmensteedsslimmerworden,maarookomdatmensenzichsteedsmeerspecialiseren.Eenjager-verzamelaarbeheersteeenenormbreedscalaomteoverleven,delaatstepaarjaarzijnmensenzichgaanspecialiseren,watwedearbeidsdelingnoemen.Eentaxichauffeurofeencardioloogishierdoorgespecialiseerdineenveelkleinerenichedanooitdejager-verzamelaar,wathetmakkelijkmaakthemtevervangendoorAI(artificiëleIntelligentie).Ookmanagementvalthieronder,Uberisinstaatommiljoenentaxichauffeurstecoördinerenmeteenpaarmensenenheelsterkealgoritmen.Deaanstaandetechnologischegoudmijnzalhetwaarschijnlijkwelmogelijkmakenomdie‘nutteloze’massatevoedenenteonderhouden,zonderdatdiedaarietsvoorhoefttedoen(pag.337).Hetliberalismeverklaarthetverhalendezelfheiligenlaathetzelfkiezeninhetstemhokje,indewinkelenopdehuwelijksmarkt.Datwaseeuwenlangheellogisch.Het

Page 12: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

12

verhalendezelfgeloofdeweliswaarinallerleifictiesenfantasieën,maarerwarengeensystemendieonsbeterkenden.Zodraweechtereensysteemhebbendatonswelbeterkent,wordthetbelachelijkomallesnogsteedsovertelatenaanhetverhalendezelf.LiberalegewoontesalsverkiezingenzulleninonbruikrakenomdatGooglemijnpolitiekemeningveelbeterzalkunnenweergevendanikzelf.EenrecentonderzoekinopdrachtvanFacebookwijstuitdathetFacebookalgoritmenualbeterisinhetbeoordelenvaniemandspersoonlijkheidenkarakterdandevrienden,oudersenhuwelijkspartnervandiepersoon(pag.350).OpsommigegebiedendeedhetFacebookalgoritmehetzelfsbeterdandepersoonzelf.VanorakeltotheerserZodraGoogle,Facebookenanderalgoritmenalwetendeorakelszijngeworden,kunnenzebesteensevoluerentothandelendeinstantiesenuiteindelijktotheersers.Denkaannavigatiesystemen;alsTomTomjeinstrueertomlinksafteslaan,leerjealsgebruikeralsneldatjebeternaarjeTomTomkuntluisterendannaarjeeigengevoel.Eerstlijktditnogeenorakel‘jestelteenvraagen‘hij’geefteenantwoord,maardebeslissingisnogaanjou.Alshetorakelechterjevertrouwenwint,isdevolgendelogischestapomdeAppnietalleentelatenadviseren,ooktelatenhandelendoorhettekoppelenaaneenelektrischeauto.NaarmatedeAppmeerhandelingsbevoegdheidkrijgt,kan‘hij’metanderegebruikersgaanmanipulerenomdebelangenvandeeigenaartebehartigen.UpgradevandeongelijkheidTotdusvertweepraktischebedreigingenvanhetliberalisme(pag.356):Datmensenalhunwaardeinheteconomischenmilitairsysteemzullenverliezenendatmensenalscollectiefnogwelwaardevolzullenzijn,maardatzehunindividuelesoevereiniteitzullenverliezenenbeheerstzullenwordendoorexternealgoritmen.Dederdebedreigingvoorhetliberalismeisdatsommigemensenonmisbaarenonontcijferbaarzullenblijven,maardangaathetomeenkleineengeprivilegieerdeelitevangeüpgradedmensen.Dezesupermensenzullenongehoordevermogensenongekendecreatievevaardighedenkrijgen,waarmeezenogsteedseengrootdeelvandebelangrijkebeslissingenvoordewereldkunnennemen.Maardemeestemensenzullengeenupgradekrijgen.Alswetenschappelijkeontdekkingenentechnologischeontwikkelingendemensheidverdelenineenmassavan‘nutteloze’menseneneenkleineelitevangeüpgradedesupermensen,ofalsdeautonomievanmensensteedsmeerwordtovergenomendoorhyperintelligentealgoritmen,danzalhetliberalismeimploderen.Watvoornieuwereligieskunnenhetvacuümdanvullenenwelkeideologieënzullendeverdereevolutievanonzegodgelijkenakomelingenaanvoeren?(pag.361).EenoceaanvanbewustzijnOndanksalleophefoverIslamitischestaat,radicaleIslamenChristelijkefundamentalistenisdeinteressantsteplekopaardevanuitreligieusperspectiefnietIslamitischestaatofdeBibleBelt,maarSiliconValley.Daarzijnhightechgoeroes

Page 13: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

13

momenteelnieuwereligiesaanhetbrouwendieweinigtemakenhebbenmetGodenallesmettechnologie.Zebelovenonsalleoudevertrouwdevoordelen–geluk,vrede,welvaartenzelfsheteeuwigeleven–maardanhieropaardeenmetbehulpvantechnologieinplaatsvannadedoodenmetbehulpvanhemelsewezens.Dezenieuwetechnoreligieskunnenverdeeldwordenintweehoofdtypes:technohumanismeendatageloof.Technohumanismeisdeietsconservatieverevariantdatmensennogsteedsalsdekroonderscheppingbeschouwtenvastblijfthoudenaanveelhumanistischewaarden.Hetvindtookdathomosapiensvannuzijnhistorischeindeheeftbereikt,maarconcludeertdaaruitdatwedetechnologiemoetengebruikenomHomoDeustescheppen(pag.363).Aangezienintelligentiesteedsmeerlosgekoppeldwordtvanbewustzijnenaangezienniet-bewusteintelligentiezichrazendsnelaanhetontwikkelenis,moetenmensenactiefhungeestupgradenalszeernogeenbeetjetoewillendoen.Dementaleverbouwingvandeeerstecognitieverevolutie70.000jr.GeledengavenHomoSapienstoegangtotdeintersubjectievewereldenmaaktenhemtotheerservanonzeplaneet;eentweedecognitieverevolutiezouHomoDeusmogelijktoegangkunnenbiedentotonvoorstelbarenieuwewereldenenhemtotheerservandeMelkwegkunnenmaken.Ditideeiseenupdatevandeoudedromenvanhetevolutionairhumanisme,dateeneeuwgeledenaloprieptotdecreatievansupermensen.Hitlerenzijnkornuitenwildendienogverkrijgendoorselectievevoortplantingenetnischezuiveringen,maarde21eeeuwsetechnohumanistenhopenditdoelveelvreedzamertebereikenmetbehulpvangenetischemodificatie,nanotechnologieeninterfacestussenhersenenencomputers,eennogonbekendestaatvanbewustzijn.Detweedehoofdtypeishetdataïsme,hetdatageloofHetdataïsmeverklaartdathetuniversumbestaatuitdatastromenendatdewaardevanelkfenomeenenelkeidentiteitwordtbepaalddoordebijdragedaarvanaandedataverwerking.Hetdataïsmeisgeborenuitdesamenloopvantweewetenschappelijkevloedgolven.Inde150jaarsindsCharlisDarwinzijndebiowetenschappenorganismengaanbeschouwenalsbiochemischealgoritmen.Eninde80jaarsindsAlanTuringhetideevaneenTuringmachineformuleerdehebbeninformaticisteedsgeavanceerdereelektronischealgoritmenkunnencreëren.Hetdataïsmevoegtdietweesamen,vanuithetideedatbiochemischeenelektronischealgoritmenonderhevigzijnaanexactdezelfdewiskundigewetten.Daarmeedoorbreekthetdataïsmedebarrièretussendierenenmachinesenhetverwachtdatelektronischealgoritmenuiteindelijkdebiochemischealgoritmenkunnenontcijferenenovertreffen.Hararisluitafmetdevolgendeconclusie:Eenkritischeanalysevanhetdataïstischdogmawordtwaarschijnlijknietalleendegrootstewetenschappelijkeuitdaging,maarookhetmeesturgentepolitiekeeneconomischeprojectvande21eeeuw.Ditroeptdriegrotevragenopwaarvanik(Harari)hoopdatzenalezingvanditboeknoglangdoorjehoofdblijvengalmen:1. Zijnorganismenechtalleenmaaralgoritmenenishetlevenechtalleenmaar

dataverwerking?2. Watiswaardevollerintelligentieofbewustzijn?3. Watgebeurtermetdemaatschappij,depolitiekenhetdagelijkslevenalsniet-

bewuste,maarhyperintelligentealgoritmenonsbeterkennendanweonszelfkennen?

Page 14: Wie is homo sapiens en hoe werd het humanisme de … · geloven dat de Griekse Goden, rijken van het kwaad en de waarden van vreemde culturen pure fantasie zijn, maar we willen niet

14