Wet werk en zekerheid · zijn doel voorbijschiet. Wij hebben ons aangesloten bij vragen van de VVD...

10Wet werk en zekerheid

Aan de orde is de behandeling van:- het wetsvoorstel Wijziging van verschillende wetten inverband met de hervorming van het ontslagrecht, wijzigingvan de rechtspositie van flexwerkers en wijziging van ver-schillende wetten in verband met het aanpassen van deWerkloosheidswet, het verruimen van de openstelling vande Wet inkomensvoorziening oudere werklozen en debeperking van de toegang tot de Wet inkomensvoorzieningoudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werklozewerknemers (Wet werk en zekerheid) (33818).

Voorzitter: Broekers-Knol

De voorzitter:Ik heet de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheidvan harte welkom in de Eerste Kamer.

De beraadslaging wordt geopend.

De heer Terpstra (CDA):

Voorzitter. Vanmiddag behandelen wij het eerste wetsvoor-stel uit een serie van drie voorstellen waarmee de regeringde arbeidsmarkt wil hervormen. Het is goed dat we ditwetsvoorstel nu behandelen, omdat we ongeveer elkeminuut een brief krijgen van iemand die zijn eigen lumi-neuze ideeën over dit wetsvoorstel nog eens even heldernaar voren wil brengen. Dus hoe langer we wachten metde behandeling, hoe meer ideeën we mogen ontvangen.

De twee andere voorstellen staan op de plenaire agendavan 24 juni. Het gaat daarbij om de hervorming van de Wetwerk en bijstand en de invoering van de Participatiewet.De drie voorstellen vloeien voort uit het regeerakkoord vanhet kabinet-Rutte II, het Sociaal Akkoord 2013 en hetBegrotingsakkoord 2014.

Onze fractie waardeert de betrokkenheid van werkgeversen werknemers via het sociaal overleg als zeer positief.Deze waardering van de rol van sociale partners leidt somstot steun aan het wetsvoorstel, maar soms ook niet. Ditlaatste houdt verband met de problemen in bepaalde sec-toren met betrekking tot de voorstellen over met nameflexwerk. Het geldt ook niet helemaal voor de positie vankleine ondernemers.

Het gaat in het wetsvoorstel dat wij nu behandelen om drieonderdelen: de wijziging van het ontslagrecht, het zoekennaar een beter evenwicht tussen flexwerk en vast werk enwijziging van de Werkloosheidswet. Naar onze mening isin de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamerte weinig aandacht besteed aan het ontslagrecht. Het isderhalve niet verwonderlijk dat in de schriftelijke behande-ling en voorbereiding van dit debat veel aandacht aan ditonderdeel is geschonken. En dat zal vanmiddag en van-avond ook zeker het geval zijn.

De CDA-fractie dankt de leden van de Vereniging Arbeids-recht Advocaten Nederland (VAAN) voor hun vele werk endankt de regering voor de vele antwoorden. Ook zijn wij

tevreden met de bereidheid van de regering om een deelvan de problemen die de VAAN heeft aangedragen, op telossen via een reparatiewet. Toch lijkt mij deze weg nietvoor herhaling vatbaar. Werkgevers en werknemers sprekeneerst samen iets af en de VAAN, die vaak processen voertnamens diezelfde werkgevers en werknemers, komt metboeken vol bezwaren. Naar ons idee was het beter geweestals al deze opmerkingen vooraf waren besproken, en nietvanmiddag en vanavond op de valreep. Het gesprek lijktdan te verzanden in een soort welles-nietesgebeuren. Opeen aantal onderdelen zullen wij de visie van VVD en D66steunen, met als doel de lijst wijzigingen voor de reparatie-wet enigszins te vergroten.

In de Tweede Kamer is uitgebreid gesproken over de relatietussen vast werk en flexwerk. Het wetsvoorstel is eenpoging een nieuw evenwicht tussen beide te vinden. Ingrote lijnen kunnen wij ons vinden in de voorstellen, metname doordat in onze visie de mening van werkgevers enwerknemers op het gewenste evenwicht een grote rol moetspelen. Ondanks de antwoorden van de regering op onzevragen zijn wij nog niet overtuigd dat deze nieuwe wet geennadelige effecten kan hebben op de werkgelegenheidsposi-tie van bepaalde groepen op de arbeidsmarkt. Met betrek-king tot de Participatiewet hebben we de staatssecretarisgevraagd hoe het zit met de relatie tussen deze wet en dewerkgelegenheid van de Wajongpopulatie. Groepen in debouw maken zich ook zorgen over de gevolgen van dezewet. Onlangs kregen we nog een brief van een deel van dejeugd dat bang is dat de beperking van de flexibiliteit nietin hun voordeel werkt. Wij nodigen de minister uit onzezorgen op dit punt weg te nemen of in ieder geval te ver-minderen. Tevens willen wij vernemen wat de minister gaatdoen, indien inderdaad zou blijken dat de nieuwe wet metbetrekking tot de werkgelegenheid op een aantal puntenzijn doel voorbijschiet.

Wij hebben ons aangesloten bij vragen van de VVD en deChristenUnie over de invloed van de wet op de cao in hetonderwijs, waardoor er problemen kunnen ontstaan metbetrekking tot invalkrachten. De regering antwoordt op dezevragen dat werknemers in het onderwijs dezelfde bescher-ming moeten hebben als iedereen. Ook vanuit de sectorsport is onze aandacht gevraagd voor bepaalde problemenmet de nieuwe flexregelingen.

Net als bij het wetsvoorstel minimumloon inzake overeen-komsten van opdracht (OVO) en het voorstel de Wet arbeidvreemdelingen te wijzigen, willen wij de minister vragenook hier meer rekening te houden met afwijkende situatiesin bepaalde sectoren en met de problemen die kleineondernemingen kunnen hebben. De kleine ondernemingenhebben onze aandacht gevraagd voor de transitievergoe-ding die zij moeten betalen bij arbeidsongeschiktheid, nadatze bijvoorbeeld reeds twee jaar ziektegeld hebben doorbe-taald. Graag hoor ik van de minister hoe hij het probleemvan de mkb'ers in deze nieuwe wetgeving ziet.

De argumentatie van het ministerie om iedereen zo veelmogelijk gelijk te behandelen doet mij soms denken aande tijd van de beroemde secretaris-generaal van hetministerie van Sociale Zaken in de jaren zeventig, mr. A.B.Raven. Deze wekte de indruk pas gelukkig te zijn indien alleNederlanders onder dezelfde cao zouden vallen, die danuiteraard onder zijn leiding zou kunnen worden goedge-keurd. Onze vraag is waarom de minister zoveel problemenlijkt te hebben met afwijkende regelingen in een beperkt

32-10-1

3 juni 2014

EK 32Wet werk en zekerheidEerste Kamer

aantal sectoren, terwijl voor de meerderheid van de anderesectoren de hoofdregel blijft gelden.

Eén van de belangrijkste problemen van flexwerk is dat debetrokkenen minder mogelijkheden hebben voor het verkrij-gen van een hypotheek of een lening voor een auto. Ofzoals onze Duitse buren het zo mooi kunnen zeggen: flex-werk maakt "Familien und Eigenheimsbegründung" moei-lijker. Omdat naar onze mening ook bij aanvaarding van ditwetsvoorstel flexwerk blijft bestaan, zouden wij de regeringwillen vragen de voornoemde problemen van flexwerkmeer rechtstreeks aan te pakken. Dit zou heel mooi kunnenin aansluiting op het onderzoek van de minister voorWonen.

In de visie van het CDA op de verantwoordelijke maatschap-pij is altijd nagedacht over een grotere rol van werkgeversen werknemers bij de vormgeving van de sociale zekerheid.In mijn jeugd bij het CNV — dat is vrij lang geleden — werdhiervoor de naam "overdracht van de werknemersverzeke-ringen aan de sociale partners" gebruikt. De voorstellen inde wet om de duur van de WW te bekorten en daarbij tevensde mogelijkheid te scheppen dat cao-partijen zelf afsprakenkunnen maken, passen geheel in deze visie.

Wij wachten, zoals altijd, de antwoorden van de regeringmet grote belangstelling af. Dit geldt uiteraard ook voor deantwoorden op de vele vragen van andere woordvoerders.

Dat was toch mooi binnen de tijd, voorzitter.

De voorzitter:Zeer binnen de tijd, mijnheer Terpstra, want u hebt nogzeveneneenhalve minuut over. Ik hoor nu dat de heer Backergraag wat van uw spreektijd wil overnemen. Binnen zekeregrenzen, mijnheer Backer, maar als ik het dikke pakket vanuw spreektekst zie, slaat het mij wel koud om het hart, moetik u eerlijk zeggen. Maar goed, we gaan aan de slag. Gaatuw gang, mijnheer Backer.

De heer Backer (D66):

Voorzitter. Het kabinet heeft drie omvangrijke en ingrijpendevoorstellen in een pakket aan ons voorgelegd. Deze onder-werpen staan voor de fractie van D66 al vele jaren op deeigen sociaal-liberale hervormingsagenda. Ik heb het danover verkorting van de WW-duur, wijziging van opbouwper-centages, alsmede aanpassing van het criterium passendearbeid. Dit onderwerp is zeer lange tijd politiek verbodenterrein geweest. Door middel van het sociaal akkoord ishiervoor nu draagvlak georganiseerd en ook behouden inde loop van de parlementaire behandeling. Dat is geen vande voorgangers van de minister gelukt.

Een ander punt is de herziening van het ontslagrecht, watal tientallen jaren een politiek mijnenveld is. Er zijn welpogingen gedaan, ook vanuit de Tweede Kamer en vanuitde fractie van D66 — ik herinner aan de D66-initiatiefwet-Ko er Kaya — maar die zijn allemaal niet tot deze Kamergekomen. Ik complimenteer de minister met de prestatiedat hij dit heeft aangedurfd en dat hij tot deze fase is geko-men.

Dan is er nog het derde onderdeel van het drieluik: deaanpassing van de bepalingen inzake opvolgende contrac-

ten voor bepaalde tijd, de draaideurconstructies die er aanvastzitten en de beperking tot maximaal 24 maanden metafwijkingsmogelijkheden in cao's; ook dit is bijna de kwa-dratuur van de cirkel, want meer zekerheid voor de één isongewenste vastheid voor de ander; het verschilt zowelvoor personen als sectoren, en binnen sectoren weer peronderneming of organisatie. Hoe lossen we dit als wetgeverop? Het kabinet heeft een poging gedaan. Het voorstel ligthier ter bespreking

Het is dus een lang traject van wetgevende arbeid, waarinnog één hindernis moet worden genomen: vandaag in dithuis. Dat is geen gemakkelijke opgave. Voor mijn fractiestaat echter vast, zo zeg ik aan het begin van mijn bijdrage,dat de hervorming op elk van de drie domeinen voor velejaren buiten beeld raakt als wij hier niet tot een afrondingkunnen komen. Er zijn dus genoeg redenen waarom wijconstructief naar de voorstellen kijken. Ik heb de eer omook woordvoerder financiën voor mijn fractie te zijn. Ik benmij dus ook zeer bewust van de bijdrage die de hervormingvan de WW levert aan de rijksfinanciën. Dat is ruim 1 mil-jard. We hebben, overigens meer vanuit het oogpunt vanactiverend arbeidsmarktbeleid, sinds 2006 voor een aanpas-sing van de WW gepleit. Dat was onderdeel van onzetegenbegrotingen. Het is dus wel zo consequent om dathier ook te steunen. Ook daarbij zijn natuurlijk vragen testellen, maar ik zal mij in mijn bijdrage vooral concentrerenop de "flex" en het ontslagrecht.

De voorstellen zijn samengebracht in twee hoofdstukkenmet maar liefst 25 wijzigingsartikelen, met vele onderdelen.Die hebben allemaal betrekking op Boek 7, Bijzondereovereenkomsten. Natuurlijk is dat verdedigbaar vanuit degewenste integrale beoordeling, want anders wordt weergezegd dat het niet integraal is. De samenhang van deonderwerpen is evident. Ook vanuit de wens om tot eengezamenlijke invoeringsdatum te komen kan wordenbetoogd om het samen te doen. Dan kan het in één keer inwerking treden. Dat maakt het een groot pakket, maar er iseen zekere logica om het gezamenlijk te behandelen. Er iseen uitzondering gemaakt voor een aantal bepalingen. Voorde WW geldt een heel ander traject, maar het flex- en ont-slagbesluit moet al per 1 juli aanstaande ingaan. Het is nu2 juni. Dat is natuurlijk toch buitengewoon kort. Mijn fractiegeeft de minister in overweging om de invoeringsdatumgelijk te laten opgaan met die van de andere hoofdstukken,te weten 1 juli 2015, tenzij hij hiertegen heel goede argu-menten kan aandragen. Ik nodig hem graag uit om hieropte reageren.

Ik kom bij het ontslagrecht. Een memorie van antwoordvan meer dan 100 pagina's is ons geworden, gevolgd dooreen nota. Dat is vrij zeldzaam. Vele leden van dit huis heb-ben zich dan nog beperkt in het aantal vragen. Het isgewoon een majeure wetgevingsoperatie geworden. Hettempo waarin dit plaatsvindt, is hoog. Dat doen we meteen leerstuk, om het maar zo te zeggen, dat een lange his-torie heeft. Dat is eigenlijk een historie van traagheid,stagnatie en behoudzucht. Dat is ook wel verklaarbaar, wantde belangen op dit gebied zijn groot. Ik noem er een aantal,om toch even de context weer te geven. Het belang vanindividuele werknemers en zwakke groepen op dearbeidsmarkt bij een goede ontslagbescherming; dat isevident. Het belang van werkgevers bij snelle en goedkopebeëindigingsprocedures, met name in situaties waarinbedrijfseconomische omstandigheden hiertoe noodzaken.Het algemeen belang bij een goede werking van de

32-10-2

3 juni 2014


arbeidsmarkt, voor het behoud en de bevordering van dewerkgelegenheid en het tegengaan van oneigenlijkeinstroom in de sociale zekerheid. De belasting van derechterlijke macht en de kosten van de rechtsbijstand, het-geen we ook in de brief van de Raad voor de rechtspraakhebben kunnen zien. De lasten voor het bedrijfsleven vanvoorgestane veranderingen. De internationale context. Ikheb dit stukje ontleend aan het rapport van de commissie-Rood uit 2003. De ontvangst van het rapport van de com-missie-Rood over het duale stelsel was illustratief. Hoeweler toen al 58 jaren waren verstreken sinds de invoering vanhet Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen 1945 ener genoeg reden was om het aan te passen, veranderde erniets. De commissie werd bedankt.

De arbeidsovereenkomst is een bijzondere overeenkomst,met partijen in verschillende machtsposities. Toch zou naarhet oordeel van mijn fractie moeten prevaleren dat zo'novereenkomst, zoals elke overeenkomst naar burgerlijkrecht, in beginsel kan eindigen door partijhandelingen, doorde autonomie van partijen, zo nodig getoetst door derechter. Het ontslagverbod is niettemin fier overeindgebleven sinds 1945. Met dit voorstel zal het nog sterkerverankerd raken in het BW. Bij de bestudering van dit tochwel omvangrijke wetgevingsdossier is de verankering vanhet duale stelsel natuurlijk het eerste wat opvalt. Het wets-voorstel is, vrij naar Von Clausewitz, een voortzetting vanhet BBA 1945 met andere middelen. De minister sprak bijde behandeling in de Tweede Kamer de gedenkwaardigewoorden "het huidige ontslagrecht is complex en oneerlijk".Dat komt natuurlijk voor een belangrijk deel door het dualekarakter. De elevator pitches van werkgevers en werknemersdat het nieuwe ontslagrecht sneller, goedkoper en eerlijkerzal zijn, kunnen eigenlijk conceptueel al niet worden vere-nigd met de gedachte dat je het duale stelsel handhaaft.Wat daarvan zij, het voorstel is wat het is en het ligt hier nuvoor. Het is onze taak om het naar maatstaven van rechtma-tigheid, handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid te beoorde-len.

Bij de voorbereidingen heb ik zitten nadenken hoe ik eenbeeld kon schetsen van het arbeidsrecht. Ik kwam op deantieke kast. In de loop van tientalen jaren is in de recht-spraak en de literatuur ordening aangebracht in de huisraad.Voor de meeste vragen is er wel een lade, een plank of eenbakje gevonden. Veel daarvan is rechtspraak. Nu wordt ditdoor de herziening geheel door elkaar gegooid. In het beginkun je dan even niets meer vinden. Dat ongemak lees jeook in de publicaties van vele beoefenaren van hetarbeidsrecht. Zij hebben natuurlijk ook wel een punt. Erzitten ook onnodige complexiteiten in het voorstel; ik komdaar nog over te spreken. Dat betekent wel — laten we daargewoon eerlijk over zijn — dat de claim van goedkoper,sneller en minder juridische kosten in eerste instantie ver-moedelijk niet kan worden waargemaakt. Zodra de nieuweordening wortel heeft geschoten en de nieuwe kast op ordeis, kan dat anders worden. In 2017 is er al een eerste evalu-atie toegezegd. Ik zou zeggen: the jury is still out.

Als mijn fractie voor het nieuwe stelsel de beoordeling zouvolgen die de minister aanlegt voor het oude stelsel, zouzij daarmee niet goed uit de voeten kunnen. Het is of wordtnog steeds complex en het wordt ook niet altijd eerlijk.Daarmee zijn we er niet. Wetgeving inzake arbeidsrechtluistert heel nauw. Mijn inzet is om dit heel zorgvuldig tedoen, met het oog op de te beschermen belangen, die ikzojuist heb genoemd. Deze voorstellen grijpen immers diep

in in de sociaal-economische ordening en raken miljoenenmensen in hun directe en dagelijkse belangen. Dit staat nietop zichzelf; collega Terpstra gaf het al aan. De Participatie-wet is hier binnenkort aan de orde, evenals de Wet werken bijstand. Dat alles grijpt toch in elkaar.

Er is een aantal moedige keuzes gemaakt. Het recht opscholing is opgenomen. Ook is de gedachte in de wetopgenomen dat de transitie van werk naar werk centraalstaat en niet het behoud van de huidige baan. Wij rekenendat tot de echte verbeteringen. In een arbeidsmarkt waarinsiders nog steeds vast werk hebben en outsiders — star-ters en zzp'ers — tijdelijk werk, is dit een modernisering diezeer gewenst is. Ook juichen wij de keuze toe om de bere-keningswijze van ontslagvergoedingen een wettelijke basiste geven. De standaardformule is niet langer de uitkomstvan onderling beraad van de kring van kantonrechters, hoecapabel zij ook zijn. Zij behoort gewoon een basis te vindenin de wet. Die is nu opgenomen. Ook wetstechnisch vindenwij dat een verbetering.

Ook is de keuze gemaakt om in de wet, behoudens uitzon-deringen, forfaitaire transitievergoedingen op te nemen.Laten we wel zijn: dat is een ingrijpende versobering vande vergoedingen vergeleken met wat er nu is, met namevoor oudere werkgevers en mensen met meerdere dienst-jaren. Daar is wat voor te zeggen, omdat het in de gedachteover "van werk naar werk" en in een veranderendearbeidsmarkt een logische uitkomst is. Voor sommigewerknemers zal een en ander gunstig zijn, namelijk voordegenen die vroeger via een UWV-route helemaal geenvergoeding kregen, maar over de hele linie zal het eenversobering zijn. Mijn fractie heeft met die keuze op zichzelfgenomen geen moeite, maar ik stel wel vast dat in individu-ele gevallen de uitkomsten hard kunnen aankomen. Datmoeten wij gewoon onder ogen zien.

Dat waren de moedige keuzes. Er zijn ook overmoedigekeuzes gemaakt, waarmee een niet bestaand probleemwordt opgelost. In de stukken is daar al veel op gewezen.Dit betekent een introductie van complexiteit. Daar is opgewezen door experts op het gebied van arbeidsrecht ensociaal recht en door iedereen die er wat van begreep.Gisteren kwam er nog een voorstel van de meergenoemdeVereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN) voortechnische verbeteringen, die de praktijk ten goede kunnenkomen. Anders dan collega Terpstra zeg ik: het is goed datwij het nu bespreken, en het is nog net op tijd binnengeko-men. Wij kunnen er kennis van nemen. Dat is nuttig en ikkom er zo meteen nog even op terug. Ik geef de ministerin overweging hier serieus zijn voordeel mee te doen.

Er zijn een paar voorbeelden van complexiteit die niet hadgehoeven. Zo is in artikel 7:670a, lid sub 2a, de instemmingvan de werknemer geïntroduceerd. Dit heeft niet echt toe-gevoegde waarde. Het was al mogelijk onder het huidigerecht en blijft ook op grond van een ander artikel mogelijk.Verder noem ik de aanzegtermijn met boete voor de over-eenkomst voor bepaalde tijd in het nieuwe artikel 7:688.Daarmee wordt complexiteit geïntroduceerd. Deze bepalinggaat waarschijnlijk de werknemer niet helpen. Een volgendvoorbeeld is de introductie van de figuur van intrekking vaneen eenmaal gegeven instemming door de werknemer.Ook dat kan worden opgelost. Iedereen die in het arbeids-recht werkzaam is, weet dat de gegeven instemming vaneen werknemer met zeer veel waarborgen omkleed moetzijn. Anders wordt deze gewoon niet geaccepteerd. Daar is

32-10-3

3 juni 2014


vaste rechtspraak over. Ten slotte noem ik het laten verval-len van iets eenvoudigs als de buitenwettelijke vernietigings-mogelijkheid door de werknemer. Hij kon gewoon door hetbureau voor rechtshulp of door een neef die iets vanarbeidsrecht wist, een brief laten schrijven om de vernieti-ging in te roepen. Nu moet hij naar de rechter, met eenvervaltermijn. Hij moet dus nog opschieten ook. Dit riskeertjuridisering, want er is ook hoger beroep en cassatiemogelijk. Dit was niet nodig geweest. Dit is regelgevingwaarvan ik in alle vriendschap tegen de minister zeg:waarom doen wij dit? Dit staat ook op gespannen voet metde handhaafbaarheids- en uitvoerbaarheidstoets van goedewetgeving.

Net als collega Terpstra wil ik toch ook wel mijn waarderinguitspreken voor al degenen die zich hebben ingespannenom hierop commentaar te leveren en dat in te sturen.Natuurlijk kan dat selectief zijn en kunnen er belangenmeespelen, maar het treft mij wel dat de beroepsgroep vanadvocaten en rechters, de Raad voor de rechtspraak enhoogleraren, zeer ambachtelijk en toegewijd bezig zijngeweest om onze wetgevingsarbeid te verbeteren. Dit blijktook wel uit het feit dat de commissie voor Sociale Zakenen Werkgelegenheid de vragen van de VAAN integraal heefttoegevoegd aan haar inbreng. Een aantal punten is overge-nomen, waarvoor waardering. Er is ook een aantal puntenwaarvan ik zeg: de wens van de minister om zijn "darlings"te behouden is kennelijk sterker geweest dan — als je ergoed naar kijkt — de wens om de beste uitkomst te berei-ken. Ik nodig de minister uit om op een aantal punten dieik heb genoemd de dialoog voort te zetten. Ik doe dit vanuitde overtuiging dat er geen winnaars of verliezers zijn in dezin van werknemers of werkgevers. Dit komt gewoon ingelijke mate aan de arbeidsrechtpraktijk en eigenlijk dusook aan de economie ten gunste.

Er is nog ruimte voor allerlei grammaticale en tekstueleverbeteringen, die door de Vereniging voor Arbeidsrechtzijn aangebracht in hun publicatie. Ik zou de minister willenuitnodigen om ruimhartig te zijn. Wij hebben nog een jaar.Er is al een reparatiewet aangekondigd. Maak het consistenten goed, zou ik tegen de minister willen zeggen. Ik zou hierter lering het adagium uit de geschiedenis willen aanhalen:du sublime au ridicule, n'est qu'un pas. Laten wij die stapin de goede richting zetten. Er zijn meerdere voorbeeldenvan wetsvoorstellen die in dit huis vrij grondig zijn gerepa-reerd en die toch uiteindelijk zonder gezichtsverlies deeindstreep hebben gehaald, zoals de Politiewet.

Dan kom ik toe aan het punt van redelijkheid en billijkheiden maatwerk. Ik wil dat iets uitgebreider bespreken, omdatde consequentie van het handhaven van de preventieveontslagtoets ertoe heeft geleid dat er in het huidige voorsteleen aantal zaken zijn aangepast. Die aanpassing is onder-steund door de sociale partners. De minister heeft ditmeerdere malen betoogd. De partijen hebben onder hethuidige recht de keuze om de beëindiging, de opzegging,aan het UWV voor te leggen, of via de kantonrechter teontbinden. Ik vertel daarmee niets nieuws, maar herhaalhet nog even. Het wordt nu wettelijk voorgeprogrammeerddoor de wetgever. De gedachte is dat dit eerlijker is. Deinterventie van de wetgever in het ontslagrecht gaat alsgevolg van die integratie nog een stapje verder dan alleende procesgang. Het lijkt eigenlijk een introductie van hetambtenarenrecht, met limitatieve ontslaggronden, terwijlwij nu juist bezig waren om de ambtenaren onder het bur-gerlijk recht te brengen, althans wanneer de initiatiefwet

daartoe doorgaat. De route en de gronden zijn dus voorge-programmeerd. De transitievergoeding is in de plaatsgekomen van alle vormen van schadevergoeding, met uit-zondering van de additionele billijke vergoeding, waaroverstraks meer.

Dit was in het bestaande systeem immers oneerlijk: ingelijke gevallen kon door de enkele keuze van de route eenverschillende uitkomst worden bereikt. Gelijke gevallenbehoren gelijk te worden behandeld, zo luidt het rechtsbe-ginsel, en ongelijke gevallen ongelijk. Dat is een beginseldat zich richt tot de rechter die moet oordelen. Nu aan ditonrecht een einde lijkt te worden gemaakt, ontstaat erechter wel een ander probleem in het nieuwe stelsel. Dievraag moeten wij ons stellen en die stel ik ook aan deminister. Kunnen ongelijke gevallen door de rechter welongelijk worden behandeld, als je de gronden zo limiteert?Anders gezegd: is het omgekeerde dan altijd waar, namelijkdat het ontnemen van de keuze voor een ontslagroute aande partij die wil opzeggen of ontbinden in het nieuwe stel-sel, altijd leidt tot een eerlijke uitkomst? Ik zou graag deopvatting van de minister hierover willen horen.

In een geschil naar burgerlijk recht worden alle omstandig-heden van het geval meegewogen. Zo ben ik althans in datvak opgevoed. Ik herinner aan artikel 248 van boek 6 en aanhet goed werkgeverschap ex artikel 7: 611. Ik hoop mij tevergissen, maar nu wordt, zo lijkt het, met die nuancegebroken die vroeger onder de kop "gewichtige redenen"kon worden opgevangen. Maatwerk kon worden bereiktmet de derogerende werking van de redelijkheid en billijk-heid. Nu wordt dus de fictie gecreëerd dat een geslotensysteem van gronden met forfaitaire uitkomst altijd rechtzal doen. Ik zou het bijna een civielrechtelijke variant noe-men op de minimumstraffen, maar het is natuurlijk eenandere discipline. Het lijkt mij een breuk met de bestaanderechtspraktijk, die niet gaat bijdragen aan het succes vande hervorming. Wetstechnisch is het ook een beetje eenvreemde figuur, omdat het vragen oproept over de uitlegvan de arbeidsovereenkomst binnen het burgerlijk recht.Ik heb het vermoeden dat de minister die breuk eigenlijkniet heeft beoogd, maar ik hoor daarvan graag de bevesti-ging van hem.

Nu ga ik even specifieker in op de kleine ruimte voor deadditionele billijke vergoeding, naast de transitievergoeding.Er wordt een niet bestaand criterium ingevoerd van "ern-stige verwijtbaarheid". Opmerkelijk was dat alle inzet in deparlementaire behandeling zich bijna leek te concentrerenop het voorkomen van een herinvoering van de kantonrech-terformule 2.0 via de achterdeur. De suggesties van deVAAN en van anderen werden soms beantwoord in de trantvan: ja, ja, daar heb je ze weer. Toen werd het "muizen-gaatje" genoemd en daarmee deed de beeldvorming derest. In de schriftelijke voorbereiding heb ik hiernaargevraagd en direct een open zenuw geraakt door te sugge-reren dat de praktijk misschien wel iets weerbarstiger zoukunnen zijn dan de voorgeprogrammeerde ontslaggrondenin artikel 7:669, lid 3c tot en met g. We begrijpen uit deantwoorden dat de sociale partners als de dood zijn dat hetbouwwerk van de voorspelbare uitkomsten in elkaar zaktals er iets zou gebeuren op dit gebied. Het zijn interessantedialogen die wij gelezen hebben in het verslag van de Ver-eniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN). Hetbetrof de heren Wientjes en Heerts.

32-10-4

3 juni 2014


Ik moet hier toch iets over zeggen, omdat zij steeds wordenopgevoerd in het debat, in ieder geval in het schriftelijkedebat. Het gaat mijn fractie om de situatie waarin de kan-tonrechter waarschijnlijk niet mág ontbinden naar de standvan het debat tot nu toe, omdat de gronden niet goed zijngedocumenteerd of omdat er mengvormen van klachtenzijn, maar werkgevers en werknemers in de praktijk nietverder kunnen. Op een vraag van collega Holdijk op pagina74 in de memorie van antwoord betreffende een casus waarook verwijtbaarheid aan de zijde van de werknemer isgeconstateerd, antwoordt de minister: mogelijk dat deoplossing van de forfaitaire vergoeding weliswaar niet altijdhet rechtsgevoel aan beide zijden bevredigt, maar wel derechtszekerheid bevordert. De vraag is natuurlijk gewettigdof de kantonrechter wel kán ontbinden in gevallen waarineen verstoorde verhouding is ontstaan. Dat is een situatiedie het rechtsgevoel ook niet bevredigt, zou ik de ministerwillen voorhouden. Bovendien werkt het juridisering in dehand, omdat nu met appel en cassatie een verdergaandeprocedure mogelijk is. De sociale partners zitten nu juistniet te wachten op een dergelijke juridisering.

Wat, dunkt mij, over het hoofd is gezien of niet is uitgedis-cussieerd, is de casuspositie die eigenlijk het spiegelbeeldis van wat collega Holdijk aangaf: er is wél een zekere matevan verstoring en verwijtbaarheid en er is wél een zekereongeschiktheid, maar het feitencomplex telt onvoldoendeop tot een van de gronden in 669c tot en met 669g. In dememorie van antwoord antwoordt de minister op mijnvragen dat de regering niet heeft gekozen voor een opennorm aan de hand waarvan de rechter beoordeelt of eenontslag redelijk is en welke vergoeding hier al dan niettegenover moet staan.

Open normen en de hoogte van de vergoeding zijn echterverschillende dingen. Ik bepleit geen open norm. Ik bepleitwel een normale rechtstoepassing in zaken van burgerlijkrecht. Ik kijk ook even wat de opmerkingen van de Raadvoor de rechtspraak hierover zijn geweest, die aangehaaldworden maar niet in de stukken staan. Ik doe niets af aande hoge eisen die gesteld worden aan de additionele billijkevergoeding en die voortkomen uit de sociale partners. Wijzijn ook niet bezorgd over de te lage vergoedingen. Ik benechter wel bezorgd dat het in de praktijk, waar slechtedossiervorming in ondernemingen en organisaties eerderregel dan uitzondering is, ook in het grootbedrijf en hetmkb, zeer moeilijk is om toch te ontbinden in een dossierwaarmee partijen niet verder kunnen. Immers, de rechterheeft hier nou eenmaal geen ruimte gekregen. Althans, zolees ik het. Ik hoor graag dat het anders wordt.

Ik sla enkele overwegingen over. Zij hebben betrekking ophet punt dat het in ondernemingen een zekere bureaucrati-sering geeft, zeker in moderne ondernemingen met eenhorizontale manier van organiseren. Ook leidt het tot eenonplezierige sfeer die het werkplezier uiteindelijk niet ver-hoogt. Ik ben dit punt nergens tegengekomen. Dit zou jealleen maar moeten doen omdat je anders ooit een issuezou hebben bij ontbinding of opzegging.

Kortom, de opvatting over beperkte en voorgesorteerdegronden en de rol van de kantonrechter daarin staat opgespannen voet met het rechtsmatigheidsvereiste en is eenrem op de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Mijnfractie bepleit dus niet om slecht werkgeverschap tebevorderen of te honoreren, maar wel om alle feiten enomstandigheden te laten meespelen, waaruit kan blijken

dat partijen ondanks een matig dossier niet samen verderkunnen.

Het alternatief is ook bekend en al aan de orde gekomen.In situaties waar het onduidelijk is hoe het verder moet,mede vanwege de wetgeving zoals die nu is, gezien destand van het debat — ik hoop natuurlijk dat we die vandaagzo duidelijk zullen maken dat dit niet speelt — zullen werk-gevers ervoor kiezen om dan maar een onderhandelde uit-komst te creëren en er helemaal niet aan te beginnen. Danis de ondergrens de transitievergoeding, een beetje hetDuitse systeem. In die situaties wordt de onderhandelings-route misschien niet sneller, en zeker niet voorspelbaarderen goedkoper. Er zijn er dan namelijk twee nodig om heteens te worden. De toestemming kan bovendien met veer-tien dagen weer worden ingetrokken.

Ik benadruk ten overvloede dat ik er niet voor pleit om deruimte voor de toekenning van de billijke vergoeding tevergroten. Dat zou best betoogd kunnen worden, maar ikdoe dat niet. Op dit punt kan ik ook de voorstellen van deVAAN niet steunen. De wetstechnische, praktische oplossingdie de VAAN voorstelt, met een kleine reparatie of een uitlegvan artikel 671 lid 1f, vindt mijn fractie echter een goed idee.Ik wil ik de minister die in overweging geven. Het isbelangrijk dat wij deugdelijke rechtspraak mogelijk maken,die alle omstandigheden van een geval laat meewegen. Ikheb het gevoel dat daarmee een lek wordt gedicht, geheelin overeenstemming met de geest van het akkoord van desociale partners.

Voorzitter, ik heb de zeven minuten van collega Terpstranu bijna opgebruikt. Mijn dank. Tot slot kom ik te sprekenover flex. Vanuit de premisse dat het onwil of onmaatschap-pelijk gedrag van werkgevers is als er geen vast contractwordt aangeboden, heeft de minister ingegrepen in debestaande flexregeling. De werkelijkheid is natuurlijk veelgenuanceerder. Ik chargeer misschien, maar het is geenzeer gewaagde voorspelling dat de flexibele schil zal blijvengroeien, om tal van redenen, tot er waarschijnlijk eenevenwicht wordt bereikt. Het zou kunnen dat in dat even-wicht vaste contracten in de minderheid zijn. Dat brengtnatuurlijk met zich mee dat we onze arrangementen voorpensioenen en hypotheken moeten aanpassen. Wij hebbenhet al gehad over zzp-pensioenen en andere flexibiliseringtoen we spraken over het Witteveenkader.

In de schriftelijke voorbereiding en in de behandeling in deTweede Kamer is hierover al veel gezegd. Ik denk dat hetdebat op dat punt enigszins voorspelbaar is geworden. Erzijn echter allerlei berichten binnengekomen waar ik aan-dacht aan moet geven, omdat zij mij zeer reëel in de orenklinken. Ik nodig de minister bijvoorbeeld uit om in te gaanop de problematiek die speelt in het primair onderwijs. DePO-Raad trok hierover aan de bel. Verder zijn er brievenbinnengekomen uit diverse sectoren, zoals recreatie ensport. Ik vraag de minister om hier nog eens goed naar tekijken. Soms is er sprake van een cumulatie van effecten.Dat is altijd zo met ingewikkelde wetgeving. Het is niethelemaal duidelijk wat dit specifiek voor iedereen betekent.De KNVB staat aan de vooravond van een wereldkampioen-schap. De opleiding van jonge spelers is belangrijk. Deminister kent de problematiek waarschijnlijk. Men maaktzich grote zorgen De specifieke vraag is of het mogelijk isom bij de cao af te wijken van de wettelijke regeling. Hetgaat dan met name om de opzegbepaling en de gefixeerdeschadevergoeding. Andere landen in Europa hebben die

32-10-5

3 juni 2014


niet. Zoals de minister weet, kijken wij graag naar Europa,ook bij deze onderwerpen. Ik nodig de minister graag uitom hierop in te gaan en te bezien welke mogelijkheden ernog zijn. Is ook daar een reparatie nodig?

Ik kijk uit naar de beantwoording van de minister.

De voorzitter:Dank u wel, mijnheer Backer. U dankte mij voor mijn cou-lance. Die vind ik zelf inderdaad ook een bedankje waard,moet ik u zeggen.

Ik geef het woord aan de heer Ester. Ik hoor dat hij ook vooranderen spreekt. We merken het wel.

De heer Ester (ChristenUnie):

Voorzitter. Jaap Smit, voormalig voorzitter van het CNV,drukte het zo uit: "vast is te vast en flex te flex". Hij doeldedaarmee op een kernprobleem van de huidige arbeidsmarkt.Tegenover de bescherming van werknemers met een vastcontract staat de onzekerheid van flexwerkers. Het beeld isdat de balans tussen zekerheid en flexibiliteit niet meer oporde is. De flexibiliseringstrend is doorgeslagen en denegatieve gevolgen zijn voor iedereen zichtbaar geworden.Cijfers van het CBS laten zien dat bijna 30% van de Neder-landse werknemers een flexcontract heeft. Dit percentageis explosief gegroeid. De flexibele schil dijt uit en leidt toteen duale arbeidsmarkt. Het onvrijwillig blijven hangen inflexcontracten is niet goed voor mensen, leidt tot voortdu-rende onzekerheid en zet hen op achterstand op bijvoor-beeld de woningmarkt. Flexwerkers vangen ook als eerstede klappen op van de economische crisis. Het kan forsepsychologische en sociale consequenties hebben, zoals deAmerikaanse socioloog Richard Sennett in zijn prikkelendeboek "The corrosion of character" beschreef. Het onvrijwilligblijven werken op flexcontracten remt de ontwikkeling vanarbeidsidentiteit, leidt tot erosie van loyaliteit aan de orga-nisatie en collega's, vormt geen solide basis voor het bou-wen aan sociaal vertrouwen en draagt niet bij aan onder-houd van kennis en vaardigheden. Sennett spreekt van de"downside of the brave new world of flexibility".

Het is met flexibiliteit als met alles in het leven: te weinigflexibiliteit op de arbeidsmarkt is niet goed, maar te veelflexibiliteit heeft ook schaduwzijden. Recent onderzoek vanTNO Arbeid concludeert dat flexwerk verder zal toenemen,vooral onder bedrijven die al veel flexwerkers hebben. Dezeontwikkeling heeft ingrijpende gevolgen voor de inrichtingvan ons pensioenstelsel, de sociale zekerheid, scholing encao-onderhandelingen. De flexibiliseringstrend herdefinieertde verhoudingen tussen werknemers en werkgevers enheeft fundamentele consequenties voor het doordenkenvan hun gezamenlijke agenda. Het is dan ook goed dat hetvoorliggende wetsvoorstel over werk en zekerheid inbelangrijke mate is gebaseerd op het sociaal akkoord tussende sociale partners. Draagvlak in zo'n ingrijpend dossier isonontbeerlijk. Er is de afgelopen jaren veel gediscussieerdover de hervorming van het ontslagrecht en vandaag makenwij de parlementaire slotscène mee. Een memorabelmoment, ongetwijfeld ook voor de minister.

Mijn fractie heeft veel vragen gesteld en daarop ook uitge-breid antwoord gekregen. Van de wetsvoorstellen die ik indit huis mocht behandelen, was deze memorie van ant-

woord, die maar liefst 120 bladzijden beslaat, de meestomvangrijke die ik tot dusver de parlementaire revue hebzien passeren. Maar het gaat ook ergens over. Ik beperk mijin deze bijdrage tot de volgende kernissues: de transitiever-goeding, scholing en duurzame inzetbaarheid, de werkingvan de ketenbepaling, het effect op kwetsbare groepen opde arbeidsmarkt, de generieke werking van de maatregelenen de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel.

Laat ik direct stellen dat mijn fractie de insteek van dezehervorming van het ontslagrecht steunt. Het is hoog tijddat flexwerkers meer bescherming en zekerheid wordtgeboden. Mijn fractie is ook blij dat de preventieve toetswordt gehandhaafd. In de beleving van werknemers is dittoch een bescherming tegen willekeur, een borging vaneen onafhankelijk oordeel. Het is ook goed dat de beideontslagroutes, via kantonrechter en via UWV, eenduidigerzijn geworden. Wij kunnen leven met de verkorting van deWW-duur naar 24 maanden, mits we er ook daadwerkelijkin slagen om de WW activerender te maken.

Ik begin met een definitiekwestie. Dat luistert nauw in hetontslagrecht, zoals collega Backer al uitvoerig aangaf.Arbeidsjuristen hebben erop gewezen dat de termen "ern-stige verwijtbaarheid", "laakbaar gedrag" en "dwingendereden" in het wetsvoorstel onvoldoende zijn afgebakend.Dit knelt omdat de rechtsgevolgen van deze ontslaggrondenverschillen, ook wat betreft de zojuist genoemde transitie-vergoeding. Hierover is veel discussie ontstaan. Kan deminister hierin toch enige finale klaarheid brengen? Hoebeoordeelt hij de verwachting dat deze onduidelijkheid toteen hausse aan rechtszaken zal leiden? Wordt deze kwestieonderdeel van de evaluatie?

Ik zal nu ingaan op de transitievergoeding zelf. Mijn fractieis blij dat de vergoeding, gemaximeerd op €75.000 of éénjaarsalaris, wettelijk verankerd wordt en ook geldt voorwerknemers met een tijdelijk contract van ten minste tweejaar. Dat biedt extra bescherming aan flexwerkers. Tijdensde behandeling van dit wetsvoorstel in de Tweede Kameren de voorbereiding in de senaat is uitvoerig aandachtbesteed aan de transitievergoeding. Ik wil dat niet overdoen,maar ik blijf worstelen met de vraag hoe de tweeledigheidvan het voorstel, bestaande uit financiële compensatie enterugkeer naar de arbeidsmarkt, nu precies wordt vormge-geven. Ik blijf vooralsnog van mening dat de term "transi-tievergoeding" niet veel meer is dan een nieuwe naam voorontslagvergoeding. De bevordering van de transitie vanwerk naar werk komt slecht uit de verf. Concrete invullingen borging blijven achterwege. Het ademt te veel vrijblij-vendheid. Voor mijn fractie is het essentieel dat de ontslag-vergoeding naast de functie van financieel vangnet vooralook ingezet wordt als een trampoline naar de arbeidsmarkt.

Wat nu voorligt is mager en onhelder. Er wordt nauwelijksbeleid voorgesteld hoe de transitievergoeding moet wordenbenut om de stap naar een andere baan te faciliteren. Datmoet niet alleen aan het eind van de keten, wanneer ontslagaan de orde is. Het schaven aan "portable" kerncompeten-ties moet kenmerkend zijn voor de loopbaan als zodanig.Dan is er daadwerkelijk sprake van "empowerment" vanwerknemers. Dan is er daadwerkelijk sprake van tijdigetransities van bedreigd werk naar werk dat betere vooruit-zichten biedt. Wat is de visie van de minister op de manierwaarop de transitievergoeding in de praktijk moet wordeningezet? Gaat de overheid daar ook eisen aan stellen? Welkescholingsvormen mogen wel of niet van de vergoeding

32-10-6

3 juni 2014


worden afgetrokken? Hoe gaat de AMvB dit precies regelen?Gelden er bijvoorbeeld bepaalde randvoorwaarden? Of isdit, zoals de memorie van antwoord stelt, aan werkgeversen werknemers zelf? Als dit laatste het geval is, waarvoorgoede redenen kunnen zijn, wat heeft het dan voor nut omhet begrip transitievergoeding zo prominent in dit wetsvoor-stel in de etalage te zetten?

Mijn fractie heeft de behoefte om het wetsvoorstel ook ineen wat breder kader te plaatsen. Veel van wat het nieuweontslagrecht regelt, heeft betrekking op het einde van dearbeidsketen, maar vaak is het dan al te laat omdat veelvan de problemen die tot ontslag kunnen leiden, eerder inde keten veroorzaakt worden. Juist daarom is beleid rondduurzame inzetbaarheid en permanente scholing zo cruciaal.De commissie-Bakker, waarvan ik deel mocht uitmaken, lietook zien hoe belangrijk duurzame participatie over degehele loopbaan van werknemers is, en welke preventievekracht daarvan uitgaat. Dat maakt werknemers sterk, ookin mindere tijden. Datzelfde geldt voor de bevordering vanbaan-baanmobiliteit in eerdere fasen van de arbeidscyclus.Ook daar is veel te winnen. Ligt hier niet de werkelijkeopmaat naar een transitionele arbeidsmarkt? Is de ministerdat met mij eens?

Het probleem is nu dat Nederland eigenlijk geen goedeinfrastructuur heeft om krachtdadig te voorzien in duurzameinzetbaarheid, permanente scholing en sectoroverschrij-dende mobiliteit. Levenlang leren is in Nederland bepaaldgeen succes en op internationale rankings bungelen we ereen beetje bij. De WRR heeft hierover in het rapport "Naareen lerende economie" behartigenswaardige opmerkingengemaakt. Kortom, er is een forse discrepantie tussenbeleidsambitie en werkelijkheid. Hoe wil de minister ditprobleem adresseren? Ik weet dat de SER met adviezenkomt, maar de minister heeft hierover ongetwijfeld ookeigen ideeën. Zouden bijvoorbeeld de O&O-fondsen meerin deze richting kunnen worden omgebogen? Dat balletjewerd in het sociaal akkoord reeds opgeworpen.

Arbeidsmarkten kennen winnaars en verliezers. De skillsen competenties van werknemers om het verschil te makenop een competitieve arbeidsmarkt, zijn ongelijk verdeeld.Naar sommige werknemers is veel vraag, naar anderewerknemers weinig. Op sommige arbeidsmarkten is hetarbeidsaanbod ruim, op andere markten krap. Er is daar-naast sprake van insiders, werknemers met een gevestigdepositie, en outsiders, werknemers die maar moeilijk detransitie naar de formele arbeidsmarkt kunnen maken. Dewinnaars en insiders redden zich wel, ook op een flexibelearbeidsmarkt. Dat ligt zelfs in hun naamgeving besloten.Dat is echter beduidend anders voor de verliezers en deoutsiders. Hun arbeidsmarktpositie is broos en staatvoortdurend onder druk. Het valt mijn fractie op dat hetwetsvoorstel weliswaar oog heeft voor deze kwetsbaregroepen, maar toch onvoldoende de mogelijk negatieveeffecten van het nieuwe beleid voor verliezers en outsidersdoordenkt. Het kenmerk van deze kwetsbare groepen vanwerknemers is dat hun arbeidsmarktwaarde relatief geringis. Het gaat vaak om laagopgeleide mensen met beperktevaardigheden. Ze ontberen de bekwaamheden van hogeropgeleide werknemers om hun contract behendig uit teonderhandelen. Ze zijn makkelijk in- en uitwisselbaar, zekerop een ruime arbeidsmarkt. Werkgevers hebben daaromniet de behoefte stevig in deze groep te investeren, bijvoor-beeld wat betreft het upgraden van hun kernvaardigheden.

Waarom zouden ze ook? Het betreft vaak simpele banenaan de onderkant van de arbeidsmarkt.

De kwestie die zich in dit licht aandient, is of werkgeversvoor deze groep wel bereid zijn om hen al na twee tijdelijkecontracten een vast contract aan te bieden, om flex minderflex te maken. De kernredenering van het wetsvoorstel isnu juist dat omdat werkgevers investeren in werknemersmet tijdelijke contracten, ook onder het nieuwe regimesprake zal zijn van een eerdere omzetting naar een vastcontract. De vraag die mijn fractie de minister wil voorhou-den, is of juist het tegendeel niet waarschijnlijker is voordeze groep werknemers. Waarom zouden werkgevers dezeflexwerkers aan de onderkant van de arbeidsmarkt een vastcontract bieden? Er is geen noodzaak voor het terugverdie-nen van investeringen, er is geen sprake van een krappearbeidsmarkt; de keuze is zelfs meer dan ruim. De draaideur-constructie kan hier lang worden volgehouden, maar danmet steeds wisselende cohorten van flexibele werknemers.Waarom, zo vraagt mijn fractie, zal het wetsvoorstel dezewerkgeverslogica doen kantelen? Bestaat niet het gevaardat we, zoals een arbeidsjurist het uitdrukte, personeel gaanrondpompen? Hoe houden we het adagium van een inclu-sieve arbeidsmarkt voor deze kwetsbare groepen overeind?Het gaat hierbij om een wezenlijke kwestie, zo dunkt mijnfractie; een kwestie die ook prioriteit in de evaluatie moetkrijgen.


Als ik collega Ester goed begrijp, signaleert hij ook de zorgdat een vast contract niet zal worden aangeboden, omdater ook over wordt nagedacht hoe dat vaste contract laterzal moeten worden beëindigd, door hetzij opzegging ofontbinding. Deelt hij datgene wat ik net aangaf bij deonderwerpen die ik noemde, de mogelijke verschillendegronden die wellicht niet allemaal optellen tot een voldossier, namelijk dat dit een zorg zou kunnen zijn, dat ditmede bijdraagt aan de terughoudendheid om dat vastecontract aan te bieden en dat daar misschien toch nog evennaar gekeken moet worden?


Ja, maar dat is een andere kwestie. Daar kun je verschillendover denken, zoals de heer Backer ook aangaf. Het is vanuithet perspectief van de werknemer ook niet verkeerd als diegronden vrij helder zijn omschreven. Ook dat is een vormvan bescherming van werknemers. Dat punt miste ik eenklein beetje in het betoog van de heer Backer, als ik dezekwestie aan hem zou mogen teruggeven.


Zijn of haar belang is er natuurlijk ook mee gediend dat hetcontract wordt aangeboden. Je kunt zeggen dat de focusligt op de bescherming bij het eind, maar ik zou dat watpositiever willen zeggen. Het aangeboden worden van eenvast contract is een eerste begin en dat is het belangrijkste.


Zeker, maar mijn aanvliegroute was even een andere, teweten de kwestie van het investeren in werknemers. Dat isde kerngedachte van het wetsvoorstel, maar dat is nu juistniet aan de orde bij de kwetsbare groepen waarover ik hethad.

32-10-7

3 juni 2014


Deze beschouwing over de positie van kwetsbare groepenin de onderste regionen van de arbeidsmarkt roept ook eenmeer algemene vraag op. Ik stel vast dat de memorie vantoelichting nergens een substantiële analyse geeft van hoede nieuwe ketensystematiek van het wetsvoorstel ingrijptop arbeidsmarkten die zich onderscheiden door andereconcurrentieverhoudingen, door verschillende vraag- enaanbodrelaties en door uiteenlopende investeringsbehoef-ten in human capital. Kan die nieuwe systematiek rondcontractvormen wel zo generiek worden ingezet? Kunnenwe wel zonder een meer gedifferentieerd beeld? Denkt uaan de onderwijssector en de behoefte aan invalkrachten.Collega Terpstra adresseerde dit punt ook al even naaraanleiding van onze vragen daarover aan de minister.

Een andere kwestie betreft de positie van gezinnen in decontext van de beoogde aanscherping van het begrip"passende arbeid". Overigens heeft dat tot heel weinigvragen geleid in de voorronde bij dit wetsvoorstel, zo valtmijn fractie op. Het wetsvoorstel regelt dat al na zesmaanden WW alle arbeid als passende arbeid wordt aange-merkt. Dat hakt erin, zeker ook voor gezinnen die wellichtzullen moeten verhuizen. Zo kan zelfs een minieme baande nodige ontwrichting voor gezinnen en huishoudens metzich meebrengen, ook wat kinderen betreft, met ingrijpendegevolgen voor het sociale leven, voor maatschappelijkeparticipatie, voor mantelzorg et cetera. Op mijn eerderevragen hierover kreeg ik als antwoord dat de eventueleimpact op het sociale leven van een verhuizing ook moetworden afgewogen tegen de vaak negatieve impact op hetsociale leven als gevolg van langdurige werkloosheid. Ikverwijs naar bladzijde 72 van de memorie van antwoord.Dit is een redenering waarin twee negatieve effecten verge-leken worden die natuurlijk beide vermeden moeten wor-den. Een onderlinge competitie in leed is hier niet aan deorde. Ik wil de minister dan ook graag vragen of en, zo ja,hoe hij deze potentieel gezinsontwrichtende effecten mee-weegt in zijn oordeel. Welke rol zullen ze spelen in devoorziene Algemene Maatregel van Bestuur rond het stellenvan nadere regels omtrent dat begrip "passende arbeid"?Is hij bereid in de evaluatie van dit wetsonderdeel grondignaar deze effecten te kijken?

Ik kom nu bij het laatste punt van mijn betoog; het zalongetwijfeld vanmiddag ook bij anderen aan de ordekomen. Dat heeft van doen met de uitvoerbaarheid van ditwetsvoorstel; een klassiek beoordelingscriterium in dit huis.Verschillende onderdelen gaan in op verschillendemomenten. De IOAW en de IOW gaan in per 1 januari 2015.De maatregelen rond passende arbeid in de WW, de ZWen de Wet WIA en inkomensverrekening in de WW tredenper 1 juli 2015 in werking. De maatregelen rond bescher-ming van werknemers met een flexibele arbeidsovereen-komst gaan in per 1 juli aanstaande, over minder dan eenmaand dus. Op onderdelen is reparatiewetgeving voorzienen zijn er nog de nodige losse eindjes. De al meermalengenoemde Vereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederlandheeft daar nadrukkelijk op gewezen en aan de bel getrokken.Mijn fractie heeft behoefte aan een heldere uitleg van deminister over de haalbaarheid van het gehele wetgevings-proces en de uitkomsten van een risicoanalyse die hijongetwijfeld heeft gemaakt c.q. heeft laten maken. Welkewaarborgen zijn ingebouwd zodat de niet-synchroneinwerkingtreding naar behoren zal verlopen?

Ik rond af. Mijn fractie ziet de voordelen van dit wetsvoor-stel. Ook wij vinden dat de arbeidsmarkt hervormd moet

worden. Dat mag ook wel. Veel van ons ontslagrecht is netna de oorlog geschreven. De situatie is drastisch veranderden de flexibilisering van de arbeid heeft een hoge vluchtgenomen, met alle voordelen, maar ook alle nadelen vandien. De verhoudingen tussen flexibiliteit en zekerheid die-nen opnieuw gedefinieerd te worden. De mantra "hoe meerflexibiliteit, des te beter" is sleets geworden en maskeertde negatieve effecten ervan. De uitgangspunten van hetwetsvoorstel steunen wij — ik gaf dat aan — maar er zijnook punten van zorg. Ook die heb ik met u gedeeld. Mijnfractie ziet uit naar de antwoorden van de minister.

De heer Thissen (GroenLinks):

Voorzitter. Vrijwel dagelijks worden bij ons door drie post-bezorgers brieven, tijdschriften en andere post in de busgestopt. Die zijn afkomstig van drie verschillende organisa-ties of bedrijven. Dankzij de markt zijn er nu meer aanbie-ders dan de vertrouwde PTT. Het schijnt goedkoper te zijn.Maar voor wie? Ik heb het idee dat de bezorgers het gelagbetalen, omdat hun arbeidsvoorwaarden en salaris sterkversoberd zijn. En ook de consument heeft niet het idee datze goedkopere zegels plakken op de kaart, de brief of welkpoststuk dan ook. Een bouwbedrijf gaat failliet, het vastepersoneel verdwijnt in WW of bijstand of in niets, het bedrijfstart door, het oude personeel kan als zzp'er tegen veelslechtere voorwaarden weer werk krijgen. In de zorg wordenmensen ontslagen en weer aangenomen tegen lagerearbeidsvoorwaarden. We snellen naar Angelsaksischearbeidsvoorwaarden en naar een arbeidsmarkt die stapjevoor stapje op die leest geschoeid gaat worden. In NewYork moeten de meest kwetsbare leden van de beroepsbe-volking twee tot drie baantjes hebben om enigszins zelfstan-dig in eigen levensonderhoud te voorzien.

Is dat waar we naartoe willen? De vraag is: zijn we en vooralde meest kwetsbare leden van de beroepsbevolking, deflexwerkers, de zzp'ers en de werknemers die in de (kortere)WW dreigen te komen, beter af? Wie heeft er nu eigenlijkbaat bij dit wetsvoorstel? Jonge werknemers? Ouderewerknemers? Langdurig werklozen of kortdurig werklozen?Jonge of oudere werklozen? Zelfstandigen? Werkgevers enondernemers? Of de rijksbegroting? Oud-minister Aart Jande Geus sprak ooit zijn zorg uit over de positie van zo'nanderhalf miljoen leden van de beroepsbevolking. Ik leessoms dat het om twee miljoen leden van de beroepsbevol-king gaat. Hij vroeg zich af of ze duurzaam of in elk gevalhet grootste deel van hun arbeidzame leven actief kunnenzijn op de arbeidsmarkt en een eigen inkomen kunnen ver-werven. Onze fractie heeft altijd het verlangen gehad dateen Wet werk en zekerheid in elk geval op deze zorg eenadequaat antwoord zou kunnen geven en bovendien veelmeer zekerheid zou kunnen bieden aan het toenemendaantal flexwerkers en zzp'ers in ons land. Met deze bril ophebben wij dit wetsvoorstel gelezen.

De uitgangspunten van de wet zijn, zo lezen wij, werkzeker-heid in plaats van baanzekerheid. Het commentaar van deRaad van State daarop is: het doel is goed, maar het risicobestaat dat de wet contraproductief werkt. Bovendien isvoor de omslag van baan- naar werkzekerheid een bredereaanpak van de arbeidsmarkt nodig. Daarin voorziet hetwetsvoorstel niet. Wellicht heeft de minister daar nog aan-vullende voorstellen bij. Het tweede doel is verminderingvan de tweedeling tussen vast en flex. Het commentaar vande Raad van State daarop is: omdat de regels rondom vaste

32-10-8

3 juni 2014


contracten slechts beperkt worden versoepeld, is het nietuitgesloten dat de positie van flexwerkers, met name dooraanscherping van de ketenbepaling, juist slechter wordt.Bovendien — dat is voor de fractie van GroenLinks een heelbelangrijk punt — behandelen we over een aantal wekenin deze Kamer naar alle waarschijnlijkheid de wijzigingenvan de WWB en de Invoeringswet Participatiewet, ooit deWet werken naar vermogen genoemd. Waar is de samen-hang? Het doel, het arbeidsrecht aan te passen aan veran-derende arbeidsverhoudingen in de samenleving en hetstreven, een nieuw evenwicht tussen flexibiliteit en zeker-heid op de arbeidsmarkt te bereiken, waarbij de tweedelingop de arbeidsmarkt tussen mensen met een vaste baan enflexwerkers wordt verminderd en het realiseren van eenomslag van baanzekerheid naar werkzekerheid als uitgangs-punt van arbeidsmarktbeleid, zijn nodig en lovenswaardig.Alleen gaan de bij dit doel en dit streven bedachte maatre-gelen dat doel en streven niet realiseren, vrezen wij.

Op 29 november 2013 heeft de Raad van State advies uitge-bracht over het wetsvoorstel Werk en zekerheid. De doel-stellingen van de wet worden volgens de Raad van Statevan State niet gehaald. De Raad van State merkt op dat devoorstellen die betrekking hebben op de ketenbepaling "depositie van werknemers (flexwerkers) niet zullen verbeteren,maar juist kunnen verslechteren". Hij vervolgt: "Op onder-delen, met name de aanscherping van de ketenbepaling,lijken de maatregelen zelfs contraproductief te kunnen zijnvoor het functioneren van de arbeidsmarkt en de tweedelingop de arbeidsmarkt te kunnen versterken. Voor een effec-tieve bijdrage aan de terecht beoogde omslag van baan-naar werkzekerheid is substantieel meer nodig dan wat ditwetsvoorstel biedt." De Raad van State waarschuwt datdoor kortere arbeidsrelaties de investeringen in bijscholingzullen afnemen en dat de arbeidsmarkt minder efficiënt zalfunctioneren. Het kabinet motiveert daarnaast onvoldoendewaarom flexwerkers vaker en eerder in vaste dienst zullenworden genomen. Ten slotte concludeert de Raad van Statedat de volgorde van de wetten onjuist is: men zou eerst deontslagregels aanpakken en later de positie van flexwerkersverbeteren.

Het kabinet is in zijn reactie op de Raad van State amperingegaan op de meerderheid van deze punten. De EersteKamer moet de minister hierop aanspreken. De Raad vanState stelt dat het wetsvoorstel te weinig substantie heeftom de beoogde omslag te bewerkstelligen; het bevat zelfscontraproductieve elementen. En een bredere aanpak ont-breekt. Er is nergens een relatie met bijvoorbeeld de Parti-cipatiewet, terwijl deze twee wetten toch communicerendevaten zijn of zouden moeten zijn. Ontslagrecht wordt oponderdelen juist complexer en soms duurder. De positievan flexwerkers kan door dit wetsvoorstel verslechteren —door aanscherping van de ketenbepaling en minderbereidheid van werkgevers om ze in dienst te nemen, danwel door het bedenken van alternatieve, nog slechtereconstructies — en werkgelegenheidseffecten kunnen doorbovenwettelijke cao-afspraken teniet worden gedaan. Danis er de kritiek van de arbeidsrechtadvocaten. Al hun vragenhebben wij de minister gesteld. En er is kritiek van het CPB.Tot nu heeft de minister alle kritiek, wat ons betreft nietovertuigend en zonder onderbouwing, afgewezen.

Je vraagt je af wat een sociaaldemocratische ministerbeoogt met dit pakket maatregelen, in relatie tot genoemddoel en streven. De vlag dekt hier duidelijk de lading niet.Wat is het eigenlijke doel van de lading? Want de vlag, de

mooie woorden, is niet wat mensen die werken of die werkbieden of die graag willen werken of die graag nieuw werkwillen bieden, gaan merken van deze wet. Het zijn demaatregelen die we tegen het licht moeten houden en dievolgens ampele bestudering van de Raad van State hooguitna aanpassing van het wetsvoorstel aan de opmerkingenvan de Afdeling advisering een eerste stap in de goederichting zijn.

Wat beoogt een minister als hij zonder onderbouwingdeskundige kritiek op het wetsvoorstel zonder weerwoordnaast zich neerlegt? Betekent dit dat koste wat koste — endie kosten slaan dan neer op burgers, werknemers, onder-nemers, werkzoekenden — de boel erdoorheen moet? Ishet uitvoeren van een regeerakkoord en een sociaal akkoordleidend boven deugdelijke en doelmatige wetgeving? Kanen wil de minister deze Kamer en daarmee al die mensendie mee hebben gedacht over dit wetsvoorstel en al diemensen die op enig moment in hun leven de gevolgen vandeze wet aan den lijve gaan ondervinden, uitleggen watzijn werkelijke streven is door alle aangereikte kritiek terverbetering van de maatregelen terzijde te schuiven?

De oudere werknemer zal in de toekomst meer specialeaandacht vragen, omdat de beschreven dynamiek de kennisen vaardigheden van mensen sneller kan doen verouderen,met een grotere werkloosheidsdreiging als gevolg. Dezewordt groter, omdat vanwege de vergrijzing de uittreedrou-tes steeds verder afgeknepen moeten worden en mensenlater met pensioen kunnen gaan. Dat onderschrijven wijoverigens van harte. Veel aandacht zal nodig zijn om men-sen tot hun verhoogde pensioenleeftijd productief en eco-nomisch rendabel te laten participeren. Dit vereist zowelaanpassingen aan de kwaliteiten van de mens door re-integratieactiviteiten, waaronder bijscholing, employabilityen investeringen, alsook aanpassingen aan de banen, doorherinrichting van functies. Dit laatste kan betekenen dat dearbeidsproductiviteit bij sommige nieuwe functies lager zalzijn, zodat ook loonaanpassingen nodig zijn. Ofteweldemotie, wat op zich een algemeen geaccepteerd verschijn-sel moet worden.

Veelal zijn oplossingen voor het probleem gezocht in aan-scherping van de toetredingsvoorwaarden voor de socialeverzekeringsregelingen en meer financiële prikkels. Hierdoorwordt echter wellicht een financieel, maar geen maatschap-pelijk probleem opgelost. De persoon in kwestie wordt erniet kansrijker of gezonder van. Er komen niet meer banenvoor de oudere werkloze door. Naast de financiële houd-baarheid staat, na de decennialange versoberingen, ook demaatschappelijke houdbaarheid ervan onder druk. Zet deWW-gelden meer in om werkgevers te faciliteren om func-ties aan te passen naar het kwaliteitsniveau van deze ouderewerklozen en om werklozen een overgangsperiode te gevenom te wennen aan een lager salaris. Dat draagt ertoe bijdat het arbeidsmarkten sociale zekerheidsbeleid niet gezienmoet worden als een kostenpost, maar als smeerolie in envoor een dynamische economie en arbeidsmarkt.

Naar aanleiding van de concrete wettekst, de reactie vanhet kabinet in de uitvoerige memorie van antwoord en hetadvies van de Raad van State nam de fractie van GroenLinksin de Tweede Kamer — en naar alle waarschijnlijkheid ookde GroenLinksfractie in deze Kamer — een helder standpuntin over de wijziging van de ketenbepaling, die honderddui-zenden werkenden zal raken. Het percentage jonge werkne-mers met een tijdelijk contract is hoog en stijgende. De

32-10-9

3 juni 2014


oplossingen die het voorstel inzake de Wet werk en zeker-heid moet bieden, zullen dan ook vooral moeten geldenvoor jonge werknemers. Er is voor hen steeds meer sprakevan een duale arbeidsmarkt: of je bent insider met een vastcontract, of je bent outsider met af en toe een flexibel con-tract, naast de zzp'ers. Het mantra dat vast minder vast enflex minder flex moet worden, is vooral bedoeld om dezeoutsiders te ondersteunen. Uitgangspunt hierbij is datwerkzekerheid boven baanzekerheid moet gaan. Dit isbelangrijk in een tijd van stijgende jeugdwerkloosheid. Onzezorg is dat de aanscherping van de ketenbepaling naar driecontracten in twee jaar, met een tussenpoos van zesmaanden, er op de huidige arbeidsmarkt niet toe zal leidendat werkgevers meer vaste contracten bieden als eersteenzijdig de flexibele contracten worden aangepakt. Graagontvang ik op dit punt een reactie van de minister.

De Vereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland, deVAAN, schrijft in haar brief van gisteren, 2 juni 2014, dat zijuit de nota naar aanleiding van het verslag van 27 meijongstleden afleidt dat de regering een alternatief voorstelvan deskundigen uit wetenschap en praktijk op prijs stelt.De VAAN doet alsnog een concreet voorstel tot aanpassingvan het wetsvoorstel. Is de minister bereid dit initiatief tehonoreren? Zo ja, gebeurt dit dan via een apart later in tevoegen wetsvoorstel of via een novelle?

De GroenLinksfractie in de Tweede Kamer heeft uiteindelijkvoor de wet gestemd, omdat wij het tegengaan van mis-bruik van flexwerkers en de hervorming van het ontslag-recht kunnen steunen. GroenLinks stelt al jaren, medegebaseerd op de twee Baliemanifesten, hervormingen voor.Voor ons gaan die echter wel gepaard met een participatie-contract met een inkomen, het omzetten van de ontslagver-goeding in een scholingsbudget dat de werkgever moetinzetten voor zijn werknemers, en een substantiële verlagingvan de kosten op arbeid. Die waarborgen ontbreken hier.In dit verband wijs ik op een heel raar voorbeeld dat onsgisteren ter ore kwam van iemand die naast zijn baanjarenlang vrijwilligerswerk deed in de sociaal-culturele hoek.Betrokkene is zijn baan kwijtgeraakt en nu verbiedt het UWVhem om vrijwilligerswerk te doen. Dat is toch raar, gelet ophet feit dat wij mensen stimuleren om vanuit hun uitkeringweer aan de slag te komen. Via vrijwilligerswerk blijft menwel maatschappelijk actief. Graag ontvangen wij op dit punteen reactie van de minister, want wij snappen niet goeddat dit wellicht de nieuwe policy van het UWV is.

In de Tweede Kamer hebben wij met een stemverklaringtegen de ketenbepaling gestemd. Ten eerste zijn wij bangdat de wijzigingen er alleen maar toe leiden dat mensensneller op straat staan in plaats van een vast contract aan-geboden te krijgen. Ten tweede vinden wij dat ook mensenmet een tijdelijk contract recht moeten hebben op eentransitiebudget — het sparen voor ontslagvergoeding —omdat juist deze groep relatief veel inkomens- en baanon-zekerheid heeft.

De aanpassing van de WW is wat lastig. Daar zijn wij inprincipe voor, maar alleen als er ook echt geïnvesteerdwordt in werk. In ons GroenLinks-programma combineerdenwij deze maatregel altijd met miljarden lastenverlichtingop arbeid en miljardeninvesteringen in werkgelegenheiddie leiden tot banen. Het kabinet laat dit na en voert dewijziging enkel in als kortzichtige bezuinigingsmaatregel.Of moeten wij dit anders zien? Het kabinet stelt voor omop basis van het sociaal akkoord de WW-periode te beper-

ken tot 24 maanden. Dat scheelt natuurlijk behoorlijk metde huidige duur van de WW.

Het is op de huidige arbeidsmarkt echt niet denkbeeldigdat mensen, zeker oudere ex-werknemers, geen nieuwebaan vinden binnen twee jaar. Dan krijgen zij te maken metde bijstand — als zij tenminste geen verdienende partnerhebben, want anders krijgen zij geen bijstand — waardoorzij wellicht hun huis moeten verkopen of te maken krijgenmet soortgelijke ellende. Wie schiet daar nu iets mee op?Meer prikkels hebben we nu echt niet nodig, wel werk.

Wellicht zou het kabinet kunnen overwegen de hoogte ende duur van de WW te variëren, afhankelijk van de afstanddie mensen tot de arbeidsmarkt hebben. Afhankelijk vandie afstand zou een scholings- of re-integratiebudget gerichtkunnen worden ingezet.

GroenLinks bepleit een versoepeling van het ontslagrechtom de arbeidsmarkt flexibeler te maken en ook de outsidersbetere kansen te geven. Zoals bekend pleit GroenLinks hieral jaren voor. Ik ben dan ook blij dat partijen als de PvdAen de vakbonden, die ons in die jaren wegzetten als departij die het ontslagrecht wilde versoepelen, eindelijk inziendat het geen versoepeling betreft, maar juist een verbeteringvan het ontslagrecht. Het gaat om een eerlijker ontslagroute,die voor iedereen gelijk is.

Onderdeel van de aanpassing van het ontslagrecht is hetopnemen van een transitievergoeding. Die geldt voor allewerknemers, ongeacht contractvorm, zo staat in dememorie van toelichting. Zij moeten dan wel langer dantwee jaar in dienst zijn. Kan de minister bevestigen dat diterop neerkomt dat flexwerkers de facto helemaal geentransitievergoeding zullen krijgen? De nu vormgegevenketenbepaling in de wet zal er immers toe leiden dat zij natwee jaar op straat komen te staan zonder transitievergoe-ding. Graag ontvangen wij een reactie op dit punt.

Als ouderen gemakkelijker ontslagen kunnen worden, ver-groot dat de behoefte aan re-integratieondersteuning enhet zoeken naar nieuwe kansen voor hen. Bied daarom, ookvanuit de gemeenschap, royale maar ook effectieve re-integratieondersteuning en -activiteiten die bijdragen aande upgrading van de beroepsbevolking en gericht zijn ophet werken bij reguliere ondernemers. Daarbij moetenwerkervaringsplaatsen en opstartbanen voor beginnelingenen herstartbanen voor herintreders een belangrijke rolspelen. Stimuleer werkgevers tot meer heren bijscholings-activiteiten voor hun werknemers. Nog altijd werken men-sen met fulltime werk in loondienst ongeveer een dag perweek voor hun pensioen en slechts twee dagen per jaarvoor hun employability. Dat moet echt anders. Voer premie-differentiatie WW in voor werkgevers, afhankelijk van ont-slagfrequenties. Gebruik ook andere financiële en niet-financiële stimulansen voor werkgevers om functies voorminder kansrijken in te richten. Laat de lonen in overeen-stemming zijn met de arbeidsproductiviteit. In dat kadermoet een door een onafhankelijke toetser goedgekeurdeloondispensatie onder het wettelijk minimumloon mogelijkzijn voor werkgevers, waarbij uit de sociale zekerheid eenaanvulling tot een aanvaardbaar minimum kan wordengegeven, de WW-re-integratieloonsuppletie. Laat re-integre-rende werklozen gedurende de periode waarin zij WW-rechten hebben werkervaring opdoen op een herintredings-plaats. Gedurende die periode ontvangen zij een met hunarbeidsproductiviteit overeenkomende toelage, de WW-re-

32-10-10

3 juni 2014


integratieloonsuppletie, uit de sociale zekerheid tot bijvoor-beeld maximaal 75% van hun oude loon. Een deel van dewet treedt al per 1 juli in werking, andere delen op 1 januari2015 en weer andere delen op 1 juli 2015. Wat is het pro-bleem om het gedeelte van de wet dat nu per 1 juli in wer-king treedt, per 1 januari 2015 te laten ingaan?

Wij hebben ons afgevraagd waarom wij voor dit wetsvoor-stel zouden moeten stemmen. Levert het meer banen op?Maakt het de positie van de outsiders of kansarmen sterker?Als wij deze vragen niet met ja kunnen beantwoorden, lijkter geen reden te zijn om voor het wetsvoorstel te stemmen.De regering gaat uit van wensdenken en heel veel aanna-mes die zij niet hard kan maken. Al jaren geleden hebbenwe de arbeidsmarkt flexibeler gemaakt vanuit de aannamedat werkgevers mensen daardoor sneller zouden aannemen.Is dat gebeurd? Zijn daar evaluaties van? Ik denk niet dathet zo gewerkt heeft en als dat wel zo is, wil dat niet zeggendat nog een keer tijdelijk verlengen hetzelfde effect zalhebben. De regering kiest naar onze mening voor veel meeronzekerheden, terwijl daar niet de zekerheid tegenover staatdat de maatregelen ook gaat werken. Ook de VAANbetwijfelt dat sterk. Daarom pleiten wij ervoor dat deminister heel goed het alternatief van de VAAN bekijkt. Wehouden een motie achter de hand, die wij zo nodig zullenindienen.

In de Trouw die vanmorgen op de deurmat viel, zegt deTilburgse econoom en hoogleraar Ton Wilthagen dat deWet werk en zekerheid gebaseerd is op een soort wensden-ken dat zijn oorsprong vindt in het sociaal akkoord. Vastblijft vast, flexibel wordt iets minder flexibel. De wet is goedbedoeld, maar werkt contraproductief, zegt hij. Grapper-haus, hoogleraar arbeidsrecht in Maastricht, vindt de wetzelfs een enorme gemiste kans, die de arbeidsmarkt zekerniet zal veranderen. Hij verwijst ook naar het CPB en deRaad van State, die het kabinet er al op hebben gewezendat deze wet niet de voordelen zal brengen die het kabineten de minister willen bereiken.

Guus Heerma van Vos, hoogleraar sociaal recht in Leiden,stelt dat de komende jaren de werkgelegenheid veel snellerdan vroeger in sommige sectoren daalt en in andere groeit.Daarom is het volgens hem belangrijk dat werknemersminder waarde gaan hechten aan een vaste baan en meervertrouwd zullen moeten raken met het idee dat zij vanwerkgever wisselen en ook van sector. Wij spreken daarbijde hoop uit dat ook banken daarop inspelen en veel minderrigide regels hanteren, bijvoorbeeld de voorwaarde van hethebben van vast werk voor het verschaffen van een hypo-theek. Of de dynamiek op de arbeidsmarkt met dit wetsvoor-stel wordt gerealiseerd, betwijfelt mijn fractie zeer. Deinsiders met vast werk, duurzaam actief op de arbeidsmarkt,zullen vast en zeker op de arbeidsmarkt blijven. Flex zal nogmeer flex worden, mensen zullen tussen twee flexbanenmogelijk langer verstoken zijn van werk bij hetzelfde bedrijf,verstoken van inkomen, en voor de meest kwetsbare ledenvan de beroepsbevolking biedt deze wet niets, helemaalniets. Dat moet dan van de Participatiewet komen. Waar isde samenhang? Met deze wet verleidt de minister werkge-vers niet om meer banen te creëren en om meer mensenin dienst te nemen. We houden dus ons hart vast voor debelofte om 125.000 banen in het vooruitzicht te stellen vanmensen met een beperking. Werknemers, werkzoekendenen de meest kwetsbare leden van de beroepsbevolking zijnnog te veel de dupe. Overtuig ons van het tegendeel,minister.

De heer Elzinga (SP):

Voorzitter. Vandaag bespreken we met de minister vanSociale Zaken en Werkgelegenheid een wetsvoorstel datgemengde reacties bij de SP-fractie losmaakt. Dit zal deminister niet verbazen. En overigens is dit niet alleen hetgeval bij mijn fractie, maar ook bij de fractie van de Partijvoor de Dieren, namens welke ik vandaag in dit debat ookspreek.

We hebben er kennis van genomen dat de minister ditwetsvoorstel in de Tweede Kamer met trots heeft bespro-ken. Ik vermoed dat hij er nu nog even trots op is. Hij istrots op het draagvlak: steun van de sociale partners, eenpositief advies van de Raad van State en een ruime politiekemeerderheid dankzij een begrotingsakkoord met enkeleoppositiepartijen. Op dat draagvlak kom ik dadelijk terug.Hij was ook trots op de naam van het wetsvoorstel. Diepaste namelijk precies, zei hij. De vlag dekt de lading zogoed, aldus de minister in de Tweede Kamer. De titel vande wet is ook mooi. Het voorstel wordt kortheidshalveaangeduid met "Wet werk en zekerheid". Zou het nietprachtig zijn als deze wet werk en zekerheid bood? Dat doelonderschrijft onze fractie graag. Zij helpt het ook graag terealiseren.

In de titel en voor het kabinet komt werk voorop, zo lichttede minister toe. Ook mijn fractie vindt werk voor mensenvan groot belang, zeker als dat werk ook voldoende veilig-heid en zekerheid kan bieden, zekerheid in termen vanrechtszekerheid en inkomenszekerheid. De term zekerheidrefereert volgens de minister "aan de zekerheid van eenvast contract, dat het ijkpunt op de arbeidsmarkt moet blij-ven, en ook aan de WW, die er is en moet blijven voormensen die ongewild hun werk verliezen". Ook die tweeuitgangspunten deelt de SP van harte, maar de beoordelingvan voorliggende wetsvoorstel valt op deze punten voorde leden van mijn fractie minder positief uit, vandaar degemengde gevoelens en niet de trots die de minister voelt.

Voordat ik inga op het doel en de instrumenten die op grondvan dit wetsvoorstel zullen worden ingezet, kom ik terugop het geprezen draagvlak voor dit wetsvoorstel. Een vande primaire doelen van dit wetsvoorstel, het verminderenvan de tweedeling op de arbeidsmarkt tussen mensen meteen vaste baan enerzijds en flexwerkers anderzijds, kaninderdaad op brede steun rekenen, ook onder de achterbanvan de SP. Het versterken van de positie van flexwerkerswas dan ook onderwerp van een eerder initiatiefwetsvoor-stel dat door inspanningen van de SP, de PvdA en de FNVruim voor dit kabinet het licht zag. Het verheugt ons danook dat verschillende onderdelen van dit initiatiefwetsvoor-stel in het voorliggende wetsvoorstel zijn terug te vinden.Deze voorstellen zijn extra urgent, nu uit recent onderzoekvan TNO is gebleken dat werkgevers massaal en in bijnaalle sectoren verwachten de komende jaren nog meerflexconstructies te zullen gebruiken, waardoor in 2020 naarverwachting 30% van de werknemers het zal moeten stellenzonder vast contract, terwijl dat volgens de minister hetijkpunt moet blijven op de arbeidsmarkt. Kent de ministerdit recente onderzoek? Is hij bereid, zo nodig, nieuwe stap-pen te onderzoeken om dit ijkpunt voor meer in plaats vanvoor minder mensen haalbaar te maken?

Voorstellen om de rechtspositie van flexwerkers te verster-ken zijn eerder in het sociaal akkoord met sociale partners

32-10-11

3 juni 2014


terechtgekomen. Deze voorstellen zijn daarbij in een pakketgekomen met een aanpassing van het ontslagrecht enandere voorstellen. Voor de goede orde: niet alles in datpakket had de steun van de SP, maar het pakket als geheelhadden wij kunnen steunen. Die steun heeft de SP ookmeermaals aangeboden. Dan had het sociaal akkoordonverkort en met inderdaad een maatschappelijk en eenruim politiek draagvlak uitgevoerd kunnen worden. Hetkabinet koos er echter voor om met andere partijen eenbegrotingsakkoord te sluiten, waarbij naast de afsprakenuit het sociaal akkoord nog eens 6 miljard aan extra bezui-nigingen in de maatregelen waren vervat. Daarmee heeftdit kabinet het maatschappelijke draagvlak waar dezeminister zo hard voor heeft gevochten, goeddeels verspeeld.Ja, er is nu dankzij het begrotingsakkoord ook in de EersteKamer een meerderheid, maar dat sociaal akkoord is forsgeweld aangedaan. De extra bezuinigingen en aanvullendemaatregelen hadden en hebben geen steun van de vakbe-weging en ook niet van de werkgevers. De versnelling vande afspraken uit het sociaal akkoord werd en wordt even-eens als niet reëel gezien. De extra bezuinigingen werdendoor de voorzitter van de FNV als "spelen met vuur" aange-duid en de aanpassing van het sociaal akkoord door hetledenparlement van de FNV als "onbehoorlijk" ervaren. Hetgevoel geschoffeerd te zijn werd nog eens versterkt toenhet naar voren halen van de verbetering van de rechtsposi-tie van flexwerkers deels werd teruggedraaid. Tot zover hetmaatschappelijke draagvlak.

Is de minister op dat draagvlak bij nader inzien nog steedszo trots? Moet hij niet erkennen dat hij uit de polder meersteun had kunnen hebben en houden als hij voor eenmeerderheid in de Eerste Kamer bij ons had aangeklopt inplaats van bij partijen die nog meer wilden bezuinigingen?Op deze extra bezuinigingen zaten werknemersorganisatiesnoch werkgevers te wachten, omdat het pakket de economiealleen maar verder zou schaden.

Het door de minister gewaardeerde positieve oordeel vande Raad van State betrek ik bij de verdere, inhoudelijkebespreking van het wetsvoorstel. Dit wetsvoorstel heeft totdoel, het arbeidsrecht aan te passen aan veranderendearbeidsverhoudingen in de samenleving. Het kabinet streeftdaarbij naar een nieuw evenwicht tussen flexibiliteit enzekerheid op de arbeidsmarkt. Het voorstel bevat in datverband maatregelen op drie terreinen, waarop ik naderzal ingaan. Daarbij leg ik de maatregelen langs de meetlat.Positief op de meetlat is al wat bijdraagt aan meer werk enmeer zekerheid, zoals de minister heeft benoemd: een vastcontract en WW voor wie ongewild het werk verliest.

De drie terreinen zijn stroomlijning van de regels voor ont-slag en aanpassing van ontslagvergoeding, verbeteringvan de rechtspositie van flexwerkers door een aantalmaatregelen die het oneigenlijke en langdurige gebruik vanflexibele arbeidsrelaties moeten ontmoedigen, en aanpas-sing van de werkloosheidsregelingen. Als het vaste contracthet ijkpunt is en dient te blijven, dan is dat omdat mensenaan hun baan bepaalde zekerheden moeten kunnen ontle-nen. In een maatschappij waarin werk en zekerheidbelangrijk gevonden worden, hoort geen rondpompen vandraaideurpersoneel. Een fatsoenlijke ontslagbeschermingheeft in een beschaafde maatschappij daarom een belang-rijke plaats. Mijn fractie is er dan ook tevreden over dat bijde stroomlijning de ontslagtoets blijft, dat de rechten vanwerknemers rondom ontslag zijn versterkt, dat bij debeoordeling van ontslag ook naar mogelijkheden van her-

plaatsing of overplaatsing wordt gekeken en dat hogerberoep mogelijk is. Daartegenover staat in veel gevalleneen vrij forse verlaging van de ontslagvergoeding, die aande contractzekerheid afbreuk doet, maar de kansen op eennieuwe baan doet toenemen. Voor de werknemers en zekerde oudere werknemers die toch ontslagen worden en nietsnel een nieuwe baan vinden, bijvoorbeeld omdat dezebanen tijdens een crisis nu eenmaal niet voor het oprapenliggen, zorgt deze aanpassing wel voor beduidend minderinkomenszekerheid na ontslag. Ik neem aan dat de ministerdat niet zal tegenspreken.

De verbetering van de rechtspositie van flexwerkers juichtmijn fractie toe, zoals gezegd, maar helaas heeft het kabinetenkele punten uit eerder genoemd initiatiefwetsvoorstelvan mijn partijgenoot Ulenbelt niet overgenomen, waardoorde versterking van de rechtspositie in de praktijk somstegenvalt. De werkgever betaalt door dit halve voorstel nietextra voor de gewenste flexibiliteit, maar juist minder.Eerdergenoemd initiatiefwetsvoorstel regelde voor tijdelijkecontracten met een duur van minder dan twee jaar ook eenontslagvergoeding. Bovendien zou bij veel gebruik vankortdurende contracten de WW-premie oplopen. In onder-havig wetsvoorstel houdt de werkgever financieel voordeelvan kortdurende contracten boven op de voor hem gunstigeflexibiliteit. Waarom heeft het kabinet er niet voor gekozenom voor werkgevers voordelige flexibele arbeidsinzet tevoorzien van een financieel prijskaartje? Dat is toch op elkeandere markt ook gebruikelijk? Flexibele vliegtickets, verze-keringen, abonnementen: er hangt altijd een hoger prijs-kaartje aan. En hebben werknemers met kortdurende con-tracten niet juist meer behoefte aan een transitievergoeding,zoals de minister de ontslagvergoeding voortaan wil noe-men? Deze transitievergoeding is immers bedoeld alscompensatie voor ontslag en om de overgang naar nieuwwerk te vergemakkelijken. Met kortere contracten moet jeimmers eerder en vaker de overgang naar nieuw werkmaken. Graag hoor ik de reactie van de minister op dit punt.

Bij het onderhavige wetsvoorstel vrezen velen dat de for-mele versterking van de rechtspositie van flexwerkers ervaak toe zal leiden dat flexwerkers juist nog eerder vervan-gen zullen worden door nieuwe flexwerkers en de flexwer-ker de facto met minder baan- of werkzekerheid wordtopgezadeld. Het door de minister geprezen positieve adviesvan de Raad van State stelt: "Bij sommige onderdelenbestaat het risico dat deze in de huidige arbeidsmarkt con-traproductief zullen werken. Daarbij merkt de Afdeling inhet bijzonder op dat een aantal onderdelen de positie vanwerknemers (flexwerkers) niet zullen verbeteren, maar juistkunnen verslechteren".

Het door de Raad van State gesignaleerde risico lijktbevestigd te worden door het al eerder genoemde onder-zoek van TNO. De door de onderzoekers ondervraagdebedrijven zeggen unaniem dat ze niet verwachten dat deWet werk en zekerheid het gewenste effect heeft wat betreftmeer zekerheid voor mensen met een flexibel contract.Hooguit verkort het wetsvoorstel het gebruik van tijdelijkecontracten die als verlengde proeftijd worden ingezet. Deandere tijdelijke contracten zullen eerder worden beëindigd.Wat opvalt, is de creativiteit van werkgevers om de maatre-gelen te ontlopen, aldus de onderzoekers. Hierbij geeft menaan dat dit niet vanuit "slecht werkgeverschap" is, maar datzij zich hiertoe gedwongen voelen door de slechte econo-mische situatie. Op dit deel van het TNO-onderzoek hoorik graag een uitvoerige reactie van de minister.

32-10-12

3 juni 2014


Op dit onderdeel lijkt het wetsvoorstel dus maar deels meerzekerheid te bieden, maar tegelijkertijd ook de facto baan-en werkzekerheid te onthouden. Voor de flexwerkers wordtook de zekerheid die de WW biedt — nogmaals, die er inde woorden van de minister "moet blijven voor mensen dieongewild hun werk verliezen" — dus van nog groter belang.Daarover lopen de opvattingen van de regering en de SP-fractie het meest uiteen. Als de huidige crisis iets laat zien,is het wel dat het soms langer dan twee jaar kan durenvoordat de arbeidsmarktomstandigheden zich weer verbe-teren. Een goed niveau van sociale zekerheid, inclusiefinkomensbescherming voor mensen die buiten hun schuldtijdelijk geen werk kunnen vinden, is in de ogen van mijnpartij een kwestie van beschaving.

De door het voorliggende wetsvoorstel voorgesteldebezuiniging op de WW is de volgende aanslag op het niveauvan werknemersverzekeringen in Nederland. De bovenmi-nimale uitkeringen staan sinds de jaren tachtig in hetschootsveld van achtereenvolgende regeringen, die hunvisie steeds meer hebben gewijzigd van steun aan eenEuropees sociaal model welvaartsstaat naar steun voor eenmeer Angelsaksisch gemodelleerde nachtwakersstaat,waarin iemand die niet werkt armoede zal lijden. Eigenschuld, dikke bult, is in toenemende mate het motto.

De WW moet activerender worden, heet het dan, maar datbetekent niets anders dan dat de uitkering korter en lagerwordt, opdat de financiële omstandigheden iemand sneldwingen om willekeurig welk werk tegen willekeurig welkekleine vergoeding te accepteren om het hoofd boven waterte houden. Als dat werk er dan niet is omdat de economi-sche omstandigheden er niet naar zijn — zoals de werkge-vers wel zien — heb je als werkloze gewoon pech. Dan laatook deze regering je weer wat meer en weer wat eerderaan je lot over. Over een paar weken spreken we hier in datkader over verdere ontmenselijking van de Wwb, waar dewerknemers over wie we het vandaag hebben eerder inzullen belanden.

Overigens moet mijn fractie daarnaast constateren dat erin herformuleringen van de wetsteksten nog erg veelonvolkomenheden zitten, waarop veel commentaar isgekomen en waarover ook al veel vandaag is gesproken.Deze nopen de regering nu al tot aanzienlijke reparatiewet-geving. Of die voldoende zal zijn om geen juridische lacuneste laten ontstaan zal nog moeten blijken, want de discussieover de gewenste aanpassingen gaat nog voort. Is het ver-standig om ondertussen met het voorstel verder te gaanen alle wijzigingen slechts als redactioneel aan te merken?Daar is mijn fractie nog lang niet van overtuigd. Het lijktvooralsnog verstandiger in elk geval op uitstel aan te sturen,maar het oordeel hierover zal wellicht aan het eind van ditdebat geveld kunnen worden.

Een meer principieel bezwaar heeft mijn fractie tegen desamenvoeging van de verschillende onderdelen van dezewet. Waarom heeft het kabinet ervoor gekozen om tweezaken in één enkele wet te regelen die niet bij elkaar horen,dat wil zeggen een betere bescherming van flexwerkers —zeker in tijden van economische crisis van groot belang —en verkorting van de WW? De laatste is een maatregel diejuist in tijden van hoge werkloosheid asociaal uitpakt. Hetis een slechte zaak om die twee kwesties in deze ene wette koppelen. Het is een politieke keuze om zoet en zuur bij-een te doen, en die keuze is niet de onze. Het maakt dezewet daarmee ook echt problematisch voor ons. De ene helft

is goeddeels gebaseerd op een eerder initiatiefwetsvoorstelvan ons en de PvdA, ondersteund door de FNV, en deandere helft is de verwerkelijking van een lang gekoesterdewens van VVD en D66, waartegen wij ons, samen met devakbond en in het verleden de PvdA, steeds verzet hebben.

Waarom heeft het kabinet het niet aangedurfd om elkemaatregel in een aparte wet te regelen en daarvoor meer-derheden te zoeken? De eerste wet had dan op onze steunkunnen rekenen. Nu wordt ons het vrijwel onmogelijkegevraagd.

Op het onderdeel afnemen van WW-rechten staat het oor-deel van de SP-fractie wel vast, op de onderdelen flex- enontslagrecht kijkt mijn fractie uit naar de antwoorden vande minister.

Mevrouw Sent (PvdA):

Voorzitter. Terwijl de economie langzaamaan lijkt op tekrabbelen uit een diep dal, blijft de werkloosheid toenemen.In april kwamen er volgens het Centraal Bureau voor deStatistiek 3.000 werklozen bij. Daarmee kwam de totalewerkloosheid die maand uit op 687.000 mensen oftewel8,7% van de beroepsbevolking. Tegelijkertijd valt er gejuichte beluisteren, omdat de werkloosheid minder snel oploopt.Wat deze cijfers evenwel verdoezelen, is de zorgwekkendetweedeling op de arbeidsmarkt.

Ruim tien jaar geleden had 10% van de beroepsbevolkingvan ruim 7 miljoen mensen laagbetaald werk, dat wil zeggenminder dan €10 bruto per uur. In 2008 was dat opgelopentot 18%, oftewel 1,4 miljoen werknemers. In het Armoede-signalement 2013 van het CBS en het SCP valt te lezen dater in 2012 op basis van het niet-veel-maar-toereikend crite-rium 348.000 werkende armen waren. Deze groep bestaatgrotendeels uit flexwerkers en zelfstandigen zonder perso-neel.

Blijkens onderzoek van het CBS is in tien jaar het aandeelflexwerkers met bijna de helft toegenomen. Inmiddels isbijna een op de vijf werknemers een flexwerker. De verder-gaande flexibilisering blijkt ook uit de stijging van het aan-deel zelfstandigen zonder personeel — zzp'ers — dat indeze periode toenam van 7% naar 10%.

Mensen met een flexibele arbeidsrelatie stromen vaker uitnaar werkloosheid of inactiviteit dan mensen met een vastearbeidsrelatie, zoals te leren valt uit onderzoek van het CBSen TNO. Vooral jongeren en laag- en middelbaar opgeleidendie hun baan verliezen, hebben vaak een flexibele arbeids-relatie. Na een periode van werkloosheid of inactiviteit gaanzij vaak weer in een flexibel dienstverband aan de slag.Ouderen en hoogopgeleiden gaan juist vaak als zzp'erwerken. Werknemers met een flexibele arbeidsrelatie heb-ben minder leer- en ontwikkelmogelijkheden op het werkdan werknemers met een vaste arbeidsrelatie. Bovendienzijn ze vaker werkzaam in functies met een grote baanonze-kerheid en lage kwaliteit van arbeid. Hierdoor lopen zij meerrisico's ten aanzien van hun gezondheid, welzijn en inzet-baarheid dan werknemers met een vaste arbeidsrelatie.Kortom, de afgelopen decennia is het verschil tussen flexi-bele en vaste arbeid te groot geworden.

Een groeiende groep werknemers kampt met voortdurendeonzekerheid over werk en inkomen. Zij weten soms nauwe-

32-10-13

3 juni 2014


lijks hoe lang ze nog werk hebben. De doorstroming vanuittijdelijk werk naar vaste banen stagneert, waardoor voordeze groep nauwelijks een toekomst bestaat met noodzake-lijke en gewenste zekerheid. Bovendien is flexibele arbeidin sommige gevallen verworden tot een goedkoop alterna-tief voor werk dat eigenlijk vast werk is. Mijn fractie meentdan ook dat het hard nodig is om de hyperflexibiliteit opde arbeidsmarkt te stoppen door de positie van mensenmet een flexibele baan te versterken.

Op de moderne arbeidsmarkt zal er altijd behoefte zijn aanflexwerkers, maar we mogen geen tweedeling accepteren.Verder moeten mensen die een tijd op basis van een flex-contract hebben gewerkt, zicht krijgen op een vast contract.Daarom staat mijn fractie ervoor dat flexwerkers snellerkunnen doorstromen naar een vaste baan.

Met het sociaal akkoord en de daaruit voortvloeiende Wetwerk en zekerheid wordt een belangrijke stap gezet naareen eerlijkere arbeidsmarkt. Mensen met flexibele contrac-ten krijgen meer zekerheid en werknemers een beterebescherming. Voor werkgevers wordt het aantrekkelijkerom iemand in vaste dienst te nemen, mede omdat hetontslagrecht sneller, eenvoudiger en eerlijker wordt. Omtwee redenen markeert dit volgens de PvdA-fractie eenhistorische ontwikkeling.

Ten eerste: te veel werd gedacht dat ongebreideld eigenbe-lang door markten in goede banen zou worden geleid entot optimale resultaten zou leiden. Werkgevers zoudenhierbij lijnrecht tegenover werknemers staan. En de marktzou efficiëntie en volledige werkgelegenheid bewerkstelli-gen. Echter, Nederland is sterker uit de crisis aan het beginvan de jaren tachtig van de vorige eeuw gekomen door hetAkkoord van Wassenaar. Dat was gesloten tussen deNederlandse overheid en de organisaties van werkgeversen werknemers met een overeenkomst tot loonmatiging inruil voor arbeidstijdverkorting. Toen was de oplopendewerkloosheid de aanleiding, nu vormt de dreigende twee-deling op de arbeidsmarkt de reden. Het moment was rijpvoor een nieuw sociaal akkoord, gericht op het bouwen vannieuw vertrouwen.

Immers, vertrouwen is een belangrijke economische motor.Dit vertrouwen heeft echter juist de afgelopen jaren eenenorme knauw gekregen. Zijn banken nog wel te vertrou-wen? Is de kerk nog wel te vertrouwen? Zijn de pensioen-fondsen wel betrouwbaar? Is de politiek betrouwbaar?Accountants? Verzekeraars? De overheid? Een afname vanconsumentenvertrouwen schaadt de consumptie en daar-mee de economische groei op de korte termijn. Evenzoschaadt de afname van producentenvertrouwen de investe-ringen en daarmee ook de economische groei op de kortetermijn. Op lange termijn hoeft, in een samenleving waarinmensen elkaar en hun instituties vertrouwen, niet elkonderdeel van een transactie bekeken, beklopt en vastge-steld te worden. De kosten die in een economie met "laagvertrouwen" samenhangen met het bekijken, bekloppen envastleggen, zijn de transactiekosten die samenhangen metwantrouwen. Meer transactiekosten impliceren mindertransacties, minder transacties betekenen een slechtereallocatie van schaarse middelen, en dat impliceert weerminder economische groei op de korte termijn. Juistdaarom is het herstelde vertrouwen als gevolg van hetsociaal akkoord zo essentieel.

Ten tweede: er was sprake van geweldig achterstalligonderhoud op het punt van wetgeving over werkregelingen.Het ontslagrecht is bijvoorbeeld sinds de Tweede Wereld-oorlog in essentie ongewijzigd gebleven. De laatste grotehervorming van het flexrecht vond inmiddels alweer vijftienjaar geleden plaats, met de introductie van de Wet flexibili-teit en zekerheid (Wfz) in 1999. Het voorliggende wetsvoor-stel beoogt te werken aan een nieuw evenwicht tussenflexibiliteit en zekerheid op de arbeidsmarkt, om deze klaarte stomen voor de uitdagingen en kansen van de 21steeeuw.

De arbeidsmarkt van de 21ste eeuw kenmerkt zich door eensterke dynamiek en een door de vergrijzing naar achterschuivende pensioendatum. Mensen zullen langer doorwer-ken en daarbij vaker wisselen van baan. Dit vraagt nietalleen om een activerende WW en een mobiliteitsbevorde-rend ontslagrecht, maar ook om een stevig fundament vanhechte en solide arbeidsrelaties, waarbij werkgevers enwerknemers bereid zijn in elkaar te investeren.

Werknemers met flexibele contracten krijgen meer zekerheiden kunnen eerder doorstromen naar een vast contract, hetontslagrecht wordt eerlijker, zowel vaste als tijdelijkewerknemers krijgen bij ontslag een transitievergoeding ende WW richt zich meer op werk. Deze maatregelen vormende kern van het voorliggende wetsvoorstel en leverendaarmee een essentiële bijdrage aan het bouwen van ver-trouwen. Dat was mijn eerste punt.

Het voorliggende wetsvoorstel bevat in dat verband speci-fieke maatregelen op drie terreinen. Ten eerste behelst heteen stroomlijning van de regels voor ontslag. Ten tweedebetreft het een verbetering van de rechtspositie van flexwer-kers door een aantal maatregelen die het oneigenlijk enlangdurig gebruik van flexibele arbeidsrelaties moetenontmoedigen. Ten slotte omvat het een aanpassing van dewerkloosheidsregelingen, onder andere verkorting van demaximale duur van de Werkloosheidswet, de WW.

Het verheugt de fractie van de PvdA te mogen constaterendat aan de Toezegging Uitstel inwerkingtreding arbeidsver-ledeneis is voldaan en dat de voor 2014 voorgenomenarbeidsverledeneis in de Ziektewet niet wordt ingevoerd.Met dit wetsvoorstel komen de hierop betrekking hebbendebepalingen in de Ziektewet te vervallen. Zo wordt geborgddat werknemers met een flexibel arbeidscontract tijdensziekte een uitkering hebben die in hoogte vergelijkbaar ismet die van werknemers met een vast contract.

Graag dank ik de minister en zijn ambtenaren voor de uiterstzorgvuldige en zeer overtuigende antwoorden op de velevragen die vanuit deze Kamer zijn voorgelegd. Mijn fractiekijkt uit naar de Verzamelwet SZW met redactionele entechnische verbeteringen en verduidelijkingen naar aanlei-ding van de schriftelijke behandeling van het voorliggendewetsvoorstel in deze Kamer. Graag maak ik gebruik van degelegenheid om de minister mondeling nog een aantalaanvullende vragen te stellen.

In het bijzonder vraag ik graag aandacht voor een aantalnieuwe tweedelingen die mogelijk dreigen als gevolg vanhet voorliggende wetsvoorstel. De eerste betreft een drei-gende tweedeling tussen "vervangbaren" en "onvervangba-ren" als gevolg van de maatregelen betreffende flexibelearbeid. Dat wil zeggen, de gunstige effecten behorende bijde maatregelen uit het voorliggende wetsvoorstel dreigen

32-10-14

3 juni 2014


vooral ten goede te komen aan de werkenden die sowiesoal de beste vooruitzichten op de arbeidsmarkt hadden. Voorhen die gemakkelijk vervangbaar zijn, blijft de keuze veelaldie tussen een onvoordelig flexcontract of helemaal geenwerk. Kortom, schaarse jonge hoogopgeleide mensen krij-gen eerder een vast contract. Meer uitwisselbare ouderelaagopgeleide mensen worden vaker na twee jaar bedanktvoor de moeite. Maakt de minister zich met de leden vande fractie van de PvdA dan ook zorgen om deze nieuwetweedelingen op de arbeidsmarkt? De sleutel voor de "ver-vangbaren" ligt volgens mijn fractie bij een serieuze ontwik-kelingsinspanning om hen minder uitwisselbaar te maken.Welke maatregelen is de minister bereid daartoe te nemen?

Een vergelijkbare tweedeling dreigt als gevolg van demaatregelen betreffende het uitzendbeding. Deze beperkingis bedoeld om uitzendkrachten eerder werkzekerheid telaten krijgen. Ook hier kan het effect dan zijn dat inlenendebedrijven eerder een nieuwe uitzendkracht laten komen, ofvoor een andere vorm van flexwerk kiezen, om te voorko-men dat ze moeilijk van de uitzendkracht afkomen die langerdan anderhalf jaar bij hen werkt. Ook hier kan echter hetbeoogde effect optreden dat uitzendkrachten eerder door-stromen naar "fase B" met iets meer zekerheid, waarbij datweer vooral zal gelden voor mensen die moeilijk te vervan-gen zijn. Hierbij treden dus vergelijkbare verdelingseffectenop als bij de nieuwe ketenbepaling voor tijdelijke contracten.Is de minister bereid om deze mogelijke nieuwe tweedelin-gen als gevolg van de maatregelen waaruit het voorlig-gende wetsvoorstel bestaat, te monitoren? Zo ja, op welketermijn en welke consequenties zal hij vervolgens verbindenaan een eventuele bevinding van dergelijke nieuwe twee-delingen op de arbeidsmarkt?


Mag ik collega Sent de suggestie doen om bij die monito-ring ook te laten kijken naar de vraag of de door haar ver-onderstelde tweedeling een permanente is? Ik heb namelijkhet gevoel dat de wetgeving er nu juist op is gericht omhet flexibel te maken. We hebben het over transitie, in- enuitstroom en het aanbieden van vast werk. In de komendejaren zal een normale loopbaan soms bestaan uit flexwerken soms uit vast werk. Mevrouw Sent schetste een aantaltweedelingen, maar ik vraag mij dus af of zij permanentzijn of dat we in een fase zitten waarin dit allebei naastelkaar optreedt en waarin dus veel meer flexibiliteit is. Zoja, zou dat dan ook een onderdeel van de monitoring kun-nen zijn?


Het is belangrijk om bij een evaluatie hiervan te bekijkenof er conjuncturele of structurele effecten plaatsvinden.Soms zal de conjunctuur van invloed zijn en soms zal hetstructureel zijn. Dat moet dus duidelijk uit elkaar wordengehouden. We moeten vooral lessen trekken uit een struc-turele tweedeling tussen vervangbaren en onvervangbaren.Daarbij ligt volgens mijn fractie de sleutel voor het mindervervangbaar maken van de vervangbaren, middels bijflankerend beleid dat is gericht op scholing en dergelijke.Dat heb ik al eerder in mijn inbreng naar voren gebracht.

De heer Terpstra (CDA):

De briefschrijvers schrijven vaak dat de positie van dezwakkeren op de arbeidsmarkt — u gebruikt daarvoor de

term "vervangbaren" — door dit wetsvoorstel juist wordtbemoeilijkt. Hoe ziet de PvdA-fractie dat?


Ook dat heb ik in mijn inbreng al naar voren gebracht. Ikheb aandacht gevraagd voor een dreigende nieuwe twee-deling en ik heb gevraagd of er op dat punt gemonitord kanworden en of er consequenties kunnen worden verbondenaan de resultaten van een dergelijke monitor. Die conse-quenties zouden wat ons betreft gericht moeten zijn opwerk-naar-werktrajecten, begeleiding, scholing, opleidingen dergelijke.

Tot slot komen individuele sectoren mogelijk voor uitdagin-gen te staan als gevolg van de maatregelen uit het voorlig-gende wetsvoorstel. Zo zou de nieuwe ketenbepaling demogelijkheid van vervanging in het funderend onderwijsbelemmeren; daar is al eerder aandacht voor gevraagd.Een mogelijke oplossing zou zijn om een gedeelte van deketenregeling niet van toepassing te laten zijn op invalkrach-ten in het onderwijs. Voorts zou er overgangsrecht nodigzijn voor onderwijssectoren, zoals het bijzonder onderwijs,in verband met lopende sociale contracten. De achtergrondzou zijn dat overheidssectoren nog onder het ambtenaren-recht vallen, met als gevolg dat de afvloeiingsvolgorde diewordt gehanteerd in de cao voor het onderwijs, niet over-eenkomt met het afspiegelingsbeginsel van het UWV. Doende hier geschetste problemen naar het oordeel van deminister recht aan de werkelijkheid? Zo nee, welke oplos-singen ziet hij dan voor de toepassing van de nieuweketenregeling in het voorliggende wetsvoorstel op het pri-mair onderwijs? Zo ja, is hij bereid om uitzonderingen temaken voor het primair onderwijs? Evenzo zou het voorlig-gende wetsvoorstel onvoldoende ruimte bieden voormaatwerk in sectoren als de horeca, waarin sprake is vanseizoenpieken en seizoendalen. Deelt de minister deze zorg?Zo nee, welke mogelijkheden tot maatwerk ziet hij dan? Zoja, is hij bereid uitzonderingen te maken voor seizoengevoe-lige sectoren?

Dan vraagt mijn fractie graag nog aandacht voor een prak-tisch punt, en dat betreft de zeer korte invoeringstermijnvan het voorliggende wetsvoorstel en daarmee samenhan-gende potentiële problemen. Daarbij valt op dat de inwer-kingtreding van de wijzigingen van de ketenbepaling isuitgesteld tot 1 juli 2015. Tegelijkertijd zal volstrekte nieu-wigheid als het aanzeggen van het einde van rechtswegevan de arbeidsovereenkomst, bij veel bedrijven voor verras-singen zorgen, zeker omdat dat al vanaf 1 juli voor dearbeidsovereenkomsten die op 1 augustus eindigen, zalmoeten. Graag vernemen de leden van de fractie van dePvdA van de minister of hij de zorgen betreffende de korteinvoeringstermijn deelt en, zo nee, waarom niet. De verwij-zing naar het sociaal akkoord van 11 april 2013 in de notanaar aanleiding van het verslag en de opmerking dat deintroductie van de aanzegtermijn en andere wijzigingenvan het flexrecht reeds vanaf dat moment bekend kunnenzijn, acht mijn fractie overigens ongepast. Immers, het doetgeen recht aan de parlementaire behandeling van de uithet sociaal akkoord voortvloeiende wetgeving.

Voorts is er in de praktijk veel verwarring over het verbodop nulurencontracten in de zorg, dat ook per 1 juli zal gaangelden. Voor mijn fractie is dit een groep waarvoor wegraag fatsoenlijke werkomstandigheden en dus ook een

32-10-15

3 juni 2014


eerlijke aanstelling willen bewerkstelligen. In de cao thuis-zorg is wel geprobeerd daarvoor een voorziening te treffen— zie artikel 4.3 uit de cao — maar omdat niemand preciesweet wat er op 1 juli geldt, is dit echt een noodvoorziening.In de nota naar aanleiding van het verslag lees ik dat er nogoverleg plaatsvindt tussen de sociale partners om te bepa-len voor welke onderdelen van de bedrijfstak zorg hetgebruik van nulurencontracten uitgesloten zal worden. Deafspraak met sociale partners is dat zij op korte termijnzullen bepalen op welke onderdelen van de bedrijfstak zorghet verbod op nulurencontracten betrekking zal hebben,waarna de regering hiervoor regels zal stellen die bij of zospoedig mogelijk na inwerkingtreding van dit onderdeelvan de wet in werking zullen treden. Dit roept bij mijn fractiedrie vragen op. 1. Op welke termijn verwacht de ministereen oordeel van de sociale partners? 2. Verwacht hij dathet advies eensluidend zal zijn? 3. Acht hij het wenselijk ditaf te handelen na inwerkingtreding van de wet? Zo nee,welke consequenties verbindt hij hieraan voor de inwerking-tredingsdatum van het voorliggende wetsvoorstel?

Ten slotte een suggestie. Een belangrijke reden waaromflexwerkers goedkoper zijn, is omdat ze geen of gebrekkigesociale zekerheid en pensioenen opbouwen. Een van demanieren om het gat tussen flex en vast te dichten, is omhet makkelijker, aantrekkelijker en vanzelfsprekender voorflexwerkers én werkgevers te maken om dat wel te doen.Zeggen dat er van alles op de markt is, volstaat niet. Polis-voorwaarden zijn vaak lastig vergelijkbaar, premieverschil-len zijn onhelder en het stikt van de kleine lettertjes. Hetzou al heel veel schelen als flexwerkers en zzp'ers de kanskregen om zich vrijwillig aan te sluiten bij bestaande collec-tiviteiten. Daar hebben wij al vaker voor gepleit, en wijvragen de minister hierbij om zijn inzet op dit punt toe telichten.

De heer De Lange (OSF):

Mevrouw Sent haalt terecht het probleem aan van het ont-breken van pensioenopbouw bij flexwerkers en zzp'ers enzij doet een aantal suggesties om dat te verbeteren. Diesuggesties lijken mij eerlijk gezegd nogal vrijblijvend, wantwe dienen wel te beseffen dat om een fatsoenlijk pensioenop te bouwen voor deze mensen, we 20% van de loonsommoeten reserveren. Die 20% wordt op dit moment nietbetaald door de werkgever en zou dan wel door hembetaald moeten worden. Dat zou toch een heel grote veran-dering teweegbrengen in de voordelen die de werkgevermeent te kunnen putten uit het aanstellen van flexwerkers.Dus ik ben benieuwd hoe mevrouw Sent tegen dat financi-ële aspect, dat naar mijn smaak dominerend is, aankijkt.


Omdat het een groter probleem is dan hier aangestipt, ishet ook niet het onderwerp waar we het vandaag overhebben, maar wel een onderwerp waar we voortdurendaandacht voor moeten hebben: hoe kunnen flexwerkers enzzp'ers zich aansluiten bij collectiviteiten? Pech overkomtiedereen. Daar hebben we als samenleving een verantwoor-delijkheid voor te dragen en dat doen we vooralsnogonvoldoende. De financiële consequenties ervan kunnenwe uiteraard niet in het debat van vandaag overzien enuitwerken.

Ik rond af. De economie heeft de flexibiliteit en de innovati-viteit van flexwerkers en zelfstandigen vooral gezien detoekomstige krapte op de arbeidsmarkt, hard nodig. Eengroter aantal belastingbetalers helpt ook nog eens met hetgezond houden van de overheidsfinanciën, vooral met hetoog op de toenemende druk op de begroting als gevolgvan de vergrijzing van de bevolking. Mijn fractie is verheugddat het voorliggende wetsvoorstel voor een fatsoenlijkearbeidsmarkt zorgt, voor vast én flex. Deze wet zorgt ervoordat werknemers een betere positie krijgen en weerbaarworden gemaakt in een snel veranderende arbeidsmarkt.In de woorden van mijn favoriete Nederlandse filosoof,Johan Cruijff: "Elk nadeel heb z'n voordeel". Overigens hebik geen brieven vanuit de voetbalsector ontvangen. Ik bendan ook erg benieuwd welke berichten de andere senatorenhebben bereikt. Ik kom dus met dit citaat geheel onbeïn-vloed door de voetbalsector. De achtergrond is dat hetvoorliggende wetsvoorstel laat zien dat de crisis niet alleeneen bedreiging is, maar ook een kans biedt om middels eensociaal akkoord de modernisering van de arbeidsmarkt opeconomisch en sociaal wenselijke wijze aan te pakken omzo sterker de toekomstige economische ontwikkelingen hethoofd te kunnen bieden.

De voorzitter:De minister heeft gevraagd om een korte schorsing.

De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.

De heer Kok (PVV):

Voorzitter. Ik dacht net even dat de memorie van toelichtingintegraal werd voorgelezen. Daar laat ik het dan maar bij.

Het voorliggende wetsvoorstel is buitengewoon ambitieusen pretendeert in een allesomvattende opzet de ultiemeoplossing te bieden voor de geïndiceerde problemen opde arbeidsmarkt. Ik moet zeggen dat de claim op succes eral op voorhand is. Om te beginnen wil ik het algemeenconcept ter discussie stellen om vervolgens de voorgesteldewijzigingen te bekritiseren. Daarna zal de conclusie voorzich spreken.

Met als vertrekpunt de verstarring en dualiteit op dearbeidsmarkt in de vorm van een oplopende kloof tusseninsiders en outsiders, is het kabinet van oordeel dat devoorgestelde aanpassingen het stelsel niet alleen eenvou-diger en sneller maken maar ook nog eerlijker en voorwerkgevers goedkoper, alsmede meer gericht op het vindenvan een nieuwe baan. Prachtig! Het lijkt op de perfectewasmiddelenclaim, waarbij altijd de vraag opdoemt of hetalleen om een optische verbetering gaat.

Het onderliggend sociaal akkoord van 11 april 2013 met detitel "Meer werk, meer zekerheid" klinkt al even pretentieusals een goed verkopende slogan waarbij het causaal ver-band tussen voorliggende aanpassingen en deze kretenevident zou zijn. Ze lijken echter eerder bedoeld om partijente verenigen in een zo breed mogelijk maatschappelijkdraagvlak dan om een goed product af te leveren. Deresulterende bezuinigingen zijn uiteraard secundair bij eenkabinet met een dergelijke verheven missie. Dat de ingreepin de WW-verkorting 1,1 miljard oplevert, is niettemin mooimeegenomen.

32-10-16

3 juni 2014


Kijken we naar de achterliggende visie bij de voorstellen,dan valt meteen op dat de term "werkzekerheid" als leidendbeleidsconcept wordt geïntroduceerd als uitgangspunt inhet debat; een overkoepelend begrip voor de hedendaagsearbeidsmarkt zoals die wordt gepercipieerd door het kabi-net. Geen baanzekerheid maar werkzekerheid, zoals al in2007 is gedefinieerd door de Wetenschappelijke Raad voorhet Regeringsbeleid. Dat houdt in "vertrouwen aan het werkte blijven of daarin terug te keren". Dit leidende mantra isook niet toevallig ontleend aan het zogeheten flexicurity-concept dat wordt gehanteerd door de Europese Commissie,als belangrijkste beleidsconcept voor het arbeidsmarktbeleidin Europa.

De indieners van voorliggend wetsvoorstel betogen in eenrigide redenering dat alle doelstellingen zullen wordenbereikt als de voorgestelde wijzigingen maar worden aan-genomen. Het geloof is kennelijk onbegrensd, maar het isde vraag of dat echt zo is. Mijn fractie waagt het om deredenering ter discussie te stellen. Dat doet zij niet als enige.Zo is de Raad van State — het is al eerder gezegd — tamelijkvernietigend in zijn advies: hij twijfelt eraan of het voorsteleen voldoende substantiële bijdrage zal leveren aan hetbewerkstelligen van de beoogde omslag naar werkzeker-heid. Het risico bestaat dat sommige onderdelen juist con-traproductief zullen werken. Bovendien is niet voorzien ineen noodzakelijk geachte brede heroriëntering van verschil-lende arbeidsmarktarrangementen. Diverse relevante ele-menten zijn daarbij genoemd, met verwijzing naar hetadvies van de WRR uit 2007 over investeren in werkzeker-heid. In weerwoord komt het kabinet niet verder dan eensimpele verwijzing naar de economische literatuur en legthet de desbetreffende kritiek in feite gewoon naast zichneer. Het is mogelijk dat de SER in het gevraagde bredeadvies over de toekomstige sociale infrastructuur van dearbeidsmarkt hierop terugkomt, maar dat is dan weer alsde bekende mosterd na de maaltijd: veel te laat. Een con-crete verwijzing naar het gemis van een fundamenteleheroriëntatie op het cao-stelsel, de loonstructuur en dehoogte van het minimumloon onderstreept dit.

Duidelijk is dat het functioneren van de arbeidsmarktafhankelijk is van vele factoren, die door de overheid nietof beperkt beïnvloedbaar zijn. Ook de ILO constateert dathet de vraag is of de ontslagrechtwijziging voor meerzekerheid zorgt, bij gebrek aan uitwerking van flankerendbeleid. In die zin biedt het wetsvoorstel geen enkel concreetuitzicht op meer werkzekerheid: er is geen enkel zicht opversterking van de overgang van flexibel naar vast werk.De ILO is ten principale van oordeel dat juist de zekerheidvan een institutioneel raamwerk werkgelegenheid biedt. Ikkom hier later nog op terug.

Het CPB berekende eerder dat het effect van de WW-aan-passing op een structurele stijging van de werkgelegenheidnihil is; dit bij het ontbreken van een nadere uitwerking vande beoogde activeringsmaatregelen in de WW, waartoeverkorting expliciet niet werd gerekend. Ten fundamenteleis uit eerder onderzoek gebleken dat er in de afgelopentwintig jaar geen duidelijke verschuiving is waargenomenvan baan- naar werkzekerheid. Relevante indicatoren heb-ben de trend niet ondersteund. Ook conceptueel is aller-minst duidelijk dat een lagere baanzekerheid kan wordengecompenseerd door meer werkzekerheid. Baanzekerheidis een meer concrete en individuele bron van inkomensze-kerheid in het hier en nu, terwijl werkzekerheid een meercollectieve vorm van zekerheid is die deels in de toekomst

ligt. Een voorlopige conclusie is dat werkzekerheid enbaanzekerheid niet zonder meer uitruilbaar zijn. Daarnaastbiedt een arbeidsmarkt met alleen zekerheid voor het vindenvan werk en geen enkele zekerheid voor het behoud daar-van, nauwelijks duurzame inkomenszekerheid. Opmerkelijkin dit verband is dat in de afgelopen jaren de inkomensze-kerheid van de sociale zekerheid alleen maar minder isgeworden.

Werkzekerheid is vooralsnog een concept en nog lang geenvolwaardig alternatief als bron voor inkomenszekerheid.Het is een misvatting dat in het publieke debat maar voet-stoots wordt aangenomen dat het fenomeen baanzekerheidiets van het verleden is. Iedere empirische vergelijking methet huidige stelsel ontbreekt. In de beeldvorming wordt tesnel geroepen dat het vaste contract op weg is naar de uit-gang, terwijl een grote meerderheid van 69% van debevolking volgens het CBS nog steeds een vast contractheeft.

De algemene conclusie is dat het kabinet zich in het wets-voorstel gemakshalve maar heeft beperkt tot een simpeleen inhoudelijk onvoldragen aanpak en deze heeft weten teverpakken als een uitermate complex en moeilijk leesbaarproduct. Het is niet anders dan een vorm van powerplayom drie grote onderwerpen er in één keer zo door te jassen,op basis van een vrijwel leeg, niet uitgewerkt concept enop basis van overaandacht voor het flexibele deel als denieuwe werkelijkheid.

Voorzitter. Na deze algemene beschouwing kom ik tot eenbeoordeling van de voorgestelde wijzigingen, andersgezegd — in termen van het kabinet — de "ingrijpendehervormingen" waarvan het "aanzienlijke effecten" ver-wacht. Hervormingen zijn hier een containerbegrip voorvaagheden. Ten eerste zijn er de zeven wijzigingen die depositie van flexwerkers moeten versterken tegen de achter-grond van een toename van flexibele arbeidsrelaties incombinatie met een daling van de kans om in vaste dienstte komen. Dat is een reëel probleem, alleen al gezien deverwachting dat het aantal zal toenemen tot 30% van dearbeidspopulatie in 2020. Verontrustend is het stijgendeaantal jongeren met tijdelijke contracten. Tot de leeftijd van25 jaar is dat 61% en tot de leeftijd van 35 jaar is het 26%.Ik heb het dan nog niet eens over de pensioengaten ofpensioenkraters die al gevallen zijn, nadat wij hebbenbesloten om de pensioenopbouw te verlagen. Kenmerkendvoor deze groep is de hoge baan-baanmobiliteit, een afne-mende baanzekerheid en het feit dat met name lageropgeleiden de grootste kans op baanverlies hebben. Verdervalt op dat nergens in Europa de flexibele schil zo groot isen zo sterk groeit als hier te lande alsmede dat de doorstro-ming van tijdelijk naar vast werk in de afgelopen tien totvijftien jaar sterk is afgenomen. Een nadere analyse lijktzeker gewenst, in het bijzonder naar de rol die wet- enregelgeving hierbij hebben gespeeld. Ik noem in dit kaderde verlenging van doorbetaling bij ziekte in 2004.

Het niveau van bescherming van de tijdelijke contracten inNederland is laag. De geschetste problematiek vraagt ominstituties voor werkzekerheid in plaats van baanzekerheid.De grote vraag is dan ook of de voorgestelde meer techni-sche wijzigingen in deze benadering passen en of ze über-haupt op zichzelf bezien wel effect sorteren. De Raad vanState is in ieder geval duidelijk: de onderliggende motive-ring waarom de gekozen maatregelen ertoe zouden bijdra-gen dat flexwerkers vaker en eerder in vaste dienst worden

32-10-17

3 juni 2014


genomen en hun positie op de arbeidsmarkt zou verbeteren,is bepaald onvoldoende. De kans wordt reëel geacht datde arbeidsmarkt juist minder efficiënt gaat functioneren.

Van alle wijzigingen is de aanscherping van de ketenbepa-ling wellicht de belangrijkste, althans daar lijkt het meesteheil van te worden verwacht. Mijn fractie denkt juist dat deverkorting van drie naar twee jaar maximale duur van hettijdelijke contract averechts werkt. De kans is namelijk grootdat een werkgever in dat geval — ook gezien het moetenbetalen van een transitievergoeding na twee jaar — al voordie tijd tot ontslag over gaat. De voorgestelde beperkingvan de mogelijkheid om bij cao van de ketenbepaling af tewijken, zal naar verwachting dit gedrag slechts nog meerbevorderen, nog daargelaten de totale onhelderheid overde criteria en ook nog daargelaten dat werkgevers anderewegen zullen zoeken om werk via tijdelijke contracten telaten verrichten. Dan heb ik het niet over problemen in hetonderwijs bij het organiseren van vervanging bij afwezig-heid. Overigens is het CPB ook op dit punt negatief: geenpositieve effecten op de positie van flexwerkers. Volgensde OESO-indicator voor tijdelijke contracten stijgt de matevan bescherming nauwelijks, terwijl recent onderzoek aan-toont dat de doorstroming naar vast werk al geruime tijden, nota bene, onafhankelijk van de crisis afneemt. Mijnfractie durft te stellen dat de animo van werkgevers ommeer vaste contracten aan te bieden aan flexkrachten doordit wetsvoorstel niet zal toenemen. De flexwerker wordttotaal niet beter van dit wetsvoorstel. Het is niet voor heteerst dat maar maatregelen worden gepropageerd voorflexcontracten zonder deugdelijk onderzoek naar degrondslag daarvoor en de beoogde werking.

Op twee aspecten wil mijn fractie nog wel wijzen. In deeerste plaats de wenselijkheid en de negatieve effecten vandit type werk. Verdergaande flexibilisering heeft in econo-misch opzicht een sterk negatief effect op investeringen inmenselijk kapitaal en daarmee op de productiviteit eninnovatie. Daarnaast is binding van dit soort werknemerseen illusie. Het faciliteren van dit soort investeringen zouidealiter transities op de arbeidsmarkt kunnen ondersteunenen daarmee werkzekerheid dichterbij brengen. Dat hetbegrip werkzekerheid in dit bestek een leeg concept is, komtmede doordat in cao's hieraan nog nauwelijks uitwerkingis gegeven in termen van rechten en plichten.

Ten tweede hadden de lessen van het Zweeds model voorhet kabinet leerzaam kunnen zijn. In dat land is wel nage-dacht over de vormgeving en concrete invulling van eenstructureel van-werk-naar-werksysteem. Middels transitie-akkoorden en bijpassende gefinancierde transitiefondsenworden daar mensen echt actief aan ander werk geholpen.

Resumerend: dit kabinet doet maar wat, niet gehinderddoor enige vorm van analyse en onderzoek naar werkingen effecten. De gedachte dat met dit soort technische enfragmentarische aanpassingen de arbeidsmarkt verbeterdwordt, is tamelijk naïef te noemen. Dit soort gebrek aanvisie leidt tot wat ze in de USA noemen "a flexible workforceof unemployed". De positie van de flexwerkers is eerderverzwakt dan versterkt.

Waar de wijzigingen van de positie van flexwerkers nogenigszins te vatten zijn, geldt dat bepaald niet voor de wij-zigingen van het ontslagrecht. De diverse notities van deVereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN)getuigen daarvan; het is al veel eerder genoemd. Niets lijkt

zo ingewikkeld als het nieuwe versoepelde ontslagrecht,terwijl alles juist eenvoudiger, sneller en goedkoper zoumoeten zijn. Ik zal de opgeworpen bezwaren van de VAANniet in extenso herhalen, maar mij beperken tot enkelekernaspecten van dit voorstel.

Alhoewel het BBA vervalt als grond voor opzegging en hetBW in hoofdzaak het ontslagrecht regelt, blijft het duaalstelsel intact, namelijk de verplichte keuze uit twee ontslag-routes: via UWV of de kantonrechter, afhankelijk van deaangevoerde ontslaggrond. Of de gang helder is af tebakenen, is nog maar de vraag. Daarnaast blijft de preven-tieve toets gehandhaafd middels een onafhankelijke ont-slagcommissie, ook bij cao te regelen. Waar de rol van deparitaire UWV-ontslagcommissie al forse kritiek opleverdein het verleden, zal dat in dit geval — waar vrijwel niets isgeregeld — zeker niet beter uitpakken voor de werknemer.Met de stapeling van vormvereisten, ontslaggronden envergoedingen wordt het er ook niet eenvoudiger op.

Al met al niet echt een vernieuwing en waarschijnlijk nogmeer bureaucratie. Daar komt bij dat door de introductievan een bedenktijd en de mogelijkheid van hoger beroepen cassatie, tot zelfs bij vier instanties bij UWV-ontslag, eenprocedure al gauw drie tot vijf jaar zou kunnen duren, metnavenante kosten. De ontslagvergoedingen zouden zoweleens ondershands hoger kunnen uitpakken dan de for-faitaire transitievergoeding van €75.000. Sneller en goedko-per? Het wordt smullen voor de advocatuur, die zich in het"lawyers paradise" zal wanen. Een "ernstig verwijtbaarontslagje", het zogenoemde en enigszins ingeperkte "mui-zengaatje" zal zomaar meer opleveren dan die €75.000. Enwat te denken van een gang naar het Europees Hof meteen beroep op artikel 6 van het EVRM? Maar het mkb, dataltijd via UWV acteerde en dus zonder verplichte ontslag-vergoeding, zal sowieso duurder uit zijn.

Voordeel lijkt de optisch gemaximeerde transitievergoeding,ook voor de flexwerker die langer dan twee jaar werkt. Maarwat bij een tijdelijk contract iets korter dan twee jaar? Enhoe werkt het uit als een werkgever binnen twee jaar maardrie keer een tijdelijk contract mag aanbieden, en wel mettussenpozen van zes maanden? Dat betekent de facto datde werkgever zijn "vaste" flexwerkers dus langer tijdelijkmoet ontslaan en ze ook korter mag houden. En dat wordtdus meer personeel rondpompen en meer flexwerkers aanje binden die dan weer langer werkeloos moeten zijn.Flexibiliteit tegen wil en dank en dat voor eeuwig; uitwissel-bare wegwerparbeid, of ook wel verborgen werkloosheidin de onderste regionen.

De gepretendeerde bescherming van deze groep is juistminder geworden. Of is dit soms de impliciete, niet uitge-sproken bedoeling achter het voorstel, vanuit de visie vanbepaalde arbeidseconomen dat bij meer beschermingminder mensen een baan zullen vinden? Of, zoals SEO stelt:"De ruimte voor flexibele arbeid heeft geleid tot een stimu-lans van de werkgelegenheid. Personen die zonder hetbestaan van flexibele arbeid geen baan zouden hebben,zijn nu wel werkzaam." Accepteert deze minister eigenlijkten principale dat de arbeidsmarkt gewoon een markt is enoverheidshulp niet helpt en dat dit soort regels pure win-dowdressing zijn voor een falend beleid in de aanpak vande disbalans tussen vast en flex? De hamvraag is of hij ditaccepteert en zich neerlegt bij het fenomeen dat ik eerdereen snel groeiende "workforce van unemployed" noemde.

32-10-18

3 juni 2014


Weer terug bij de transitievergoeding is het de vraag ofdeze beperkte vergoeding wel doet wat hij zou moetendoen, namelijk helpen naar ander werk. De vergoedingkomt namelijk altijd te laat in de tijd en kan bovendien ooknog eens gebruikt worden voor totaal andere doeleinden.In dat geval doet hij niet waarvoor hij bedoeld is, en is dusniet effectief. Losgezongen van een sluitend systeem vanemployability en duurzame inzetbaarheid is deze vergoe-ding niet anders te zien dan als de huidige ontslagvergoe-ding, maar dan veel lager en volstrekt ongericht. Duidelijkis dat in de haast een reflectie op kosten en efficiency vanhet huidige stelsel niet is gemaakt.

Ten slotte een korte opmerking over de trits van voorstellenter zake van de werkloosheidsregelingen, die als sluitstukzijn bedoeld om de regelingen juist activerender te maken.De kern daarvan is gelegen in verkorting van de WW-duurnaar maximaal 24 maanden en aanscherping van deopbouw en van het begrip passende arbeid. Dat laatste kanoverigens een forse sociale impact hebben; het is eerdergenoemd. Overigens moet maar blijken of de werkgeversde hogere WW-premies wel kunnen compenseren met deverwachte lagere vergoedingen. Die kans lijkt uitermateklein.

Gezien de aanhoudende crisis, de fundamentele omslag inde arbeidsmarkt en de sterk oplopende werkloosheid is hetzeer de vraag of deze maatregelen wel effect sorteren,behalve een snellere entree in een lagere WW. Voor flex-werkers is dat een nog negatiever effect.

Ik ga afronden. De conclusie ten aanzien van alle voorstellenkan niet positief zijn. In de haast om te scoren is het kabinetzichzelf volledig voorbijgelopen, met voorbijgaan aan derealiteit. Nadere analyse en onderzoek ontbreken. Hetresultaat is niet anders dan troebel en nodeloos complexgeworden. De doelstelling van herstel van disbalans tussenin- en outsiders is niet gerealiseerd. De positie van flexwer-kers is eerder verslechterd. Het ontslagrecht is een chaosgeworden en de WW is niet echt activerender. In vierwoorden: deze WWZ werkt niet.

Ik kan mij voorstellen dat mijn betoog het karakter heeftvan een "j'accuse". Dat klopt: tegen een slecht wetsvoorstel,maar ook tegen de wijze waarop het tot stand is gekomen.Niettemin blijft mijn fractie benieuwd naar de reactie vande minister.

De heer De Lange (OSF):

Mevrouw de voorzitter. Vandaag spreken wij over wat onsvoorgeschoteld wordt als de "wet werk en zekerheid". Bijmij rijst dan meteen de vraag welke tekstschrijver dezeregering in dienst heeft om zaken zo voor te stellen dat hetallemaal prachtig klinkt, terwijl een kind kan zien dat hethelaas allemaal totaal anders ligt. Zo ook hier. Een belang-rijk stuk sociale zekerheid wordt op de schop genomen opongeveer het ongelukkigst denkbare tijdstip, namelijk ineen situatie van hoge en nog oplopende werkloosheid enin een tijd van grote koopkrachtverliezen voor grote groepenburgers, al dan niet actief op de arbeidsmarkt. Waar we dusover zouden moeten spreken, is werkloosheid en onzeker-heid. Dat zijn met voorsprong de maatschappelijke thema'swaar ik me in elk geval als volksvertegenwoordiger drukom maak.

Nu we het toch over eufemistisch jargon hebben: ik hebme ook nogal gestoord aan de steeds weer terugkerendeterm "activerend beleid". Dit begrip valt steeds als het gaatom het verkorten van de duur van de werkloosheidsuitke-ringen. De achterliggende suggestie is helaas duidelijk.Werklozen werd het kennelijk tot dusver te gemakkelijkgemaakt om op hun handen te zitten, en moeten eenfinanciële schop onder de onderkant van hun rug krijgenom nu eindelijk eens actief te worden. Deze gedachteganggaat helaas op een aantal punten mank. De categoriewerklozen die geniet van werkloosheid en liever zo langmogelijk werkloos blijft, bestaat ongetwijfeld. Echter, degrote meerderheid van werklozen beweegt hemel en aardeom aan een baan te komen, maar krijgt om een diversaantal redenen geen poot aan de grond. Hoezo "activerendbeleid"? De eerste vraag aan de minister luidt dus of dit nietde verkeerde wet op het verkeerde moment is. Of is debezuinigingsdoelstelling weer eens de doorslaggevende,achterliggende factor?

Het wetsvoorstel wordt mede gemotiveerd door de nood-zaak, de regelgeving minder complex te maken. Het feit dater honderden pagina's nodig zijn en er een welhaast einde-loze reeks van detailpunten aan de orde schijnt te moetenkomen, betekent voor de gemiddelde werkgever bepaaldgeen aanmoediging. Gevreesd moet worden dat nadrooglegging van het oude moeras van regelgeving, deaanleg van een nieuw moeras in volle gang is. En dat valtte betreuren, omdat gevreesd moet worden dat bij aannamevan deze wet de bureaucratie niet vermindert en de echteproblemen op de arbeidsmarkt nauwelijks aangepakt wor-den.

Wat zijn die problemen? Als we kijken naar de arbeidsmarkt,zijn er met drie categorieën werkzoekenden inderdaad groteproblemen. Om te beginnen komen grote aantallen jonge-ren niet aan de bak. Dat is natuurlijk een dramatische ont-wikkeling, omdat de toekomstperspectieven voor jongemensen die jarenlang geen kans krijgen op de arbeidsmarkt,buitengewoon slecht blijken. Het is niet overdreven, tespreken van een verloren generatie. Vervolgens de proble-matiek op de arbeidsmarkt die ouderen massaal ondervin-den. Ouderen, nou ja, op de Nederlandse arbeidsmarktbehoor je al tot die categorie als je 45 jaar bent. Helaaswijzen de cijfers uit dat als je tot die categorie behoort enje baan verliest, de kans om weer aan de slag te komenbuitengewoon laag is. Tot slot de problemen die inherentzijn aan het verschijnsel flexwerken. Vaak wordt gestelddat flexwerkers niets anders willen dan de persoonlijkevrijheid van het flexwerken. Dat komt inderdaad voor. Veelvaker en in grote meerderheid is er sprake van een categoriemensen die helemaal geen keuze hebben, die niets lieverzouden willen dan een vaste baan, maar die om uiteenlo-pende redenen die baan niet kunnen bemachtigen. Voortsdient nadrukkelijk gesteld te worden dat in de categorie vanflexwerkers en zzp'ers veel verborgen werkloosheid voor-komt die keurig buiten de statistieken blijft — leuk voor deminister natuurlijk — maar die daardoor niet minderschrijnend is. Veelal is het aantal gewerkte uren veel lagerdan gewenst. De bijbehorende koopkracht is problematischen doorgaans veel lager dan van mensen met een vastebaan. Een huis kopen is niet aan de orde, omdat het verkrij-gen van een hypotheek een illusie is. Pensioenopbouw isaan de meeste flexwerkers niet voorbehouden, waarmeein toenemende mate een bom onder het door steeds minderburgers als superieur beoordeelde pensioensysteem gelegdwordt. Dat zijn de drie groepen mensen over wie we spre-ken; op die drie groepen mensen ziet het wetsvoorstel. De

32-10-19

3 juni 2014


echte vraag is of het wetsvoorstel gaat werken, figuurlijk,maar ook letterlijk.

Ten aanzien van de problemen met flexibele arbeid staatde voorgestelde aanpassing van de ketenbepaling centraal.Laat duidelijk zijn, aan de thans heersende praktijk valt voorflexwerkers bijzonder weinig vreugde te beleven. De inhoudvan de trukendoos die werkgevers hanteren, ook de over-heid zelf in haar werkgeversrol overigens, is in de afgelopendecennia aanzienlijk gegroeid, met als doel om de automa-tische route van flexwerk naar een vaste baan steeds lasti-ger zo niet onmogelijk te maken. In feite verandert devoorgestelde wetgeving hier weinig aan. Hoogstens wordtde situatie iets duidelijker dan voorheen, maar de vraag ofdit allemaal tot meer vaste banen gaat leiden, wordt helaasniet erg onderbouwd of overtuigend beantwoord. Het lijktme dan ook bepaald niet ondenkbaar dat we blijven stekenin goede bedoelingen. Nieuwe spelregels zullen voorzien-baar tot nieuw ontwijkingsgedrag gaan leiden. Niettemin,het handhaven van de huidige situatie is ook niet echt eenoptie. In mijn vakgebied spreken we in een dergelijk gevalvan de "wet van behoud van ellende".

Ouderen kunnen nog steeds ontslagen worden, uitsluitenden alleen omdat ze een bepaalde leeftijd bereikt hebben.Dat vindt mijn fractie curieus. De overheid betoogt onop-houdelijk dat ouder worden steeds vaker gepaard gaat meteen goede gezondheid en dat langer doorwerken dus nietalleen mogelijk maar ook gewenst is. Hoe dit spoort methet opleggen van een pensioenplicht gekoppeld aan eenbepaalde leeftijd, die overigens in de nabije toekomst welweer niet langer houdbaar zal blijken te zijn, is voor mij eenraadsel dat ik graag door de minister nog eens uitgelegdkrijg.

De wijziging van het ontslagrecht is een ander heet hangij-zer. Laat me om te beginnen maar eens uit eigen ervaringputten, waarbij de overheid als werkgever fungeert. Ooknu is het mogelijk, een werknemer wegens disfunctionerente ontslaan. Mocht de werkgever die weg willen bewande-len, dan dient er een aantal jaren zorgvuldige dossiervor-ming te hebben plaatsgevonden. Als die dossiervormingontbreekt of onvoldoende is, en dat is in de praktijk doorslecht werkgeversbeleid heel vaak het geval, rest de werk-gever slechts het betalen van een afkoopsom in een ofandere vorm. Het enthousiasme daartoe is uiteraard gering.Het is bepaald geen uitzondering dat de werkgever vervol-gens de route van intimidatie van de werknemer kiest,waarna de werknemer geen andere optie ziet dan zich ziekte melden, en er een beschamend circus van formeleschijnbewegingen ontstaat, dat nog lang kan duren ook.Dat zou beter moeten kunnen, denk je dan. Maar is dat methet huidige voorstel ook zo?

Momenteel bestaat er bij dreigend ontslag de keuze uittwee mogelijke routes, de route via het UWV of de routevia de kantonrechter. Dat het wetsvoorstel probeert duide-lijkheid te scheppen welke ontslagroute onder welkeomstandigheden voorgeschreven is, is op zichzelf genomenwinst. Of de praktijk op dit punt niet weerbarstiger zal blijkendan de minister hoopt, moet blijken. Uitputtende checklijst-jes die aangeven wat te doen in welk geval lijken aantrekke-lijk, maar zijn in veel gevallen niet bijzonder werkbaar. Dein het wetsvoorstel niet genoemde route van intimidatiezal ongetwijfeld in veel gevallen door de nieuwe bepalingenniet afgesloten worden. De vraag luidt dus of we niet bezig

zijn, schijnduidelijkheden te scheppen waar de werkelijkheidzich deels onder tafel afspeelt.

Ook nieuw is de invoering van een aanzegplicht als een tij-delijk dienstverband al dan niet verlengd wordt. Hoewelmen enige sympathie voor deze voorgestelde maatregelkan hebben, blijkt de twijfel over de effectiviteit niet iets tezijn waarin mijn fractie alleen staat.

Een ander nieuw element is de transitievergoeding. Daarvalt veel over te zeggen en dat is in de schriftelijke voorbe-reiding ook uitgebreid gebeurd. Het heeft weinig zin diediscussie hier te herhalen. Laat me een ander punt belichtenwaar ik me in feite grotere zorgen over maak. De belangrijk-ste doelstelling van de transitievergoeding is om de over-gang van werk naar werk te bevorderen. Merkwaardig isdat die vergoeding op een wel heel laat tijdstip aan de ordekomt, namelijk als er al van een komend ontslag sprake is.In feite wordt hiermee grotendeels voorbijgegaan aan hetenorme belang dat scholing heeft voor zowel werknemerals werkgever, terwijl tegelijkertijd juist aan het scheppenvan doordachte scholingsmogelijkheden buitengewoonveel schort. Jongeren die op tijdelijke contracten zitten,worden doorgaans zelden geschoold, omdat de werkgeverniet wil investeren in werknemers van wie niet duidelijk isof ze er na een halfjaar nog zullen zijn. In ouderen wordtdikwijls niet geïnvesteerd in scholing omdat ze in de percep-tie van de werkgever of te oud zijn om nog wat nuttigs bijte kunnen leren, of eigenlijk al op weg naar de uitgang zijn.Wat nodig is, is een loopbaanplan voor elke werknemer,ongeacht zijn leeftijd. En daar lezen we in het wetsvoorstelnu juist niets over.

Om dit probleem uitsluitend te beschouwen als de verant-woordelijkheid van de sociale partners lijkt me dan ook watte kort door de bocht. Het lijkt me in veel opzichten beterom de middelen die nu aan transitievergoedingen besteedworden, tijdig in de financiering van loopbaanplannen testeken. In mijn visie investeer je in een zo vroeg mogelijkstadium in mensen. In die zin komt het idee van een transi-tievergoeding wel in een erg laat stadium van eenarbeidsrelatie en is daardoor minder zinvol. Graag hoor ikde reactie van de minister. Een van de meest zwaarwegendeveranderingen die het wetsvoorstel teweegbrengt, is hetterugbrengen van de uitkeringsduur bij werkloosheid van38 naar 24 maanden. Dat bij een maatregel die uiteraardgrote implicaties voor zeer veel mensen heeft, niet of nau-welijks empirisch onderzoek aanwezig is dat met enigezekerheid de effecten van de voorgestelde maatregelvoorspelt, bevreemdt mijn fractie bijzonder. Een sprong inhet diepe is aardig in het kader van zwemmen leren, als debadmeester vanaf de rand van het bad toekijkt of alles goedverloopt. Voor een ingrijpende beleidsmaatregel door eenregering die serieus genomen wil worden, is een dergelijkemanier van doen simpelweg niet goed genoeg. Tenzij ...tenzij de onderliggende bezuinigingen de enige echte redenvoor dit onberaden voorstel zijn. Maar in dat geval hoevenwe er ook niet verder over te debatteren.

In het maatschappelijk debat is door de VerenigingArbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN) een naar mijnmening zeer waardevolle bijdrage aan het debat geleverdin de vorm van een uitgebreid rapport. De commissie voorSociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de regering terechtverzocht, in enig detail op dit rapport in te gaan. Dat is ookgebeurd aan het slot van de memorie van antwoord van 1mei 2014, waarvoor dank aan de regering. De respons van

32-10-20

3 juni 2014


de VAAN hierop is voor de regering weer aanleidinggeweest voor een vervolgreactie, als onderdeel van de notanaar aanleiding van het verslag van 26 mei 2014. Allesoverziend lijkt er bij de discussie tussen de VAAN enerzijdsen de regering anderzijds sprake te zijn van een hoog wel-les-nietesgehalte en krijg ik niet het gevoel dat de VAANen het kabinet veel dichter tot elkaar zijn gekomen. Graagverneem ik van de minister of hij van mening is dat er nuop hoofdlijnen consensus bestaat tussen de VAAN en deregering en zo nee, waarom niet.

Ik kom tot een afronding van mijn eerste termijn. De huidigepraktijk in het ontslagrecht is complex, weinig doorzichtigen noch voor werkgever, noch voor werknemer goed han-teerbaar. In die zin is er alle reden om tot nieuwe wetgevingte komen. Of het voorliggende wetsvoorstel tijdens de nogsteeds voortwoekerende financieel-economische enmonetaire crisis een prudente stap in de goede richting is,valt echter ernstig te betwijfelen. Nieuwe complexiteit ver-vangt oude, aan de effectiviteit van diverse maatregelenwordt breed getwijfeld en de bezuinigingsdrift van hetkabinet voert opnieuw de boventoon. Bij een dossier metenorme maatschappelijke en sociale implicaties is dit eengevaarlijke aanpak. Met de kritiek die ik heb op het voorstel,voel ik me overigens in het goede en comfortabele gezel-schap van de Raad van State en het Centraal Bureau voorde Statistiek, die evenmin overtuigd zijn van een goedeafloop. Ik heb het in het debat weleens met minder steunmoeten doen. Graag verneem ik van de minister zijn reactieop de door mij opgebrachte punten. Vooralsnog staat mijnfractie echter sceptisch ten opzichte van het voorstel.

Mevrouw Kneppers-Heijnert (VVD):

Voorzitter. Vandaag is een belangrijke dag voor hetarbeidsrecht. De oorspronkelijke Wet op de arbeidsovereen-komst dateert van 1907. Die werd gevolgd door een groteherziening van het burgerlijk ontslagrecht in 1954. Sindsdienzijn er op onderdelen wel aanpassingen geweest, zoals deWet flexibiliteit en zekerheid in 1998, overigens ook een vrijgrote ingreep, maar het bleef toch beperkt tot delen vanhet burgerlijk arbeidsrecht. Nu gaan boek 7 en met namehet ontslagrecht behoorlijk op de schop, naast aanpassingenin de WW. Veel blijft ook onveranderd, met name in deflankerende wetgeving, zoals de inrichting van het cao-stelsel en het pensioenstelsel. Daarop kom ik straks terug.Wij zijn sowieso nog niet aan het eind van het wetgevingstra-ject, omdat de minister inmiddels een reparatiewet heefttoegezegd, in antwoord op vragen uit deze Kamer.

Naast een woord van dank aan de minister voor de voort-varende beantwoording past ook een woord van dank aande Vereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN)en de verschillende werkgroepen van de Vereniging voorArbeidsrecht, die ons onbaatzuchtig en ruimhartig hebbenvoorzien van materiaal, waarvan wij graag gebruik hebbengemaakt. Uiteindelijk hebben allen hetzelfde doel: kwalitatiefgoede wetgeving, in dit geval arbeidswetgeving.

Er zijn bij de behandeling van dit wetsvoorstel al heel veelschriftelijke vragen gesteld, zowel in de Eerste als in deTweede Kamer. Ik beperk mij in deze plenaire bijdrage toteen aantal losse eindjes, die overigens al eerder in deschriftelijke behandeling aan de orde zijn geweest en dievanmiddag al eerder genoemd zijn; dat is het nadeel als jeeen van de laatsten bent. Ik zal ingaan op de ingangsdatum

van 1 juli aanstaande voor een deel van het wetsvoorstel,het loondoorbetalingsbeding en de nulurencontracten, deketenbepaling en het profvoetbal, en de ketenbepaling enflankerend beleid.

Het wetsvoorstel kent verschillende inwerkingtredingtermij-nen. Vijf artikelen zouden zelfs al per 1 juli in werkingmoeten treden, minder dan drie weken na een eventueleaanneming van dit wetsvoorstel op 10 juni. Dit gaat mijnfractie te ver. Het betreft de volgende bepalingen: artikel628 over de loondoorbetalingsplicht, artikel 652 over deproeftijd, artikel 653 over het concurrentiebeding, artikel668 over de aanzegtermijn en artikel 691 over de uitzen-dovereenkomst. Wij verzoeken de regering om deze termijnuit te stellen naar 1 juli 2015, zodat deze bepalingen tegelijkmet de bepalingen over het flexrecht in werking treden énhet bedrijfsleven een redelijke termijn heeft om zich voorte bereiden op de veranderingen. Het antwoord van deregering in de nadere memorie van antwoord dat het sociaalakkoord al van 2013 dateert, vindt mijn fractie niet adequaat.Het is nogal Haags om te veronderstellen dat iedereondernemer de inhoud van het sociaal akkoord kent.

Ik kom bij mijn volgende punt, het loondoorbetalingsbedingvan artikel 628 en de nulurencontracten. De nu bestaandehoofdregel "geen arbeid, geen loon, tenzij sprake is vanspecifieke omstandigheden die voor rekening van dewerkgever dienen te komen", zoals slecht weer en onvol-doende orders, wordt gewijzigd in de hoofdregel "geenarbeid, toch loon, tenzij sprake is van specifieke omstandig-heden die aan de werknemer moeten worden toegerekend".De bewijslastverdeling wijzigt hierdoor en komt bij dewerkgever te liggen. Van de hoofdregel kan de eerste zesmaanden bij schriftelijke overeenkomst ten nadele van dewerknemer worden afgeweken. Dat is nu zo en dat blijftook zo. Dit betekent onder de nieuwe wet dat de werkgevergeen loon hoeft te betalen als de werknemer niet werkt,ook al is dat niet aan de werknemer toe te rekenen. Voor-beelden die in de memorie van toelichting op pagina 19 en20 worden genoemd zijn werkzaamheden in de horeca ende agrarische sector. Thans bestaat de mogelijkheid omdaarna, na die eerste zes maanden, bij cao onbeperkt tennadele van de werknemer af te wijken. Deze verdere afwij-king vervalt in het nieuwe wetsvoorstel. De uitzonderingkan slechts worden verlengd voor bij cao te bepalen speci-fieke functies die incidenteel van aard zijn en geen vasteomvang hebben. Deze twee criteria gelden kennelijk tege-lijkertijd. De horeca en de agrarische sector voldoen daaraanmijns inziens niet. Die werkzaamheden kennen weliswaargeen vaste omvang — als het mooi weer wordt, lopen deterrassen vol — maar zijn ook niet incidenteel. Kan deregering voorbeelden noemen van werkzaamheden dievoldoen aan de twee genoemde criteria, dus werkzaamhe-den die geen vaste omvang hebben en incidenteel van aardzijn, en die derhalve bij cao voor verlenging van die termijnin aanmerking komen? Welke oplossing ziet de ministervoor de horeca en recreatie en voor de agrarische sector,zonder dat allerlei schijnbewegingen of U-bochtconstructiesontstaan?

Voorts wordt in lid 8 van artikel 628, dus hetzelfde loondoor-betalingsbeding, geregeld dat op verzoek van de Stichtingvan de Arbeid bij ministeriële regeling kan worden bepaalddat voor bepaalde bedrijfstakken of onderdelen daarvanafwijking van de loondoorbetalingsplicht niet mogelijk is.Ik citeer pagina 20 van de memorie van toelichting: "Als hetgaat om nulurencontracten in de zorg heeft de Stichting

32-10-21

3 juni 2014


van de Arbeid bij gelegenheid van het sociaal akkoord aleen dergelijk verzoek gedaan. In het sociaal akkoord isafgesproken dat het kabinet dat verzoek zal inwilligen. Inde genoemde ministeriële regeling zal in overleg met soci-ale partners te bepalen onderdelen van de bedrijfstak zorg,dan ook worden geregeld dat afwijking van de loondoorbe-talingsplicht niet mogelijk is." In het sociaal akkoord staatechter op pagina 26: "De Stichting van de Arbeid roept cao-partijen op om het gebruik van nulurencontracten tebeperken tot uitzonderlijke situaties en hierover concreteafspraken te maken." In het verlengde hiervan is in hetzorgakkoord het volgende te lezen: "Binnen de zorg is sprakevan een toename van het aantal flexwerkers. De opvattingdie hierover in het sociaal akkoord wordt geuit, wordt ookgedeeld in de zorgsector. De inzet van het sociaal akkoordwordt door partijen in de zorg onderschreven en zal leidraadzijn voor het optreden van partijen."

Conclusie één: noch in het sociaal akkoord noch in hetzorgakkoord wordt er over een verbod op nulurencontractengesproken. Conclusie twee: het overleg over flexibele arbeiden een nulurencontract in de zorg is verwezen naar het cao-overleg in de zorg. In dat overleg is in het voorjaar van 2013,kort geformuleerd, tussen werkgevers en werknemers intwee cao's in lijn met het sociaal akkoord en het zorgak-koord afgesproken dat nulurencontracten zo veel mogelijkzullen worden teruggedrongen. De vragen van de VVD-fractie zijn de volgende. Is de minister alsnog van plan eenverbod op nulurencontracten uit te vaardigen voor, eendeel van, de sector, die er in het cao-overleg zelf is uitgeko-men en wat zou het argument daarvoor zijn? Ten slotte isonze vraag wat de positie van de Stichting van de Arbeidin dezen is.

Ik kom bij de ketenbepaling. Het standpunt van de regeringmet dit wetsvoorstel is dat werknemers op den duur eenvast arbeidscontract moeten kunnen verkrijgen. Flexibiliteitmoet slechts tijdelijk zijn. Dit komt overeen met het uitgangs-punt van richtlijn 1999/70/EG, dat in de preambule, artikel6, luidt: "Overwegende dat arbeidsovereenkomsten vooronbepaalde tijd de normale arbeidsverhouding zijn en bij-dragen tot de levenskwaliteit van de betrokken werknemersen de rendementsverhoging". Het uitgangspunt van eenvast contract is in de Nederlandse wetgeving niet met zoveelwoorden vastgelegd, maar blijkt onder andere uit debepaling van de ketenregeling. Het is de bedoeling van deregering dat met dit wetsvoorstel mensen eerder een vastcontract krijgen, namelijk na twee in plaats van na drie jaar.Ook hier bestaat de mogelijkheid om bij cao af te wijken.De periode van twee jaar kan onder de WWZ in bepaaldesituaties verlengd worden tot ten hoogste vier jaar, terwijlonder de huidige wetgeving bij cao onbeperkt kan wordenafgeweken. Er zijn vier uitzonderingen, waaronder die voorde profvoetballers (668a lid 8), voor wie het hele artikel, deketenbepaling dus, buiten toepassing kan worden verklaard.Daar is een afspraak bij cao voor nodig, alsmede een aan-wijzing bij ministeriële regeling om welke functies in eenbepaalde sector het gaat.

De minister heeft zoals gezegd in de memorie van toelich-ting de profvoetbalsector en daarbinnen de functie profvoet-baller al genoemd. De ketenbepaling is dus voor hen nietvan toepassing. Wat het profvoetbal betreft, zijn de proble-men met de nieuwe wet daarmee niet opgelost. Profvoet-ballers hebben contracten voor bepaalde tijd die niet tus-sentijds kunnen worden beëindigd. De partij die dearbeidsovereenkomst onregelmatig opzegt, betaalt straks

volgens het wetsvoorstel een gefixeerde schadeloosstelling,namelijk het loon over de resterende looptijd. Onder dehuidige wet (art. 677 lid 4) heeft de wederpartij de keuzetussen de gefixeerde schadeloosstelling of een volledigeschadevergoeding. Deze laatste mogelijkheid vervalt in deWWZ, wat betekent dat de clubs slechts een geringe vergoe-ding krijgen in relatie tot de schade die zij lijden. Dit zalgrote negatieve gevolgen hebben voor het betaald voetbalen de betaaldvoetbalcompetities. Nederland is een oplei-dingsland en buitenlandse clubs kunnen hier dan voor inverhouding een habbekrats spelers wegkopen.

Op vragen van de VVD in de eerdere schriftelijke rondeheeft de minister geantwoord dat partijen zelf bij het aan-gaan van de overeenkomst of bij een tussentijdse wijzigingeen vergoedingsregeling overeen kunnen komen die leidttot een hogere vergoeding. Daarvoor zijn echter wel tweepartijen nodig. In de praktijk zullen spelers niet akkoordwensen te gaan met het vooraf vaststellen en vastleggenvan een vergoeding. De spelersmakelaars hebben al aange-geven hun spelers te adviseren hier niet mee akkoord tegaan. Het vervallen van de volledige schadevergoedingheeft in het algemeen niet veel consequenties, omdat hetzelden voorkomt dat de werknemer een schadevergoedingaan de werkgever betaalt. Het betaald voetbal is wat datbetreft een uitzondering. Vindt de minister het hierom enom de grote belangen die op het spel staan, niet gerecht-vaardigd om over een oplossing na te denken? Zo ja, inwelke richting zou die oplossing dan kunnen gaan?

Ik ga terug naar de nieuwe hoofdregel van de ketenregeling,waarbij in een reeks van contracten na twee jaar een vastcontract ontstaat. Zo denkt de regering een betere balanstussen vast en flex te bewerkstelligen. De VVD-fractie ver-schilt van mening met de regering of dit gaat lukken. Datis namelijk niet alleen of misschien zelfs wel helemaal nietafhankelijk van een sociaal akkoord of wetgeving, maarvooral van de economisch situatie. Als een ondernemereen orderportefeuille van enkele maanden heeft, kan hijniet en gaat hij niet een werknemer een vast contract aan-bieden. In die situatie bevinden zich veel werkgevers, metname in het mkb. De afgelopen maanden zijn er tienduizen-den werknemers in de WW bij gekomen. Is de regering hetermee eens dat de economische situatie alsmede die opde arbeidsmarkt ten opzichte van twee jaar geleden, toenhet sociaal akkoord werd afgesloten, verslechterd is? Is hetdaarom niet beter om ruimte te creëren voor werkgeversom mensen aan te nemen, ook al is dat tijdelijk?

De wens van veel werknemers om een vast contract tehebben is zeer begrijpelijk, maar als dat niet te krijgen is,denkt de regering dan niet dat mensen liever drie jaar werkhebben dan twee jaar? De VVD-fractie is van mening datwe, of we het leuk vinden of niet, moeten accepteren datzeker in de lagere en middenberoepen de tijden van vroe-ger, toen vrijwel alle werknemers een vaste baan hadden,voorbij zijn en voorlopig niet meer terugkomen. Natuurlijkbrengt een langdurig en onvrijwillig verblijf van werknemersin de flexibele schil grote nadelen met zich mee, zowel inpersoonlijk als in maatschappelijk opzicht. Daarom is mijnfractie van mening dat de oplossing veel meer in flankerendbeleid moet worden gezocht. Dan doel ik niet zozeer op eenoplossing op het gebied van de veelgenoemde woningmarkten de hypotheek, want daar gaat deze minister niet over,maar vooral op een oplossing voor de pensioenproblemendie gepaard gaan met het telkens op tijdelijke contractenwerken in verschillende sectoren. Een timmerman/bouw-

32-10-22

3 juni 2014


vakker die van de ene naar de andere aannemer hopt, blijftnog wel werkzaam in dezelfde bouwsector en blijft dusaangesloten bij hetzelfde pensioenfonds. Een administratiefmedewerker die vandaag bij een school, morgen bij eenhorecaonderneming en volgend jaar bij een modeketenwerkt, krijgt echter een pensioenprobleem. Heeft de rege-ring een visie hoe deze en daarmee samenhangende pro-blemen zijn op te lossen?

In dit verband heb ik nog een vraag. Op teletekst las ikzojuist een bericht dat de belasting op arbeid omlaag gaat.Een van de ideeën is om het voor ondernemers goedkoperte maken om mensen in dienst te nemen. Kan de ministereen tipje van de sluier oplichten welke maatregelen deregering gaat nemen? Is er een relatie met dit wetsvoorstel?Zo ja, welke?

Wij zien uit naar de beantwoording van onze vragen.

De heer Holdijk (SGP):

Voorzitter. De meningen in het veld, zoals men dat welpleegt aan te duiden, over de te verwachten positieve danwel negatieve effecten van het wetsvoorstel voor de werk-gelegenheid en de arbeidsmarkt bij zowel werknemers alswerkgevers blijken zeer uiteen te lopen. Voorgaandewoordvoerders hebben daar reeds uitvoerig bij stilgestaan.Ik zou mij als hekkensluiter in deze eerste termijn in dezegedachtewisseling willen beperken tot en concentreren opmogelijke ongewenste effecten van de wijziging van deketenbepaling en meer in het bijzonder de kwestie van deinvalkrachten in het primair onderwijs. Men kan met argu-menten betogen dat dit een mineure kwestie is in het lichtvan het totale wetsvoorstel. Niettemin is het voor mijnfractie een zwaarwegend punt waarvoor een acceptabeleoplossing moet worden gevonden. Met enige souplessemoet de garantie bereikbaar zijn dat die oplossing er ookkomt. Het punt in kwestie heeft in de schriftelijke voorberei-ding ook van andere fracties reeds aandacht gekregen, maarde reactie van de regering in de memorie van antwoord ende nota naar aanleiding van het verslag stelt mij als zodanignog niet gerust.

Volgens de gewijzigde ketenbepalingen is afwijking bij caonog steeds mogelijk, zij het beperkt tot zes contracten inmaximaal vier jaar. Er bestaan oplossingen en instrumentenvoor vervanging bij ziekte bij de grote schoolorganisaties,die ik hier niet hoef op te sommen. Het gaat mij echter omde kleinere scholen in het bijzonder onderwijs, zoals dedorpsschool met zeg zes à zeven fulltime en parttime leer-krachten en om bevoegde invalkrachten, die niet per se deambitie hebben om permanent in het onderwijs werkzaamte zijn, maar wel bereid zijn zo nodig ettelijke keren per jaareen of enkele dagen in te vallen. In deze situatie bestaatthans voor de scholen die ik op het oog heb een eenvoudigeen voor beide partijen bevredigende oplossing. Ik ben vanmening dat dit mogelijk zou moeten blijven. Deze vorm vanflexibilisering mag niet verloren gaan. Het kan mijns inziensook onmogelijk de bedoeling zijn dat dit wetsvoorstel dittype oplossingen voor plotseling optredende uitval van eenleerkracht gedurende enkele dagen in meer dan zes gevallenin vier jaar tijd door dezelfde invalkracht onmogelijk maakt.Het wetsvoorstel biedt daar naar mijn inzicht ook ruimtevoor. Dat zou ik graag bevestigd zien. Anders zou menkunnen denken aan het substantieel uitbreiden van het

aantal contracten, of aan een bepaling van de totale tijds-duur in vier jaar tijds.

De regering beëindigt de passage in de nota naar aanleidingvan het verslag met te zeggen dat ze van mening is dat dewet voldoende ruimte biedt om aan de behoefte aan flexi-biliteit te kunnen voldoen. Wat mijn fractie betreft dient erechter in dit debat zekerheid bereikt te worden dat de totdusverre gebruikelijke oplossing in de situaties waarop ikdoelde mogelijk blijven, wil ik dat standpunt van de rege-ring, zoals verwoord, kunnen bijvallen. Van het antwoordin eerste ronde van de minister zal het mede afhangen ofik volgende week, aannemende dat we dan stemmen overdit wetsvoorstel, het voorstel ook kan steunen. Met bijzon-dere belangstelling zal ik naar de reactie van de kant vanhet kabinet luisteren.

De beraadslaging wordt geschorst.

De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.

32-10-23

3 juni 2014


Wet werk en zekerheid · zijn doel voorbijschiet. Wij hebben ons aangesloten bij vragen van de VVD...

Documents

Transcript of Wet werk en zekerheid · zijn doel voorbijschiet. Wij hebben ons aangesloten bij vragen van de VVD...